4. สารกาหนดปริมาณ ในการหาปริมาณของผลิตภณั ฑซ์ ่ึงเกิดมาจากการทาปฏิกิริยาของสารต้งั ตน้ หลายตวั เพ่ือหาวา่ จะเกิดผลิตภณั ฑจ์ านวนเท่าไร ตอ้ งอธิบายก่อนวา่ สารต้งั ตน้ ตวั ไหนที่จะใชห้ มดก่อนเม่ือปฏิกิริยาสมบูรณ์ ส่วนสารตวั อื่นกจ็ ะยงั คงอยู่ สารที่ใชห้ มดก่อนน้ี เรียกวา่ สารกาหนดปริมาณ สารกาํ หนดปริมาณ สารท่ีมากเกินพอ ก่อนเกิดปฏิกิริยา หลงั เกิดปฏิกิริยา
ตวั อยา่ งเช่น 2H2(g) + O2(g) 2H2O(l) จากสมการเคมี แก๊สไฮโดรเจน 2 โมลทาปฏิกิริยาพอดีกบั แก๊สออกซิเจน 1 โมล เกิดป็นน้า 2 โมล ดงั น้นั ถา้ มีแก๊สไฮโดรเจน 6 โมล จะตอ้ งใชแ้ ก๊สออกซิเจน 3 โมล แต่ถา้ ใน ปฏิกิริยามีแก๊สออกซิเจนเพยี ง 2 โมล แก๊สออกซิเจนจึงทาปฏิกิริยาหมดและเป็นสารกาหนด ปริมาณ โดยใชแ้ ก๊สไฮโดรเจนไปเพยี ง 4 โมลเท่าน้นั เมื่อสิ้นสุดปฏิกิริยาจึงไดน้ ้า 4 โมลหรือ 72.08 กรัม และเหลือแก๊สไฮโดรเจน 2 โมล
ตวั อยา่ ง สารกาหนดปริมาณ
5. ผลได้ร้อยละ การคานวณผลิตภณั ฑท์ ี่ไดจ้ ากการเกิดปฏิกิริยาเคมีน้นั มกั จะนิยมคานวณออกมาในรูป ผลผลิตร้อยละ (percent yield) โดยคานวณจาก สมการ ผลผลิตจริง คือ ผลิตภณั ฑท์ ่ีไดจ้ ากการทดลองหรือจากการเกิดปฏิกิริยา ผลผลิตตามทฤษฎี คือ ผลิตภณั ฑท์ ี่ไดจ้ ากการคานวณตามสมการเคมี เกิดจากปฏิกิริยา ที่สมบูรณ์ ผลผลิตร้อยละ จะไดไ้ ม่ถึงร้อยเปอร์เซนตเ์ นื่องจากการทาการทดลอง จะเกิด ปฏิกิริยาขา้ งเคียง อาจจะทาใหเ้ กิดสารชนิดอื่นๆ ได้ นอกจากน้ี สารต้งั ตน้ อาจจะมีสาร ชนิดอ่ืนปนอยดู่ ว้ ย
ตวั อยา่ ง ผลไดร้ ้อยละ
กจิ กรรม 6.3 การทดลองผลได้ร้อยละของปฏิกยิ าระหว่างโซเดยี มคาร์บอเนตกบั กรดไฮโดรคลอริก สารเคมี 1. โซเดียมคาร์บอเนต (Na2CO3) 2. สารละลายกรดไฮโดรคลอริก (HCl) 1.0 mol/L วสั ดุและอุปกรณ์ 1. บีกเกอร์ขนาด 50 mL 2. บีกเกอร์ขนาด 250 mL 3. ชอ้ นตกั สาร 4. กระบอกตวงขนาด 50 mL 5. เครื่องชง่ั
ผลิตภณั ฑท์ ่ีเกิดข้ึนจริงในปฏิกิริยาเคมีส่วนใหญ่มีปริมาณนอ้ ยกวา่ ท่ีคานวณไดต้ าม ทฤษฎี ซ่ึงคา่ เปรียบเทียบผลไดจ้ ริงกบั ผลไดต้ ามทฤษฎีเป็นร้อยละ เรียกวา่ ผลได้ร้อยละ
ตัวอย่างผลการทดลอง สมการเคมีในการทดลองน้ี คือ มวลของ CO2 ที่เกิดข้ึนในการทดลอง คือ 0.78 g หาไดจ้ าก
คานวณมวลของ CO2 ตามทฤษฎี คือ 0.830 g ข้นั ที่ 1 คานวณสารกาหนดปริมาณ ในปฏิกิริยาน้ี NO2CO3 เป็นสารกาหนดปริมาณ คานวณมวลของ NO2CO3 ท่ีทา ปฏิกิริยาพอดีกบั HCl 1.0 mol/L ปริมาตร 40.0 mL ไดด้ งั น้ี ข้นั ท่ี 2 คานวณมวลของ CO2
สรุปผลการทดลอง มวลของแก๊สคาร์บอนไดออกไซดต์ ามทฤษฎีมากกวา่ มวลท่ีหาไดจ้ ากการทดลอง ซ่ึงผลไดร้ ้อยละของผลิตภณั ฑใ์ นปฏิกิริยาเคมีจากกิจกรรม 6.3 มีคา่ เท่ากบั คาตอบข้ึนกบั ผลการทดลอง ดงั ตวั อยา่ งต่อไปน้ี ผลได้รอ้ ยละ = ผลได้จรงิ x 100 ผลได้ตามทฤษฎี = 0.78 g 0.830 g = 94 ดงั น้นั ปฏิกิริยาน้ีมีผลไดร้ ้อยละเท่ากบั 94
ในการทาความเขา้ ใจในการคานวณ ผลไดร้ ้อยละ จากกิจกรรมน้ีนกั เรียนจะตอ้ ง 1.สามารถเขียนสมการเคมีได้ เน่ืองจากทราบสารต้งั ตน้ ของปฏิกิริยา 2.คานวณโมลของแก๊สคาร์บอนไดออกไซดท์ ่ีเกิดข้ึนจากการทดลอง จากการทดลอง 3.หาสารกาหนดปริมาณ และคานวณหาได้ จากสมการท่ีได้ และผลการทดลอง 4.หามวลของแก๊สคาร์บอนไดออกไซดต์ ามทฤษฎีได้ จากสมการ
THANK YOU
Search
