e-book 6006810049

คำนำ ๒ หนงั สือเรียน รำยวชิ ำพ้นื ฐำนสุขศึกษำ ป.๓ เลม่ น้ีเรียบเรียงข้ึนตรงตำมหลกั สูตรแกนกลำงกำรศึกษำข้นั พ้ืนฐำน กระทรวงศึกษำธิกำร เน้ือหำภำยในหนงั สือมีดว้ ยกนั ท้งั หมด ๗ หนำ้ หน่วยกำรเรียนรู้ ประกอบดว้ ย (๑) ระบบประสำทและระบบทอ่ ม ไร้ท่อ (๒)กำรเจริญเติบโตและพฒั นำกำรของวยั รุ่น(๓)วยั รุ่นกบั กำรเปล่ียนแปลงทำงดำ้ นร่ำงกำย(๔)อำหำรและ โภชนำกำร(๕)กำรทดสอบสมรรถของร่ำงกำย(๖)กำรปฐมพยำบำลเบ้ือตน้ (๗)พิษภยั ของสำรเสพติด พร้อมท้งั กิจกรรมกำรเรียนรู้และคำถำมประจำหน่วยกำรเรียนรู้และเกิดประโยชน์แก่ผเู้ รียน เสริมทกั ษะควำมเขำ้ ใจแก่ ผเู้ รียนหวงั เป็ นอยำ่ งยง่ิ วำ่ หนงั สือเรียน รำยวชิ ำพ้ืนฐำนสุขศึกษำ ป.๓ เล่มน้ีจะสำมำรถใหค้ วำมรู้และเกิดประโยชน์แก่ ผเู้ รียน ผสู้ อน ตลอดจนผสู้ นใจศึกษำทว่ั ไปเป็ นอยำ่ งดีหำกมีขอ้ ผิดพลำดประกำรใด ฝ่ ำยวชิ ำกำร ศูนยห์ นงั สือ เมืองไทยและ ผเู้ รียบเรียง พร้อมนอ้ มรับคำติชม เพ่อื เป็ นประโยชน์ในกำรปรับปรุงแกไ้ ขในโอกำสตอ่ ไป นางสาวเกสรา นาวาแก้ว

สารบัญ ๓ • เรื่อง การปฐมพยาบาลเบื้องต้น หน้า • ความหมายของการปฐมพยาบาล ๖ • หลกั การปฐมพยาบาล ๘ • การปฐมพยาบาลในกรณีต่างๆ ๘ • การเคล่ือนย้ายผู้ป่ วย ๑o

มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วดั ๔ มำตรฐำนกำรเรียนรู้ มำตรฐำน พ ๕.๑ ควำมปลอดภยั ในชีวติ ป้องกนั และหลีกเลี่ยงปัจจยั เส่ียง พฤติกรรมเส่ียงต่อสุขภำพ อุบตั ิเหตุ กำรใชย้ ำ สำรเสพติด และ ควำมรุนแรง ตวั ช้ีวดั ๑. แสดงวธิ ีปฐมพยำบำลและเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วยอยำ่ งปลอดภยั

๕ แบบทดสอบก่อนเรียน คาชีแ้ จง: ให้นักเรียนเลือกคาตอบทถี่ ูกต้องเพยี งคาตอบเดยี ว 1.ขอ้ ใดเป็นกำรปฐมพยำบำลบำดแผลฟกช้ำ 2. ถ้าถูกผงึ้ ต่อยควรทาวธิ ีใดเป็ นอย่างแรก ก. ใชเ้ ชือกรัดเหนือแผล ข. ประคบเยน็ ทนั ที ก. ทำบำดแผลดว้ ยทิงเจอร์ ข.ลำ้ งบำดแผลดว้ ยแอลกอฮฮล์ ค. ประคบร้อนทนั ที ง. หำ้ มเลือด ค. ใชเ้ ชือกรัดเหนือแผล ง. เอำเหลก็ ในออก

๖ 3.ขอ้ ใดไมใ่ ช่การปฐมบาลเมอื่ มบี าดแผล 4.ขอ้ ใดเป็ นกำรปฐมพยำบำล ก. ปิ ดผำ้ ก๊อซหลงั ทำยำแลว้ ข. ใชเ้ ชือกรัดบริเวณใตแ้ ผล ก.กำรช่วยเหลือผปู้ ่ วยก่อนส่งมือแพทย์ ข.กำรป้องกนั อนั ตรำยดว้ ยตนเอง ค. ลำ้ งแผลดว้ ยน้ำสะอำด ง. ซบั เลือดให้หยดุ ไหล ค. กำรพำผปู้ ่ วยไปพบแพทย์ ง.กำรตำมแพทยม์ ำรักษำ 5. ขอ้ ใดไมใ่ ช่วตั ถปุ ระสงคใ์ นการปฐมพยาบาล ก. เพ่ือลดอำกำรแทรกซอ้ นที่จะเกิดข้ึนตำมมำ ข.เพอ่ื รักษำอำกำรผปู้ ่ วยท่ีเป็นอยู่ ค. เพ่อื ป้องกนั กำรพิกำรท่ีจะเกิดข้ึนภำยหลงั ง.เพอ่ื ให้ผปู้ ่ วยลดอำกำรเจบ็ ป่ วยนอ้ ยลง

