เคสพิศวง 02: หญิงสาวผู้มีสมองซีกเดียว

เคสพศิ วง 02 หญิงสาวผมู้ สี มองซีกเดยี ว The Wonders of Human Body 02: The women with half a brain

หญงิ สเคาสพวศิ วงผ02ู้มสี มองซกี เดยี ว มีตัวอย่างเคสที่น่าสนใจของหญิงสาวสามคนท่ีผ่านการ ผา่ ตัดดังกล่าวเพ่อื ตัดสมองซกี ขวาออกทงั้ ซีก โดยทงั้ สามมี rare The Wonders of Human Body 02: The women with half a brain autoimmune disease ที่ช่ือว่า Rasmussen’s encephalitis ทที่ ำ�ใหม้ ีอาการติดเช้อื ในสมองซีกเดียว [1] โดยในกรณขี องหญงิ บทความโดย ดร.ศุภนดิ า ภิยโยทยั สาวคนแรกชื่อ Jodie เธอเข้ารบั การผา่ ตดั เมอ่ื อายุยังนอ้ ยมาก (3 ขวบ) ตามคำ�แนะน�ำ ของแพทย์ เพราะมอี าการชกั ทเี่ กิดขึ้นถ่ี ภาพโดย ทมี CELT และ น.ส. พรประภา ฉายาพฒั น์ จนยากจะควบคุม โดยใน record ของเธอระบวุ า่ เธอเคยมีอาการ ชกั เกดิ ขน้ึ แทบทกุ ๆ 3 นาที [2] อกี เคสหนึง่ คือหญิงสาวทมี่ ีชอื่ ว่า อวัยวะทีต่ ิดตวั คนเรามาแตเ่ กิดมจี ำ�นวนไมน่ อ้ ยทีม่ าเปน็ คู่ -- สองตา สองหู สองมือ Christina Santhouse ชว่ งที่เปน็ หนกั เธอมีการชักมากถึง 150 สองขา ไตสองข้าง ซึง่ เราอาจเคยเหน็ หรือไดย้ นิ ผา่ นหมู าบา้ งว่า มีคนไข้ไม่น้อยท่ีตอ้ งผา่ ตัด ครงั้ ใน 1 วัน โดยได้เขา้ รบั การผา่ ตดั ตอนเธออายุ 8 ขวบ และการ เหลอื ไตขา้ งเดียว คนงานประสบอุบัติเหตทุ �ำ ใหเ้ สียมือเสยี ขาไปขา้ งหนง่ึ หรอื อาจเป็นกรณี ผ่าตดั น้ันกินเวลายาวนานถงึ กว่า 14 ชม. [3] ส่วนอกี คนหนึ่งช่ือ พิการทางการไดย้ นิ ในหขู า้ งซ้ายหรือขา้ งขวา เป็นต้น ทีนส้ี มองของเราเองกม็ ีสองซกี (cere- Cameron เข้ารบั การผ่าตดั เพ่ือตดั สมองซกี ขวาของเธอออกเม่อื bral hemispheres) เคยสงสัยกนั ไหมว่า ถ้าอย่มู าวันหนึง่ เราเหลือสมองซีกเดยี ว เราจะยัง ตอนอายุ 6 ขวบ และโชคดที ่มี กี ารฟืน้ ตัวท่ีค่อนข้างรวดเรว็ [4] มชี วี ิตรอดอยไู่ หม ยังสามารถทำ�กิจกรรมในชีวติ ประจ�ำ วนั ไดต้ ามปกติหรอื เปลา่ คำ�ตอบของ คำ�ถามน้ี มใี ห้เห็นในรูปแบบของเคสคนไขผ้ า่ ตดั ที่หมอตอ้ งตัดซกี สมองฝั่งหนงึ่ ออก (hemi- spherectomy) เพ่อื รักษาหรอื บรรเทาอาการชกั (epileptic seizures) Jodie Christina Santhouse Cameron

