หน่วยที่ 1 วิชางานซ่อมเครื่องใช้ไฟฟ้า

งานบริการและซ่อมระบบไฟฟ้ ากาลงั

1.1 ระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.2 การตรวจสอบหาสาเหตุข้อบกพร่องของระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.3 การซ่อมบารุงรักษาระบบไฟฟ้ ากาลงั

1.1 ระบบไฟฟ้ ากาลงั ระบบไฟฟ้ ากาลงั หมายถึง ลกั ษณะการสง่ จา่ ย ไฟฟ้ าจากแหลง่ กาเนิดไปยงั ผใู้ ชไ้ ฟฟ้ าตามประเภทการใช้ งาน โดยสง่ จากสถานีไฟฟ้ าผา่ นสายไฟฟ้ าแรงสูง สถานี ไฟฟ้ ายอ่ ย หมอ้ แปลงไฟฟ้ าใหต้ า่ ลงไปยงั บา้ นพกั อาศยั สานกั งาน หรือโรงงานอตุ สาหกรรม

1.1.1 อปุ กรณ์ในระบบไฟฟ้ ากาลงั 1. อปุ กรณป์ ้ องกนั - สวิตชป์ ระธาน (Main Switch) - เซอรก์ ิตเบรกเกอร์ (Circuit Breaker) - ฟิ วส์ (Fuse) 2. ภาระทางไฟฟ้ า (Load) เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้ า หรอื อุปกรณไ์ ฟฟ้ าท่ีเปล่ียน พลงั งานไฟฟ้ าเป็ นพลงั งานอื่น ถือเป็ นภาระทางไฟฟ้ า ท้งั ส้ ิน

เครื่องใช้ไฟฟ้ าภายในบ้าน มี 3 ประเภท 1. เครอื่ งใชไ้ ฟฟ้ าประเภท 1 เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้ าที่ตอ้ งมีสายดินเพราะมีความหนาของ ฉนวนไฟฟ้ าเพียงพอสาหรบั การใชง้ านปกตเิ ทา่ น้นั และมี เปลือกนอกของเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าท่ีทาดว้ ยโลหะ เพอ่ื ความ ปลอดภยั ผผู้ ลิตจงึ จาเป็ นจะตอ้ งมีการตอ่ สายดินของอปุ กรณ์ ไฟฟ้ าเขา้ กบั สว่ นที่เป็ นโลหะน้นั เพอื่ ใหส้ ามารถตอ่ ลงดนิ มายงั ตเู้ มนสวิตช์ โดยผา่ นทางข้วั สายดินของเตา้ เสียบและ เตา้ รบั

เคร่ืองใช้ไฟฟ้ าภายในบ้าน มี 3 ประเภท

เครื่องใช้ไฟฟ้ าภายในบ้าน มี 3 ประเภท 2. เครือ่ งใชไ้ ฟฟ้ าประเภท 2 เครอื่ งใชไ้ ฟฟ้ าที่มีการหมุ้ ฉนวนหนาเป็ น 2 เท่าของ ความหนาฉนวนที่ใชส้ าหรบั เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าปกติ เตา้ เสียบท่ี ใชไ้ ม่ตอ้ งมีสายดิน ขาของเตา้ เสียบมีเพยี ง 2 ขา

เต้าเสียบมาตรฐานของเคร่ืองใช้ไฟฟ้ า เตา้ เสียบเครื่องใชไ้ ฟฟ้ าประเภท 1 เตา้ เสียบเครอื่ งใชไ้ ฟฟ้ าประเภท 2

เครื่องใช้ไฟฟ้ าภายในบ้าน มี 3 ประเภท 3. เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้ าประเภท 3 เครอื่ งใชไ้ ฟฟ้ าที่ใชก้ บั แรงดนั ไฟฟ้ ากระแสสลบั ไม่ เกิน 50 โวลต์ หรอื แรงดนั ไฟฟ้ ากระแสตรง 120 โวลต์ เครือ่ งใชไ้ ฟฟ้ าประเภทน้ ีไม่ตอ้ งมีสายดนิ

1.1.2 อนั ตรายจากการใช้ไฟฟ้ า องคป์ ระกอบที่จะทาใหเ้ กิดอนั ตรายจากการใชไ้ ฟฟ้ า มี 2 สว่ น คือ - สว่ นของการตดิ ตง้ั ทางไฟฟ้ า - สว่ นของเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า