การปฐมพยาบาล หมายถึง การใหค้ วามชว่ ยเหลอื แก่ผบู้ าดเจ็บหรอื ผปู้ ่ วย ณ สถานที่เกิด เหตุ โดยใชอ้ ปุ กรณเ์ ทา่ ทห่ี าไดใ้ นขณะนนั้ กอ่ นที่ผบู้ าดเจ็บจะไดร้ บั การดแู ลรกั ษาจากบคุ ลากรทาง การแพทย์ หรอื สง่ ตอ่ ไปยงั โรงพยาบาล โดยวตั ถปุ ระสงคข์ องการปฐมพยาบาล คือ เพื่อช่วยชีวิต เป็นการลดความ รุนแรงของการบาดเจ็บหรอื การเจ็บป่ วย

1. เพ่อื ปอ้ งกนั หรอื ช่วยไมใ่ หผ้ ปู้ ่ วยเจ็บเสยี ชีวติ 2. เพื่อไมใ่ หผ้ ปู้ ่ วยเจ็บ ไดร้ บั อนั ตรายเพิม่ ขึน้ 3. เพื่อลดความเจ็บปวดของผปู้ ่ วยเจ็บ 4. เพอ่ื ใหผ้ ปู้ ่ วยเจ็บกลบั สสู่ ภาพเดิมโดยเรว็ ขนั้ ตอนการ ปฏิบตั ิเมอ่ื พบผปู้ ่ วยเจ็บ

กำรปฐมพยำบำลเบ้ืองตน้ การปฐมพยาบาลเบอื้ งตน้ ตรวจดสู ภาพแวดลอ้ มท่ีเกิดเหตวุ า่ มีความปลอดภยั หรือไม่ ถา้ ไม่ ปลอดภยั ไมค่ วรเส่ียงอนั ตรายเขา้ ไปชว่ ยเหลือแจง้ เหต/ุ ขอความชว่ ยเหลือหนว่ ยงานท่ีชานาญ เฉพาะโดยใหก้ ารขอ้ มลู มีเหตกุ ารณอ์ ะไรเกิดขนึ้ /สถานการณเ์ ป็นอย่างไร



การปฐมพยาบาลในกรณตี ่างๆ การปฐมพยาบาลผ้ทู มี่ บี าดแผล บาดแผล แบ่งออกเป็ นชนดิ ต่างๆ ดงั นี้ 1. แผลฟกช้ำ เกิดจำกกำรกระแทกจำกของไม่มีคม ทำใหม้ ีกำรฉีกขำดของเน้ือเยอื่ และเลือดออกใตผ้ ิวหนงั มีอำกำรเจบ็ ปวด บวม และ ผวิ หนงั มีสีแดง ถำ้ มีควำมรุนแรงมำกข้ึน หลอดเลือดใตผ้ วิ หนงั จะฉีกขำดดว้ ย ทำให้ผิวหนงั มีสีแดงคล้ำ หรือม่วง การปฐมพยาบาล 1.ยกและประคองส่วนท่ีบำดเจบ็ ให้อยใู่ นท่ำที่สบำย 2.ใชผ้ ำ้ ชุบน้ำเยน็ หรือน้ำแขง็ ประคบเบำๆบริเวณแผลช้ำ นำนประมำณ 30 นำที แลว้ ใชผ้ ำ้ ยดื พนั ไวใ้ หแ้ น่นพอสมควร เพอ่ื ใหเ้ ลือดหยดุ และช่วยจำกดั กำรเคล่ือนไหว และให้บริเวณแผลช้ำน้นั อยนู่ ิ่งๆนำน 24 ชว่ั โมง หลงั จำกน้นั ใหป้ ระคบบริเวณแผลดว้ ยควำมร้อน เพอื่ ใหอ้ ำกำรบวมช้ำลดลง 2. แผลถลอก เป็นบำดแผลต้ืนๆ มีผวิ หนงั ถลอกหรือรอยขดู ขว่ น มีเลือดออกเลก็ นอ้ ย และเลือดมกั หยดุ ไหลเอง การปฐมพยาบาล 1. ห้ำมเลือด ถำ้ เลือดยงั ไหลไมห่ ยดุ โดยใชผ้ ำ้ สะอำดกดไวเ้ บำๆหรือใชผ้ ำ้ พนั แผลกดแผลไวน้ ิ่งๆ 2. ลำ้ งทำควำมสะอำดแผลดว้ ยน้ำสะอำด และเอำเศษผงตำ่ งๆหรือกรวดดินออกใหห้ มด 3. ใชผ้ ำ้ ชุบน้ำสบเู่ ช็ดรอบแผลเบำๆ อยำ่ ใหแ้ ผลโดนสบ่เู พรำะจะทำใหร้ ะคำยเคือง

