MY GRAPHIC HISTORY

საბჭოთა რეპრესიები აჭარაში კომიქსების ენაზე Soviet Repressions in Adjara Through Comic Books



საბჭოთა რეპრესიები აჭარაში კომიქსების ენაზე Soviet Repressions in Adjara Through Comic Books 1

ავტორები: ბათუმის წმინდა მატათა მოციქულის სახე- Authors: Pupils of Batumi St. Matthias Apostle Gymnasium- ლობის გიმნაზია-პანსიონის მოსწავლეები Boarding School რედაქტორი: ანტონ ვაჭარაძე Editor: Anton Vacharadze ლექტორები: ეკა კალანდაძე, ლია დეკანაძე Lecturers: Eka Kalandadze, Lia Dekanadze ფოტოგრაფი: ედუარდ მჟავანაძე Photographer: Eduard Mzhavanadze დიზაინერი: ლაშა მაჭარაშვილი Designer: Lasha Matcharashvili განსაკუთრებული მადლობა გიმნაზია-პანსიონის ხელ- Special thanks to the head of the Gymnasium-Boarding მძღვანელს, დედა სიდონიას (დარჩია) და მასწავლებ- school, mother Sidonia (Darchia) and teachers: Nino Gabunia, ლებს: ნინო გაბუნიას, ნატალია ზაზაშვილს Natalia Zazashvili ISBN 978-9941-8-4017-3 ISBN 978-9941-8-4017-3 ბროშურა გამოიცა „International Coalition of Sites of The brochure was published with the financial support of the Conscience“-ისა და შვედეთის საერთაშორისო განვითა- International Coalition of Sites of Conscience and the Swedish რების თანამშრომლობის სააგენტოს (Sida) ფინანსური International Development Cooperation Agency (Sida) as part მხარდაჭერით, პროექტის „ინტერ-რელიგიური ურთიერ- of the project \"Interreligious Mutual Understanding through თგაგება გრაფიკული ხელოვნების საშუალებით“ ფარგ- Graphic Arts\". ლებში. 2

3

4

იოსებ სტალინი ასე დაინახა ის ერთ-ერთმა მოსწავლემ Joseph Stalin this is how one of the students saw him 5

1921 წელს ბოლშევიკურმა რუსეთმა ერთთვიანი ომის In 1921, Bolshevik Russia conquered the First Republic of შემდეგ დაიპყრო საქართველოს პირველი რესპუბლიკა. Georgia after a month-long war. The country appeared ოკუპანტების კალთას ამოფარებული ქართველებისა powerless against the Georgians working under the occupiers და წითელი ხიშტის წინაშე ქვეყანა უძლური აღმოჩნდა. and the latter’s attack. Consequently, the history of Georgia შესაბამისად, საქართველოს ისტორია მალევე გაგრძე- soon continued under the rule of the Soviet Union - later to ლდა საბჭოთა კავშირში – როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, turn out as one of the cruelest empires in world history, for მსოფლიო ისტორიაში ყველაზე ბოროტ იმპერიაში, რომ- which human life had no value... ლისთვისაც ადამიანის სიცოცხლეს არავითარი ფასი არ ჰქონდა... The 30s of the XX century turned out to be particularly difficult – one of the darkest spots within Georgian history. It was a განსაკუთრებით რთული აღმოჩნდა XX საუკუნის ოცდაა- period of impunity, when completely innocent people were თიანი წლები, ყველაზე ბნელი და შავი ლაქა საქართვე- shot or deported to remote, uninhabited places without trial ლოს ისტორიაში. ეს იყო შეუბრალებლობის ხანა, როცა or conviction. Their family members, the elderly, women, სრულიად უდანაშაულო ადამიანებს გასამართლებისა and children were evicted into the open, with their homes და ბრალის დადასტურების გარეშე ხვრეტდნენ ან შო- confiscated, and, most importantly, their dignity violated with რეულ, უკაცრიელ ადგილებში ასახლებდნენ. მათი ოჯა- the labels such as “traitor’s relatives”. ხის წევრებს, მოხუცებს, ქალებსა და ბავშვებს ღია ცის ქვეშ ტოვებდნენ, ართმევდნენ სახლებს და, რაც მთავა- A total of 30,000 people in Georgia fell victim to the Great რია, ულახავდნენ ღირსებას „სამშობლოს მოღალატის“ Terror, most of whom were shot dead, while the rest set out ოჯახის წევრის იარლიყით. on a long and arduous journey through the remote parts of a vast empire - Siberia, Central Asia and the Far East, from სულ საქართველოში 30,000-მდე ადამიანი გახდა დიდი which most were not able to return. 3,616 people were shot ტერორის მსხვერპლი, მათ შორის უმრავლესობა დაიხვ- dead under the direct signature of Joseph Stalin, chairman of რიტა, დანარჩენი კი უზარმაზარი იმპერიის გადაკარგული ადგილების – ციმბირის, ცე- ნტრალური აზიისა და შორეული აღმოსა- ვლეთის გრძელ და სუსხიან გზას გაუდგა, საიდანაც მათი უმრავლესობა უკან ვეღარ დაბრუნდა. 3,616 ადამიანი საბჭოთა კავში- რის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის თავმჯდომარის, იოსებ სტა- ლინის უშუალო ხელმოწერით დაიხვრიტა – „დიდმა ბელადმა“ განსაკუთრებით საკუ- თარი ქვეყნის შვილები არ დაინდო – კავკა- სიის სხვა ორ ქვეყანაში, აზერბაიჯანსა და სომხეთში, რეპრესიების მასშტაბი გაცი- ლებით ნაკლები იყო. მას შემდეგ, რაც 2019 წლიდან ბათუმისა და ლაზეთის ეპარქიამ, მეუფე დიმიტრისა და დედა სიდონიას თაოსნობით, განაცხადა 6

