ວິຊາປະຫວັດສາດບູຮານວິທະຍາ

ກໂິ ລແມດັ . ທງັ ພນ້ ທທີ ູ່ ຖີ ກທບັ ຖົມໃຫຍູ່ ຂນຶ້ ຢູ່ ູທາງຝູ່ ັງຂວາ (ຕາເວນັ ຕກົ ) ຂອງແມູ່ ນໍາ້ ຂອງ ມເີ ນອ້ ທູ່ ີກວມປະມານ 400 ເຮກັ ຕາ້ ເມອງເກູ່ າົ ແຫູ່ ງນເີ້ ປັນຮູບສູ່ ຫີ ູ່ ຽຼ ມຜນຜາ້ ມຂີ ະໜາດ 2,4x1,8 ກິໂລແມດັ , ທດິ ໃຕ,້ ທິດຕາເວັນຕົກ ແລະ ທດິ ເໜອຖກອອ້ ມຮອບດວ້ ຍກາໍ ແພງດິນທູ່ ມີ ຄີ ວາມກວາ້ ງຂອງຕນີ 14 ແມດັ . ໃນປະຈຸບັນ ບູ່ ອນທູ່ ີຍງັ ສາມາດຮກັ ສາໄດດ້ ກີ ວູ່ າໝູ່ ມູ ຄີ ວາມສູງປະມານ 6 ແມດັ ກໍາແພງດາ້ ນເໜອຂອງເມອງເກູ່ ົານີສ້ ູ່ ວນຫຼາຍແມູ່ ນ ຖກ ທໍາລາຍຈາກການເຊາະເຈູ່ ອນຂອງແມູ່ ນໍາ້ ຂອງ. ວດັ ປາກຄານ ສາ້ ງປີ 1737 ໂດຍພະເຈາົ້ ຈນັ ເທບ ແລະ ວດັ ຄລີ ີ ກູ່ ໍສາ້ ງທາ້ ຍສະຕະວດັ ທີ XVIII ສາ້ ງໂດຍ ເຈາົ້ ຄາໍ (ເຈາົ້ ຊາຍຊາວພວນ) ສະໄໝເຈາົ້ ຊວີ ດິ ພະເຈາົ້ ອນິ ທະໂສມ. ວດັ ຊຽງທອງ ສາ້ ງປີ 1560 ສາ້ ງໂດຍພະເຈາົ້ ໄຊຍະເສດຖາທລິ າດ ວັດນີໄ້ ດສ້ ອ້ ມແປງສອງຄງັ້ ຄ: ຄງັ້ ທີ 1 1928, ຄງັ້ ທີ 2 ປີ 1952-1960 ການສອ້ ມແປງແບບປະດບັ ເອ.້ ສອ້ ມແປງສະໄໝເຈາົ້ ສສີ ະຫວູ່ າງວງົ . ວດັ ຊຽງທອງ ເປັນວດັ ປະຕູເມອງ, ທງັ ເປັນທູ່ າຈອດເຮອທາງເໜອສາໍ ລບັ ການສະເດດັ ມາເຖິງ ແລະ ສະເດດັ ປະພາດທາງລາຊະການ ຂອງພະມະຫາກະສດັ ທງັ ເປັນບູ່ ອນທູ່ ນີ ກັ ເດນິ ເຮອຕາມລາໍ ແມູ່ ນາໍ້ ຂອງເປັນວດັ ດຽວທູ່ ບີ ູ່ ຖໍ ກເຜາົ ຜານໃນປີ 1887. ວດັ ສລີ ມິ ຸງຄຸນ ສາ້ ງປີ 1763 ສາ້ ງໂດຍ ເພຍກງັ ມຸງຄຸນ, ສອ້ ມແປງຄນໃນປີ 1931 ວດັ ນມີ້ ກີ ານປະດບັ ປະດາ ຍອດຊູ່ ຟໍ າ້ 7 ຊນັ້ ແລະ ວດັ ນາກ ສາ້ ງໃນປີ 1768 ສາ້ ງໂດຍ ພູ່ ບໍ າຮູ່ ງັ ວດັ ນສີ້ າ້ ງສະໄໝພະເຈາົ້ ໂຊຕກິ ຸມມານ. ວດັ ສມົ ສາ້ ງໃນປີ 1481 ສາ້ ງໂດຍພະເຈາົ້ ແທນຄາໍ , ວດັ ນສີ້ າ້ ງຂນຶ້ ເພູ່ ອເປັນອະນຸສອນແກູ່ ພະລາດຊະບດິ າ ຂອງພະອງົ ພະເຈາົ້ ຈກັ ກະພດັ ຜູ່ ານແຜວ້ ໄດຖ້ ກສອ້ ມແປງຄນໃນປີ 1909 ໃໝູ່ ໝດົ ຕາມສະພາບເດມີ ແລະ ໄດສ້ າ້ ງ ລະບຽງສອງຂາ້ ງໃນປີ 1950. ວດັ ແສນສາ້ ງໃນປີ 1714 ສາ້ ງໂດຍ ເຈາົ້ ເຮູ່ ງັ ໃນສະໄໝກູ່ ງິ ກດິ ສະລາດ ໄດສ້ ອ້ ມແປງຄນໃນປີ 1932, 1936 ແລະ ໃນປີ 1957 ໄດຖ້ ກສອ້ ມແປງອກີ ເນູ່ ອງໃນໂອກາດຄບົ ຮອບ 2500 ພະຊນົ ພນັ ສາຂອງພະພຸດທະເຈາົ້ . ວດັ ປູ່ າໄຜູ່ ສາ້ ງໃນປີ 1765 ແລະ 1791, 1815 (ເຈາົ້ ຄາໝນັ້ ວງົ ກດົ ລດັ ຕະນະ ນັກບັນທກຶ ປະຫວັດສາດ ຂອງພະລາຊະວງົ ) ສາ້ ງໂດຍສຸລຍິ ະວງົ ສາ (ລຸຍຟໂີ ນ ແລະ ຮ. ປາກມງັ ຈເີ ອ) ໄດສ້ ອ້ ມແປງຄນປີ 1932 ໄດສ້ າ້ ງກຸຕິ ອກີ 3 ຫງຼັ ແລະ ວຫິ ານ. 1966 ແລະ 1969 ໄດມ້ ກີ ານສອ້ ມແປງແຕູ່ ບູ່ ໍມກີ ານປູ່ ຽນແປງລກັ ສະນະຫາຼ ຍ. ວດັ ໃໝູ່ ສສີ ຸວນັ ນະພູມາຣາມ ສາ້ ງໃນປີ 1796 ສາ້ ງໂດຍພະເຈາົ້ ອະນຸລຸດ ໃນສະໄໝເຈົາ້ ອະນຸລຸດປົກຄອງ, ວດັ ນີ້ ໄດສ້ ອ້ ມແປງຄນໃນປີ 1821 ໂດຍເຈາົ້ ມງັ ທາຕຸລາດ ແລະ ໄດສ້ າ້ ງອກີ ຫງຼັ ໜູ່ ງຶ ປີ 1891 ໃນລາຊະການພະເຈາົ້ ອູ່ ຸນຄາໍ ໄດສ້ ອ້ ມແປງໃນປີ 1943 ແລະ 1962 ເປັນການປະດບັ ປະດາເອດ້ ວ້ ຍຮູບ, ເຮດັ ດວ້ ຍສມີ ງັ ທາດວ້ ຍນໍ້າກຽງ ພອກດວ້ ຍຄໍາປິວ ຮູບທູ່ ເີ ລູ່ າົ ເຖິງນທິ ານເລູ່ ອງ ພະເວດສນັ ດອນ, ສະແດງເປັນສາກການດາລົງຊວີ ດິ ປະຈາວນັ ຂອງ ຊາດຫວຼ ງພະບາງ. ຜູສ້ ອ້ ມແປງພະເຈາົ້ ນນັ ທາຕຸລາດສາ້ ງເຊຍສອງຫອ້ ງ, ພະເຈາົ້ ອູຸ່ນຄໍາ ໄດສ້ າ້ ງລະບຽງດາ້ ນຕາເວັນ ອອກ ແລະ ຕາເວນັ ຕກົ . ວດັ ນເີ້ ຄຍີ ເປັນບູ່ ອນປະທັບຂອງພະສງັ ຄະລາດປະມຸກຂອງພະສົງລາວ ແຕູ່ ປີ 1894 ເປັນຕນົ້ ມາ. ວດັ ປູ່ າແຄ ສາ້ ງໃນປີ 1853 ໂດຍເຈາົ້ ນນັ ທະລາດ ສອ້ ມແປງຄນປີ 1967-1969 ແລະ ວດັ ປູ່ າຮວກສາ້ ງປີ 1861 ໃນໄລຍະການປົກຄອງຂອງ ເຈາົ້ ນນັ ທະລາດ ສອ້ ມແປງຄນ 1928. ວດັ ວຊິ ຸ ນເກູ່ າົ ສາ້ ງປີ 1512-1515 ສະໄໝພະເຈາົ້ ວຊິ ຸນນະລາດ ໄດຖ້ ກສອ້ ມແປງຄງັ້ ທາອດິ 1898 ປະຈບຸ ນັ ໄດປ້ ະຕສິ ງັ ຂອນດວ້ ຍດນິ ຈູ່ ີ ໂດຍເຮດັ ຕາມຮູບຮູ່ າງ ແລະ ການຈດັ ວາງຕາມອາຣາມເກູ່ າົ ທັງໝົດປະດບັ ປະດາຍອດ ຊູ່ ຟໍ າ້ 17 ຜາສາດ ແລະ ນາກສາມຫວົ ສອ້ ມແປງໂດຍພະເຈາົ້ ສກັ ກະລນິ ຄາໍ ສຸກ. ເມອງຫຼວງໄດຖ້ ກເຜາົ ໃນປີ 1887 51