เป็ นลมแดด ภำวะท่ีร่ำงกำยมีอณุ หภูมิสูงเกินไป เกิดจำกกำรสมั ผสั กบั อำกำศที่ร้อนจดั หรือกำรออกกำลงั กำยเป็นเวลำนำนโดยที่ร่ำงกำยไม่ สำมำรถระบำยควำมร้อนไดต้ ำมปกติ โดยอำกำรอำจเกิดข้ึนเม่ือร่ำงกำยมีอณุ หภูมิเพมิ่ สูงถึง 40 องศำเซลเซียสข้ึนไป เมื่อเกิด อำกำรควรไดร้ ับกำรรักษำในทนั ที เพรำะอำจส่งผลกระทบที่รุนแรงตอ่ หวั ใจ สมอง ไต และกลำ้ มเน้ือ หำกไดร้ ับกำรรักษำล่ำชำ้ อำจเพิ่มควำมเส่ียงใหเ้ กิดภำวะแทรกซอ้ นท่ีรุนแรงและอำจเป็นอนั ตรำยแก่ชีวิตได้ อาการของโรคลมแดด • อุณหภูมิในร่ำงกำยเพิม่ สูงข้ึนถึง 40 องศำเซลเซียสข้ึนไป • ร่ำงกำยไมข่ บั เหงื่อออกแมจ้ ะมีอุณหภมู ิในร่ำงกำยสูง • ผิวหนงั แดง เนื่องจำกอณุ หภมู ิในร่ำงกำยเพมิ่ สูง • ผิวหนงั ของผปู้ ่ วยจะแห้งและร้อน แตก่ รณีที่เป็นโรคลมแดดจำกกำรออกกำลงั กำยผิวอำจมีควำมช้ืนอยบู่ ำ้ ง • เป็นตะคริวหรือกลำ้ มเน้ืออ่อนแรง • หำยใจถ่ีและต้ืน • หวั ใจเตน้ เร็ว • มีอำกำรปวดศีรษะตบุ ๆ • คล่ืนไส้ อำเจียน

เป็ นลมร้อน เป็ นควำมเจบ็ ป่ วยที่เกิดจำกควำมร้อนท่ีมีควำมรุนแรงมำกที่สุด หลำยประเทศทวั่ โลกจึงใหค้ วำมสำคญั โดยมีรำยงำนวำ่ ทำใหเ้ กิดกำรเสียชีวิตไดถ้ ึงร้อยละ 10-50 และผรู้ อดชีวติ อำจมีควำมพกิ ำรทำงระบบประสำทอยำ่ งถำวรร้อยละ 7-20 โรคลมร้อนเป็ นภำวะท่ีอณุ หภูมิแกนของร่ำงกำยสูงเกิน 40 องศำเซลเซียส (104 องศำ) • อาการของโรคลมแดด อำกำรของโรคลมแดดเกิดข้ึนไดใ้ นทนั ทีโดยท่ีไมม่ ีสญั ญำณเตือน และอำกำรที่เกิดข้ึนจะแตกต่ำงกนั ออกไปแตล่ ะ บคุ คล โดยอำกำรท่ีพบไดบ้ ่อย • อุณหภูมิในร่ำงกำยเพมิ่ สูงข้ึนถึง 40 องศำเซลเซียสข้ึนไป • ร่ำงกำยไม่ขบั เหงื่อออกแมจ้ ะมีอุณหภมู ิในร่ำงกำยสูง • ผิวหนงั แดง เนื่องจำกอณุ หภูมิในร่ำงกำยเพ่ิมสูง • ผิวหนงั ของผปู้ ่ วยจะแห้งและร้อน แต่กรณีท่ีเป็นโรคลมแดดจำกกำรออกกำลงั กำยผวิ อำจมีควำมช้ืนอยบู่ ำ้ ง • เป็นตะคริวหรือกลำ้ มเน้ือออ่ นแรง • หำยใจถี่และต้ืน • หวั ใจเตน้ เร็ว • มีอำกำรปวดศีรษะตุบ ๆ • คล่ืนไส้ อำเจียน

บาดแผล อำกำรบำดเจบ็ ท่ีเห็นบำดแผลภำยนอกขนำดเลก็ แต่อำจจะเป็นสำเหตุให้อวยั วะภำยในบำดเจบ็ รุนแรงและ อำจจะเป็นสำเหตใุ หเ้ ลือดออกมำเป็นจำนวนมำกหรือทำใหช้ ็อกและหวั ใจหยดุ เตน้ ได้ การปฐมพยาบาลบาดแผลเบื้องต้น • ชะลำ้ งแผลและทำควำมสะอำดรอบๆ แผล ถำ้ แผลสกปรกมำก ควร ลำ้ งดว้ ยน้ำสะอำดและสบู่ • ใชผ้ ำ้ สะอำด หรือผำ้ กอซสะอำด ซบั บริเวณแผลให้แห้ง • ใส่ยำฆ่ำเช้ือ เช่น เบตำดีน (Betadine) ไม่จำเป็นตอ้ งปิ ดแผล ถำ้ เป็นแผลถลอก หำกมีเลือดซึม ควรใชผ้ ำ้ กอซสะอำดปิ ดแผลไว้