1.1.3 ข้อควรปฏิบัติในการใช้ไฟฟ้ าและ เคร่ืองใช้ไฟฟ้ าอย่างปลอดภัย 1. อปุ กรณก์ ารตดิ ตง้ั ทางไฟฟ้ าตอ้ งไดม้ าตรฐาน 2. การเดินสายและตดิ ตง้ั อปุ กรณไ์ ฟฟ้ าตอ้ งเป็ นไป ตามกฎการเดนิ สายและตดิ ตง้ั อปุ กรณไ์ ฟฟ้ า 3. ก่อนใชเ้ คร่อื งใชไ้ ฟฟ้ า ตอ้ งศึกษาค่มู ือใหเ้ ขา้ ใจ 4. ตรวจสอบสายไฟและเตา้ เสียบมีสว่ นชารุดหรือไม่

1.1.4 ระบบดนิ (Ground System) 1. ดิน (Earth) ดินใชเ้ ป็ นจดุ อา้ งอิงถือว่ามีศกั ยไ์ ฟฟ้ าเป็ นศนู ย์ โดยจะทาหนา้ ท่ีรองรบั กระแสตา่ งๆ ที่รวั ่ ไหลลงดนิ 2. หลกั ดิน (Grounding Electrode) ทาใหเ้ กิดการตอ่ ถึงกนั ระหว่างดินและสว่ นท่ี เป็ นโลหะ เป็ นทางผ่านของอิเลก็ ตรอนจานวนมากลงสูด่ นิ ใน กรณีเกิดฝ้ าผ่าหรอื แรงดนั เกิน

1.1.4 ระบบดนิ (Ground System) 3. การตอ่ ลงดนิ (Grounding) มี 2 ระบบ คือ - การตอ่ ลงดินของระบบไฟฟ้ า : การตอ่ ลงดนิ ของระบบไฟฟ้ าสว่ นใดสว่ นหน่ึงของระบบไฟฟ้ าท่ีมีกระแส ไหลผา่ นลงดิน เช่น การตอ่ จดุ นิวทรลั ลงดิน - การตอ่ ลงดนิ ของบรภิ ณั ฑ์ : การตอ่ สว่ นท่ีเป็ น โลหะท่ีไม่มีกระแสไหลผ่านของอปุ กรณต์ า่ งๆ ใหถ้ ึงกนั ตลอด แลว้ ตอ่ ลงดนิ

1.1.4 ระบบดนิ (Ground System) 4. ความตา้ นทานระหว่างหลกั ดินกบั ดนิ (Resistance to Ground) : ความตา้ นทานหลกั ดนิ ของบริภณั ฑไ์ ฟฟ้ าไม่ เกิน 3 โอหม์ : ความตา้ นทานหลกั ดินของระบบไฟฟ้ าไม่เกิน 5 โอหม์

1.1.5 เคร่ืองตดั ไฟรั่ว สวิตชอ์ ตั โนมตั ทิ ่ีสามารถปลดวงจรเมื่อมีกระแสไฟฟ้ า รวั ่ ไดอ้ ยา่ งรวดเร็วภายในระยะเวลาท่ีกาหนดไว้ เครอื่ งตดั ไฟฟ้ ารวั ่ มกั จะเป็ นอปุ กรณเ์ สริมเพอื่ ใชป้ ้ องกนั อนั ตรายจาก ไฟฟ้ าดดู

1.2 การตรวจสอบหาสาเหตุข้อบกพร่องของ ระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.2.1 การตรวจสอบหาสาเหตขุ อ้ บกพรอ่ งของสายไฟฟ้ า - ฉนวนของสายไฟฟ้ าตอ้ งไม่มีการแตก กรอบ รอย ไหม้ ชารุด ถา้ พบควรหาสาเหตแุ ลว้ แกไ้ ข - ตรวจสอบสภาพของสายไฟปี ละ 1 คร้งั - ตรวจสอบขนาดสายไฟฟ้ าใหม้ ีความเหมาะสม - ตรวจสอบสายไฟบรเิ วณท่ีทะลผุ า่ นฝ้ าเพดานหรือ ผนงั ตอ้ งมีฉนวนรองรบั การบาดสาย อาจมีรอยหนูแทะ เปลอื กของสาย ทาใหเ้ กิดการลดั วงจร และเกิดไฟไหมไ้ ด้

1.2 การตรวจสอบหาสาเหตุข้อบกพร่องของ ระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.2.2 การตรวจสอบหาสาเหตขุ อ้ บกพรอ่ งของเตา้ รบั ไฟฟ้ า - ใชไ้ ขควงทดสอบไฟทาการทดสอบเตา้ รบั - ใชม้ ลั ตมิ ิเตอรว์ ดั แรงดนั ไฟฟ้ า