ວດັ ນໃີ້ ນເມູ່ອກູ່ ອນເປັນວດັ ໜູ່ ງຶ ທູ່ ສີ ະຫງູ່າງາມທູ່ ສີ ຸດຂອງເມອງຫຼວງພະບາງໃນອະດດີ ລາຊະນ.ີ ປີ 1942 ໄດຈ້ ດັ ເປັ ນ ຫພໍ ພິ ດິ ທະພນັ ຂອງພຸ ດທະສລີ ະປະເປັນບູ່ ອນທອ້ ນໂຮມສລີ າຈາລກຶ ທູ່ ງີ ດົ ງາມຊຸດຕູ່ າງໆບັນດາພະພຸ ດທະຮູບ ແລະ ສູ່ ງິ ທູ່ ເີ ກູ່ າົ ແກູ່ ທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາສູງເຊູ່ ນັ ວດັ ຖຸພນັ ຂອງຂອມສະໄໝສະຕະວັດ XI-XIII ໂດຍມະຫາ ອຸ ປະຣາດເພດັ ສະຣາດ ສະໄໝເປັນຮອງເຈາົ້ ຊວີ ດິ ທາດໝາກໂມ/ທາດປະທຸມ. ວດັ ໝູ່ ນນາສາ້ ງປີ 1533 ວດັ ອາໄພ ສາ້ ງ 1529 ວດັ ສງັ ຄະໂລກ ສາ້ ງປີ 1527 ວດັ ດູ່ ງັ ກູ່ າວສາ້ ງໂດຍພະເຈົາ້ ໂພທສິ ະລາດ, ວດັ ສງັ ກະໂລກ ເຄຍີ ເປັນສະຖານທທີ ູ່ ສີ ໍາຄນັ ຂອງການສະເຫຼມີ ສະຫຼອງປີໃໝູ່ ລາວ. ນອກນັນ້ , ຍງັ ມີ ວດັ ອູ່ ນໆອກີ ເຊູ່ ນັ : ວດັ ທາດ, ວດັ ທາດໃຫຍູ່ , ວດັ ທາດຫຼວງ, ວດັ ຖໍ້າ, ວດັ ຄກົ ປາບ,ວດັ ທອງຄູນ, ວດັ ຈອມເພດັ , ວດັ ຊູ່ າງຄອ້ ງ, ວດັ ຊຽງເຫກຼັ , ວດັ ພນັ ຫວຼ ງ, ວດັ ຈອມສ,ີ ວດັ ປາກອູ, ວດັ ໂພແກວ້ , ວດັ ອຸໂບສດົ ຫວຼ ງ, ວດັ ຫວຽດນາມ, ວດັ ສຖີ ານ, ວດັ ສເີ ກດ, ວດັ ປໍລງັ ກາ, ວດັ ແກວ້ , ວດັ ສະໝານ, ວດັ ຊຽງກງັ , ວດັ ມະຫາວນັ ແລະ ວດັ ໝູ່ ຊູ່ າງ. 2. ປະເພດສງັ ຫາລມິ ະຊັບ. ສງັ ຫາລມິ ະຊບັ ໄດແ້ ກູ່ ວດັ ຖຸຕູ່ າງໆທູ່ ສີ າມາດເຄູ່ ອນທູ່ ໄີ ດເ້ ຊູ່ ງິ ປະກອບມຫີ າຼ ຍຊະນດິ ເຊູ່ ນັ : ຂວານ, ສູ່ ວິ , ຫອກ , ລູກທະນ,ູ ປອກແຂນ ແລະ ໂຈກທອງເຫອຼ ງ, ເຄູ່ ອງທອງສາໍ ລດິ ມີ ບງີ້ ໂອ, ກະດງິ , ເຄູ່ ອງເຮັດດວ້ ຍເຫຼກັ ມີ ໃບ ຫອກ, ກູ່ ຽວຕະປູ, ມດີ ... ຢູ່ ູທາງທດິ ເໜອຂອງວດັ ພູ ແຂວງຈໍາປາສກັ ໃນສະຕະວດັ ທີ VII-VIII ຍງັ ມຖີ ໍ້າເລກ, ພາຍ ໃນຖໍາ້ ມສີ ລີ າຈາລກຶ ຂຽນເປັນພາສາສນັ ສະກດິ , ຂະແມ ແລະ ມແີ ຜູ່ ນໜູ່ ງຶ ທູ່ ຂີ ຽນເປນພາສາຂະແມ ນອກນັນ້ , ຍງັ ມີ ໃບລານ, ຖວ້ ຍ, ໂອ, ຊາມ ແລະ ພະພຸ ດທະຮູບທູ່ ເີ ກູ່ າົ ແກູ່ ຢູ່ ູທາງເບອ້ ງຂວາບນັ ໄດວດັ ພູ ຍງັ ມຮີ ູບຄະລງິ ຄະລາດ ໂຍນີ (ຮູບຍງິ ນອນຫງາຍນອນຂວູ່ າມ). ຢູ່ ູຖໍາ້ ນາງອນັ ເພູ່ ນິ ໄດຄ້ ນົ້ ພບົ ສະຖານທຝີ ັງສບົ ສະໄໝຫນີ ຝົນ, ໃນນນັ້ ໄດຄ້ ນົ້ ພບົ ໄຫກະດູກ, ຂວນັ ຫນີ ແລະ ຄນົ້ ພບົ ຕູ່ ງັ ເຈອງ (ຄອ້ ງຫນີ ). ຢູ່ ູຖໍ້າປູ່ ົງ ແລະ ສາຍພູຊຽງທອງຄນົ້ ພບົ ເຄອງມທູ່ ເີ ຮດັ ດວ້ ຍຫນີ ໃຫຍູ່ ແລະ ເຄູ່ ອງມທູ່ ີ ເຮດັ ດວ້ ຍກະດກູ , ງູ່າເຊູ່ ນັ : ສູ່ ວິ ແຫມຼ ມງີ ູ່ຽງ, ຫາຼ ວ, ຫອກປາຍແຫຼມ... ຢູ່ ູຖໍາ້ ທາ້ ວ, ຖໍ້ານາງພບົ ເຄູ່ ອງມສໍາລບັ ຕດັ , ຂຸດຄວດັ , ເຈາະພເິ ສດ ແມູ່ ນພບົ ສູ່ ວິ ຂວນັ ທອງ, ຫາງກບົ , ເຫຼກັ ກບົ ແລະ ພບົ ເຄູ່ ອງມທູ່ ເີ ຮດັ ດວ້ ຍດນິ ເຜາົ ຫາຼ ຍຊະນດິ , ເຄູ່ ອງປະດບັ ປະດາ, ເຄູ່ ອງແຕູ່ ງກາຍທູ່ ມີ ຮີ ູບຮູ່ າງລກັ ສະນະ ລວດລາຍຕູ່ າງໆບນັ ດາເຄູ່ ອງມເລູ່ າົ ນແີ້ ມູ່ ນເຄູ່ ອງໃຊສ້ ະໄໝຫນີ ໃໝູ່ ແລະ ສະໄໝທອງແດງ. ເມອງຫຼວງພະບາງ ມພີ ະພຸດທະຮູບທອງສາໍ ລດິ ໜກັ 211 ກໂິ ລ ສະແດ ງປະຕຫິ ານ ເມູ່ ອເກດີ ໄຟໄໝວ້ ດັ ແລະ ພາກສູ່ ວນໜູ່ ງຶ ຂອງຫວຼ ງພະບາງ 1774 ແລະ ວດັ ມະໂນລມົ ມພີ ະພຸດທະຮູບຫູ່ ດຼໍ ວ້ ຍທອງສໍາລດິ ສາ້ ງຂນຶ້ ໃນປີ 1919 ເປັນພະພຸດທະຮູບທູ່ ເີ ກູ່ າົ ແກູ່ ກວູ່ າໝູ່ ູໃນເມອງຫວຼ ງພະບາງ ແລະ ໃນປະເທດລາວ. ວດັ ພູຈໍາປາສກັ ມສີ ະຖານທູ່ ອີ ນັ ສກັ ສດິ ທູ່ ເີ ປັນສກັ ກະລະບູຊາທູ່ ສີ າ້ ງຂນຶ້ ຢູ່ ູເນູ່ ນີ ພູເກາົ້ ບູ່ ອນ ມນີ າໍ້ ອອກບູ່ ໍໄຫຼພຸ ອອກຈາກໂງູ່ນຫນີ ແລະ ສູງຈາກລະດບັ ໜາ້ ນໍາ້ ທະເລປະມານ 200 ແມດັ ແຕູ່ ກູ່ ຸມສະຖານບູຮານວດັ ພູນເີ້ ວາົ້ ລວມ ຕງັ້ ຢູ່ ູໃນເສນັ້ ແກນທູ່ ເີ ຊູ່ ອມຕູ່ ໍ ທາງທດິ ຕາເວນັ ອອກ ເຊູ່ ງິ ສາ້ ງຄວາມປະທບັ ໃຈໃຫແ້ ກູ່ ຜູ ທ້ ູ່ ມີ ຈີ ດິ ສດັ ທາ ດວ້ ຍຄວາມ ສກັ ສດິ ຂອງສະຖານທຕີ ງັ້ ໂດຍສາມາດແນມເຫນັ ລງິ ຄະປະຣະວະຕະ ທູ່ ຢີ ູ່ ູດາ້ ນຫຼງັ ໄດຢ້ ູ່ າງຊດັ ເຈນ. ສລີ າຈາລກຶ ແຜູ່ ນໃຫຍູ່ ຕງັ້ ຕດິ ຝາປະຕູທາງເຂາົ້ ດາ້ ນຂວາມເີ ບອ້ ງຕາເວັນຕົກຂອງກົມມະລຽນບັນທກຶ ບອກ ເວລາກູ່ ສໍ າ້ ງວດັ ສສີ ະເກດເມູ່ອ ຈ.ສ 1180 (ຄ.ສ 1818) ພອ້ ມທງັ ບອກສູ່ ງິ ທູ່ ກີ ູ່ ສໍ າ້ ງພາຍໃນວດັ ແລະ ມລໍ ະດກົ ຂອງ ວດັ ທງັ ໝດົ . 52