โดยในสามเคสตวั อยา่ งนี้ มผี ลขา้ งเคยี งที่เกดิ ขึน้ คอื เด็ก Hemispherectomy operation น้นั กระท�ำ เพ่อื เป้าประสงคห์ ลกั ในเชงิ การรักษา หญงิ ทัง้ สามคนสญู เสีย motor skills หรือความสามารถในการ เคลอื่ นไหวรา่ งกายฝ่ังซ้าย ซ่งึ ถึงแม้จะมกี ารท�ำ กายภาพบำ�บดั แตก่ ม็ หี ลายส่ิงอยา่ งทเ่ี ราไดเ้ รียนร้แู ละยืนยนั จากเคสผ้ปู ว่ ยทีผ่ า่ นการผา่ ตัดดงั กล่าว [5, 6] ก็ยังไม่สามารถกลับมาเคลื่อนไหวได้ปกติเหมือนก่อนได้รับ อาทิ โดยท่ัวไปแล้วสมองซกี หน่งึ จะควบคมุ การทำ�งานของรา่ งกายอกี ซกี เน่ืองมาจากการ การผ่าตัด อนึ่งจากการเก็บข้อมูลของ Hemispherectomy ขา้ มฝงั่ (decussation) ของกลุ่มเสน้ ประสาทตอนออกจากสมองไปที่ไขสันหลังและไลล่ งมา Foundation มีการผ่าตดั ลกั ษณะน้ีเกิดข้ึนราว ๆ 100 ครง้ั ตอ่ ตามรา่ งกายส่วนต่าง ๆ, แนวคดิ เรื่อง neural plasticity ทรี่ ะบุว่าสมองของมนษุ ยส์ ามารถ ปี ในเดก็ ที่มอี าการชกั รนุ แรง [3] ส่วนผ้ปู ว่ ยโรค Rasmussen’s ปรบั เปลี่ยนเพื่อความอยรู่ อดไดอ้ ยตู่ ลอด ไมใ่ ชห่ ยุดชะงักเมอ่ื ผ่านวยั รนุ่ อย่างทเ่ี คยเชอ่ื และ encephalitis มกี ารประมาณวา่ มอี บุ ตั กิ ารณอ์ ยทู่ ส่ี ดั สว่ น 1 คน เขา้ ใจกันมา และท่สี �ำ คญั อีกเรื่องหนึ่งคอื functional redundancy ของสมองท่ีควบคุม ในประชากร 10 ลา้ นคน [1] higher functions ซึง่ หมายความว่ามีสมองมากกว่าหนึ่งส่วนทร่ี บั ผดิ ชอบดแู ลหนา้ ทใ่ี นการ คดิ วิเคราะห์ ตัดสินใจ ใหเ้ หตุผล ใชภ้ าษา และกระบวนการทางความคิดอน่ื ๆ ดงั น้นั พอสมองซีกหน่งึ หายไป อาจยังมสี ่วนอื่นท่ที �ำ งาน ซ้ำ�ซอ้ นกนั ทจี่ ะก้าวเขา้ มารบั ภาระต่อได้ หรือมีการปรบั ใช้เซลล์ ประสาทท่มี ี capacity เหลืออยูม่ ารบั โหลดทีเ่ พมิ่ เติมข้ึนจากการ ท่จี �ำ นวนเซลล์ประสาทท้งั หมดลดลงกวา่ ครง่ึ เพราะฉะนั้นไอเดยี เรอ่ื ง ‘Left Brain, Right Brain’ หรอื functional segregation ก็ไม่ไดเ้ ปน็ จรงิ เสมอไป สมองของคนเรานั้นมคี วามซบั ซ้อนและ ยังมอี ะไรซ่อนเร้นท่ีรอการค้นพบอยู่อกี มากมาย Reference [1] Varadkar, S., Bien, C. G., Kruse, C. A., Jensen, F. E., Bauer, J., Pardo, C. A., ... & Cross, J. H. (2014). Rasmussen’s encephalitis: clinical features, pathobiology, and treatment advances. The Lancet Neurology, 13(2), 195-205. [2] https://www.bbc.com/news/av/magazine-39117532 [3] https://people.com/celebrity/woman-who-had-half-her-brain-removed-defies-the-odds-gets-a-masters-degree/ [4] https://breininactie.com/the-girl-with-half-a-brain/ [5] Sebastianelli, L., L. Saltuari, et al. (2017). “How the brain can rewire itself after an injury: the lesson from hemispherectomy.” Neural regeneration research 12(9): 1426-1427. [6] Nielsen, J. A., B. A. Zielinski, et al. (2013). “An evaluation of the left-brain vs. right-brain hypothesis with resting state functional connectivity magnetic resonance imaging.” PloS one 8(8): e71275.