หน่วยที่ 6 แฟ้มสะสมผลงานทัศนศิลป์

๖หน่วยการเรียนรู้ท่ี แฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์

๑. ความเป็ นมาของแฟ้มสะสมผลงาน แฟ้มสะสมผลงาน (Portfolio) หมายถึง ภาชนะบรรจุผลงาน อาจจะเป็ นกล่องกระดาษ แฟ้มช้ัน หรื อส่ิงอ่ืนใดก็ได้ แล้วแต่ความ เหมาะสมกบั ชิ้นงานของผูเ้ รียน ซ่ึงโดยทวั่ ไป นิยมใชแ้ ฟ้ม หรือกล่องเป็นที่เก็บ และมีการต้งั ชื่ อ แ ฟ้ ม ส ะ ส ม ผ ล ง า น ต า ม ลัก ษ ณ ะ ก า ร ใ ช้ ประโยชน์ เพื่อให้ง่ายต่อการส่ือสารทาความ เขา้ ใจ เช่น แฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ แฟ้ม สะสมผลงานแสดงผลงานยอดเยี่ยม แฟ้ม สะสมผลงานที่ไดร้ ับรางวลั

ปัจจุบนั แนวคิดในการจดั ทาแฟ้มสะสมผลงานเป็ นท่ียอมรับกนั ในวงกวา้ ง เพระเช่ือว่า ช่วยสะทอ้ นความรู้ ความสามารถ ศกั ยภาพ ความสนใจของผูท้ ่ีเป็ นเจา้ ของแฟ้มไดด้ ีวิธีหน่ึง ดงั น้นั ในหลายกรณี เช่น การคดั เลือกบคุ คลเขา้ ศึกษาต่อการว่างจา้ งงาน การรับสมคั รบุคคล เขา้ ทางาน จึงตอ้ งให้ผสู้ มคั รงานนาเสนอแฟ้มสะสมผลงานท่ีตนไดเ้ กบ็ สะสมไวม้ าแสดงเป็ น หลกั ฐานประกอบดว้ ย

๒. แฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ สาระทศั นศิลป์ จะมีกระบวนการเรียนรู้ท้งั ในภาคทฤษฎีและภาคปฏิบตั ิ โดยเฉพาะการลงมือ ฝึกปฏิบตั ิจริงในการสร้างสรรคผ์ ลงานทศั นศิลป์ ซ่ึงถือเป็ นหัวใจสาคญั ในการเรียนรู้ โดยผลงานท่ี ผเู้ รียนไดล้ งมือปฏิบตั ิออกมาเป็นชิ้นงานท่ีเห็นเป็ นรูปธรรม การจดั เก็บชิ้นงานหรือภาพถ่ายชิ้นงาน ท่ีสร้างสรรค์เสร็จเรียบร้อยแล้วตามลาดับอย่างเป็ นระบบ ย่อมจะช่วยให้เห็นพฒั นาการและ ความกา้ วหนา้ ของผเู้ รียนในการศึกษาสาระวชิ าน้ีไดเ้ ป็ นอยา่ งดี

ความสาคญั ของแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ แฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ เป็ นการสะสมงานทศั นศิลป์ อยา่ งมีเป้าหมาย เพื่อใช้เป็ นเคร่ืองมือแสดงลักษณะผลงาน พัฒนาการ ความก้าวหน้า และ ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของผเู้ รียนในบางส่วนหรือหลายส่วนในการศึกษาสาระ การเรียนรู้

ประโยชน์จากการจดั ทาแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ๑. ผเู้ รียนไดม้ ีท่ีเก็บสะสมผลงานท่ีแสดงถึงความคิดสร้างสรรคข์ องตนเอง ๒. ไดฝ้ ึ กทกั ษะในการจดั เก็บและนาเสนอผลงานอยา่ งเป็ นระบบ ๓. ผลงานท่ีไดจ้ ดั เก็บ สามารถเป็ นตวั วดั ทกั ษะ ความสามารถ และศกั ยภาพของ ผเู้ รียนแต่ละคนไดด้ ีกวา่ การบรรยายบอกเล่า ๔. ทาให้ครูผสู้ อนหรือผูช้ ้ีแนะสามารถสรุปปัญหาและเสนอแนะแนวทางพฒั นา ศกั ยภาพผเู้ รียนไดง้ ่ายข้ึน ๕. เก็บไวใ้ ชเ้ ป็ นหลกั ฐานเพ่ือประโยชน์อื่นๆ ในชีวติ ประจาวนั

การประเมนิ ผลจากแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ การประเมินจากแฟ้มสะสม ผลงานถือเป็ นการประเมินผล ตามสภาพจริง อาจถือไดว้ า่ เป็ น เค ร่ื อ งมื อที่ ทร งป ระ สิ ท ธิ ภ า พ อ ย่า ง ห น่ึ ง ส า ห รั บ ก า ร ว ัด แ ล ะ ประเมินผลทางการศึกษามีความ ส อ ด ค ล้ อ ง กั บ แ น ว ท า ง ก า ร จัดการเรี ยนการสอนท่ี เน้น ผเู้ รียนเป็ นสาคญั