ວດັ ແສນ ຫຼ ວດັ ແສນສຸຂະຣາມ ວດັ ນສີ້ າ້ ງຂນຶ້ ເມູ່ອປີ 1714 ສະໄໝການປົກຄອງຂອງພະເຈາົ້ ກູ່ ງິ ກດິ ສະລາດ ກະສດັ ທູ່ ເີ ຂມັ້ ແຂງ (ຫາຼ ນຂອງພະເຈາົ້ ສຸລຍິ ະວງົ ສາ) ຂອງລາ້ ນຊາ້ ງຫວຼ ງພະບາງ ແລະ ເປັນຜູນ້ ໍາພາປະຊາຊນົ ຫຼວງພະ ບາງແຍກຕວົ ອອກຈາກນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . ວດັ ນກີ້ ູ່ ສໍ າ້ ງສອ້ ມແປງຂນຶ້ ຈາກວດັ ເກູ່ າົ ສະໄໝສະຕະວດັ ທີ xv (ຄ.ສ 1932) ເທອທີ ສອງ ຄ.ສ 1957 (ພ.ສ 2500). ວດັ ໜອງສຄີ ນູ ເມອງ ເປັນວດັ ໜູ່ ງຶ ທູ່ ຖີ ກກູ່ ສໍ າ້ ງຂນຶ້ ໃນປີ ຄ.ສ 1729 ສາ້ ງໂດຍນາຍເຈາົ້ ຫາ້ ງ (Nay chao Hang) ໃນສະໄໝພະເຈາົ້ ອງົ ນກົ ຂະໜາດກວາ້ ງ 8,90 ແມດັ , ຍາວ 16,85 ແມດັ , ສູງ 14,82 ແມດັ ປະເພດມີ ຫອ້ ງ ແລະ ເຊຍດຽວ. ວດັ ນໄີ້ ດປ້ ະດບັ ປະດາເປັນເສາົ ແບບຫູ່ ຽຼ ມ ແລະ ປະດບັ ເອໜ້ າ້ ຈູ່ ວົ ແມູ່ ນເຮດັ ທາ້ ຍສະຕະວດັ ທີ XIX. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ໄດມ້ ກີ ານສອ້ ມແປງ ໃນປີ 1804 ຄນໃໝູ່ ເນູ່ ອງຈາກວດັ ດູ່ ງັ ກູ່ າວໄດຖ້ ກທາລາຍດວ້ ຍລມົ ພະຍຸ ປີ 1965 ແລະ ໄດປ້ ຸກສາ້ ງຄເປັນລະບບົ ສມີ ງັ ທງັ ໝດົ ມີ 3 ຫອ້ ງລອຍ ແລະ 6 ຫອ້ ງຂວາງ. ຜູສ້ ອມແປງ ນາຍເຈົາ້ ຫາ້ ງ ສະໄໝພວກຂອມໝດົ ອໍານາດໄປແລວ້ . ພຸດທະສມິ ມາວດັ ສເີ ມອງເປັນພຸດທະສມິ ມາຕວົ ແມູ່ ນສະໄໝລາ້ ນຊາ້ ງຫຼວງ ພະບາງ, ສະກຸນຊູ່ າງສລີ ະປະວຽງຈນັ ຕູ່ ມໍ າພຸດທະສມິ ມານກີ້ ູ່ ໍຖກຫກັ ເພລງົ ໃນສະໄໝວຽງຈນັ ຮາ້ ງຄກນັ ກບັ ພຸດທະສມິ ມາອູ່ ນໆ ແລະ ໄດບ້ ູລະນະສອ້ ມແປງຄນໃໝູ່ ເມູ່ອເຄງິ ສະຕະວດັ ທີ XX ພອ້ ມກບັ ວດັ ອູ່ ນໆຢູ່ ູນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແລະ ວດັ ສສີ ະເກດກູ່ ໄໍ ດສ້ າ້ ງຂນຶ້ ເມູ່ອປີ ຄ.ສ 1818 ຕາມຄາໍ ສູ່ ງັ ຂອງເຈາົ້ ອານຸວງົ ເຈາົ້ ຊວີ ດິ ອງົ ສຸດທາ້ ຍຂອງອານາຈັກ ວຽງຈນັ . 2. ປະເພດບັນທຶກດວ້ ຍຕວົ ອັກສອນ. ຢູ່ ູໃນແຜູ່ ນດນິ ລາວມຕີ ວົ ອກັ ສອນໃນສະໄໝບູຮານທູ່ ຍີ ງັ ເຫຼອຄາ້ ງຢູ່ ູຫຼາຍບູ່ ອນເຊູ່ ນັ : ສລີ າຈາລຶກພົບເຫນັ ຢູ່ ູ ບາ້ ນວດັ ທາດ ປະມານ 30 ກໂິ ລແມດັ ໄປທາງທດິ ຕາເວນັ ຕກົ ສູ່ ຽງໃຕຢ້ ູ່ ູເມອງຈາໍ ປາສກັ ຂຽນເປັນພາສາສນັ ສະກດິ ມີ ເນອ້ ໃນກູ່ າວວູ່ າ ຄາໍ ອຸ ທດິ ແລະ ສນັ ລະເສນີ ຕູ່ ໍພະຊວີ ະເທບສາ້ ງຂນຶ້ ໃນສະຕະວດັ ທີ XII ສະໄໝພະເຈາົ້ ວໍລະມນັ ທີ II ສລີ າຈາລກຶ ສອງໜູ່ ວຍຂອງຂອມໄດຈ້ າລກຶ ເຫດການໃນທາ້ ຍສະຕະວັດທີ XII ໄວວ້ ູ່ າ ພະເຈົາ້ ເສດຖາວໍລະມນັ ເກດີ ທູ່ ເີ ມອງໄຊຍະດຖີ ຍີ ະປູລະ ໄດເ້ ປັນຈອມແຫູ່ ງເຈາົ້ ຊວີ ດິ ຢູ່ ູແຄວນ້ ເສດຖະປູລະ, ສລີ າຈາລກຶ ໄດຈ້ າກວດັ ພູຈໍາປາ ສກັ ແລະ ບໍລເິ ວນໃກຄ້ ຽງນນັ້ ຂຽນເປັນຕວົ ອກັ ສອນສນັ ສະກດິ . ນກັ ຄນົ້ ຄວາ້ ສນັ ນຖິ ານວູ່ າແມູ່ ນຕວົ ອກັ ສອນູ່ ໃີ ຊກ້ ນັ ໃນທາ້ ຍສະຕະວດັ ທີ V ແລະ ສະຕະວດັ ທີ VI ໄດມ້ າຈາກວດັ ຫຼວງເກູ່ າົ ເມອງຈາໍ ປາສກັ ນນັ້ ທູ່ ານ ເຊແດດັ ນກັ ປາດ ຊາວຝຣູ່ ງັ ໄດໃ້ ຫທ້ ັດສະນະວູ່ າ ແມູ່ ນຕົວອກັ ສອນທູ່ ໃີ ຊໃ້ ນທາ້ ຍສະຕະວັດທີ V ແລະ ທາ້ ຍສະຕະວັດທີ VI ແຫູ່ ງຄຣດິ ຕະສງັ ກາດ ຂອງກະສດັ ຂອມ ອງົ ໜູ່ ງຶ ຊູ່ ວູ່ າ ພະເຈົາ້ ເທວະນກີ ະ ມນີ າມມະຍົດເປັນ ລາຊາທິລາດ. ວັດ ພະທາດຫຼວງມຫີ ນີ ຈາລກຶ ສອງໜູ່ ວຍ ບອກວູ່ າ ເມູ່ອປີ ຄ.ສ 1566 ພະເຈາົ້ ໄຊຍະເສດຖາທລິ າດ ໄຕກ້ ານນາໍ ພາຂອງ ປະຊາຊນົ ພະອງົ ເອງກູ່ ໍສາ້ ງພະທາດຫວຼ ງກວມເອາົ ທາດນອ້ ຍລກູ ໜູ່ ງຶ ທູ່ ມີ ມີ າກູ່ ອນແລວ້ ພະທາດນອ້ ຍປາລະມນີ ນັ້ ໄດ ້ ພບົ ເຫນັ ພະທາດນອ້ ຍເຮດັ ດວ້ ຍຄໍາ ນໍາ້ ໜກັ ປະມານ 4 ບາດ ແລະ ມລີ ານຄໍາຍາວປະມານ 40 ຊງັ ຕີແມດັ ຮອງຮບັ ພະທາດຄໍາ ແລະ ລານຄາໍ ຂຽນເປັນຫວົ ໃຈພຸດທະທາໍ ວູ່ າ “ ເຍທມັ ມາ ເຫຕຸປະພະວາເຕສງັ ເຫຕຸງຕະຖາຄະໂຕ ເຕສນັ ຈະໂຍນໂິ ຣໂທຈະ ເອວງັ ວາທິ ມະຫາສະມະໂນ ” ມເີ ນອ້ ໃນວູ່ າ ທາໍ ທງັ ຫາຼ ຍເກດີ ເພາະເຫດ ແລະ ດບັ ກູ່ ໍເພາະເຫດ. ຢູ່ ູບໍລເິ ວນບາ້ ນຊາຍຟອງ 15 ກໂິ ລແມດັ ໄປທາງໃຕຂ້ ອງນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ ເພູ່ ນິ ໄດພ້ ບົ ສີລາຈາລກຶ ຂຽນ ເປັນຕວົ ອກັ ສອນສນັ ສະກດິ ເວາົ້ ເຖິງການສາ້ ງໂຮງໝຂໍ ອງພະເຈາົ້ ວໍລມິ ນັ ທີ 7 ແລະ ຮູບອະນສຸ າວະລີ ພະເຈົາ້ ວໍລະ ມນັ ທີ 7. ວດັ ສສີ ະເກດມສີ ລີ າຈາລກຶ ວູ່ າ “ ສະຕະວະຫສັ ສາຣາມ ” ແປວູ່ າ ວດັ ແສນ. ວດັ ສສີ ະເກດເປັນວດັ ໜູ່ ງຶ ທູ່ ມີ ີ ຄວາມໝາຍສໍາຄນັ ທາງປະຫວດັ ສາດລາວ ເມູ່ອຕນົ້ ສະຕະວດັ XIX ແຫູ່ ງຄຣິດຕະສງັ ກາດ ແລະ ມວີ ດັ ດຽວເທູ່ າົ ນນັ້ ຢູ່ ູ 53

ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ທູ່ ລີ ອດເຫອຼ ຈາກສງົ ຄາມທໍາລາຍຈດູ ເຜາົ ນະຄອນວຽງຈນັ ໃນປີ ຄ.ສ 1829 ແລະ ໂຄງຮູ່ າງພຸດ ທະສມີ າເກອບຍງັ ສມົ ບູນຕາມແບບເກູ່ າົ . 5. ມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດ 1. ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ກ. ປະເພດມລໍ ະດົກທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ມີ 2 ປະເພດຄ: - ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ - ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາທູ່ ບີ ູ່ ເໍ ປັນວດັ ຖຸ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ທູ່ ມີ ຕີ ວົ ຕນົ , ເປັນຊບັ ສມົ ບັດອັນລໍາ້ ຄູ່ າທາງ ດາ້ ນວັດທະນ ະທໍາ ເຊູ່ ງິ ລວມມສີ ູ່ ິງທູ່ ີເປັນສງັ ຫາ ລມິ ະຊບັ ຫຼ ອະສັງຫາ ລມິ ະຊັບ ທູ່ ີເປັ ນເອກະລກັ ເປັນຕນົ້ : ວດັ ຖຸ ບູຮານ, ເຄູ່ ອງຫດັ ຖະກາໍ ເຊູ່ ນັ : ຜາ້ ແພລາຍຈກົ , ລາຍມດັ ໝູ່ ,ີ ວຈິ ດິ ຕະກໍາ, ເຄູ່ ອງອຸປະໂພກ, ບລໍ ໂິ ພກເຊູ່ ນັ : ເຂາົ້ ໜຽວ, ປາແດກເຄູ່ ອງດນົ ຕພີ ນ້ ເມອງເຊູ່ ນັ : ແຄນ.., ເຄູ່ ອງມການຜະລດິ , ຈາລກຶ ບູຮານ, ສະຖານບູຮານ, ປູຊະນິ ຍະສະຖານ ແລະ ອູ່ ນໆ. ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັນວດັ ຖຸ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັນວດັ ຖຸ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ທູ່ ບີ ູ່ ເໍ ປັນຕວົ ຕນົ , ເປັນຊບັ ສມົ ບັດອັນລໍ້າຄູ່ າ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ເຊູ່ ນັ : ພູມປັນຍາ, ຄວາມຮູ,້ ປັດຊະຍາຂອງມະຫາຊນົ , ຄວາມເຊູ່ ອຖ, ຮີດຄອງປະເພນອີ ັນ ດງີ າມ ເຊູ່ ງິ ສະແດງອອກໃນວຖິ ີຊວີ ດິ , ມາລະຍາດໃນສງັ ຄມົ , ພາສາ, ຕວົ ອກັ ສອນ, ຕົວເລກ, ພນ້ ແຜູ່ ນ, ຕໍານານ, ນທິ ານ, ສຸ ພາສດິ , ກາບກອນ, ສຽງດນົ ຕພີ ນ້ ເມອງ, ບກົ ຟອ້ ນພນ້ ເມອງ, ສຽງຮອ້ ງ, ທໍານອງເພງ, ຂບັ ລໍາ, ຕໍາລາ ຢາພນ້ ເມອງ ແລະ ອູ່ ນໆ ທູ່ໄີ ດສ້ ບທອດກນັ ມາ ຂ. ມໍລະດົກທາງດາ້ ນປະຫວັດສາດ ປະເພດມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດ ມີ 2 ປະເພດຄ: - ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດ ທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ - ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດ ທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັນວດັ ຖຸ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ທູ່ ີມຕີ ວົ ຕນົ , ຊບັ ສົມບດັ ອນັ ລໍ້າຄູ່ າທາງດາ້ ນ ປະຫວດັ ສາດ ເຊູ່ ງິ ລວມມສີ ູ່ ງິ ເປັນສງັ ຫາລມິ ະຊບັ ຫຼ ອະສງັ ຫາລມິ ະຊບັ ເປັນຕົນ້ ແມູ່ ນ ຫໍ, ໂຮງ, ອາວຸ ດຍຸ ດໂທ ປະກອນ, ພາຫະນະ, ເຄູ່ ອງອຸ ປະໂພກ, ເຄູ່ ອງໃຊສ້ ອຍ, ເອກະສານທູ່ ບີ ນັ ທກຶ ໄວ,້ ສະຖານທູ່ ປີ ະຫວັດສາດ ເຊູ່ ນັ : ຖານທູ່ ໝີ ນັ້ ຂອງຂະບວນການຕູ່ ໍສູຂ້ ອງປະຊາຊນົ , ບນັ ພະບຸລຸດ ແລະ ຜູນ້ າໍ ການປະຕວິ ດັ , ສະໝລໍ ະພູມ, ອະນຸສອນ ສະຖານ... ມາດຕາ 12. ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນປະຫວດັ ສາດທູ່ ບີ ູ່ ເໍ ປັນວດັ ຖຸ 54