საბჭოთა კავშირის მსხვერპლთა მასობრივი სამარხების the Central Committee of the Communist Party of the Soviet ხელვაჩაურში აღმოჩენის თაობაზე, რეპრესირებულთა Union – the \"Great Leader\" was particularly merciless towards საკითხის შესწავლის კუთხით, ბათუმი საქართველოს the children of his own country of origin, all the while in two ყველაზე მნიშვნელოვან ადგილად იქცა. ეპარქიამ და other countries of the Caucasus - Azerbaijan and Armenia საზოგადოებამ, მათ შორის ინფორმაციის თავისუფლე- - the scale of the repressions was much lower. ბის განვითარების ინსტიტუტმა (IDFI), რომელიც დაარსე- ბიდან, 2009 წლიდან, უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებდა After the Diocese of Batumi and Lazeti, under the leadership რეპრესიების შესწავლას, რამდენიმე მნიშვნელოვანი of Reverend Dimitri and Mother Sidonia, announced the ნაბიჯი გადადგა ამ რთული და მრავალწახნაგოვანი, შე- discovery of mass graves of Soviet victims in Khelvachauri იძლება ითქვას, ისტორიული მნიშვნელობის საკითხის in 2019, Batumi became the most important place in Georgia გადასაჭრელად. მათ შორის აღსანიშნავია ამერიკელ და for the study of the issue of the პოლონელ არქეოლოგთა და repressed. The Diocese and the ანთროპოლოგთა სამეცნიერო community, including the Institute ჯგუფების მოწვევა საქართვე- for the Development of Freedom ლოში ახალი სამარხების აღმო- of Information (IDFI), which since საჩენად და არსებულის შესა- its inception in 2009 has attached სწავლად, ასევე ამ საკითხში great importance to the study of გამოცდილი საერთაშორისო repression, have taken several ექსპერტების კონფერენცია და important steps to address this მათგან მნიშვნელოვანი გამოც- complex and multifaceted, one დილების მიღება. could even say historic, issue. As for IDFI’s efforts, it should the შემდეგი მნიშვნელოვანი ნა- invitation of the scientific groups ბიჯები იქნება ყველა სამარხის composed of American and Polish აღმოჩენა და გახსნა, რეპრე- archaeologists and anthropologists სირებულთა საზოგადოებრივი should be mentioned. The groups პანაშვიდით დაკრძალვა. იმ were involved in the discovery of ადგილას, რომელიც საბჭოთა new mass graves in Georgia as well ტერორის სიმბოლო გახდა, ლა- as in studying the existing ones. მაზი ბაღის გაშენება და მუზეუმის აგება, რათა ყველა Additionally, IDFI organized an სტუმარმა გაიაზროს, რომ მსგავსი ტრაგედია აღარასო- international conference involving experts specialized in this დეს განმეორდეს. საქართველოს მხრიდან კი ეს იქნება field that provided an important platform for exchange. ბოროტების იმპერიასთან დამაკავშირებელი ჯაჭვის წყვეტის მიმანიშნებელი კიდევ ერთი სიმბოლური აქტი. The next important steps involve the discovery and opening of all of the mass graves and the public funeral and burial for რეპრესიების შესახებ საზოგადოების ინფორმირება, სა- the repressed. In the place that became a symbol of Soviet კითხის გარშემო მუდმივი საუბარი და განსაკუთრებით terror, the goal is to cultivate a beautiful garden and build ახალგაზრდა თაობაში ამ მიმართულებით ინტერესის a museum, where all visitors can understand the history so გაღვივება კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევაა: 2021 that such horrors will never happen again. From the Georgian წლის 11 ოქტომბრიდან 15 ოქტომბრის ჩათვლით, IDFI-ს standpoint, this will be another symbolic act indicating the breaking of the chain connecting it to the evil empire. 7

თანამშრომლებმა, პარტნიორი საერთაშორისო ორგა- Informing the public about the repressions, fostering ongoing ნიზაციის, „International Coalition of Sites of Conscience“- conversation around the topic, and especially cultivating ისა და შვედეთის საერთაშორისო განვითარების თანა- interest in this topic among the younger generations is another მშრომლობის სააგენტოს (Sida) მიერ მხარდაჭერილი particularly significant challenge: between October 11 and 15 პროექტის „ინტერ-რელიგიური ურთიერთგაგება გრაფი- of 2021, the representatives of IDFI, within the framework of კული ხელოვნების საშუალებით“ ფარგლებში, ერთი კვი- the project \"Interreligious Understanding through Graphic რის მანძილზე წმინდა მატათა მოციქულის სახელობის Arts\", supported by partner international organization, გიმნაზია-პანსიონის აღსაზრდელებთან, სხვადასხვა the International Coalition of Sites of Conscience, and the ასაკის სკოლის მოსწავლეებთან ჩაატარეს შეხვედრების Swedish International Development Cooperation Agency ციკლი, რომლის დროსაც მათ უყვებოდნენ რეპრესირე- (Sida), held a series of meetings over the course of a week ბულთა ისტორიებს და ერთად განიხილავდნენ ქვეყნის with the pupils of different ages of the St. Matthias Apostle ამ უმძიმეს პერიოდს. ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი Gymnasium-Boarding School. During the meetings, they spoke იყო, როგორი მსგავსი ბედის ქვეშ აღმოჩნდნენ განხვა- about the personal histories of the repressed and discussed ვებული რელიგიის ადამიანები საბჭოთა ტოტალიტა- this difficult period of the country’s history. Among the most რული რეჟიმის პირობებში. important issues were the fate of the people of different religious denominations under the Soviet totalitarian regime. სასკოლო გაკვეთილებითა და შემდეგ დავალებების The discussions covered the matter of the similar dreadful მომზადებით გადაღლილი ბავშვისთვის, დამატებითი fate of the people of different religious believes. ისტორიების მოსმენა უინტერესო რომ არ ყოფილიყო, სამდღიანი ლექციის შემდეგ გადაწყდა რეპრესიის In order to make the discussion and learning process more მსხვერპლთა ისტორიების შესახებ კომიქსების დახატვა. engaging and innovative for the students tired from the schoolwork, after three days of lectures it was decided to წინამდებარე ბროშურაში გთავაზობთ რამდენიმე რეპ- draw comics about the stories of victims of repression. რესირებულის ისტორიასა და ამ ისტორიების მიხედვით გიმნაზია-პანსიონის აღსაზრდელების მიერ დახატულ In this brochure, we present the stories of some of the victims კომიქსებს. of repression and the comics about them drawn by the pupils of the gymnasium-boarding school. ანტონ ვაჭარაძე, ისტორიკოსი Anton Vacharadze, Historian ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუ- Institute for Development of Freedom of Information ტის (IDFI) (IDFI) მეხსიერების და დეზინფორმაციის კვლევების მიმართუ- Memory and Disinformation Studies Direction Head ლების ხელმძღვანელი 2021 წელი 2021 8