บาดแผลเปิ ด บำดแผลเปิ ด หมำยถึง บำดแผลท่ีมีกำรฉีกขำดและมีเลือดไหลออกมำนอกผวิ หนงั เช่น แผลถลอก แผลตดั แผลฉีกขำดกระ รุ่งกระร่ิง แผลถูกยงิ แผลถูกแทง แผลถูกยงิ กำรดูแล ชะลำ้ งแผลและทำควำมสะอำดรอบๆ แผล ถำ้ แผลสกปรกมำก ควร ลำ้ งดว้ ยน้ำสะอำดและสบู่ ใชผ้ ำ้ สะอำด หรือผำ้ กอซสะอำด ซบั บริเวณแผลใหแ้ ห้ง การดแู ล • ชะลำ้ งแผลและทำควำมสะอำดรอบๆ แผล ถำ้ แผลสกปรกมำก ควรลำ้ งดว้ ยน้ำสะอำดและสบู่ • ใชผ้ ำ้ สะอำด หรือผำ้ กอซสะอำด ซบั บริเวณแผลใหแ้ ห้ง • ใส่ยำฆำ่ เช้ือ เช่น เบตำดีน (Betadine) ไมจ่ ำเป็นตอ้ งปิ ดแผล ถำ้ เป็นแผลถลอก หำกมีเลือดซึม ควรใชผ้ ำ้ กอซ สะอำดปิ ดแผลไว้ • ถำ้ บำดแผลมีขนำดใหญ่ กวำ้ งและลึก มีเลือดออกมำก ใหห้ ้ำมเลือด และรีบนำส่งโรงพยำบำล

บาดแผลปิ ด บำดแผลปิ ด หมำยถึง บำดแผลท่ีมีกำรฉีกขำดของเน้ือเยอ่ื ภำยใตผ้ ิวหนงั เช่น แผลฟกช้ำ หอ้ เลือด ขอ้ เทำ้ พลิก ขอ้ แพลง กำรดูแล ใน 24 ชวั่ โมงแรก ใชน้ ้ำแขง็ หรือถุงน้ำเยน็ ประคบ เพอื่ ไม่ให้เลือดออก และช่วยระงบั อำกำรปวด หลงั 24 ชวั่ โมง ควรประคบดว้ ยน้ำอนุ่ เพือ่ ช่วยละลำยล่ิมเลือด การดแู ล • ใน 24 ชวั่ โมงแรก ใชน้ ้ำแขง็ หรือถุงน้ำเยน็ ประคบ เพ่อื ไม่ใหเ้ ลือดออก และช่วยระงบั อำกำรปวด • หลงั 24 ชวั่ โมง ควรประคบดว้ ยน้ำอุ่น เพ่ือช่วยละลำยล่ิมเลือด

แผลไฟไหม้นา้ ร้อนลวก เมื่อไดร้ ับบำดเจบ็ ในเบ้ืองตน้ ควรลำ้ งทำควำมสะอำดดว้ ยน้ำเปล่ำ หรือหำกบำดแผลสกปรกมำก อำจใชส้ บอู่ อ่ นชะลำ้ ง ส่ิงสกปรกออกไปก่อน จำกน้นั ลำ้ งดว้ ยน้ำเปล่ำมำก ๆ หำกทำไดใ้ ห้ใชน้ ้ำอณุ หภูมิห้องประคบบริเวณแผลโดยเร็วที่สุด และประคบอยอู่ ยำ่ งนอ้ ย 15 นำที แตไ่ ม่ควรเกิน 30 นำที หำ้ มใชน้ ้ำแขง็ หรือน้ำเยน็ จดั ประคบ เพรำะอำจทำใหบ้ ำดแผล ลึกมำก การดแู ลรักษาแผลเป็ นไฟไหม้ หลีกเล่ียงกำรถูกสมั ผสั บริเวณแผล • รักษำควำมสะอำดแผล • ห้ำมประคบดว้ ยน้ำเยน็ หรือใชน้ ้ำแขง็ ประคบ เพรำะแผลจะสำมำรถลึกข้ึน ควรใชเ้ พียงน้ำอณุ หภูมิห้องชะลำ้ ง หรือ สบูอ่ ่อนๆลำ้ งสิ่งสกปรกออกก่อน แลว้ พนั แผลก่อนไปพบแพทย์ • ทำนอำหำรโปรตีนสูง เช่น เน้ือ นม ไข่ ถว่ั เพื่อซ่อมแซมแผลให้หำยเร็วข้ึน • พยำยำมอยำ่ ใหแ้ ผลโดนแดด หมน่ั ทำครีมกนั แดดเป็นประจำหลงั แผลหำยดีแลว้ • กรณีบำดแผลรุนแรง ให้ทำยำหรือรับประทำนยำตำมแพทยส์ ง่ั อยำ่ งสม่ำเสมอ