ມໍລະດກົ ທາ ງດ ້ານ ປະຫວັດສ າດ ທູ່ ີບູ່ ໍເປັ ນວັດຖຸ ແ ມູ່ ນ ມລໍ ະດົກທ າງດາ້ ນຈິດໃ ຈ ທູ່ ຕີ ິດພັນກັບ ປະຫວດັ ສາດແຕູ່ ລະຍຸ ກແຕູ່ ລະສະໄໝເຊູ່ ນັ : ແນວຄດິ , ທດິ ສະດ,ີ ອຸດມົ ການ ເຊູ່ ງິ ສະແດງເຖິງມູນເຊອ້ ຮກັ ຊາດ, ພລິ ະອາດຫານຕູ່ ໍສູບ້ ູ່ ໍຍອມຈາໍ ນນົ , ປັນຍາຄວາມຮູ,້ ຄວາມສາມາດ, ຍຸດທະສາດ, ສລີ ະປະຍຸດ, ຍຸດທະວທິ ,ີ ບດົ ຮຽນ ໃນການຕູ່ ໍສູ,້ ການນໍາພາ, ການປົກຄອງ ແລະ ການສາ້ ງສາພດັ ທະນາປະເທດຊາດ. ຄ. ມໍລະດົກທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ປະເພດມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ມີ 2 ປະເພດຄ: - ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາມະຊາດທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງທດັ ສະນຍີ ະພາບ - ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາມະຊາດທູ່ ມີ ຄິ ຸນຄູ່ າທາງດາ້ ນວທິ ະຍາສາດ, ນເິ ວດວທິ ະຍາ. ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງທດັ ສະນຍີ ະພາບ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງທດັ ສະນຍີ ະພາບ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ທູ່ ມີ ຄີ ວາມສວຍງາມອນັ ໂດດ ເດູ່ ນັ , ອຸ ດມົ ສມົ ບູນໄປດວ້ ຍຊວີ ະນາໆພນັ ເປັນຕນົ້ : ປູ່ າສະຫງວນ, ເຂດອະນຸລັກຊີວະນາໆພັນ, ຖໍ້າທໍາມະຊາດ, ນໍາ້ ຕກົ ຕາດ, ແກງ້ , ຄອນ, ແມູ່ ນາໍ້ , ລໍາເຊ, ເກາະດອນ, ພູ, ຜາ, ສດັ ນໍາ້ , ຫວ້ ຍ, ໜອງ, ຄອງ, ບງຶ ແລະ ອູ່ ນໆ... ມາດຕາ 15. ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງດາ້ ນນເິ ວດວທິ ະຍາ, ວທິ ະຍາສາດ ມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງດາ້ ນນເິ ວດວທິ ະຍາ, ວທິ ະຍາສາດ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ອນັ ລໍາ້ ຄູ່ າ ທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ທູ່ ມີ ຄີ ວາມສາໍ ຄນັ , ໂດດເດູ່ ນັ ທາງດາ້ ນທລໍ ະນສີ າດ, ຊວິ ະສາດ ແລະ ພູມສາດ. 6. ລະດັບມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດ 1. ລະດບັ ມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວັ ດສາດ ຈດັ ແບູ່ ງເປັນ 3 ລະດບັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນ - ລະດບັ ຊາດ - ລະດບັ ໂລກ ລະດັບທອ້ ງຖູ່ ິນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນ ແມູ່ ນມໍລະດົກທູ່ ມີ ຄີ ຸ ນຄູ່ າ ອນັ ໂດດເດູ່ ນັ ສໍາລບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນໃດໜູ່ ງຶ ແລະ ຕງັ້ ຢູ່ ູພນ້ ທູ່ ຂີ ອງທອ້ ງຖູ່ ິນນນັ້ ເຊູ່ ນັ : ພະບາດໂພນສນັ , ທາດໂພູ່ ນ.  ລະດບັ ຊາດ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດລະດບັ ຊາດ ແມູ່ ນມໍລະດກົ ທູ່ ີມຄີ ຸນຄູ່ າອັນ ໂດດເດູ່ ນັ ລະດບັ ຊາດ ເຊູ່ ງິ ຕງັ້ ຢູ່ ູໃນພນ້ ທູ່ ໃີ ດໜູ່ ງຶ ຂອງ ສປປ ລາວ ທູ່ ເີ ປັນມລໍ ະດກົ ຂອງວງົ ຄະນະຍາດແຫູ່ ງຊາດເຊູ່ ັນ: ພະທາດ ຫວຼ ງ, ວດັ ຊຽງທອງ, ເມອງວຽງໄຊ, ແບບຟອ້ ນລໍາວງົ , ນທິ ານສຽວສະຫວາດ, ສງັ ສນິ ໄຊ ແລະ ອູ່ ນໆ. ລະດັບໂລກ 55

ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດລະດບັ ໂລກ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ຂອງລາວທູ່ ີມີ ຄຸນຄູ່ າອນັ ໂດດເດູ່ ນັ ລະດບັ ໂລກ ເຊູ່ ງິ ຕງັ້ ຢູ່ ູພນ້ ທູ່ ໃີ ດໜູ່ ງຶ ຂອງ ສປປ ລາວ ໂດຍຮບັ ຮອງຈາກອງົ ການສະຫະປະຊາຊາດ ເພູ່ ອການສກຶ ສາ, ວທິ ະຍາສາດ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາເຊູ່ ນັ : ເມອງຫວຼ ງພະບາງ, ວດັ ພູຈໍາປາສກັ ແລະ ອູ່ ນໆ. 2. ລະດບັ ມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ຈດັ ແບູ່ ງເປັນ 4 ລະດບັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ນິ - ລະດບັ ຊາດ - ລະດບັ ພາກພນ້ - ລະດບັ ໂລກ ລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ທູ່ ີມຄີ ຸນຄູ່ າອັນໂດດເດູ່ ນັ ທາງດາ້ ນ ທດັ ສະນຍີ ະພາບ ແລະ ຊວີ ະນາໆພນັ ສໍາລບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນໃດໜູ່ ງຶ ແລະ ຕງັ້ ຢູ່ ູພນ້ ທູ່ ຂີ ອງທອ້ ງຖູ່ ິນເຊູ່ ນັ : ຕາດເລາະ, ຕາດ ກວາງຊ.ີ ລະດັບຊາດ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດັບຊາດ ແມູ່ ນມໍລະດກົ ທູ່ ີມຄີ ຸນຄູ່ າອນັ ໂດດເດູ່ ັນທາງດາ້ ນ ທດັ ສະນຍີ ະພາບລະດບັ ຊາດ ເຊູ່ ງິ ຕງັ້ ຢູ່ ູພນ້ ທູ່ ໃີ ດໜູ່ ງຶ ຂອງ ສປປ ລາວ ທູ່ ເີ ປັນມລໍ ະດກົ ຂອງວົງຄະນະຍາດແຫູ່ ງຊາດ ເຊູ່ ນັ : ພູເບຍ້ , ຄອນພະເພງັ , ປູ່ າສະຫງວນແຫູ່ ງຊາດເຊປຽນ, ພູຫນີ ປູນ, ເຂດອະນຸລກັ ຊວີ ະນາໆພນັ ແຫູ່ ງຊາດນາກາຍ - ນາໍ້ ເທນີ , ເຂດຊາກໄດໂດເສາົ ແລະ ອູ່ ນໆ.  ລະດັບພາກພນ້ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດບັ ພາກພນ້ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລາວ ທູ່ ີມຄີ ຸນຄູ່ າອນັ ໂດດ ເດູ່ ນັ ທາງດາ້ ນທດັ ສະນຍີ ະພາບລະດບັ ພາກພນ້ ເຊູ່ ງິ ຕງັ້ ຢູ່ ູພນ້ ທູ່ ໃີ ດໜູ່ ງຶ ຂອງ ສປປ ລາວ ໂດຍຮບັ ຮອງເອາົ ຈາກອງົ ການ ພາກພນ້ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງເຊູ່ ນັ : ປູ່ າສະຫງວນແຫູ່ ງຊາດ, ບູ່ ໍນາໍ້ ຮອ້ ນ ແລະ ອູ່ ນໆ  ລະດບັ ໂລກ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດບັ ໂລກ ແມູ່ ນມລໍ ະດກົ ຂອງລາວ ທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າອນັ ໂດດເດູ່ ັນທາງ ດາ້ ນທດັ ສະນຍີ ະພາບລະດບັ ໂລກ ເຊູ່ ງິ ຕງັ້ ຢູ່ ູພນ້ ທູ່ ໃີ ດໜູ່ ງຶ ຂອງ ສປປ ລາວ ໂດຍຮບັ ຮອງຈາກອງົ ການສະຫະປະຊາດ ເພູ່ ອການສກຶ ສາ, ວທິ ະຍາສາດ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ. 3. ສົມບັດມູ່ ງິ ເມອງ ສມົ ບດັ ມູ່ ງິ ເມອງ ປະກອບດວ້ ຍມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າອນັ ໂດດເດູ່ ນັ ເປັນພເິ ສດຫາຍາກ ແລະ ເປັ ນ ເອກະລກັ ຂອງຊາດ ເຊູ່ ງິ ລດັ ຕອ້ ງໄດເ້ ອາົ ໃຈໃສູ່ ໃນການປົກປັກຮກັ ສາ, ອານລຸ ກັ ໃຫໝ້ ນັ ຄງົ ຢູ່ ູຄູ່ ບູ າ້ ນຄູ່ ູເມອງ. ປະເພດສມົ ບດັ ມູ່ ງິ ເມອງ ສມົ ບດັ ມູ່ ງິ ເມອງມທີ ງັ ສູ່ ງິ ເປັນວດັ ຖຸ ຫຼ ບູ່ ເໍ ປັນວດັ ຖຸ, ສງັ ຫາລມິ ະຊບັ ຫຼ ອະສງັ ຫາລມິ ະຊບັ ເຊູ່ ນັ : ພະທາດ ຫຼວງວຽງຈນັ , ຫໍພະແກວ້ , ວດັ ຊຽງທອງ, ພະບາງ, ພນ້ ຂຸນບູລມົ , ນທິ ານສງັ ສນິ ໄຊ , ນທິ ານຊຽງໝຽ້ ງ ແລະ ອູ່ ນໆ 56

7. ລະບຽບຄຸມ້ ຄອງ, ການນໍາໃຊ,້ ການປົກປັກຮັກສາ, ການອານຸລັກການບູລະນະ ແລະ ການ ປະຕິສັງຂອນມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດ້ານວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວັດສາດ 1. ລະບຽບຄຸມ້ ຄອງມໍລະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວັດສາດ ກ. ລະບຽບການຄຸມ້ ຄອງ ລດັ ຄຸມ້ ຄອງລວມສູນເປັນເອກະພາບຕູ່ ມໍ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວັດສາ ໃນຂອບເຂດທູ່ ວົ ປະເທດ ນບັ ທງັ ສາໍ ນກັ ງານຜູຕ້ ູ່ າງໜາ້ ຂອງ ສປປ ລາວ ຢູ່ ູຕູ່ າງປະເທດ ໂດຍມກີ ານຂນຶ້ ທະບຽນ, ແບູ່ ງ ຂນັ້ ຄຸມ້ ຄອງໃຫຂ້ ະແໜງການ ແລະ ທອ້ ງຖູ່ ິນ. ລດັ ປົກປອ້ ງກໍາມະສດິ , ລຂິ ະສດິ ຕູ່ ມໍ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລາວທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ທູ່ ີ ຕກົ ຢູ່ ູນອກອະທປິ ະໄຕຂອງ ສປປ ລາວ ຫຼ ຖກຕູ່ າງປະເທດເອາົ ໄປນາໍ ໃຊເ້ ປັນກາໍ ມະສດິ , ລຂິ ະສດິ ຂອງຕົນ ໂດຍບູ່ ໍ ຖກຕອ້ ງຕາມກດົ ໝາຍ. ຂ. ການຂນຶ້ ທະບຽນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ທູ່ ບີ ຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ມໄີ ວໃ້ ນຄອບຄອງ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ການຂນຶ້ ທະບຽນ ລດັ ດາໍ ເນນີ ການຊອກຄນົ້ , ເກບັ ກາໍ ມລໍ ະດກົ ຕູ່ າງໆ ເພູ່ ອປະເມນີ ຄຸນຄູ່ າ, ຈດັ ແບູ່ ງລະດບັ ແລະ ຂນຶ້ ທະບຽນ ພອ້ ມກນັ ນນັ້ ກຊໍ ຸກຍູໃ້ ຫຄ້ ອບຄອງມລໍ ະດກົ ສະເໜຂີ ນຶ້ ທະບຽນ ຕາມລະບຽບດູ່ ງັ ນີ້ 1. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນ ໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນໍາພະແນກຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາແຂວງ, ນະຄອນ. 2. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ຊາດ ໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນໍາກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ 3. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ໂລກ ໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນາໍ ອງົ ການຈດັ ຕງັ້ ສາກນົ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ ຕາມການສະເໜີ ຂອງລດັ ຖະບານ ສປປ ລາວ 4. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທູ່ ສີ ໍານກັ ງານຜູຕ້ ູ່ າງໜາ້ ຂອງ ສປປ ລາວ ຢູ່ ູຕູ່ າງປະເທດ ໃຫຂ້ ຶນ້ ທະບຽນນໍາກະຊວງ ຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ພາກສູ່ ວນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ 5. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທູ່ ເີ ປັນສມົ ບດັ ມູ່ງິ ເມອງ ໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນໍາກະຊວງຖະແຫງຼ ຂາວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ພາຍຫງຼັ ຂນຶ້ ທະບຽນແລວ້ ລດັ ຈະຮບັ ຮູມ້ ລໍ ະດກົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວເປັນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ພອ້ ມທັງຮັບຮູສ້ ດິ ຄອບ ຄອງຂອງເຈາົ້ ຂອງມລໍ ະດກົ ຖາ້ ຫາກມລໍ ະດກົ ນນັ້ ບູ່ ໍໄດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນ ເຈາົ້ ຂອງມໍລະດົກຈະບູ່ ໍມສິ ດິ ດໍາເນີນກດິ ຈະກໍາຕູ່ າງໆກູ່ ຽວກັບ ມລໍ ະດກົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວເຊູ່ ນັ : ການວາງສະແດງ, ການຈໍາລອງແບບ ແລະ ອູ່ ນໆ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ຊາດທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າສູງ, ຫາຍາກ ແລະ ເປັນເອກະລັກຂອງຊາດ ຕອ້ ງໄດຄ້ ົນ້ ຄວາ້ ແລະ ສະເໜຈີ ດົ ທະບຽນກໍາມະສດິ ແລະ ລຂິ ະສດິ ຂອງຊາດຕູ່ ໍສາກນົ . ຄ. ການສອ້ ມແປງ, ບູລະນະ ແລະ ປະຕສິ ງັ ຂອນ ລດັ ສູ່ ງົ ເສມີ ໃຫບ້ ຸກຄນົ ແລະ ການຈດັ ຕງັ້ ປະກອບສູ່ ວນໃນການສອ້ ມແປງ, ບູລະນະ ແລະ ປະຕິສັງຂອນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ. 57