9

რეპრესიები საქართველოში გასაბჭოებიდანვე დაი- The repressions in Georgia began upon joining the Soviet წყო – 1921 წელს უამრავი ადამიანი დააკავეს პოლიტი- Union - in 1921 many people were arrested for political კური მოტივით, „მენშევიკებთან“ კავშირის გამო თუ სხვა reasons, for their connection with the \"Mensheviks\" or on ბრალდებით. თითქმის ყველა პოლიტიკოსი თუ საჯარო other charges. Almost every politician or public official who მოხელე, ვინც პირველ რესპუბლიკის შემდეგ ქვეყანაში remained in the country after the First Republic was included დარჩა, მოექცა ამ ვრცელ სიაში, თუმცა ბევრი მათგანი in this extensive list, although many were subsequently შემდგომში გათავისუფლდა. აღსანიშნავია, რომ წინაა- freed. It should be noted that resistance groups were formed ღმდეგობის ჯგუფები საქართველოს ოკუპაციისთანავე immediately after the occupation of Georgia, with their goal ჩამოყალიბდა, მათ მიზანს საბჭოთა რუსეთისგან საქა- being to regain Georgia's independence from Soviet Russia. რთველოს დამოუკიდებლობის მოპოვება წარმოადგე- ნდა. A particularly important organization was the Independence Committee - the \"Military Center\", staffed by the Georgian განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ორგანიზაცია იყო და- military. In 1923, the Military Center was actively working on a მოუკიდებლობის კომიტეტი – „სამხედრო ცენტრი“, რო- plan to liberate Georgia, including a discussion of organizing მელიც ქართველმა სამხედროებმა დააკომპლექტეს. a general popular uprising. Members of the Center developed 1923 წელს „სამხედრო ცენტრი“ აქტიურად მუშაობდა სა- an uprising plan for the mountainous regions, within the 10

ქართველოს გათავისუფლების გეგმაზე, მათ შორის გა- framework of which it was planned to lure parts of the ნიხილებოდა საერთო სახალხო აჯანყება. ცენტრის წე- Red Army into these regions and for the combatants under ვრებმა ასევე შეიმუშავეს მთიულეთის აჯანყების გეგმა, Colonel Kaikhosro (Kakutsa) Cholokashvili to completely რომლის ფარგლებშიც იგეგმებოდა წითელი არმიის destroy them. ნაწილების მთიან რეგიონში შეტყუება და მათი სრული განადგურება პოლკოვნიკ ქაიხოსრო ჩოლოყაშვილის Naturally, the Military Center became one of the first targets მებრძოლების მიერ. of Cheka (the All-Russian Extraordinary Commission for fighting the counter-revolution). Georgian militants: General ბუნებრივია, რომ ჩეკას (კონტრ-რევოლუციასთან ბრძო- Alexander Andronikashvili and Konstantine Abkhazi, Major ლის საგანგებო კომისიის) ერთ-ერთი სამიზნე სწორედ General Varden Tsulukidze, and 12 other soldiers were arrested „სამხედრო ცენტრი“ გახდა. ქართველი სამხედროები: and persecuted with the accusation of attempting to stage გენერლები, ალექსანდრე სიმონის ძე ანდრონიკაშვილი an anti-Soviet uprising. All of them were sentenced to death. და კონსტანტინე ნიკოლოზის ძე აფხაზი, გენერალ-მა- According to various sources, the sentence was enacted on იორი ვარდენ გრიგოლის ძე წულუკიძე და კიდევ 12 სა- May 20, 1923, in Tbilisi, on the Vake Park territory. მხედრო დააპატიმრეს, გაასამართლეს ანტისაბჭოთა აჯანყების მოწყობის მცდელობისთვის და სასჯელის The first large-scale wave of repression that killed hundreds უმაღლესი ზომა – დახვრეტა მიუსაჯეს. სხვადასხვა წყა- of people began in Georgia after the suppression of the 1924 როს თანახმად, განაჩენი აღასრულეს 1923 წლის 20 მაისს national uprising. Rebels, their family members, and suspects თბილისში, ვაკის პარკის ტერიტორიაზე. were all punished. Leading politicians of the First Republic who returned for the uprising after having emigrated were რეპრესიების პირველი ფართომასშტაბიანი ტალღა, რო- shot: Benia Chkhikvishvili, Valiko Jugheli, Gogita Paghava, Noe მელმაც ასეულობით ადამიანი შეიწირა, საქართველოში Khomeriki and others. The August uprising clearly showed the 1924 წლის საერთო ეროვნული აჯანყების ჩახშობის შე- real face of the Soviet Union and the fact that any activity may მდეგ დაიწყო. დასაჯეს აჯანყებულები, მათი ოჯახის წე- prove extremely costly for its political opponents. ვრები, ეჭვმიტანილები. დახვრიტეს აჯანყებისთვის ემი- გრაციიდან ჩამოსული პირველი რესპუბლიკის მოწინავე The largest wave of mass repressions, however, swept the პოლიტიკოსები: ბენია ჩხიკვიშვილი, ვალიკო ჯუღელი, country in 1937-1938, when not only the political and social გოგიტა ფაღავა, ნოე ხომერიკი და სხვები. აგვისტოს აჯა- class opposed to the Soviet system, but all those who thought ნყებამ ნათლად აჩვენა საბჭოთა კავშირის სახე და ის, differently, were completely destroyed by the methods რომ პოლიტიკურ ოპონენტებს ნებისმიერი აქტიურობა developed in Moscow by Joseph Stalin and the officials of the შესაძლოა ძვირად დასჯდომოდათ. Politburo. The working class living in rural areas, the wealthy population, the so-called \"Kulaks\", were all eliminated. The მასობრივი რეპრესიების ყველაზე დიდმა ტალღამ კი repression continued according to one’s ethnic and national ქვეყანას გადაუარა 1937-1938 წლებში, როდესაც იოსებ belonging, displacing hundreds of thousands of people on სტალინისა და პოლიტბიუროს მაღალჩინოსნების მიერ the road to Central Asia, causing the disappearance of traces მოსკოვში შემუშავებული მეთოდებით სრულად განადგუ- of Germans, Greeks, Muslim Georgians living in Meskheti and რდა არა მხოლოდ საბჭოთა სისტემის მოწინააღმდეგე Adjara (so-called \"Turkish Meskhetians\"), and others living in პოლიტიკური და საზოგადოებრივი კლასი, არამედ Georgia for centuries. ყველა, ვინც განსხვავებულად ფიქრობდა. სრულად გა- ნადგურდა სოფლად მცხოვრები მშრომელი ფენა, შეძ- The lower strata of the rural and urban population were added ლებული მოსახლეობა, ე.წ. „კულაკები“. რეპრესიები გა- to the anti-Bolshevik parties fighting against the occupation 11