กระดูกหัก คือภำวะท่ีกระดูกไดร้ ับแรงกระแทกมำกเกินไป ส่งผลใหก้ ระดูกไมส่ ำมำรถรองรับน้ำหนกั จำกแรงดงั กล่ำวไดแ้ ละเกิด หกั ก่อใหเ้ กิดอำกำรปวด เสื่อมสมรรถภำพในกำรทำงำนรวมท้งั มีเลือดออกและไดร้ ับบำดเจบ็ บริเวณรอบกระดูกท่ี ไดร้ ับแรงกระแทก โดยทว่ั ไปแลว้ กระดูกจดั เป็นเน้ือเยอื่ เก่ียวพนั ชนิดหน่ึง ประกอบดว้ ยแคลเซียมและเซลลก์ ระดูก ตรงกลำงกระดูกจะอ่อนกวำ่ เรียกวำ่ ไขกระดูก ซ่ึงทำ้ หนำ้ ท่ีผลิตเซลลเ์ มด็ เลือดแดงกระดูกแต่ละส่วนจะประกอบกนั เป็นโครงสร้ำงกระดูกท่ีรองรับร่ำงกำย ช่วยในกำรเคลื่อนไหว และปกป้อง อวยั วะภำยในของร่ำงกำย หำกร่ำงกำยไดร้ ับแรงกระแทกอยำ่ งรุนแรง จะส่งผลใหก้ ระดูกแตกหรือหกั ได้ กำรปฐมพยำบำล o โทรเรียกรถพยำบำลโดยเร็วท่ีสุด o ประคบน้ำแขง็ บริเวณที่ไดร้ ับบำดเจบ็ และยกอวยั วะดงั กล่ำวใหส้ ูง เพือ่ ลดอำกำรบวม o ลำ้ งแผลดว้ ยสบแู่ ละน้ำเปล่ำสะอำดเบำๆเพอ่ื ป้องกนั เช้ือแบคทีเรียเขำ้ แผล o ปิ ดแผลให้เรียบร้อยดว้ ยผำ้ พนั แผล o ในกรณีท่ีเขำ้ ช่วยเหลือผทู้ ่ีไดร้ ับบำดเจบ็ ที่แขนหรือขำ ควรนำ้ หนงั สือพมิ พห์ รือนิตยสำรมำ มว้ นห่อแขนหรือขำเพ่อื ช่วยดำมไว้ เพือ่ ช่วยไมใ่ ห้แขนหรือขำท่ีไดร้ ับบำดเจบ็ ขยบั รวมท้งั ช่วย ให้กระดูกไมเ่ คล่ือน

เลือดกาเดาไหล เลือดกำเดำไหล คือภำวะที่มีเลือดออกทำงจมูก เกิดจำกเสน้ เลือดฝอยในโพรงจมูกแตก ทำให้มีเลือด ไหลออกขำ้ งเดียวหรือสองขำ้ งก็ได้ อำจไหลจำกส่วนหนำ้ หรือส่วนหลงั ของจมูก พบไดท้ กุ อำยทุ ้งั เพศหญิงและชำย เลือดออกทำงส่วนหนำ้ ของจมูกมกั พบในเด็กและผใู้ หญท่ ่ีมีอำยนุ อ้ ย เลือดออก จำกส่วนหลงั ของจมกู มกั พบในผสู้ ูงอำยุ ซ่ึงมกั มีสำเหตจุ ำกควำมดนั โลหิตสูง ปฐมพยาบาล • บีบที่จมกู โดยใชน้ ิ้วหวั แมม่ ือและนิ้วช้ี ประมำณ 5 นำที โดยระหวำ่ งน้ีให้หำยใจทำงปำกแทน • นงั่ ตวั ตรงหรือนอนใหศ้ ีรษะสูง เพ่ือป้องกนั กำรสำลกั เลือด • ประคบบริเวณจมกู และแกม้ ดว้ ยผำ้ เยน็ หรือน้ำแขง็ เพ่ือช่วยให้เลือดหยดุ เร็วข้ึน • หลีกเล่ียงกำรแคะจมกู กำรสง่ั น้ำมกู แรง ๆ และกำรยกของหนกั