1.2 การตรวจสอบหาสาเหตุข้อบกพร่องของ ระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.2.3 การตรวจสอบหาสาเหตขุ อ้ บกพรอ่ งของคตั เอาต์ - ตรวจข้วั ตอ่ สายโดยการขนั สกรูใหแ้ น่น - ตรวจสอบหนา้ สมั ผสั ตอ้ งใหห้ นา้ สมั ผสั แน่น เพื่อให้ กระแสไฟฟ้ าไหลไดส้ ะดวก - ตรวจสอบอณุ หภมู ิ ใหใ้ ชห้ ลงั มือแตะดูอณุ ภูมิ ของคตั เอาท์ หากรอ้ นผิดปกติ ควรแกไ้ ข

1.2 การตรวจสอบหาสาเหตุข้อบกพร่องของ ระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.2.4 การตรวจสอบหาสาเหตขุ อ้ บกพรอ่ งของเซอรก์ ิต เบรกเกอร์ การตรวจระบบทางกล - จบั คนั โยกข้ ึนดา้ นบนในตาแหน่ง ON ถา้ หากระบบ กลไกไม่ล็อกแสดงว่าระบบกลไกชารุด - เซอรก์ ิตเบรกเกอรท์ ่ีมีป่ ุมปรบั ตง้ั ใหม่ หากกดป่ ุม ปรบั ตง้ั ใหม่แลว้ คนั โยกไม่เดง้ กลบั แสดงว่ากลไกภายใน ผิดปกติ

1.2 การตรวจสอบหาสาเหตุข้อบกพร่องของ ระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.2.4 การตรวจสอบหาสาเหตขุ อ้ บกพรอ่ งของเซอรก์ ิตเบรกเกอร์ การตรวจสอบหนา้ สมั ผสั - จบั คนั โยกข้ ึนดา้ นบน ตาแหน่ง ON ใชม้ ลั ตมิ ิเตอร์ ตรวจสอบท่ีข้วั ถา้ หากหนา้ สมั ผสั ถึงกนั ตามปกตเิ ข็มของ มลั ตมิ ิเตอรช์ ้ ีท่ีศนู ยโ์ อหม์ แตถ่ า้ หากเข็มไม่บา่ ยเบนแสดงว่า หนา้ สมั ผสั ตอ่ กนั ไม่สนิท ** ขณะตรวจสอบหนา้ สมั ผสั ตอ้ งตดั แหล่งจา่ ยไฟฟ้ าออกก่อน **

1.3 การซ่อมบารุงรักษาระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.3.1 การซ่อมบารุงสายไฟ - หลีกเลี่ยงการมีจดุ ตอ่ สายไฟฟ้ าเกินความจาเป็ น - สายไฟฟ้ าที่ทะลผุ ่านผนงั ตอ้ งมีฉนวนรองรบั - การตอ่ สายไฟแตล่ ะเสน้ ตอ้ งตอ่ ใหถ้ กู ข้วั ตาม มาตรฐานสีของฉนวนสายไฟ - ตอ่ สายเฟสผ่านฟิ วส์ เซอรก์ ิตเบรกเกอร์ สวิตช์

1.3 การซ่อมบารุงรักษาระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.3.2 การซ่อมบารุงระบบดิน การตรวจสอบการทางานของเคร่ืองตดั ไฟรวั ่ - ตดิ ตง้ั พรอ้ มกบั ตดิ ตง้ั ระบบสายดนิ - กดป่ ุมทดสอบเป็ นประจา

1.3 การซ่อมบารุงรักษาระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.3.3 การตรวจซ่อมอปุ กรณป์ ้ องกนั ทางไฟฟ้ า - หมนั ่ ตรวจสอบข้วั ตอ่ สายของคตั เอาท์ - ใชค้ ตั เอาทใ์ หเ้ หมาะสมกบั ภาระโหลด - ตรวจสอบสภาพฟิ วสท์ ่ีตดิ ตง้ั ในคตั เอาท์ และขนาด ของปลกั ๊ ฟิ วส์ ไม่ควรใชเ้ สน้ ลวดทองแดงแทนฟิ วส์

1.3 การซ่อมบารุงรักษาระบบไฟฟ้ ากาลงั 1.3.4 การบารุงรกั ษาสายไฟ - ตรวจสอบการเดินสายไฟฟ้ า ใหใ้ ชส้ ขี องฉนวนตาม มาตรฐาน - ตรวจสอบจดุ ตอ่ สายไฟฟ้ า ตอ้ งขนั ใหแ้ น่น - สงั เกตอุณหภูมิของสายไฟฟ้ า ถา้ รูส้ กึ อนุ่ หรอื รอ้ น แสดงว่ามีสงิ่ ผิดปกติ - สงั เกตสีของสายไฟฟ้ า ถา้ สายไฟบางเสน้ มีสีคล้า แสดงว่ามีอุณหภมู ิสูงกว่าปกติ