ການສອ້ ມແປງ, ບູລະນະ ແລະ ປະຕສິ ງັ ຂອນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຸຍາດຈາກການຈດັ ຕງັ້ ບູ່ ອນທູ່ ຕີ ນົ ຂນຶ້ ທະບຽນ. ງ. ການຈໍາລອງແບບ ການຈໍາລອງແບບ ແມູ່ ນການສາ້ ງວດັ ຖຸໃໝູ່ ຂນຶ້ ໂດຍການກູ່ າຍເອາົ ແບບ, ສສີ ນັ , ລວດລາຍຂອງມໍລະດົກ ດງັ້ ເດມີ ການຈໍາລອງແບບມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທູ່ ເີ ປັນສມົ ບດັ ມູ່ງິ ເມອງ ແລະ ມໍລະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ຊາດຕອ້ ງ ຂໍອະນຸຍາດຈາກກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ. ສາໍ ລບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ນິ ແມູ່ ນພະແນກ ຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ແຂວງ, ນະຄອນ ເປັນຜູຂ້ ອໍ ະນຸມດັ . ຈ. ການວາງສະແດງ ການວາງສະແດງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດແຫູ່ ງຊາດມີ 3 ປະເພດຕນົ້ ຕໍດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ການວາງສະແດງ ເພູ່ ອເຜຍີ ແຜູ່ ໃຫມ້ ວນຊນົ ເຂາົ້ ຊມົ - ການວາງສະແດງ ໂດຍມກີ ານປະກອບສູ່ ວນໃນການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ບູລະນະ - ການວາງສະແດງ ເພູ່ ອການຄາ້ ການວາງສະແດງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ອາດຈະດາໍ ເນນີ ຢູ່ ູພາຍໃນ ຫຼ ຢູ່ ູຕູ່ າງປະເທດ ການວາງສະແດງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດຢູ່ ູພາຍໃນປະເທດ ຕອ້ ງໄດຮ້ ັບອະນຸຍາດຈາກຂະແໜງການຖະແຫຼງ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ພາຍຫງຼັ ປະສານສມົ ທບົ ກບັ ອງົ ການປົກຄອງທອ້ ງຖູ່ ິນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ. ສໍາລບັ ການວາງສະແດງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດຢູ່ ູຕູ່ າງປະເທດນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ການອະນຸຍາດຈາກລັດຖະບານ ໂດຍສະເໜຂີ ອງກະຊວງຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ. ສ. ການພົບເຫນັ ແລະ ການພບົ ພໍ້ ບຸ ກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ດີ າໍ ເນນີ ກດິ ຈະການໃດໜູ່ ງຶ ຫາກໄດພ້ ບົ ເຫນັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດຕອ້ ງລາຍງານໃຫ ້ ອງົ ການປົກຄອງຢູ່ ູທອ້ ງຖູ່ ນິ ແລະ ຂະແໜງການຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາທູ່ ີກູ່ ຽວຂອ້ ງໃນທນັ ທີ ພອ້ ມທງັ ໂຈະກດິ ຈະການນນັ້ ຈນົ ກວູ່ າຈະໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດໃຫສ້ ບຕູ່ ໍ. ບຸ ກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ຫາກໄດພ້ ບົ ພສໍ້ ະຖານທູ່ ີ ຫຼ ໄດຮ້ ບັ ຂໍ້ມູນກູ່ ຽວກບັ ສະຖານທູ່ ີທູ່ ີມີ ຫຼ ສົງໄສວູ່ າມີ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ, ເຄູ່ ອງຄາໍ້ ຂອງຄູນ ຕອ້ ງລາຍງານໃຫອ້ ງົ ການປົກຄອງທອ້ ງຖູ່ ນິ ແລະ ຂະແໜງການຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາຊາບທນັ ໃດ ແລະ ຫາ້ ມບູ່ ໃໍ ຫຂ້ ຸດຄນົ້ ກູ່ ອນໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກຂະແໜງການຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ຊ. ການຄນົ້ ຄວາ້ ວໄິ ຈ ລດັ ສູ່ ງົ ເສມີ ໃຫບ້ ຸ ກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຢູ່ ູພາຍໃນ ຫຼ ຕູ່ າງປະເທດ ດໍາເນນີ ການຄນົ້ ຄວາ້ ວໄິ ຈກູ່ ຽວກບັ ມໍລະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ດວ້ ຍນະໂຍບາຍຕູ່ າງໆ ການຄນົ້ ຄວ້ າວໄິ ຈກູ່ ຽວກບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກຂະແໜງການຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ. ສາໍ ລບັ ບຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ມີ ຈີ ດຸ ປະສງົ ຮູ່ ວມມກບັ ຕູ່ າງປະເທດ ໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ວໄິ ຈກູ່ ຽວ ກບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ພາຍຫຼງັ ປະສານ ສມົ ທບົ ກບັ ກະຊວງການຕູ່ າງປະເທດແລວ້ . 58

ຂມໍ້ ນູ ແລະຜນົ ຂອງການຄນົ້ ຄວາ້ ວໄິ ຈນນັ້ ຕອ້ ງມອບຕົນ້ ສະບັບໃຫຂ້ ະແໜງການຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ເພູ່ ອເກບັ ຮກັ ສາໄວ ້ ແລະ ໂຄສະນາເຜຍີ ແຜູ່ ຕາມລະບຽບການ. ຍ. ການສູ່ ົງອອກນອກປະເທດເພູ່ ອການວໄິ ຈ ການສູ່ ງົ ສນິ້ ສູ່ ວນ ຫຼ ວດັ ຖຸ ທູ່ ເີ ປັນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ເຊູ່ ງິ ມຄີ ຸນຄູ່ າສູງອອກນອກປະເທດເພູ່ ອການວໄິ ຈ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກລດັ ຖະບານ. ສໍາລບັ ສີນ້ ສູ່ ວນ ຫຼ ວດັ ຖຸມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດອູ່ ນນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຸຍາດຈາກກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ. ດ. ການນໍາເຂາົ້ , ເຜຍີ ແຜູ່ ຫຼ ຈໍາໜູ່ າຍ ການນາໍ ເຂາົ້ , ເຜຍີ ແຜູ່ ຫຼ ຈໍາໜູ່ າຍຜະລດິ ຕະພນັ ວດັ ທະນະທໍາຂອງຕູ່ າງປະເທດ ຕອ້ ງໄດຮ້ ັບການກວດກາ ແລະ ອະນຍຸ າດຈາກຂະແໜງການຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ຜະລດິ ຕະພນັ ວດັ ທະນະທາໍ ຂອງຕູ່ າງປະເທດ ທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ ໂດຍສະເພາະພະພຸດທະຮູບ ຫຼ ບູ່ ເໍ ປັນວດັ ຖຸທູ່ ບີ ູ່ ໍ ສອດຄູ່ ອງກບັ ວດັ ທະນະທາໍ , ຮດີ ຄອງປະເພນອີ ນັ ດງີ າມຂອງຊາດລາວ ຈະບູ່ ອໍ ະນຸຍາດໃຫນ້ ໍາເຂາົ້ , ເຜຍີ ແຜູ່ ຫຼ ຈໍາ ໜູ່ າຍ ຕ. ການໂອນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດທູ່ ໄີ ດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນແລວ້ ສາມາດໂອນ ກໍາມະສິດ, ລິຂສິ ິດໃຫ ້ຜູ ອ້ ູ່ ນໄ ດ,້ ແຕູ່ ຜູ ທ້ ູ່ ີໄດ ້ຮັບໂອນ ນັນ້ ຕອ້ ງໄດແ້ ຈ ງ້ ໃຫຂ້ ະແໜງກ ານຖະແຫຼງຂູ່ າ ວ ແລ ະ ວດັ ທະນະທໍາ ບູ່ ອນທູ່ ຕີ ນົ ຂນຶ້ ທະບຽນຮບັ ຊາບ ພາຍໃນກໍານດົ ສາມສບີ ວນັ ນບັ ແຕູ່ ວນັ ໂອນເປັນຕນົ້ ໄປ ຖ. ການຊ້ - ຂາຍ ບຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ມີ ຈີ ດຸ ປະສງົ ຊ ້ - ຂາຍທູ່ ເີ ປັນມໍລະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຸຍາດຈາກຂະແໜງການຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ໃນກໍລະນີວັດຖຸ ທູ່ ີເປັນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດນນັ້ ຫາກມຄີ ຸນຄູ່ າສູງ, ໂດດເດູ່ ນັ ລດັ ມບີ ູລມິ ະສດິ ຊເ້ ອາົ ວດັ ຖຸດູ່ ງັ ກູ່ າວຕາມລາຄາທູ່ ຕີ ກົ ລງົ ກນັ ລດັ ບູ່ ໍອະນຍຸ າດໃຫຊ້ -້ ຂາຍ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດອອກນອກປະເທດ. ສາໍ ລບັ ການແລກປູ່ ຽນລະຫວູ່ າງຊາດນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກລດັ ຖະບານ ທ. ການສບທອດ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ທູ່ໄີ ດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນແລວ້ ສາມາດສບທອດເປັນ ມລໍ ະດກົ ໄດ,້ ແຕູ່ ຜູທ້ ູ່ ໄີ ດຮ້ ບັ ການສບທອດຕອ້ ງໄດແ້ ຈງ້ໃຫຂ້ ະແໜງການຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ບູ່ ອນທູ່ ີ ຕນົ ຂນຶ້ ທະບຽນນນັ້ ຮບັ ຊາບ ພາຍໃນກໍານດົ ຫກົ ສບິ ວນັ ນບັ ແຕູ່ ວນັ ໄດຮ້ ບັ ການສບທອດເປັນຕນົ້ ໄປ. ໃນກໍລະນີທູ່ ມີ ີ ຫາຼ ຍຄນົ ໄດຮ້ ບັ ການສບທອດນາໍ ກນັ ນນັ້ ຈະມອບສນັ ທະເປັນລາຍລກັ ອກັ ສອນໃຫຜ້ ູໃ້ ດຜູໜ້ ູ່ ງຶ ເປັນຜູຕ້ ູ່ າງໜາ້ ໄປແຈງ້ ກໍ ໄດ.້ 8. ລະບຽບການນໍາໃຊມ້ ໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວັດສາດ 1. ຈດຸ ປະສງົ ການນໍາໃຊ ້ ການນໍາໃຊມ້ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ແມູ່ ນເພູ່ ອຈດຸ ປະສງົ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ 59