ลกั ษณะของแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ แฟ้มสะสมผลงานระหว่างดาเนินการ แฟ้มสะสมผลงานท่สี มบูรณ์ (Working Portfolio) (Final Portfolio) เป็ นแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ท่ีอยใู่ น เป็นแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ที่ผูเ้ รียน ระหว่างการสะสมและรวบรวมชิ้นงานที่ผูเ้ รียน จดั ทาข้ึน เพ่ือวตั ถุประสงค์หลายประการ เช่น สร้างสรรคข์ ้ึนจากการเรียนการสอนในแตล่ ะคร้ัง เลือกเฉพาะงานชิ้นเอก หรือชิ้นงานท่ีแสดงถึง พฒั นาการและความกา้ วหนา้

องคป์ ระกอบของแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ส่วนที่ ๑ เป็ นส่วนนา ภายในประกอบดว้ ย ปก ใบรองปก คานา สารบญั วตั ถุประสงค์ ในการจดั ทา ประวตั ิผจู้ ดั ทา ตวั ช้ีวดั ส่วนที่ ๒ เป็ นส่วนบรรจุหลกั ฐาน เป็ นท่ีแสดงชิ้นงานหรือภาพถา่ ยชิ้นงานดีเด่นท่ี ผเู้ รียนไดส้ ร้างสรรคข์ ้ึนจากการเรียนการสอน ส่วนที่ ๓ เป็ นส่วนใส่เกณฑก์ ารตดั สินแฟ้มสะสมผลงาน ขอ้ มูลการประเมินของครู เพอ่ื นผปู้ กครอง และผสู้ นใจ

๓. กระบวนการจดั ทาแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ข้ันกาหนดวัตถุประสงค์ (Project Purpose) การกาหนดวตั ถุประสงคข์ องแฟ้มสะสมผลงาน ทศั นศิลป์ จะตอ้ งยดึ หลกั การไดค้ วามรู้ เขา้ ใจกระบวนการเรียนรู้ ข้นั เกบ็ รวบรวมและจดั การชิน้ งาน (Collect and Organize) แหล่งเก็บรวบรวมชิ้นงานชิ้นงานท่ี เราจะนาไปใชเ้ พอ่ื จดั ทาแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ สามารถนาไปจดั เก็บรวบรวมหรือทาเป็ นแหล่ง จดั เกบ็ ไดห้ ลายรูปแบบ ข้ึนอยกู่ บั ลกั ษณะของชิ้นงาน

แหล่งเกบ็ รวบรวมชิน้ งาน ชิ้นงานท่ีเราจะนาไปใช้เพื่อจัดทาแฟ้มสะสมผลงานทัศนศิลป์ สามารถนาไปจดั เกบ็ รวบรวมหรือทาเป็ นแหลง่ จดั เกบ็ ไดห้ ลายรูปแบบ ข้ึนอยู่ กบั ลกั ษณะของชิ้นงาน แฟ้มแขวน เป็ นการเก็บรวบรวมชิ้นงานท้งั หมดไวใ้ นแฟ้มแขวน

สมุดงาน เป็ นการเกบ็ ขอ้ มูลชิ้นงานโดยเขียนเป็ นบนั ทึกไวใ้ นสมุดท้งั น้ี สามารถใส่ประวตั ิของชิ้นงานหรือกระบวนการพฒั นาชิ้นงานลงไปดว้ ยกไ็ ด้

แฟ้มสี เราสามารถแยกชิ้นงานเป็ นกลุ่ม โดยอาศยั สีท่ีแตกต่างกนั มาเป็ นตวั แยกประเภทของชิ้นงาน การจดั เก็บรวบรวมแบบน้ี จะช่วยทาให้ เห็นพฒั นาการและความกา้ วหนา้ ในการสร้างสรรคช์ ิ้นงานทศั นศิลป์ ในแต่ ละกลมุ่ ไดง้ ่ายและชดั เจนกวา่ การเก็บรวมผสมกนั ไป

กล่อง ผเู้ รียนอาจรวมกนั ท้งั ช้นั แลว้ ทากล่องประจาตวั ผเู้ รียนเป็ น รายบุคคลอาจเขียนช่ือและตกแต่ง กล่องให้สวยงามสาหรับไวเ้ ป็ นท่ี เกบ็ รวบรวมชิ้นงานประจาตวั

อัลบั้ม เป็ นการรวบรวมภาพถ่ายชิ้นงาน ข้นั ตอนการลงมือปฏิบัติชิ้นงานแลว้ นามา จดั เกบ็ เป็ นอลั บ้มั ภาพไว้