გრძელდა ეროვნული ნიშნით, ცენტრალური აზიის გზას regime and to the national-patriotic intelligentsia disobedient გაუყენეს ასეულობით ათასი ადამიანი, რამაც გამოიწვია to the Soviet tyranny: workers and peasants who could not საქართველოში საუკუნეების მანძილზე მცხო- ვრები გერმანელების, ბერძნების, მესხეთსა და აჭარაში მცხოვრები მუსლიმი ქართველებისა (ე.წ. „თურქი მესხების“) და სხვების კვალის გაქრობა. საოკუპაციო რეჟიმის წინააღმდეგ მებრძოლ ანტიბოლშევიკურ პარტიებსა და საბჭოთა ტი- რანიის მიმართ დაუმორჩილებელ ეროვნუ- ლ-პატრიოტულად განწყობილ ინტელიგენციას დაემატა სოფლისა და ქალაქის მოსახლეობის დაბალი ფენები: მუშები და გლეხები, რომლებიც ვერ ეგუებოდნენ უმუშევრობას, უბინაობას, კო- ლექტივიზაციას, მიწების გაერთიანებას და ა.შ. თუმცა უკმაყოფილების გამოთქმას აშკარად ვე- რავინ ბედავდა. საკმარისი იყო ერთი სახუმარო სიტყვა (რეჟიმისთვის მიუღებელი), რომ მისი მთქმელი დაებარებინათ და „ხალხის მტრად“ გა- მოეცხადებინათ. მასობრივი ტერორის პერიოდში ადამიანები ძი- ლის წინ განსაკუთრებით მხურვალედ კოცნიდნენ ბავშვებს, ღამეებს კი ძილ-ბურანში, ფხიზლად ატარებდნენ და სახლის კართან გაჩერებული „შავი ყორნის“ ხმას აყურადებდნენ.1 დიდი ტერორის დროს საბჭოეთში დამკვიდრდა პატიმა- get used to unemployment, homelessness, collectivization, რთა ტანჯვა-წამების განსაკუთრებულად სასტიკი მეთო- land consolidation, etc. However, no one dared to express დებიც. სახელმწიფო უშიშროების ორგანოების მუშაკებს dissatisfaction openly. One joking word (unacceptable to the საწამებლად საკუთარი ტექნიკა ჰქონდათ შემუშავებული, regime) could get the person summoned by the officials and რაც გამოიხატებოდა ფსიქოლოგიურ წნეხში, ცემაში, declared an \"enemy of the people.\" „ცივ“ და „ცხელ კამერებში“ მოთავსებაში... ფიზიკური ზემოქმედების სხვა გაუგონარ მეთოდებში. დაკითხვის During the period of mass terror, people kissed children დროს, თავდაპირველად, პატიმარი ცდილობდა, მოეგე- especially fervently before going to bed, and the night they რიებინა ყველა პროვოკაციული შეკითხვა და მცდარი spent vigilantly, on the lookout for the sound of the \"black ბრალდება, თუმცა, წამებას ვეღარ უძლებდა, სრულად raven\" parked at the door of the house.1 1რეპრესირებულებთან, როგორც წესი, ღამით მოდიოდა შავი მანქანა 1The repressed were usually visited at night in a black car (\"Black Crow\" - („შავი ყორანი“ - „Черный Воронок“) და ხალხი გაურკვეველი მიმართუ- \"Черный Воронок\") and taken to the unknown direction. ლებით მიჰყავდა. 12

აღიარებდა დანაშაულს და ასახელებდა „თანამონაწი- During the Great Terror, especially cruel methods of torturing ლეებს“, ზოგჯერ ყველას, ვისი გვარიც გაახსენდებოდა, prisoners were introduced in the Soviet Union. State security ზოგჯერ ირონიულადაც, გიორგი სააკაძეს...2 officers developed their own torture techniques, which manifested themselves in psychological pressure, beatings, ბოლო წლებში, მეტადრე საბჭოთა კავშირის დაშლის placement in \"cold\" and \"hot cells\"... other unheard of methods შემდეგ, გაირკვა, რომ სსრკ პოლიტბიუროს მოკავშირე of physical abuse. During the interrogation, the prisoner რესპუბლიკებიდან შერჩევით უგზავნიდნენ სიებს, რომ- initially tried to deny all provocative questions and false ლებზეც არის იოსებ სტალინისა და პოლიტბიუროს accusations, but eventually he could not stand the torture, fully სხვა წევრების რეზოლუცია: „თანახმა ვარ“ („за“) და confessed to the crime and named \"accomplices\", sometimes ხელმოწერა, რაც პიროვნების დახვრეტაზე თანხმობას everyone whose last names would the person remember, ნიშნავდა. აღნიშნული „სტალინური სიები“ შემდეგ იგ- ironically some would even name Giorgi Saakadze...2 ზავნებოდა რესპუბლიკებსა და ქალაქებში, სადაც საქმე აღიძრებოდა. In recent years, especially after the collapse of the Soviet Union, it became clear that the USSR Politburo was selectively განაჩენი ფორმალურად გამოჰქონდა არასასამართლო sending lists from allied republics containing the resolution ორგანოს, ე.წ. „განსაკუთრებულ სამეულს“, რომელიც of Joseph Stalin and other members of the Politburo: \"I agree\" სხვადასხვა „მოკავშირე“ სახელმწიფოსა თუ სხვა ტე- (\"за\") and signature, which meant consent to the shooting of რიტორიულ ერთეულში იქმნებოდა და მასში შედიოდა a person. These \"Stalin’s lists\" were then sent to the republics პროკურორი, შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის and cities where the case was processed. (შინსახკომი/ НКВД) და პარტიული მუშაკი. სამი ადამიანი ხშირად 10-15 წუთში ოფიციალურად ხელს აწერდა ადა- The verdict was formally issued by a non-judicial body, მიანის სიკვდილს, სინამდვილეში კი, დასახვრეტთა და commissions of extrajudicial punishment made up of three გადასასახლებელთა სია მათ წინასწარ ედოთ მაგიდაზე. officials (Troika) formed in various \"allied\" states or other territorial units, and included a prosecutor, a People's სამეულის გადაწყვეტილების შემდეგ დასახვრეტ პი- Commissariat of Internal Affairs (NKVD), and a party worker. რებს კიდევ ერთხელ, საბოლოოდ სცემდნენ, ჯგუფებად The three people oftentimes signed the death warrant for გადაჰყავდათ უკაცრიელ ადგილას (სავარაუდოდ, ეს იყო another person within 10-15 minutes, while in reality the list თბილისთან ახლოს, სოღანლუღის ველი, ხოლო ბათუმ- of people to be shot or exiled lay on the table in front of them. თან - ხელვაჩაურის მიმართულებით, ასევე დახვრეტე- ბის პოლიგონები იყო ქუთაისსა და სოხუმში), სატვირთო After the decision of the Troika, the victims were beaten again მანქანის ძარით, სადაც წინასწარ ამოთხრილ ორმო- for the last time, then finally taken in groups to an empty place ებთან რამდენიმე ათეულ ადამიანს მწყობრად დააყე- (presumably it was near Tbilisi, Soghanlughi Valley, and near ნებდნენ, დახვრეტდნენ და შემდეგ მიწას მიაყრიდნენ. Batumi - in the direction of Khelvachauri, as well as shooting დოკუმენტებსა და დახვრეტის ადგილებს სრულიად საი- area in Kutaisi and Sokhumi), with a truck, and at the spot, at დუმლოდ ტოვებდნენ, რათა ჭირისუფალს არ მისცემოდა pre-dug pits, several dozen people were lined up, shot, and ნეშტის მოძებნის, დატირებისა და დაკრძალვის საშუა- then thrown into the ground. Documents and shooting sites ლება. were kept completely secret to prevent the deceased from 2ტიციან ტაბიძემ დაკითხვაზე მეკავშირედ XVI-XVII საუკუნის ქართველი 2Titsian Tabidze named Giorgi Saakadze, a Georgian figure of the XVI-XVII მოღვაწე, გიორგი სააკაძე დაასახელა, რის შემდეგაც შინსახკომმა გამო- centuries, as an accomplice during the interrogation, after which the NKVD მძებლებს დაავალა მისი მოძებნა და დაკავება. instructed the investigators to find and arrest this person. 13

