กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา

กาพย์พระไชยสุริยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1

https://www.google.co.th/search?



คำนำ สื่อการสอนหนังสืออิเล็กทรอนิกส์นี้ เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาการออกแบบ และผลิตสื่อการสอนกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ซึ่งมีเนื้อหาประกอบด้วย ความเป็นมาของเรื่อง ผู้แต่งและประวัติผู้แต่ง ลักษณะคำประพันธ์ เนื้อเรื่องย่อ ตัวละครหลัก คุณค่าทางวรรณคดี เกร็ดความรู้ และกิจกรรมจากบทเรียน สื่อการสอนนี้จะเป็นประโยชน์สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 คณะครู ผู้สอน และผู้ที่สนใจในวรรณคดีเรื่องกาพย์พระไชยสุริยา ตลอดจนผู้ที่พบเห็น

คำแนะนำการใช้หนังสือ ในการใช้สื่อการสอนนี้ ผู้เรียนควรทำความเข้าใจไปทีละขั้นตอน โดยเริ่มอ่านจากคำนำหรือคำแนะนำนี้ เพื่อตรวจสอบความเข้าใจของผู้เรียน เกี่ยวกับการเรียนรายวิชาภาษาไทย เรื่อง กาพย์พระไชยสุริยา จากนั้นผู้เรียน สามารถเริ่มเรียนจากความเป็นมาของเรื่อง จนถึงเรื่องสุดท้ายคือ คุณค่าทางวรรณคดี ทั้งนี้ ในสื่อการสอนนี้ยังสอดแทรกเกร็ดความรู้ไว้ให้ผู้เรียนได้ศึกษา เพิ่มเติมจากเนื้อเรื่อง และสื่อวิดีโอเรื่อง กาพย์พระไชยสุริยา รวมทั้งคำท้ายบทเรียน ผู้เรียนสามารถสแกนคิวอาร์โค้ด เพื่อดูสื่อวิดีโอและตอบคำถามท้ายบทเรียนได้

สารบัญ หน้า 1 เรื่อง 3 ความเป็นมาของเรื่อง 7 ผู้แต่ง/ประวัติผู้แต่ง 8 เกร็ดความรู้ 14 ลักษณะคำประพันธ์ เนื้อเรื่องย่อ

สารบัญ หน้า 25 เรื่อง 26 ตัวละครหลัก คิวอาร์โค้ด สื่อวิดีโอ 27 42 ความรู้เบื่องต้นกาพย์พระไชยสุริยา 45 คุณค่าทางวรรณคดี 46 ข้อคิดจากเรื่อง คิวอาร์โค้ด แบบทดสอบหลังเรียน บรรณานุกรม

ความเป็นมาของเรื่อง 1 https://www.google.co.th/search?

ความเป็นมาของเรื่อง กาพย์พระไชยสุริยา มีเนื้อหาเป็นนิทาน ขนาดสั้น แต่งขึ้นเพื่อใช้เป็นแบบสอบอ่าน และสอบเขียนสะกดคำในมาตรา ต่าง ๆ โดยผูกเรื่องให้เป็นเรื่องราว เพื่อให้มีความสนุกสนานเพลิดเพลิน ไปกับการอ่านและการเรียน 2

ผู้แต่ง/ประวัติผู้แต่ง https://www.google.co.th/search? 3

ผู้แต่ง กาพย์พระไชยสุริยา แต่งโดยพระสุนทรโวหาร (สุนทรภู่) ขณะจำพรรษา อยู่ที่จังหวัดเพชรบุรี ราว พ.ศ. 2368 หรืออาจแต่งขึ้นเมื่อบวช อยู่ที่วัดเทพธิดาราม ระหว่าง พ.ศ. 2382-2385 4

ประวัติผู้แต่ง สุนทรภู่เป็นกวีที่มีความชำนาญทางด้าน กลอน ได้สร้างขนบการประพันธ์กลอนนิทาน และกลอนนิราศขึ้นใหม่ จนกลายเป็นที่นิยมอย่างกว้างขวาง สืบเนื่องมาจนกระทั่งถึงปัจจุบัน งานประพันธ์หลายชิ้นของสุนทรภู่ ได้รับเลือกให้เป็นส่วนหนึ่งในหลักสูตร การเรียนการสอน 5

ผลงานที่โดดเด่น ผลงานของสุนทรภู่เป็นที่นิยมในสังคมไทย อย่างต่อเนื่องตั้งแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบัน ผลงานที่โดดเด่นของสุนทรภู่ ได้แก่ นิราศเมืองแกลง นิราศพระบาท นิราศภูเขาทอง พระอภัยมณี พระไชยสุริยา ขุนช้างขุนแผน โคบุตร เพลงยาวถวาย โอวาท เป็นต้น 6