ໃຫເ້ ປັນພນ້ ຖານແຫູ່ ງການຍນຍງົ ຄງົ ຕວົ ຂອງຊາດ, ເປັນກໍາລງັ ດນັ ໃຫສ້ ງັ ຄມົ ຂະຫຍາຍຕວົ ທງັ ແມູ່ ນຈດຸ ໝາຍ ຂອງການພດັ ທະນາປະເທດຊາດໃຫຮ້ ູ່ ງັ ມ,ີ ເຂມັ້ ແຂງ ສກຶ ສາອບົ ຮມົ ພນົ ລະເມອງດໃີ ຫມ້ ນີ ໍາ້ ໃຈຮກັ ຊາດ, ມຄີ ວາມເອກອາ້ ງທະນງົ ໃຈຕູ່ ໍມນູ ເຊອ້ ຂະຫຍນັ ໝູ່ ນັ ພຽນ, ປະດດິ ສາ້ ງ, ຕູ່ ສໍ ູພ້ ລິ ະອາດຫານ, ສາມກັ ຄເີ ປັນປຶກແຜູ່ ນຂອງປະຊາຊນົ ລາວບນັ ດາເຜູ່ າົ ໃນການປົກປັ ກຮກັ ສາ ແລະ ພດັ ທະນາປະເທດຊາດ ເພູ່ ມີ ທະວຄີ ງັ ສາງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດໃຫອ້ ຸດມົ ຮູ່ ງັ ມຂີ ນຶ້ . ສູ່ ງົ ເສມີ ອຸ ດສາຫະກາໍ ການທູ່ ອງທູ່ ຽວ ເຊູ່ ອມໂຍງເຂາົ້ ກບັ ການເຄູ່ ອນໄຫວອະນຸລກັ , ເສມີ ຂະຫຍາຍຄຸນຄູ່ າມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດຂອງໂລກ ຄນົ້ ຄວາ້ ວໄິ ຈທາງດາ້ ນບູຮານວທິ ະຍາ, ປະຫວດັ ສາດ ແລະ ອູ່ ນໆ 2. ລະບຽບການນໍາໃຊ ້ ການນໍາໃຊມ້ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ໃຫປ້ ະຕບິ ດັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ນໍາໃຊໃ້ ຫຖ້ ກຕອ້ ງຕາມຈດຸ ປະ, ມປີ ະສດິ ທຜິ ນົ ແລະ ຍນຍງົ ບູ່ ໍອະນຍຸ າດໃຫນ້ ໍາໃຊເ້ ຂດມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ, ມລໍ ະດກົ ສະຖານ, ສະຖານທູ່ ປີ ະຫວດັ ສາດ ເຂາົ້ ເປັ ນເປົ້າ ໝາຍໃດໜູ່ ງຶ ທູ່ ຈີ ະພາໃຫສ້ ະຖານະພາບເດມີ ນນັ້ ປູ່ ຽນແປງ ນາໍ ໃຊລ້ າຍຮບັ ທູ່ໄີ ດຮ້ ບັ ມາຈາກມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ດວ້ ຍອດັ ຕາສູ່ ວນທູ່ ເີ ໝາະສມົ ເຂາົ້ ໃນການພດັ ທະນາ ມລໍ ະດກົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວ 3. ລະບຽບການປົກປັກຮກັ ສາ, ອານຸລກັ ,ບູລະນະ ແລະ ປະຕສິ ງັ ຂອນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ການປົກປັກຮກັ ສາ, ອະນລຸ ກັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸ ການປົກປັກຮກັ ສາ, ອະນຸລກັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດທູ່ ີເປັນວັດຖຸ ຕອ້ ງປະຕບິ ດັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ບຸ ກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ມີ ຄີ ວາມຮບັ ຜດິ ຊອບກູ່ ຽວກບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ຕອ້ ງຄາດຄະເນຜນົ ເສຍຫາຍ ທູ່ ຈີ ະເກດີ ຂນຶ້ ແກູ່ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ພອ້ ມທງັ ມມີ າດຕາການສະກດັ ກນັ້ , ແກໄ້ ຂຢູ່ າງເໝາະສມົ ແລະ ທນັ ການ ບຸ ກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ມີ ຈີ ດຸ ປະສງົ ພດັ ທະນາເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ ໂດຍສະເພາະການພັດທະນາອຸ ດ ສະຫະກໍາ, ກະສກິ າໍ , ພນ້ ຖານໂຄູ່ ງລູ່ າງໃນເຂດທູ່ ີມີ ຫຼ ສົງໄສວູ່ າມມີ ໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດດາ້ ນວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດນນັ້ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ພອ້ ມທັງມມີ າດຕະການ ເພູ່ ອການປົກປັກຮກັ ສາມລໍ ະດກົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວບູ່ ໍໃຫເ້ ສຍຫາຍ ຫາ້ ມບຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ກູ່ ຄໍ ວາມເສຍຫາຍແກູ່ ມລໍ ະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວັດທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດເຊູ່ ນັ : ການທາໍ ລາຍພະພຸດທະຮູບ, ບູຮານສະຖານ, ປູສະນຍິ ະສະຖານ, ສະຖານທູ່ ປີ ະຫວດັ ສາດການ ບຽດຍດຶ , ການຈບັ ຈອງທູ່ ດີ ນິ ເຂດອະນລຸ ກັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ, ການປູ່ ຽນແປງສະຖານະພາບເດມີ ຂອງມລໍ ະດກົ ໄປ ສູ່ ູສະຖານະພາບອູ່ ນ, ການບດິ ເບອນເນອ້ ໃນປະຫວດັ ສາດ 60

ບູ່ ໍອະນຍຸ າດໃຫບ້ ຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທງັ ພາຍໃນ ແລະ ຕູ່ າງປະເທດ ສໍາປະທານມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງ ດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດລະດບັ ຊາດ ເວນັ້ ເສຍແຕູ່ ມຄີ ວາມຈໍາເປັນ ເຊູ່ ງິ ຕອ້ ງໄດຮ້ ັບອະນຸຍາດຈາກ ລດັ ຖະບານ ຕາມການສະເໜຂີ ອງກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ. 4. ເຂດປົກປັກຮກັ ສາມລໍ ະດກົ ສະຖານ ເຂດປົກປັກຮກັ ສາມລໍ ະດກົ ສະຖານ ໂດຍທູ່ ວົ ໄປແລວ້ ແບູ່ ງອອກເປັນສາມເຂດດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ເຂດ 1 ແມູ່ ນເຂດໃຈກາງ ເປັນສະຖານທູ່ ຕີ ງັ້ ຂອງມລໍ ະດກົ ເຊູ່ ງິ ຕອ້ ງຮກັ ສາສະພາບເດມີ ໄວ ້ ແລະ ບູ່ ໍໃຫມ້ ີ ສູ່ ງິ ປູກສາ້ ງ. - ເຂດ 2 ແມູ່ ນເຂດອອ້ ມຮອບເຂດໃຈກາງ. ເຊູ່ ງິ ອະນຸຍາດໃຫດ້ າໍ ເນນີ ກດິ ຈະກໍາຈໍານວນໜູ່ ງຶ ເພູ່ ອສູ່ ົງເສມີ ຄຸນຄູ່ າຂອງເຂດໜູ່ ງຶ ແຕູ່ ບູ່ ໃໍ ຫກ້ ູ່ ຄໍ ວາມເສຍຫາຍຕູ່ ສໍ ະພາບແວດລອ້ ມຂອງເຂດນນັ້ . - ເຂດ 3 ແມູ່ ນເຂດຄຸມ້ ຄອງ ເຊູ່ ງິ ອະນຍຸ າດໃຫມ້ ກີ ານປຸກສາ້ ງ ເພູ່ ອຮັບໃຊແ້ ກູ່ ເຂດ 1 ແລະ ເຂດ 2 ເພູ່ ອ ຮບັ ຮອງການທູ່ ອງທູ່ ຽວສໍາລບັ ການກໍານດົ ເຂດລະອຽດນນັ້ ມລີ ະບຽບການສະເພາະ. 5. ການດໍາເນນີ ການສອ້ ມແປງ, ບູລະນະ ແລະ ປະຕິສງັ ຂອນ ໃນການສອ້ ມແປງ, ບູລະນ ະ ແລະ ປະຕິສັງຂອນມລໍ ະດົກແຫູ່ ງຊາດທ າງດາ້ ນວດັ ທ ະນະທໍາ ແລ ະ ປະຫວດັ ສາດໃຫປ້ ະຕບິ ດັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ຕອ້ ງແມູ່ ນວິສະຫະກິດສະເພາະ ຫຼ ວສິ າຫະກດິ ທູ່ ມີ ເີ ງູ່ອນໄຂໃນການສອ້ ມແປງ, ບູລະນະ ແລ ະ ປະຕສິ ງັ ຂອນ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດທູ່ ໄີ ດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນຖກຕອ້ ງຕາມກດົ ໝ າຍ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດຈາກອງົ ການຄຸມ້ ຄອງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ບູ່ ອນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດນັນ້ ຂນຶ້ ທະບຽນ ນາໍ ສໍາລບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດລະດັບຊາດ ແລະ ລະດັບໂລກ ຕອ້ ງໄດ ້ ຂໍອະນຍຸ າດນໍາກະຊວງຖະແຫຼງຂາ້ ວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ຕອ້ ງຮກັ ສາຄຸນລກັ ສະນະເດມີ ຂອງມລໍ ະດກົ ນນັ້ ໄວ ້ 6. ການປົ ກປັກຮກັ ສາ ແລະ ອະນຸລກັ ມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທູ່ ີບູ່ ໍເປັນວັດຖຸ ການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ອະນຸລກັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ປະຫວດັ ສາດທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັ ນ ວດັ ຖຸ ຕອ້ ງປະຕບິ ດັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ການອະນລຸ ກັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ປະຫວດັ ສາດ ຕອ້ ງໄປຄຽງຄູ່ ູກບັ ການສູ່ ງົ ເສມີ , ເຜຍີ ແຜູ່ ແລະ ນາໍ ໃຊຢ້ ູ່ າງກວາ້ ງຂວາງຕູ່ ພໍ າຍໃນ ແລະ ຕູ່ າງປະເທດ - ການຄນົ້ ຄວາ້ , ປະດດິ ແຕູ່ ງ ຕອ້ ງຮບັ ປະກນັ ລກັ ສະນະຊາດ, ມະຫາຊນົ ແລະ ກາ້ ວໜາ້ - ຊາວຕູ່ າງດາ້ ວ, ຄນົ ຕູ່ າງປະເທດ ລວມທງັ ການຈດັ ຕງັ້ ຂອງບຸ ກຄນົ ດູ່ ັງກູ່ າວ, ອງົ ການຈັດຕງັ້ ສາກົນທູ່ ຈີ ະ ດໍາເນນີ ການຄນົ້ ຄວາ້ , ວໄິ ຈມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ຕອ້ ງໃຫສ້ ອດຄູ່ ອງກບັ ເນອ້ ໃນຄວາມເປັນຈງິ ຂອງມລໍ ະດກົ ນນັ້ ແລະ ໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດ ຈາກກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ - ບູ່ ໃໍ ຫຈ້ ດົ ກູ່ າຍ, ລອກແບບ ເອາົ ຜນົ ງານການຄນົ້ ຄວາ້ , ປະດດິ ແຕູ່ ງຂອງຜູອ້ ູ່ ນໆ ກູ່ ຽວກບັ ມລໍ ະດົກແຫູ່ ງ ຊາດມາເປັນລຂິ ະສດິ ຂອງຕນົ ຫຼ ພມິ ເຜຍີ ແຜູ່ ໂດຍບູ່ໄໍ ດຮ້ ບັ ອະນຸຍາດຈາກເຈົາ້ ຂອງລິຂະສິດ ແລະ ພາກສູ່ ວນທູ່ ີ ກູ່ ຽວຂອ້ ງ 61