30-იანი წლების მასობრივი რეპრესიები კანონებით, finding, mourning, and burying the body. დადგენილებებითა და ბრძანებებით იყო გამყარებული. ოფიციალურ დოკუმენტებში ვკითხულობთ: „საჭიროა The mass repressions of the 1930s were reinforced by laws, საბჭოთა რესპუბლიკის დაცვა კლასობრივი მტრებისგან decrees, and orders. Official documents read: \"It is necessary საკონცენტრაციო ბანაკებში მათი იზოლირების გზით. დახვრეტას ექვემდებარება ყველა, ვინც დაკავშირე- ბულია თეთრგვარდიულ ორგანიზაციებთან, შეთქმუ- ლებებთან და მეამბოხეებთან.“ განსასჯელები, მათ შორის „კულაკები, სისხლის სა- მართლის დამნაშავენი და სხვა ანტისაბჭთა ელემენტები“, ორ კატეგორიად იყოფოდა: 1. to protect the Soviet Republic from class enemies by isolating პირველ კატეგორიას მიეკუთვნებოდნენ ყველაზე მტრუ- them in concentration camps. Everyone connected with the ლად განწყობილი ელემენტები – ისინი ექვემდებარე- White Guard, the conspirators, and the insurgents are to be ბოდნენ დაუყოვნებელ დაპატიმრებას და სამეულის shot.\" მიერ მათი საქმეების განხილვის შემდეგ დახვრეტას. 2. მეორე კატეგორიას მიეკუთვნებოდა ყველა დანარჩენი, Defendants, including \"kulaks, criminals, and other anti- ნაკლებად აქტიური, მაგრამ მაინც მტრული ელემენტი. Soviet elements,\" were divided into two categories: 1. The ისინი ექვემდებარებოდნენ დაკავებასა და ბანაკში და- first category included the most hostile elements - they were ტუსაღებას 8-10 წლით, ან უფრო დიდი ვადით, მათ შო- subject to immediate arrest and execution by the Troika after რის მეტად ბოროტი და „სოციალურად საშიშები“ კი სა- მეულის გადაწყვეტილებით, იმავე ვადით ციხის რეჟიმს. საბედისწერო განაჩენი ე.წ. „სამეულებს“ სისხლის სამა- 14

რთლის კოდექსის (სსკ) უმძიმესი მუხლებით გამოჰქო- their cases were heard. 2. The second category included all ნდათ: 58-1ა (სამშობლოს ღალატი), 58-2 (შეიარაღებული other, less active but still hostile elements. They were subject აჯანყება), 58-6 (ჯაშუშობა), 58-7 (საბოტაჟი), 58-8 (ტერო- to detainment and imprisonment in the camp for 8-10 years რიზმი), 58-9 (დივერსია), 58-10 (აგიტაცია და პროპაგანდა, or longer, while the most harmful and \"socially dangerous\" რომელიც შეიცავს საბჭოთა ხელისუფლების საწინააღ- among them, per the decision of the Troika, would be put in მდეგო მოწოდებას), 58-11 (ყოველგვარი ორგანიზებული prison for the same period. ქმედება დანაშაულის მომზადებისა და ჩატარებისთვის), 58-12 (დანაშაულის შეუტყობინებლობა) და ა.შ. The fateful verdict were issued by the Troikas for the violations of the most severe articles of the Criminal Code: კანონმდებლობაში ასახულ ამ ბრალდებებს, საქართვე- 58-1a (treason), 58-2 (armed insurrection), 58-6 (espionage), ლოში დაემატა ანექსიისა და დამოუკიდებლობის წა- 58-7 (sabotage), 58-8 (terrorism), 58-9 (disruption), 58-10 რთმევით გამოწვეული რეალური უკმაყოფილება, 1924 (agitation and propaganda containing a call against the Soviet წლის აჯანყების შედეგები, რამაც საქართველო საბ- government), 58-11 (any organized action to prepare and carry ჭოთა რეპრესიების განსაკუთრებულ პოლიგონად აქ- out a crime), 58-12 (Non-disclosure), and so on. ცია. სტალინმა, ბერიამ და საბჭოეთის სხვა ლიდერებმა სამაგალითოდ დასაჯეს საკუთარი ქვეყანა, რათა სხვა To these potential crimes prescribed by law was added the სახელმწიფოებს არ გასჩენოდათ დანდობის განცდა... real discontent caused by the annexation and deprivation of ამას დაემატა ამ პატარა კაცების პირადი წყენა, შური და independence in Georgia, the aftermath of the 1924 uprising, ბოღმა, რომელიც მათ ცხოვრების მანძილზე მოჰყვებო- which made Georgia a special training ground for Soviet დათ და როდესაც მოახერხეს, სამაგალითოდ გაუსწორ- repression. Stalin, Beria and other Soviet leaders punished დნენ უდანაშაულო ადამიანებს. their own country to make an example so that other states would not have the impression of mercy… Added to this was the personal resentment, envy, and resentment of these little men that would follow them for the rest of their lives, and when they succeeded, they made examples out of innocent people. 15