เกร็ดความรู้ นักวรรณคดีได้สันนิษฐานว่า แบบเรียนภาษาไทยสมัยรัตนโกสินทร์ สุนทรภู่ได้แต่งแบบเรียนสอนภาษาไทย ตอนต้น ได้แก่ ชั้นต้นขึ้น เพื่อใช้สอนเจ้าฟ้าอาภรณ์ เจ้าฟ้ากลาง และเจ้าฟ้าปิ่ว พระราชโอรส 1. ประถม ก กา ใช้สอนเรื่องพยัญชนะ สระ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย 2. ประถมมาลา มีเนื้อหาเกี่ยวกับมาตราตัว สะกดต่าง ๆ ภาษาบาลี การแต่งโคลง 7

ลักษณะคำประพันธ์ 8

ลักษณะคำประพันธ์ กาพย์พระไชยสุริยา แต่งด้วยคำประพันธ์ ประเภทกาพย์ ได้แก่ กาพย์ยานี 11 กาพย์ฉบัง 16 กาพย์สุรางคนางค์ 28 9

กาพย์ยานี 11 พยางค์ วรรคหน้า 5 คำ วรรคหลัง 6 คำ รวม 11 คำ จึงเรียกว่า กาพยร์ยานี 11 ฉันทลักษณ์ สัมผัส คำสุดท้ายของวรรคที่ 1 สัมผัสกับ คำที่ 1 , 2 และคำที่ 3 ของวรรคที่ 2 คำสุดท้ายของวรรคที่ 2 สัมผัสกับคำ สุดท้ายของวรรคที่ 3 คำสุดท้ายของวรรคที่ 4 สัมผัสกับคำ สุดท้ายของวรรคที่ 2 ของบทต่อไป (สัมผัสระหว่างบท) 10

กาพย์ฉบัง 16 ๑. บท บทหนึ่งมี ๓ วรรค คือ -วรรคแรก (วรรคสดับ) มี ๖ คำ ฉันทลักษณ์ -วรรคที่สอง (วรรครับ) มี ๔ คำ -วรรคที่ ๓ (วรรคส่ง) มี ๖ คำ รวมทั้งหมด ๑๖ คำ จึงเรียกฉบัง ๑๖ ๒.สัมผัส 1.คำสุดท ้ายของวรรคแรก (วรรคสดับ) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรค สอง (วรรครับ) ๒. คำสุดท้ายของวรรคสาม (วรรคส่ง) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคหนึ่ง (วรรคสดับ) ของบทต่อไป 11

กาพย์สุรางคนางค์ 28 พยางค์ ในหนึ่งบท มี 28 คำ แบ่งเป็น 7 วรรค วรรณละ 4 คำ สัมผัส บังคับสัมผัสรหว่างท้ายวรรคที่ 1-2, ท้ายวรรคทที่ 3 กับท้ายวรรค ที่ 5-6 และสัมผัสระหว่างบท จากท้ายบทแรกไปยังท้ายวรรคที่ 3 ของบท ถัดไป 12

เกร็ดความรู้ วรรคทองกาพย์พระไชยสุริยา เขาสูงฝูงหงส์ลงเรียง เริงร้องก้องเสียง สำเนียงน่าฟังวังเวง ฟังเสียงเพียงเพลง กลางไพรไก่ขันบรรเลง ซอเจ้งจำเรียงเวียงวัง บทประพันธ์ข้างต้น ปรากฏมีคุณค่าทางด้านวรรณศิลป์ในเรื่องการเล่นเสียงสัมผัส มีทั้งสัมผัสสระ เช่น สูง-ฝูง หงส์-ลง ร้อง-ก้อง ฟัง-วัง ไพร-ไก่ เสียง-เพียง เรียง-เวียง สัมผัสอักษร เช่ร เริง-ร้อง วัง-เวง เพียง-เพลง เจ้ง-จำ เวียง-วัง 13

เนื้อเรื่องย่อ กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา 14

มีพระมหากษัตริย์ผู้ครองเมืองสาวัตถี องค์หนึ่งนามว่า พระไชยสุริยา มีพระมเหสีนามว่าสุมาลี ปกครองบ้านเมืองด้วยความอุดมสมบูรณ์ และความสงบสุขมาช้านาน https://www.google.co.th/search?

ขุนนางทั้งหลายยึดมั่นอยู่ในธรรม พ่อค้า ชาวเมือง ชาวไร่ ชาวนา ต่างมีความสุขกันถ้วนหน้า 15 https://www.google.co.th/search?