เคลื่อนย้ายผู้ป่ วย ผชู้ ่วยเหลือท้งั สองคนใชม้ ือขวำกำขอ้ มือซำ้ ยของตนเอง ขณะเดียวกนั ก็ใชม้ ือซำ้ ยกำมือขวำ ซ่ึงกนั และกนั ใหผ้ ปู้ ่ วยใชแ้ ขนท้งั สองยนั ตวั ข้ึนนงั่ บนมือท้งั สี่ที่จบั ประสำนกนั เป็ นแคร่ แขนท้งั สองของผปู้ ่ วยโอบคอผชู้ ่วยเหลือ จำกน้นั วำงผปู้ ่ วยบนเข่ำเป็นจงั หวะท่ีหน่ึง และอมุ้ ยนื เป็นจงั หวะที่สอง แลว้ จึงเดินไปพร้อมๆ กนั จุดประสงค์การเคล่ือนย้ายผู้ป่ วย 1.เพ่อื เคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยออกจำกสถำนที่เกิดเหตุ ซ่ึงอำจทำให้เกิดอนั ตรำยเพม่ิ ข้ึน 2.เพอื่ เคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยไปอยใู่ นท่ีที่ให้กำรปฐมพยำบำลไดส้ ะดวก 3.เพอ่ื ส่งผปู้ ่ วยไปรับกำรรักษำตอ่ ไดส้ ะดวกมำกข้ึน หลกั ในการเคล่ือนย้ายผู้ป่ วย • ตอ้ งทรำบวำ่ ผปู้ ่ วยไดร้ ับบำดเจบ็ บริเวณใด • ให้กำรปฐมพยำบำลก่อนกำรเคล่ือนยำ้ ย เช่น หำ้ มเลือด ดำมกระดูกที่หกั เป็ นตน้ • เลือกวธิ ีกำรเคล่ือนยำ้ ยท่ีเหมำะสมกบั สภำพควำมเจบ็ ป่ วย • กำรเคลื่อนยำ้ ยตอ้ งทำดว้ ยควำมนุ่มนวล มีสติ รอบคอบ • กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยหนกั จะตอ้ งมีส่ิงรองรับ ศีรษะ แขน ขำ และหลงั

กำรเคลื่อนยำ้ ยท่ีถูกวธิ ีมีควำมสำคญั มำก ถำ้ ผชู้ ่วยเหลือมีประสบกำรณ์ มีควำมรู้ ควำมเขำ้ ใจ มีหลกั กำรและรู้จกั วธิ ีกำร เคล่ือนยำ้ ยที่ถูกวธิ ี จะช่วยให้ผบู้ ำดเจบ็ มีชีวิตรอด ปลอดภยั ลดควำมพกิ ำร หรืออนั ตรำยที่จะเกิดข้ึนภำยหลงั ได้ 1. การเคลื่อนย้ายโดยผ้ชู ่วยเหลือคนเดยี ว วธิ ที ี่ 1 พยงุ เดนิ เหมำะสำหรับผปู้ ่ วยที่รู้สึกตวั ดี แต่แขนหรือขำขำ้ งใดขำ้ งหน่ึงเจบ็ (เฉพำะส่วนล่ำง) วธิ ีเคลื่อนยำ้ ย ผชู้ ่วยเหลือยนื เคียงขำ้ งผปู้ ่ วย หนั หนำ้ ไปทำงเดียวกนั แขนขำ้ งหน่ึงของผปู้ ่ วยพำดคอ ผชู้ ่วยเหลือจบั มือผปู้ ่ วยไว้ ส่วนแขนอีกขำ้ งหน่ึงของผชู้ ่วยเหลือโอบเอวและพยงุ เดิน กำรเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยวธิ ีพยงุ เดิน

วธิ ที ่ี 2 การอุ้ม วิธีน้ีใชก้ บั ผบู้ ำดเจบ็ ที่มีน้ำหนกั ตวั นอ้ ย หรือในเดก็ ซ่ึงไม่มีบำดแผลรุนแรง หรือกระดูกหกั โดยกำร ชอ้ นใตเ้ ข่ำและประคองดำ้ นหลงั หรืออมุ้ ทำบหลงั ก็ได้ กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยดว้ ยวธิ ีอมุ้

วธิ ที ี่ 3 วธิ ีลาก เหมำะที่จะใชใ้ นกรณีฉุกเฉิน เช่น เกิดไฟไหม้ ถงั แกส็ ระเบิด หรือตึกถล่ม จำเป็นตอ้ งเคล่ือนยำ้ ยออกจำกที่เกิด เหตุใหเ้ ร็วท่ีสุด อำจปฏิบตั ิไดห้ ลำยวธิ ี ผชู้ ่วยเหลืออำจะจะลำกโดยใชม้ ือสอดใตร้ ักแร้ลำกถอยหลงั หรือจบั ขอ้ เทำ้ ลำกถอยหลงั ก็ได้ ไม่ควรลำกไปดำ้ นขำ้ งของ ผบู้ ำดเจบ็ ตอ้ งระวงั ไมใ่ ห้ส่วนของร่ำงกำยโคง้ งอ โดยเฉพำะส่วนของคอและลำตวั กำรลำกจะลดอนั ตรำยลงถำ้ ใชผ้ ำ้ ห่มหรือ เสื่อ หรือ แผน่ กระดำนรองลำตวั ผบู้ ำดเจบ็

2. กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยผชู้ ่วยเหลือสองคน วิธีท่ี 1 อมุ้ และยก เหมำะสำหรับผปู้ ่ วยรำยในรำยที่ไมร่ ู้สึกตวั แตไ่ มค่ วรใช้ ในรำยที่มีกำรบำดเจบ็ ของลำตวั หรือกระดูกหกั

วิธีที่ 2 นง่ั บนมือท้งั สี่ที่จบั ประสำนกนั เป็นแคร่ เหมำะสำหรับผปู้ ่ วยในรำยท่ีขำเจบ็ แต่รู้สึกดีและสำมำรถใช้ แขนท้งั สองขำ้ งได้ วธิ ีเคล่ือนยำ้ ย ผชู้ ่วยเหลือท้งั สองคนใชม้ ือขวำกำขอ้ มือซำ้ ยของตนเอง ขณะเดียวกนั กใ็ ชม้ ือซำ้ ยกำมือขวำซ่ึง กนั และกนั ใหผ้ ปู้ ่ วยใชแ้ ขนท้งั สองยนั ตวั ข้ึนนง่ั บนมือท้งั ส่ีที่จบั ประสำนกนั เป็ นแคร่ แขนท้งั สองของผปู้ ่ วยโอบ คอผชู้ ่วยเหลือ จำกน้นั วำงผปู้ ่ วยบนเขำ่ เป็นจงั หวะที่หน่ึง และอมุ้ ยนื เป็นจงั หวะที่สอง แลว้ จึงเดินไปพร้อมๆ กนั

3. กำรเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยผชู้ ่วยเหลือสำมคน วธิ ีท่ี 1 อุม้ สำมคนเรียง เหมำะสำหรับผปู้ ่ วยในรำยที่ไม่รู้สึกตวั ตอ้ งกำรอุม้ ข้ึนวำงบนเตียงหรืออุม้ ผ่ำนทำง แคบๆ วิธีเคลื่อนยำ้ ย ผชู้ ่วยเหลือท้งั สำมคนคุกเขำ่ เรียงกนั ในทำ่ คุกเขำ่ ขำ้ งเดียว ทุกคนสอดมือเขำ้ ใตต้ วั ผปู้ ่ วย และ อุม้ พยงุ ไวต้ ำมส่วนตำ่ ง ๆ ของร่ำงกำยดงั น้ี คนท่ี 1 สอดมือท้งั สองเขำ้ ใตต้ วั ผปู้ ่ วยตรงบริเวณคอและหลงั ส่วนบน คนที่ 2 สอดมือท้งั สองเขำ้ ใตต้ วั ผปู้ ่ วยตรงบริเวณหลงั ส่วนล่ำงและกน้ คนท่ี 3 สอดมือท้งั สองเขำ้ ใตข้ ำ ผชู้ ่วยเหลือคนที่ออ่ นแอท่ีสุดควรเป็ นคนท่ี 3 เพรำะรับน้ำหนกั นอ้ ยที่สุด เมอื่ จะยกผปู้ ่ วยผชู้ ่วยเหลือท้งั สำมคน จะตอ้ งทำงำนพร้อมๆ กนั โดยให้คนใดคนหน่ึงเป็นออกคำสง่ั ข้นั แรก ยกผปู้ ่ วยพร้อมกนั และวำงบน เขำ่ จำกทำ่ น้ีเหมำะสำหรับจะยกผปู้ ่ วยข้ึนวำงบนเปลฉุกเฉินหรือบนเตียง แต่ถำ้ จะอุม้ เคล่ือนท่ีผชู้ ่วยเหลือท้งั สำมคน จะตอ้ งประคองตวั ผปู้ ่ วยในท่ำนอนตะแคง และอมุ้ ยนื เมื่อจะเดินจะกำ้ วเดินไปทำงดำ้ นขำ้ งพร้อมๆ กนั และถำ้ จะวำง ผปู้ ่ วยให้ทำเหมือนเดิมทกุ ประกำร คือ คุกเขำ่ ลงก่อนและค่อย ๆ วำงผปู้ ่ วยลง