16

17

„- ეს დაჭერები ეპიდემიას ჰგავს, აუცილებლად გაივლის, \"- These arrests are like an epidemic, they will definitely pass, დროებით გაეცალე აქაურობას, წადი სამეგრელოში ჩე- temporarily leave this place, go to Samegrelo to my family.\" მიანებთან.“ \"- I am a priest, what harm have I done to anyone?\" „- მე მღვდელი ვარ, ვის რას ვუშავებ?“ According to their child, this exchange took place in 1937 შვილის გადმოცემით, აღნიშნული დიალოგი 1937 წელს between the priest Prokopi Chigogidze and his wife, Anastasia შედგა მღვდელ პროკოფი ჩიგოგიძესა და მის მეუღლეს, Gulua... ანასტასია გულუას შორის... Prokopi Chigogidze was born in the village of Akhalsheni, პროკოფი ჩიგოგიძე დაიბადა ჩოხატაურის რაიონის სო- Chokhatauri district. He received theological education with ფელ ახალშენში. ბიძის, მაქსიმე იესეს ძე ჩიგოგიძის the assistance of his uncle, Maxime Iese Chigogidze. In 1905- დახმარებით მიიღო სასულიერო განათლება. 1905-1909 1909 he was a member of the Georgian Social-Democratic წლებში იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული Party. In 1908, he started his priesthood in the Batumi Military პარტიის წევრი. 1908 წელს ღვთისმსახურება დაიწყო Cathedral, and from 1923 until his shooting, he was a priest of ბათუმის სამხედრო ტაძარში, ხოლო 1923 წლიდან დახ- the Batumi Cemetery Church and lived there. ვრეტამდე იყო ბათუმის სოუქსოს სასაფლაოს ეკლესიის მღვდელი და იქვე ცხოვრობდა. Prokopi Chigogidze conducted services in three languages - 18

პროკოფი ჩიგოგიძე წირვა-ლოცვას სამ – ქართულ, რუსულ Georgian, Russian, and Greek. He taught history to his own and და ბერძნულ ენაზე აღავლენდა. საკუთარ და მეზობლის neighbor's children. He was a philanthropist and was able to ბავშვებს ასწავლიდა ისტორიას. იყო ქველმოქმედი და support his family and help other poor people despite having მცირედი შემოსავლით ახერხებდა ოჯახის შენახვასა და a modest income. He enjoyed great authority in the city and სხვა უპოვართა დახმარებასაც. იგი დიდი ავტორიტეტით was also respected by communist party functionaries, who სარგებლობდა ქალაქში, მას კომუნისტი პარტიული ფუნ- had him secretly baptizing their children. ქციონერებიც პატივს სცემდნენ და ფარულად ანათვლი- ნებდნენ ბავშვებს. Prokopi Chigogidze was first arrested in 1923. During the imprisonment he caught a cold, developed a purulent პროკოფი ჩიგოგიძე პირველად 1923 წელს დააპატიმრეს. inflammation of the middle ear, and lost his hearing. He was პატიმრობაში გაცივდა, შუა ყურის ჩირქოვანი ანთება arrested for the second time on December 7, 1937. He was დაემართა და სმენა დაკარგა. მეორედ კი 1937 წლის 7 accused of crimes according to Articles 58-10 (Propaganda and დეკემბერს დააპატიმრეს. მას ბრალი დაედო საქ. სსრ Agitation) and 58-11 (Organizational Counter-Revolutionary სისხლის სამართლის კოდექსის 58-10 (პროპაგანდა და Action) of the Criminal Code of the Georgian SSR. The text of აგიტაცია) და 58-11 (ორგანიზაციული კონტრრევოლუცი- the indictment reads: He was hostile to the Soviet government ური მოქმედება) მუხლებით. ბრალდების ტექსტში ვკი- and the party and formed an anti-Soviet fascist group from თხულობთ: იყო მტრულად განწყობილი საბჭოთა ხელი- the kulaks in his church. Their goal was to overthrow the სუფლებისა და პარტიის მიმართ და თავის ეკლესიაში Soviet government. The meeting of the special Troika, with ჩამოაყალიბა ანტისაბჭოთა ფაშისტური ჯგუფი კულაკე- the participation of Goglidze, Talakhadze and Morozov, was ბისგან. მათი მიზანი იყო საბჭოთა ხელისუფლების და- held on December 16, 1937. Priest Prokopi Chigogidze was shot 19

მხობა. განსაკუთრებული სამეულის სხდომა, გოგლიძის, on December 22. ტალახაძისა და მოროზოვის მონაწილეობით, ჩატარდა 1937 წლის 16 დეკემბერს. მღვდელი პროკოფი ჩიგოგიძე In 1945, while in Moscow, Prokofi Chigogidze's daughter, Lida, 22 დეკემბერს დახვრიტეს. applied to the Kremlin Chancellery to Stalin in order to find out her father's fate. She had already returned to Tbilisi when 1945 წელს, მოსკოვში ყოფნისას, პროკოფი ჩიგოგიძის ქა- she was called home and informed that her father had died of ლიშვილმა ლიდამ კრემლის კანცელარიაში სტალინის heart atherosclerosis in Arkhangelsk in 1941. The family only სახელზე შეიტანა განცხადება მამის ბედის გასარკვე- learned the truth from a 1955 rehabilitation report. ვად. იგი უკვე თბილისში იყო დაბრუნებული, როდესაც შინსახკომში გამოიძახეს და მისცეს ცნობა იმის შესახებ, რომ მამა 1941 წელს არხანგელსკში გარდაიცვალა გულის ათეროსკლეროზით. ოჯახმა მხოლოდ 1955 წლის რეაბი- ლიტაციის ცნობიდან შეიტყო სიმართლე. 20