- ບູ່ ໃໍ ຫເ້ ຜຍີ ແຜູ່ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທູ່ ເີ ປັນຄວາມລບັ ແຫູ່ ງຊາດ 9. ລະບຽບການຄຸມ້ ຄອງ, ການນາໍ ໃຊ,້ ການປົກປັກຮກັ ສາ, ການອະນລຸ ກັ ແລະ ການບູລະນະມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງ ດາ້ ນທໍາມະຊາດ 1. ລະບຽບການຄຸມ້ ຄອງມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ລດັ ຄຸມ້ ຄອງລວມສູນເປັນເອກະພາບ ຕູ່ ມໍ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ໃນຂອບເຂດທູ່ ົວປະເທດ ໂດຍມກີ ານຂນຶ້ ທະບຽນ, ແບູ່ ງຂນັ້ ຄຸມ້ ຄອງໃຫຂ້ ະແໜງການຕູ່ າງໆ ແລະ ທອ້ ງຖູ່ ິນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ. ລດັ ປົກປອ້ ງກໍາມະສດິ , ລຂິ ະສດິ ຂອງຕນົ ຕູ່ ມໍ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ທູ່ ຕີ ກົ ຢູ່ ູນອກອະທປິ ະໄຕ ຂອງ ສປປ ລາວ ຫຼ ຖກຕູ່ າງປະເທດເອາົ ໄປເປັນກາໍ ມະສດິ , ລຂິ ະສດິ ຂອງ ຕນົ ໂດຍບູ່ ຖໍ ກຕອ້ ງຕາມກດົ ໝາຍ. 2. ການຂຶນ້ ທະບຽນມໍລະດົກແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດຕອ້ ງໄດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນເປັນຕນົ້ ແມູ່ ນ ພນ້ ທູ່ ີມໍລະດົກ ແລະ ສູ່ ງີ ທູ່ ີມີ ຄຸນຄູ່ າສູງ, ໂດດເດູ່ ນັ ເຊູ່ ນັ : ເຂດປົກປັກຮກັ ສາຊວີ ະນາໆພນັ , ປູ່ າສະຫງວນ, ເຂດດນິ ບໍລເິ ວນນາໍ້ , ຖໍ້າທູ່ ມີ ຄີ ຸນຄູ່ າທາງ ດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ຕາມລະບຽບດູ່ ງັ ນ:ີ້ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດບັ ທອ້ ງຖູ່ ິນ ໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນາໍ ພະແນກຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ໂດຍປະສານສມົ ທບົ ກບັ ພາກສູ່ ວນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດັບຊາດໃຫ ຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນໍາກະຊວງຖະແຫຼງຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ໂດຍປະສານສມົ ທບົ ກບັ ພາກສູ່ ວນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ. ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດລະດບັ ພາກພນ້ ໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນາໍ ອງົ ການພາກພນ້ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ ໂດຍລດັ ຖະບານເປັນຜູສ້ ະເໜ.ີ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດລະດບັ ໂລກໃຫຂ້ ນຶ້ ທະບຽນນາໍ ອງົ ການສະຫະປະຊາຊາດ ເພູ່ ອ ສກຶ ສາ, ວທິ ະຍາສາດ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ໂດຍລດັ ຖະບານເປັນຜູສ້ ະເໜີ. 3. ລະບຽບການຄຸມ້ ຄອງແຫູ່ ຼງຊວີ ະນາໆພນັ ແຫູ່ ງຼ ຊວີ ະນາໆພນັ ເຊູ່ ງິ ເປັນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດເຊູ່ ນັ : ທາມ, ບງຶ , ປູ່ ຸງ ຕອ້ ງໄດມ້ ກີ ານຄຸມ້ ຄອງດວ້ ຍການກວດກາ, ຂນຶ້ ທະບຽນຕາມການສະເໜຂີ ອງຂະແໜງການທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ. 4. ລະບຽບການຄຸມ້ ຄອງປູ່ າສະຫງວນ ປູ່ າສະຫງວນທູ່ ໄີ ດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນເປັນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດແລວ້ ນນັ້ ຕອ້ ງມກີ ານຄຸມ້ ຄອງ ເພູ່ ອຈດຸ ປະສງົ ໃນການປົກປັກຮກັ ສາທາໍ ມະຊາດໃຫຍ້ ນຍງົ ແລະ ອຸດມົ ສມົ ບູນ. 5. ລະບຽບການຄຸມ້ ຄອງສວນອຸ ດທຍິ ານ ສວນອຸດທະຍານທໍາມະຊາດເຊູ່ ງິ ອຸດມົ ຮູ່ ງັ ມໄີ ປດວ້ ຍລະບບົ ນເິ ວດ, ສະອາດສວຍງາມເປັນໜາ້ ປະທບັ ໃຈ ທູ່ ີ ກາຍເປັນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດນນັ້ ຕອ້ ງມກີ ານຄຸມ້ ຄອງເພູ່ ອໃຫເ້ ປັ ນສະຖານທູ່ ີພັກຜູ່ ອນ ແລະ ທູ່ ອງທູ່ ຽວພາຍໃນ ແລະ ຕູ່ າງປະເທດ. 6. ລະບຽບຄຸມ້ ຄອງເຂດທວິ ທດັ ທໍາມະຊາດ 62

ເຂດທວິ ທດັ ທໍາມະຊາດ ເຊູ່ ງິ ມຄີ ຸນຄູ່ າທາງດາ້ ນທດັ ສະນຍີ ະພາບອນັ ສວຍສດົ ງດົ ງາມ ແລະ ໂດດເດູ່ ັນ ທູ່ ີມີ ພູຜາ, ປູ່ າໄມ,້ ແມູ່ ນາໍ້ , ລໍາເຊ, ນາໍ້ ຕກົ ຕາດ ແລະ ອູ່ ນໆ ຕອ້ ງຂນຶ້ ທະບຽນເປັນມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ແລະ ຕອ້ ງມກີ ານຄຸມ້ ຄອງ ເພູ່ ອຈດຸ ປະສງົ ຮກັ ສາຄວາມສວຍງາມຂອງທໍາມະຊາດໃຫຍ້ ນຍງົ . ສາໍ ລບັ ການຄຸມ້ ຄອງມລໍ ະດກົ ທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ທູ່ ກີ າໍ ນດົ ໄວຕ້ າມມາດຕາ 49 ຫາ 52 ນນັ້ ຈະມລີ ະບຽບ ການສະເພາະກາໍ ນດົ ໄວຕ້ ູ່ າງຫາກ 10. ລະບຽບການນາໍ ໃຊ,້ ການປົກປັກຮກັ ສາ, ການອະນລຸ ກັ ແລະ ການບູລະນະມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະ ຊາດ 1. ຈຸດປະສງົ ແລະ ລະບຽບການນໍາໃຊ ້ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ແມູ່ ນນໍາໃຊເ້ ພູ່ ອ: ເປັນພນ້ ຖານແຫູ່ ງການຍນຍົງຄງົ ຕວົ ຂອງຊາດ, ເປັນບູ່ ອນອີງ ແລະ ທູ່ າແຮງຂອງການພັດທະນ າ ເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ ແຫູ່ ງຊາດ ສາ້ ງຈດິ ສາໍ ນກຶ ໃຫພ້ ນົ ລະເມອງ ມນີ ໍາ້ ໃຈຮກັ ສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມທໍາມະຊາດ ເປັນຕນົ້ ແມູ່ ນປູ່ າໄມ ້ ແຫູ່ ຼງນໍາ້ ແລະ ຊວີ ະນາໆພນັ ສູ່ ງົ ເສມີ ອຸດສະຫະກໍາການທູ່ ອງທູ່ ຽວ ເຊູ່ ອມໂຍງເຂາົ້ ກບັ ການເຄູ່ ອນໄຫວອະນຸລກັ , ເສມີ ຂະຫຍາຍຄຸນຄູ່ າມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ທາງດາ້ ນທໍາມະ ຊາດຂອງພາກພນ້ ແລະ ຂອງໂລກ ຄນົ້ ຄວາ້ ວໄິ ຈທາງດາ້ ນສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມ, ຊວີ ະນາໆພນັ ແລະ ອູ່ ນໆ ເພູ່ ມີ ທະວຄີ ງັ ສາງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ໃຫມ້ ຄີ ວາມອຸດມົ ສມົ ບູນຮູ່ ງັ ມຂີ ນຶ້ ການນາໍ ໃຊມ້ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດຕອ້ ງ ສອດຄູ່ ອງກບັ ແຜນພດັ ທະນາເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ ມປີ ະສດິ ທຜິ ນົ , ຍນຍງົ ແລະ ບູ່ ໃໍ ຫມ້ ຜີ ນົ ກະທບົ ຕູ່ ສໍ ູ່ ງິ ແວດລອ້ ມທໍາມະຊາດ ຫຼ ສງັ ຄມົ ຖກຕອ້ ງຕາມລະບຽບກດົ ໝາຍ 2. ລະບຽບການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ອະນຸລັກມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ການປົກປັກຮກັ ສາ ແລະ ອະນລຸ ກັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ຕອ້ ງປະຕບິ ດັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ບຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ມີ ຈີ ດຸ ປະສງົ ພດັ ທະນາເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ ໃນເຂດມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນ ທາໍ ມະຊາດ ໂດຍສະເພາະການພດັ ທະນາອຸດສາຫະກໍາ, ກະສິກໍາ, ພນ້ ຖານໂຄງລູ່ າງ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຸຍາດຈາກ ກະຊວງຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທໍາ ແລະ ຂະແໜງການອູ່ ນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ ບຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ທູ່ ມີ ຄີ ວາມຮບັ ຜດິ ຊອບກູ່ ຽວກບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ຕອ້ ງ ຄາດຄະເນຜນົ ເສຍຫາຍທູ່ ຈີ ະເກດີ ຂນຶ້ ແກູ່ ມລໍ ະດກົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວ ພອ້ ມທງັ ມມີ າດຕະການສະກດັ ກນັ້ , ແກໄ້ ຂຢູ່ າງເໝາະສມົ ແລະ ທນັ ການ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ການປົກປັກຮກັ ສາໄວເ້ ຊູ່ ງິ ຄວາມສວຍງາມຂອງທັດ ສະນຍິ ະພາບ ແລະ ຄວາມອຸດມົ ສມົ ບູນທາງຊວີ ະນາໆພນັ 63