จนกระทั่งเมื่อข้าราชการบริพารและผู้มีอำนาจ พากันลุ่มหลงในอุบายมุข ขาดศิลธรรม ไร้ความเมตตาและเที่ยวข่มเหงราษฎรจนเดือดร้อนไปทั่ว 16

ทำให้เมืองสาวัตถีเกิดอาเพศ น้ำป่าไหลท่วมบ้านเมืองจนผู้คนล้มตาย 17

ประชาชนผู้ที่รอดชีวิตไร้ที่อยู่อาศัย จึงพากันอพยพออกจากเมือง ทิ้งให้เมืองสาวัตถีกลายเป็นเมืองร้าง 18 https://www.google.co.th/search?

พระไชยสุริยาพามเหสีลงเรือสำเภา ข้าทาสบริวาร หนีลงเรือสำเภาออกจากเมือง ระหว่างทาง เรือถูกพายุใหญ่พัดอับปางลง 19

พระไชยสุริยากับนางสุมาลีว่ายน้ำไปขึ้นฝั่ง แล้วรอนแรมไปในป่าใหญ่ 20

พระฤๅษีรูปหนึ่งเข้าฌานเห็นพระไชยสุริยา กับนางสุมาลีต้องทนทุกข์ทรมานก็เวทนา เพราะเห็นว่าพระไชยสุริยาทรงเป็นกษัตริย์ ที่ดี แต่ประสบเคราะห์กรรมเพราะหลงเชื่อ เสนาอำมาตย์ 21

พระฤาษีจึงเวทนาเทศโปรดจนทั้งสองพระองค์ ศรัทธาและบำเพ็ญธรรมจนได้ไปเกิดในสวรรค์ 22

เกร็ดความรู้ กาพย์พระไชยสุริยา นอกจากเป็นแบบเรียน สอนอ่านที่มีคุณค่าด้านเนื้อหาและด้านวรรณศิลป์ แล้ว ยังนำมาเป็นบทสวดที่เรียกว่า \"การสวดโอ้เอ้วิหารราย\" การสวดโอ้เอ้วิหารราย คือ การสวดกาพย์เป็นทำนองในวันเข้าพรรษา วันกลางพรรษา และวันออกพรรษา ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สันนิษฐานว่า มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา 23

เกร็ดความรู้ วิดีโอการสวดโอ้เอ้วิหารราย ทำนอง ทำนอง ทำนอง กาพย์ยานี 11 กาพย์ฉบัง 16 กาพย์สุรางคนางค์ 28 24

ตัวละคร \"พระไชยสุริยา\" เป็นกษัตริย์ปกครอง เมืองสาวัตถี ปกครองเมืองอยู่ในศีลธรรม \"พระนางสุมาลี\"เป็นผู้ที่จงรักภักดี ต่อสามีแม้ยามทุกข์ยากคอยดูแลปรนนิบัติ บ้านเมืองสงบสุข แต่เชื่อคนง่าย สามีีตลอดเวลาที่บำเพ็ญเพียรในป่า 25

สื่อวิดีโอ เรื่อง ความรู้เบื่องต้น กาพย์พระไชยสุริยา 26

คุณค่าทางวรรณคดี กาพย์พระไชยสุริยา 27

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ อุปมา อุปมา คือ การเปรียบเทียบว่าสิ่งหนึ่งเหมือนกับสิ่งหนึ่ง โดยใช้คำเชื่อมที่มีความหมายเช่นเดียวกับคำว่า \" เหมือน\" เช่น ดุจ ดั่ง ราว เปรียบ ประดุจ เฉก เล่ห์ ปาน ประหนึ่ง เพียง เพี้ยง พ่าง 28

ตัวอย่าง ยามเย็นเห็นหน้าเจ้า สร่างโศกเศร้าเจ้าพี่อา อยู่วังดังจันทรา มาหม่นหมองละอองนวล จะรักเจ้าเฝ้าสงวน เพื่อนทุกข์สุขโศกเศร้า นวลพักต์น้องจะหมองศรี มิ่งขวัญอย่ารัญจวน บทประพันธ์ข้างต้น พระไชยสุริยารู้สึกสงสารพระนางสุมาลี เป็นอย่างมากที่ต้องมาตกระกำลำบาก ต้องอาศัยอยู่ในป่าเพียงลำพัง จากที่แต่ก่อนอาศัยอยู่ในวังอย่างสุขสบาย 29

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ สัทพจน์ คือ ภาพพจน์ที่เลียนเสียงธรรมชาติ เช่น เสียงดนตรี เสียงสัตว์ เสียงคลื่น เสียงลม เสียงฝนตก เสียงน้ำไหล ฯลฯ การใช้ภาพพจน์ ประเภทนี้จะทำให้เหมือนได้ยินเสียงนั้นจริงๆ 30