21

22

23

24

„ბებიას ბიძას გალაქტიონი ერქვა... ვანში დაიბადა. ბე- \"My grandmother's uncle was called Galaktion... He was born ბიას ახსოვდა, რომ 1937-ში, დახვრეტისას, 19 წლის იყო, in Vani. Grandmother remembered that in 1937, when he was ანუ დაახლოებით 1918 წელს უნდა დაბადებულიყო... ბე- shot, he was 19 years old, that is, he must have been born ბიას გადმოცემით, ბიძამისი მენშევიკებთან დაახლოე- around 1918... According to grandmother, her uncle had ბულა... ბებია დედის მონათხრობიდან იხსენებდა, რომ gotten close to Mensheviks… Grandmother recalled from her გალაქტიონი ტყეში იმალებოდა თანამოაზრეებთან mother's story that Galaktion was hiding in the woods with ერთად და ბოლშევიკებთან არაერთი შეხლა-შემოხლა his comrades and had numerous clashes with the Bolsheviks. ჰქონდა. მახსოვს ბებიას ფრაზა, რას ერჩოდა საკუთარ I remember my grandmother saying what: I don’t know what თავს, არ ვიციო... had gotten into him… განსაკუთრებით ტრაგიკულია დახვრეტის ეპიზოდი. 19 The shooting story is especially tragic. 19-year-old Galaktion წლის გალაქტიონს ბოლშევიკები დიდხანს დასდევდნენ was persecuted by the Bolsheviks for a long time and was და არაერთხელ შეუთვალეს, დანებებულიყო, ოჯახის წე- repeatedly asked to surrender, even through threats to his ვრებითაც ემუქრებოდნენ. საბოლოოდ, სწორედ ამ გზით family members. In the end, it was in this way that they გადაწყვიტეს მისი დაკავება. ერთ დღეს ჩემს დიდ ბაბუა- decided to arrest him. One day, the militia paid a visit to my სთან, გალაქტიონის მამასთან, მილიცია მისულა და გა- great grandfather, Galaktion's father, and told him he had ნყოფილებაში უნდა გამოგვყვეო, უთქვამთ... მივიდა თუ to follow them to the department... As soon as they arrived არა განყოფილებაში, დაიჭირეს, შვილს კი შეუთვალეს, there, they arrested him and informed his son that if he didn’t გამოჩნდი, თორემ მამაშენს მოვკლავთო. ისიც მისულა show up, his father would be killed. He went to the then militia მაშინდელ მილიციაში და მალევე დასახვრეტად წაუყ- and was soon shot. I have heard from many people where ვანიათ. არაერთი ადამიანისგან მსმენია, სად იყო საბ- the execution grounds in Vani was during the Soviet period. ჭოთა პერიოდში ვანში დასახვრეტი ადგილი. როგორც As far as I know, the bones of the shot are still lying there ვიცი, დახვრეტილთა ძვლები იქ დღესაც ყრია. სწორედ today. It was in this place where my grandmother's 19-year- ამ ადგილას დახვრიტეს ბებიას 19 წლის ბიძა და გვა- old uncle was shot and no one was allowed to see the body. მთან არავის უშვებდნენ. შვილმოკლულ დედას შეუგრო- His mother collected all her jewels and offered them to the ვებია მთელი თავისი ძვირფასეულობა და შვილის ცხედ- guard in exchange for her son's body. The guard allowed her რის სანაცვლოდ დარაჯისთვის შეუთავაზებია. დარაჯსაც in, but it was difficult to identify the body among the many შეუშვია, თუმცა მრავალ დახვრეტილში გაძნელებია ცხე- who had been shot. It turns out that his mother identified my დრის ამოცნობა. თურმე ბებიას ბიძა დედამისს თითზე grandmother's uncle with a ring on his finger. Then at midnight ბეჭდით ამოუცვნია. შემდეგ, შუაღამით, მარტოს ჩუმად alone he was silently transported in a cart and buried so that გადაუსვენებია ურმით და დაუმარხავს ისე, რომ არავის no one knew his grave. სცოდნოდა მისი საფლავი. There were many similar cases during the Soviet occupation. მსგავსი შემთხვევა საბჭოთა ოკუპაციის პერიოდში არა- The tragedy of this young man clearly shows the cruel face ერთი ყოფილა. ამ ერთი ახალგაზრდა ადამიანის ტრა- of the Soviet system,\" said Joni Diasamidze, a descendant of გედიაში კარგად ჩანს საბჭოთა სისტემის სასტიკი სახე“ Galaktion Mskhiladze. – ჰყვება ჯონი დიასამიძე, გალაქტიონ მსხილაძის შთა- მომავალი. 25

26

27

„6 თვის დაოჯახებული ყოფილა დედაჩემი, ნიკი ალექ- \"My mother, Nicky Alexandridi, had been married for 6 სანდრიდი, როცა ერთ ავბედით საღამოს, ღამის სამ სა- months, when one unfortunate evening, at three o'clock in ათზე გაგვაღვიძა ძაღლის გაბმულმა ყეფამო, იხსენებდა the morning, the dog barking woke us up, recalled my father, მამაჩემი, ლეო კალანდაძე. Leo Kalandadze. წამოვხტი ზედ და კარი როცა გავაღე, შემოვიდნენ სა- I quickly got up and when I opened the door, the then head of ხლში მაშინდელი შინსახკომის უფროსი და კიდევ ორი the NKVD and two other armed people entered the house. At შეიარაღებული პირი. პირველად ვიფიქრე, „ღვინის ტრე- first I thought, since I was working in the \"Wine Trest\", some სტში\" ვმუშაობდი და ეტყობა რამე დარღვევა აღმომიჩი- violation by me had been discovered. ნესო. My mother had cried out: Leo, I think they’re here to arrest დედაჩემს უყვირია: ლეო, ბიჭო, მგონი, გაპატიმრებენო you, and started weeping… და ტირილი დაუწყია... The chief politely addressed us, tellis us to calm down, that უფროსმა თავაზიანად მოგვმართა, დაწყნარდით, სალა- we have talk, and to bring in all kinds of weapons, bullets, პარაკო გვაქვს, ყველა ტიპის იარაღი, ტყვია, ასაფეთქე- explosives, etc... ბელი და ა.შ. შემოიტანეთო... I had stored all this with the money, I took it out of the ეს ყველაფერი ფულთან ერთად მქონდა შენახული, გა- room and put it on the table. He returned the money to me, მოვიტანე ოთახიდან და მაგიდაზე დავაწყვე, ფული და- handed over the rest to his companions, telling them to take მიბრუნა, დანარჩენი მის თანმხლებს გადასცა, გარეთ it outside... გაიტანეო... 2288