คอมพิวเตอร์ เป็ นการเก็บชิ้นงานและขอ้ มูลเกี่ยวกบั ชิ้นงานใน เครื่องคอมพิวเตอร์ ซ่ึงช่วยประหยดั พ้ืนท่ี ไม่ตอ้ งกงั วลเรื่องความสูญหาย ประหยดั คา่ ใชจ้ ่าย ไม่ตอ้ งดูแลรักษามาก

การจดั การชิน้ งาน การเลือกชิ้นงานรวบรวมนามาใส่ไวใ้ นแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ให้คดั เลือกเฉพาะผลงานท่ีดีเด่น หรือชิ้นงานที่มีคุณค่า มีความหมาย ไม่ตอ้ ง นามาใส่ท้งั หมด กรณีท่ีมีผลงานมากอาจจดั แยกประเภทไปตามกลุ่ม

ข้นั เลือกชิน้ งาน (Select) ๑. คดั เลือกชิ้นงานเมื่อจบหน่วยการเรียนรู้ หรือแผนการจดั การเรียนรู้หน่ึงๆ ๒. คดั เลือกชิ้นงานเมื่อจบภาคเรียนท่ี ๑ หรือเมื่อจบ ภาคเรียนที่ ๒ ซ่ึงจะมีชิ้นงานจานวนมาก ท่ีเราไดส้ ร้างสรรคข์ ้ึน

ข้นั สะท้อนข้อมูลกลบั (Reflect Metacognitively) การสะท้อนข้อมูลกลับ หมายถึง การแสดงความคิดเห็นหรือ ความรู้สึกต่อชิ้นงานท่ีผ่านการคดั เลือกนาไปใส่ไวใ้ นแฟ้มสะสมผลงาน ชิ้นงานแต่ละชิ้นส่ิงสาคัญสาหรับการสะท้อนข้อมูลกลับ คือ การคิด ยอ้ นกลบั เกี่ยวกบั การคิดของตวั เองท่ีผ่านมา ทบทวนและไตร่ตรองเกี่ยวกบั การเรียนรู้ของตนเอง

ข้นั ตรวจสอบความสามารถของตนเอง (Inspect to Self-Assess) จุดมุ่งหมายของการเรียนการสอนสาระทศั นศิลป์ ประการหน่ึงก็คือ ตอ้ งการใหน้ กั เรียน สามารถติดตามและสะทอ้ นขอ้ มลู กลบั เกี่ยวกบั ชิ้นงานที่ทาไปแลว้ จะไดร้ ู้ขอ้ ดี ขอ้ บกพร่อง เพื่อจะ ไดเ้ กิดความรู้นาไปปรับปรุงการปฏิบตั ิงานของตนให้มีคุณภาพมากข้ึนกวา่ เดิม เป็นการใหผ้ เู้ รียนไดใ้ ชเ้ วลาส่วนหน่ึงในการประเมินแฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ที่ตน จดั ทาข้ึน เพอ่ื ตรวจสอบวา่ แฟ้มสะสมผลงานดงั กล่าวเป็นไปตามแนวทางที่วางไวห้ รือสอดคลอ้ ง กบั วตั ถุประสงคห์ รือไม่ เพือ่ ที่จะไดป้ รับปรุงแกไ้ ขให้ถูกตอ้ ง

สรุป การวดั และประเมินผลการจดั การเรียนการสอนในปัจจุบนั ใช้วิธีการวดั และการประเมินผลท่ีหลากหลาย ซ่ึงวิธีการหน่ึงท่ีนามาใช้กบั การเรียนการสอนที่เน้น ทกั ษะปฏิบตั ิอยา่ งสาระทศั นศิลป์ ก็คือ การประเมินผลจากแฟ้มสะสมผลงาน เน่ืองจากช่วย สะทอ้ นพฒั นาการ ความกา้ วหนา้ ตลอดจนผลสมั ฤทธ์ิทางการเรียนไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ เป็ นการวดั และประเมินผลตามสภาพจริง (Authentic Assessment) ของผูเ้ รียนเป็ น รายบคุ คล ประโยชน์ในการจดั ทาแฟ้มสะสมผลงาน นอกจากจะทาให้ทราบถึงพฒั นาการ และความกา้ วหนา้ ของผเู้ รียนในการศึกษาสาระทศั นศิลป์ แลว้ ยงั ช่วยให้ครูผูส้ อนสามารถ ช่วยช้ีแนะแก้ไขปัญหาไดต้ รงประเด็น ขณะท่ีผูเ้ รียนก็จะเกิดความภาคภูมิใจ ได้มีท่ีเก็บ สะสมผลงานที่แสดงถึงความคิดสร้างสรรค์ของตนเอง ได้ฝึ กทกั ษะในการจดั เก็บและ นาเสนอผลงานอยา่ งเป็ นระบบรวมท้งั แฟ้มสะสมผลงานทศั นศิลป์ ท่ีจดั ทาอย่างสมบูรณ์ แลว้ สามารถนาไปใชป้ ระโยชน์ในดา้ นอ่ืนๆ ไดอ้ ีกดว้ ย