ตัวอย่าง กลางไพรไก่ขันบรรเลง ฟังเสียงเพียงเพลง ซอเจ้งจำเรียงเวียงวัง เพียงฆ้องกลองระฆัง ยูงทองร้องกระโต้งโห่งดัง แตรสังข์กังสดาลขานเสียง บทประพันธ์ข้างต้น เมื่ออาศัยอยู่ในป่าได้ยินเสียงไก่ขัน เป็นเสียงเพลง เสียงนกยูงร้องกระโต้งดังเหมือนกับเสียงเครื่องดนตรี ที่ดังกังวาล 31

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ การใช้คำไวพจน์ คือ การที่กวีใช้วิธีหลากคำ ใช้คำหลายคำในการแต่ง แต่สื่อความหมายเหมือนกัน 32

ตัวอย่าง รอนรอนอ่อนอัสดง พระสุริยงเย็นยอแสง ช่วงดังน้ำครั่งแดง แฝงเมฆเขาเงาเมรุธร ภูธรนอนเนินเขา เคียงคลึงเคล้าเยาวมาลย์ ตกยากจากศฤงคาร สงสารน้องหมองพักตรา อัสดง หมายถึง พระอาทิตย์ตก ภูธร หมายถึง พระราชา สุริยง หมายถึง ดวงอาทิตย์ เยาวมาลย์ หมายถึง หญิงสาว เมรุ หมายถึง ภูเขา พักตรา หมายถึง หน้า 33

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ การเล่นเสียง คือ การเล่นเสียงสัมผัส ซึ่งหมายถึง พยางค์ที่คล้องจองกันมีทั้ง สัมผัสสระและสัมผัสอักษร 34

ตัวอย่าง ขึ้นกงจงจำสำคัญ ทั้งกนปนกันไป รำพึงมิ่งไม้ในคง ตะลิงปลิงปริงประยงค์ ไกรกร่างยางยูงสูงระหง คันทรงส่งกลิ่นฝิ่นฝาง สัมผัสอักษร : จง-จำ มิ่ง-ไม้ ไกร-กร่าง ยาง-ยูง ปลิง-ปริง ฝิ่น-ฝาง สัมผัสสระ : กง-จง จำ-สำ กน-ปน กร่าง-ยาง ยูง-สูง ลิง-ปริง-ปลิง กลิ่น-ฝิ่น 35

คุณค่าด้านเนื้อหา \"ให้ความรู้ตามจุดประสงค์ของผู้แต่ง\" ใช้เป็นสื่อในการสอนมาตราตัวสะกด ให้สามารถอ่านและเขียนภาษาไทย ได้อย่างถูกต้อง และสามารถใช้ทบทวน ความรู้ทางภาษาได้ 36

คุณค่าด้านเนื้อหา 37 \"ให้ข้อคิด คติธรรม สำหรับนำไปใช้ ในการดำเนินชีวิต\" 1. ข้าราชการต้องไม่ข่มเหงประชาชน 2. ต้องไม่หลงมัวเมาในอบายมุข 3. ไม่เห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัว 4. ไม่่เอาเปรียบผู้อื่น 5.มีความรัก ความเมตตาต่อกัน

คุณค่าด้านเนื้อหา 38 \"สะท้อนสภาพสังคมไทย\" กวีได้สอดแทรกสภาพสังคมไทยก่อน เสียกรุง โดยสร้างตัวละครในเรื่อง คือ เหล่าข้าราชบริพารไม่สนใจบ้านเมื่อง คดโกง ไม่ยุติธรรม หมกมุ่นมัวเมา ในกาม เหมือนสภาพคนไทย ก่อนเสียกรุง

คุณค่าด้านสังคม \"ความเชื่อเรื่องไสยศาสตร์\" แสดงให้เห็นถึงความเชื่อของผู้คน ในสมัยนั้นว่านับถือไสยศาสตร์มากกว่า หลักธรรมพระพุทธศาสนา จนมีความประพฤติในทางที่ผิด 39

\"แสดงค่านิยมของครอบครัว\" คุณค่าด้านสังคม คู่สามีภรรยายามตกทุกข์ได้ยากต้อง 40 ไม่ทอดทิ้งกันและกัน ภรรยาต้องให้ ความเคารพและปรนนิบัติสามี ทั้งยามทุกข์และยามสุข

\"แสดงความเคราพสิ่งศักดิ์สิทธิ์\" คุณค่าด้านสังคม การแสดงความเคารพศรัทธาใน พระรัตนตรัย พ่อแม่ ครูอาจารย์ 41 และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ

ข้อคิดจากเรื่อง 42