მერე ადგა ფეხზე და დამნაშავესავით დაგვიწყო ლა- Then he stood up and started talking to us like he was guilty, პარაკი: რა ვქნა, მიჭირს ამის თქმა, მაგრამ ბრძანებაა saying: It’s hard to say this, but the order came from the მოსული კრემლიდან, ოჯახში, რომელშიც სხვა ეროვნე- Kremlin, in a family where people of other nationalities live, I ბის ადამიანი ცხოვრობს, დაუყოვნებლივ უნდა გავა- must immediately have them resettled... სახლოთო... Your mother's scream shook the Gubazeuli gorge and I was დედაშენის კივილმა შეძრა გუბაზეულის ხეობა და მე ის barely restrained by those two boys, my father told me. The ორი ბიჭი ძლივს მამაგრებდაო, მიყვებოდა მამა. ამას tongue can easily say this now, that she was grabbed and ენა ახლა ადვილად იტყვის, მაგრამ მოჰკიდეს ხელი და taken... წაიყვანესო... They took her grandmother, grandfather, and brothers with მასთან ერთად წაიყვანეს მისი ბებია, ბაბუა და ძმები. her. დედა გადაასახლეს თურქესტანის ოლქში, 1949 წელს. Mother was deported to the Turkestan region in 1949. She დაბრუნდა 1956 წელს“ – იხსენებს რეპრესირებული ნიკი returned in 1956,\" recalls Tamila Kalandadze, daughter of the ალექსანდრიდის ქალიშვილი, თამილა კალანდაძე. repressed Nicky Alexandridi. 29

30

რაისა ბორისის-ასული შიშლო-საბაშვილი დაიბადა 1883 Raisa Shishlo-Sabashvili was born in 1883 (as indicated by her წელს (როგორც თავად ანკეტაში უთითებს, თუმცა სამე- in the questionnaire, although the date of birth in the minutes ულის სხდომის ოქმში დაბადების თარიღად მითითებუ- of the Troika meeting is 1887) in the city of Suwalki, Poland. ლია 1887 წელი), პოლონეთში, ქალაქ სუვალკიში. She was fluent in seven languages: Georgian, Russian, English, ფლობდა შვიდ ენას: ქართულს, რუსულს, ინგლისურს, French, German, Italian, and Polish. ფრანგულს, გერმანულს, იტალიურსა და პოლონურს. რაისა შიშლო-საბაშვილს შთამბეჭდავი განათლება ჰქონდა მიღებული: - ჟენევის უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულ- ტეტი (ბაკალავრის ხარისხით); - ჟენევის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტი Raisa Shishlo-Sabashvili had received an impressive (დოქტორის ხარისხით); education: 31

- ედინბურგის უნივერსიტეტის სამედიცინო-ქირურგი- - Faculty of Natural Sciences, University of Geneva (Bachelor's ული ფაკულტეტი (დოქტორის ხარისხით); degree); - Faculty of Medicine, University of Geneva (PhD); - მოსკოვის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტი (წოდებით „ქალი ექიმი“). სამედიცინო პრაქტიკას ეუფლებოდა სარატოვის, კოს- - Faculty of Medicine and Surgery, University of Edinburgh ტრომის, მოსკოვის ერობებში, ასტრახანის საავადმყო- (PhD); ფოში. - Faculty of Medicine, Moscow University (with the title რაისა შიშლო-საბაშვილი დაზღვეულთა ქვეგანყოფი- \"Female Doctor\"). 32

ლების ექიმად და ჭაობის უბნის ამბულატორიის გამგედ She practiced medicine in the hospitals of Saratov, Kostroma, მუშაობდა 1923 წლის 10 დეკემბრიდან. ის ექიმთა საზო- Moscow, Astrakhan. გადოების და მისი სამალარიო კომისიის აქტიური წევრი იყო. ხშირად გამოდიოდა სიტყვით და მონაწილეობდა Raisa Shishlo-Sabashvili worked as a doctor in the insured კამათში. 1925 წლის 13 იანვარს რაისა შიშლო-საბაშვილი subdivision and as the manager of the swamp district გამოვიდა მოხსენებით: „შრატით დიაგნოსტიკისა და outpatient clinic from December 10, 1923. She was an ვენერული დაავადებების თანამედროვე მკურნალობა“, active member of the medical community and its malaria რომელსაც დამსწრეთა დიდი ინტერესი და მრავალი commission. She often gave speeches and participated შეკითხვა გამოუწვევია (სულ 18), ხოლო მოხსენების გა- in debates. On January 13, 1925, Raisa Shishlo-Sabashvili ნხილვა 2,5 საათს გაგრძელებულა. შეკითხვებზე გაცე- delivered the report: \"Serum Diagnosis and Modern Treatment მული პასუხებით შეიძლება დავასკვნათ, რომ რ. შიშ- of Venereal Diseases\", which aroused great interest and many ლო-საბაშვილი საკმაოდ კარგად ფლობდა სამედიცინო questions from the audience (18 in total), with the discussion ლაბორატორიულ საქმეს, ასევე ის დიდ ცოდნასა და lasting 2.5 hours. From the answers to the questions, we can ერუდიციას ავლენდა დერმატოვენეროლოგიასა და მა- conclude that R. Shishlo-Sabashvili was fairly good at medical ლარიოლოგიაში. laboratory work and also showed great knowledge and erudition in dermatovenereology and malariology. ექიმი რაისა შიშლო-საბაშვილი 1927-1937 წლებში მუშა- ობდა აჭარის კანისა და ვენსნეულებათა დისპანსერიის Dr. Raisa Shishlo-Sabashvili worked as a doctor at the Adjara ექიმად. Skin and Venereal Diseases Dispensary in 1927-37. იგი დააკავეს 1937 წელს. She was arrested in 1937. 11 ნოემბერს განსაკუთრებულმა სამეულმა, სისხლის სა- On November 11, a special Troika, under Articles 58-11 of the მართლის კოდექსის 58-11 მუხლის საფუძველზე, მას და- Criminal Code, accused her of organizing illegal gatherings of სდო ბრალად, რომ ის აწყობდა კონტრრევოლუციური a counter-revolutionary organization in her own home and ორგანიზაციის არალეგალურ შეკრებებს საკუთარ სახ- sharing anti-Soviet views. ლში და იზიარებდა ანტისაბჭოთა შეხედულებებს. The verdict was enacted on December 7, 1937. განაჩენი აღასრულეს 1937 წლის 7 დეკემბერს. 33

ისტორიის გაკვეთილი History Lesson 34



978- 9941- 8- 4017- 3