แบบทดสอบหลงั เรียน 1.สิ่งใดท่ีผชู้ ่วยเหลือตอ้ งคำนึงเป็ นอนั ดบั แรกก่อนเขำ้ ไปใหค้ วำมช่วยเหลือผปู้ ่ วย ก.ควำมปลอดภยั ของสถำนที่เกิดเหตุ ข.ทำบริเวณน้นั ให้มีอำกำศถ่ำยเท ปรอดโปร่ง ค.สำรวจระบบที่สำคญั ตำ่ งๆของผปู้ ่ วยและร่ำงกำยผปู้ ่ วย ง.ห้ำมเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยทนั ทีโดยไม่เตรียมกำร 2.กำรหำ้ มเลือดบำดแผล ถำ้ เลือดไม่หยดุ ไหลควรทำอยำ่ งไร ก.หยดุ หำ้ มเลือดในทนั ทีและใหเ้ ลือดหยดุ ไหลเอง ข.ตอ้ งพยำยำมให้หยดุ ไหลใหไ้ ด้ ค. ใชพ้ ลำสเตอร์ปิ ดบริเวณแผล ง.รีบนำผปู้ ่ วยส่งสถำนพยำบำลทนั ที 3.กำรห้ำมเลือดบำดแผลถำ้ เลือดยงั ไม่หยดุ ไหลควรทำอยำ่ งไร ก.หยดุ ห้ำมเลือดในทนั ทีและใหเ้ ลือดหยดุ ไหลเอง ข.ตอ้ งพยำยำมห้ำมเลือดให้หยดุ ไหลให้ได้ ค. ใชพ้ ลำสเตอร์ปิ ดบริเวณบำดแผล ง. รีบนำผปู้ ่ วยนำส่งโรงพยำบำล 4.กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยใชผ้ ปู้ ่ วยช่วยเหลือ3คน จะใชใ้ นกรณีใด ก.กรณีผปู้ ่ วยตวั ใหญห่ รือมีน้ำหนกั มำก ข.กรณีผปู้ ่ วยรูปร่ำงเลก็ และมีน้ำหนกั นอ้ ย ค.กรณีท่ีตอ้ งเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยในทำ่ นอนและผปู้ ่ วยไมร่ ู้สึกตวั ง.กรณีผปู้ ่ วยยงั รู้สึกตวั อยแู่ ละสำมำรถเคลื่อนไหวได้ เล็กนอ้ ย 5.ผปู้ ่ วยที่มีบำดแผลไฟไหมห้ รือถูกลวกเล็กนอ้ ยให้ใชน้ ้ำเยน็ รำดแผลก่ีนำที ก.15นำที ข. 25 นำที

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน-หลงั เรียน 1.ขอ้ ใดเป็ นกำรปฐมพยำบำลผปู้ ่ วยท่ีมีบำดแผลฟกช้ำ 6.ส่ิงใดท่ีผชู้ ่วยเหลือจะตอ้ งคำนึงเป็นอนั ดบั แรกก่อนเขำ้ ไปให้ควำมช่วยเหลือ ตอบ ข. ประคบเยน็ ทนั ที ตอบ ง.ห้ามเคลื่อนย้ายผู้ป่ วยทันทีโดยไม่ได้เตรียมการ 2.ถำ้ ถูกผ้ึงตอ่ ยควรทำอยำ่ งไรเป็นข้นั แรก 7.กำรหำ้ มเลือดบำดแผลถำ้ เลือดยงั ไมห่ ยดุ ไหลควรทำอยำ่ งไร ตอบ ง. เอาเหลก็ ในออก ตอบ ข.ต้องพยายามห้ามเลือดให้หยดุ ไหลให้ได้ 3.ขอ้ ใดไมใ่ ช่กำรปฐมพยำบำลเมื่อมีดบำดแผล 8.กำรเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยใชผ้ ปู้ ่ วย3คนจะใชใ้ นกรณี ตอบ ข. ใช้เชือกรัดบริเวณใต้แผล ตอบ ข.กรณผี ู้ป่ วยท่ีมีนา้ หนักน้อย 4. ขอ้ ใดเป็นกำรปฐมพยำบำล 9.บำดแผลที่ถูกแทงหำกมีส่ิงใดหกั คำอยใู่ นแผลผปู้ ฐมพยำบำลควรทำอยำ่ งไร ตอบ ข. การป้องกนั อนั ตรายเบื้องต้น ตอบ ง.พนั ผำ้ ที่หกั คำอยใู่ ห้อยนู่ ่ิง 5.ขอ้ ใดไม่ใช่วตั ถุประสงคใ์ นกำรปฐมพยำบำล 10.หำกผปู้ ่ วยท่ีมีบำดแผลไฟไหมห้ รือถูกลวกเล็กนอ้ ยให้ใชน้ ้ำเยน็ รำดบริเวณใดก่ีนำที ตอบ ค. เพ่ือป้องกนั อุบัตเิ หตุภายหลัง ตอบ 10 นาที

อำ้ งอิง นนั ทิยำ จีระทรัพยแ์ ละคณะ (2541) หนงั สือสำระกำรเรียนรู้พ้ืนฐำนสุขศึกษำ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้สุขศึกษำ ช้นั ประถมศึกษำปี ที่ 3 กรุงเทพมหำนครวฒั นำพำนิช.

ขอบคุณค่ะ อำจำรยผ์ สู้ อน อ.ปิ ยวรรณ ขอจิตตเ์ มตต์

จัดทาโดย นำงสำวเกสรำ นำวำแกว้ รหสั นกั ศึกษำ 6006810049