ຫາ້ ມບຸກຄນົ ຫຼ ການຈດັ ຕງັ້ ກູ່ ໍຄວາມເສຍຫາຍແກູ່ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດເຊູ່ ນັ : ການ ທໍາລາຍປູ່ າໄມ ້ ຫຼ ຂຸດຄນົ້ ຊບັ ພະຍາກອນທາໍ ມະຊາດຢູ່ ູໜາ້ ດນິ , ໃຕດ້ ນິ ໃນເຂດມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ, ການບຽດຍຶດ, ການຈບັ ຈອງທູ່ ດີ ນິ ເຂດປົກປັກຮກັ ສາຊວີ ະນາໆພນັ , ເຂດປູ່ າສະຫງວນ, ສວນອຸດທຍິ ານ ແລະ ເຂດທວິ ທັດທໍາມະ ຊາດ ລວມທງັ ການປູ່ ຽນແປງສະຖານະພາບເດມີ ຂອງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ 3. ລະບຽບການບູ ລະນະຟນ້ ຟູ ການບູລະນະຟນ້ ຟູມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ໃຫປ້ ະຕບິ ດັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ຕອ້ ງແມູ່ ນລດັ ວສິ ະຫະກດິ ສະເພາະ ຫຼ ວດິ ສາຫະກດິ ທູ່ ມີ ເີ ງ່ອູ ນໄຂໃນການບູລະນະຟນ້ ຟູມລໍ ະດົກແຫູ່ ງ ຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດ ແລະ ໄດຂ້ ນຶ້ ທະບຽນຖກຕອ້ ງຕາມກດົ ໝາຍ ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ອະນຸຍາດ ຈາກອງົ ການຄຸມ້ ຄອງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ບູ່ ອນທູ່ ມີ ລໍ ະດົກນນັ້ ໄດຂ້ ຶນ້ ທະບຽນ. ສໍາລບັ ມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດລະດບັ ພາກພນ້ ແລະ ລະດບັ ໂລກ ຕອ້ ງໄດຂ້ ອໍ ະນຍູ າດຈາກກະຊວງຖະແຫງຼ ຂູ່ າວ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ໂດຍປະສານສມົ ທບົ ກບັ ພາກສູ່ ວນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ ຕອ້ ງຮດັ ສາຄຸນລກັ ສະນະເດມີ ຂອງມລໍ ະດກົ ນນັ້ ຕອ້ ງແນໃສູ່ ປົວແປງມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທໍາມະຊາດທູ່ ຊີ ຸດໂຊມ, ເສຍຫາຍ ຫຼ ຖກທໍາລາຍໃຫຄ້ ນ ສູ່ ູສະພາບເດມີ 4. ເປົ້າໝາຍຂອງການພັດທະນາ ການພດັ ທະນາມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດທາງດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ ແນໃສູ່ ເຮດັ ໃຫມ້ ໍລະດົກນນັ້ ຍນຍງົ , ອຸ ດມົ ສມົ ບູນ ແລະ ຮູ່ ງັ ມຂີ ນຶ້ ເພູ່ ອເປັນບູ່ ອນອງີ ໃຫແ້ ກູ່ ການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ແຫູ່ ງຊາດ, ສກຶ ສາຄົນ້ ຄວາ້ , ຊອກຮູຄ້ ຸ ນຄູ່ າອນັ ຍອດຍູ່ ງິ ຂອງມລໍ ະດກົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວ ພອ້ ມທງັ ເສມີ ຂະຫຍາຍທູ່ າແຮງຂອງມລໍ ະດກົ ນນັ້ ເຂາົ້ ໃນວຽກງານການປົກປັກຮກັ ສາ ສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມ, ການທູ່ ອງທູ່ ຽວ ໃນຂອບເຂດທູ່ ວົ ປະເທດ, ປະກອບສູ່ ວນເຂົາ້ ໃນພາລະກິດປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສາ້ ງສາປະເທດຊາດ. ໂດຍອງີ ໃສແຜນພດັ ທະນາດເສດຖະກດິ ແຫູ່ ງຊາດ ແຕູ່ ນຫີ້ າປີ 2020 ໄດຖ້ ເອາົ ການພດັ ທະນາ ດາ້ ນການ ບລໍ ກິ ານທູ່ ອງທູ່ ຽວໃນຂອບເຂດທູ່ ວົ ປະເທດ ໂດຍສະເພາະແມູ່ ນຈດຸ ສຸມການທູ່ ອງທູ່ ຽວແຫູ່ ງຊາດ ເຊູ່ ນັ ຂອບເຂດທູ່ ີ ຖກ ຈດົ ທະບຽນເປັນມລໍ ະດກົ ຕນົ້ ຕໍ ແມູ່ ນແຂວງຫຼວງພະບາງ, ປາກເຊ ແລະ ແຫູ່ ງອູ່ ນໆ. ໃນປະຈບຸ ນັ ສະຖິຕຈິ າໍ ນວນນກັ ທູ່ ອງທູ່ ຽວທູ່ ເີ ຂາົ້ ມາທູ່ ຽວປະເທດລາວ ນບັ ມນ້ ັບເພີມ້ ຂຶນ້ . ດູ່ ງັ ນັນ້ , ເພູ່ ອ ຮບັ ຮອງກບັ ຈໍານວນນກັ ທູ່ ອງທູ່ ຽວທູ່ ເີ ພມີ້ ຂນຶ້ ລດັ ໄດເ້ ຖະບານພີມ້ ມາດຕະຖານ ແລະ ເປົ້າໝາຍການພັດທະນາ ສະຖານທູ່ ມີ ລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດໃຫກ້ າຍເປັນແຫູ່ ຼງທູ່ ອງທູ່ ຽວທູ່ ມີ ຄີ ຸນນະພາບ, ສະດວກສະບາຍ, ສາ້ ງສູ່ ງິ ອາໍ ນວຍຄວາມ ສະດວກໃຫພ້ ຽງພໍ ແລະ ໄດມ້ າດຕະຖານເຊູ່ ນັ ຢູ່ ູຫຼວງພະບາງປະຈບຸ ນັ ແມູ່ ນຖເອາົ ວຽຫງານການທູ່ ອງທູ່ ຽວເປັນບູລິ ມະສດິ ອນັ ດບັ 1 ເພູ່ ອກະຕຸ ກຊຸ ກຍູໃ້ ຫເ້ ສດຖະກດິ ມກີ ານຂະຫຍາຍຕວົ , ປະຈບຸ ັນຫຼວງພະບາງມສີ ູ່ ງິ ຮບັ ຮອງດາ້ ນ ການທູ່ ອງທູ່ ຽວເຊູ່ ນັ : - ມໂີ ຮງແຮມ 81 ແຫູ່ ງ - ມເີ ຮອນພກັ 300 ກວູ່ າແຫູ່ ງ - ຮອ້ ານອາຫານເກອບ 300 ແຫູ່ ງ 64

- ມແີ ຫູ່ ງຼ ທູ່ ອງທູ່ ຽວທາງປະຫວດັ ສາດ 34 ແຫູ່ ງ - ແຫູ່ ງຼ ທູ່ ອງທູ່ ຽວທາງວດັ ທະນະທໍາ 86 ແຫູ່ ງ - ມແີ ຫູ່ ງຼ ທູ່ ອງທູ່ ຽວທາງທໍາມະຊາດ 108 ແຫູ່ ງ. ພອ້ ມນນັ້ ລດັ ຖະບານ ຍງັ ມເີ ປົ້າໝາຍພດັ ທະນາການທູ່ ອງທູ່ ຽວໃຫມ້ ຄີ ວາມສອດຄູ່ ອງກບັ ສະພາບສງັ ຄມົ ຈດັ ໃຫມ້ ນີ ກັ ທູ່ ອງທູ່ ຽວທາງທໍາມະຊາດ, ການທູ່ ອງທູ່ ຽວແບບປະຊາຊນົ ມສີ ູ່ ວນຮູ່ ວມ ແລະ ການທູ່ ອງທູ່ ຽວແບບອານຸລກັ , ເຊູ່ ງິ ແຜູ່ ນງານດູ່ ງັ ກູ່ າວ ເປັນການປົກປັກຮກັ ສາຄຸມ້ ຄອງການທູ່ ອງທູ່ ຽວ, ມກີ ານສູ່ ງົ ເສມີ ພດັ ທະນາມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ ແບບເປີດກວາ້ ງໃຫມ້ ຄີ ວາມຢນຍງົ ແລະ ມກີ ານກຽມແຜນການທູ່ ອງທູ່ ຽວ ເພູ່ ອໃຫປ້ ະຊາຊນົ ມລີ າຍໄດ,້ ມຊີ ີວິດ ການເປັນຢູ່ ູທູ່ ດີ ຂີ ນຶ້ , ຖເອາົ ມນູ ເຊອ້ ສມີ ແຮງງານຜະລດິ ຕະພັນຫັດຖະກໍາທອ້ ງຖູ່ ິນ, ການຜະລິດກະສິກໍາທູ່ ເີ ປັ ນ ເອກະລກັ ຂອງໝູ່ ູບາ້ ນ ຫຼ ຊຸ ມຊນົ ເປັນຫຼກັ ໃຫແ້ ກູ່ ການທູ່ ອງທູ່ ຽວ ໂດຍໃຫປ້ ະຊາຊນົ ມສີ ູ່ ວນຮູ່ ວມ ເພູ່ ອສາ້ ງລາຍໄດ ້ ໃຫແ້ ຕູ່ ລະຄອບຄວົ , ພອ້ ມນນັ້ ຍງັ ເປັນການສບທອດ-ທດົ ແທນມລໍ ະດກົ ລໍາ້ ຄູ່ າຂອງຊາດ-ຂອງທອ້ ງຖູ່ ິນໃຫຄ້ ງົ ຄວາມ ເປັນເອກະລກັ ໄວໃ້ ຫຍ້ າວນານທູ່ ສີ ຸ ດ ເຊູ່ ນັ ການອານລຸ ກັ ສມີ ຈກັ ສານຂອງປະຊາຊນົ ບາ້ ນດອນແກວ້ ແຂວງຫຼວງພະ ບາງ. ນອກຈາກ ການຂາຍຜະລດິ ຕະພນັ ຈາກໄມປ້ ູ່ ອງທູ່ ເີ ກີດຈາກທໍາມະຊາດແລວ້ , ປະຊາຊນົ ຕອ້ ງຮູຈ້ ັກປູກ ຕນົ້ ໄມໄ້ ວທ້ ດົ ແທນ, ການອານລຸ ກັ ວຖິ ຊີ ວີ ິດດງັ້ ເດີມຂອງຊົນເຜູ່ າົ ລບ້ າ້ ນນາຍາງ ໂດຍການສູ່ ົວເສມີ ອາຊີບເດີມ- ຮດີ ຄອງເດມີ ຂອງປະຊາຊນົ ເປີດເປັນການທູ່ ອງທູ່ ຽວ ໃຫນ້ ກັ ທູ່ ອງທູ່ ຽວໄດເ້ ຂາົ້ ໄປສກຶ ສາຮຽນຮູ ້ ແລະ ສາ້ ງເປັ ນການ ສູ່ ງົ ເສມີ ອາຊບີ ອນັ ງດົ ງາມຂອງຊາດສບຕູ່ໄໍ ປ 65

ເອກະສານອາ້ ງອງີ ຈນັ ທະລາດ ພູມພພິ ກັ . (2006) ເອກະສານປະກອບການຮຽນ-ການສອນ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫູ່ ງຊາດ. ສະເຫມຼີ ສກັ ພາບຸດດີ ພອ້ ມດວ້ ຍຄະນະ. (2014). ປະຫວດັ ສາດຊນັ້ ມດັ ທະຍມົ ສກຶ ສາປີທີ 5. ກະຊວງສກຶ ສາທິ ການແລະ ກລິ າສະຖາບນັ ຄນົ້ ຄວາ້ ວທິ ະຍາສາດການສກຶ ສາ. ສສີ ຸວນັ ແສງຈນັ ທະວງົ . (2009). ເອກະສານປະກອບການຮຽນ-ການສອນ. ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫູ່ ງຊາດ. ສະພາແຫູ່ ງຊາດ. (2005). ກດົ ໝາຍວູ່ າດວ້ ຍມລໍ ະດກົ ແຫູ່ ງຊາດ. ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . ຄະນະວທິ ະຍາສາດສງັ ຄມົ . (2008). ເອກະສານປະກອບການຮຽນ-ການສອນ. ພາກສາ້ ງຄວູ ທິ ະຍາສາດສງັ ຄມົ . ບຸ ນມີ ເທບສເີ ມອງ. (2009) ຄວາມເປັນມາຂອງຊນົ ຊາດລາວ ເຫຼມັ້ 2, ໂຮງພມິ ສສີ ະຫວາດ. ນະຄອນ ຫຼວງວຽງ ຈນັ . ທອງຄາໍ ອູ່ ອນມະນສີ ອນ. (1992). ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາລາວ, ກະຊວງສກຶ ສາ. 66