ฝึกรำร่ายส่ายกร

จัดทำโดย นำงสำวมะลวิ ลั ย์ ปัทมะ ตำแหนง่ ครู วิทยฐำนะครูชำนำญกำรพิเศษ โรงเรยี นวัดธรรมมงคล(หลวงพ่อวิริยังค์อปุ ถมั ภ)์

ฝกึ ระบำ ทำทำ่ นำ่ ชวนพศิ แลจริต กรดี กรำย สำ่ ยวงแขน เท้ำย่ำงเหยำะ เหมำะสำเนยี ง เสียงพิณแคน เอวอกแอ่น ส่ำยสะโพก โยกตำมเพลง มะลวิ ลั ย์ ปทั มะ

1. บอกควำมเป็นมำของกำรแสดงเซง้ิ กระตบิ ขำ้ วได้ 2. ปฏิบัตทิ ำ่ รำเซิ้งกระตบิ ขำ้ วได้ 3. มคี วำมกระตอื รือรน้ และสนุกสนำนในกำร ปฏิบัติทำ่ รำเซ้ิงกระติบขำ้ ว

1.ควำมเปน็ มำและรปู แบบกำรแสดงเซง้ิ กระติบข้ำว 2.จงั หวะเซงิ้ กระติบขำ้ ว 3.ทำ่ รำเซิง้ กระตบิ ข้ำว

เซ้งิ กระติบขำ้ วเป็นกำรแสดงพ้ืนเมืองภำคอีสำน ท่ีสะท้อนถงึ วถิ ีชีวติ ของชำวอสี ำนที่นยิ มทนี่ ิยมรบั ประทำน ข้ำวเหนียวซงึ่ จะบรรจใุ นกระติบข้ำว นำท่ำทำงกำรสะพำย กระตบิ ขำ้ ว กำรหยบิ ขำ้ ว ปั้นขำ้ วกำรสลดั มอื กำรเชด็ มือมำปรบั ปรุงใหเ้ ป็นทำ่ รำท่ี สวยงำมมจี ังหวะสนกุ สนำน

กระตบิ ขำ้ ว ในภำษำอสี ำนบำงแห่ง เรยี กวำ่ กอ่ งข้ำว เปน็ ภำชนะสำน ใช้สำหรับ ใส่ขำ้ วเหนียว

เซง้ิ กระติบข้ำวมีจงั หวะ ดงั นี้ = 1 จงั หวะ ป๊ะ / เพงิ่ ปะ๊ / เพง่ิ ป๊ะ / เพ่งิ เพ่ิง ใน 1 จงั หวะจะมี 4 จังหวะยอ่ ย

กำรฝึกรำเซิ้งกระตบิ ข้ำว ควรฝึกทีละข้ันตอน เรม่ิ จำกงำ่ ยไปหำยำก ดังนี้ 1. ฝกึ เคล่ือนไหวเท้ำ 2. ฝึกเคล่ือนไหวมอื 3. ฝึกเคลอ่ื นไหวมอื และเท้ำพร้อมกัน

กำรเคล่ือนไหวเทำ้ มี 5 ลกั ษณะ ดงั นี้ 1. กำรยำ่ เทำ้ แบบต่อเนือ่ ง 2. กำรย่ำเทำ้ แล้ววำงส้นเทำ้ 3. กำรยำ่ เทำ้ แลว้ แตะเทำ้ 4. กำรย่ำเทำ้ แลว้ ยกเทำ้ 5. กำรยืนตบเทำ้ ไปฝกึ เคลือ่ นไหว เทา้ กันค่ะ

1. กำรยำ่ เทำ้ ตอ่ เนอ่ื ง วิธปี ฏบิ ัติ ใชว้ ธิ ีกำรเขยง่ เท้ำ แลว้ ย่ำเทำ้ ซ้ำย-ขวำ ตำมจงั หวะ 4 ครัง้ ยำ่ ซ้ำย ยำ่ ขวำ ย่ำซำ้ ย ยำ่ ขวำ

2. กำรยำ่ เทำ้ แลว้ วำงสน้ เทำ้ วธิ ีปฏบิ ัติ เขยง่ เทำ้ แลว้ ย่ำเท้ำซำ้ ย-ขวำ ตำมจังหวะ 3 ครงั้ ครั้งที่ 4 ใช้ส้นเทำ้ ขวำวำงทพี่ น้ื ดำ้ นหนำ้ ยำ่ ซำ้ ย ย่ำขวำ ย่ำซำ้ ย วำงส้น เทำ้ ขวำ

3. กำรย่ำเทำ้ แลว้ แตะเทำ้ วธิ ีปฏบิ ัติ เขย่งเทำ้ แล้วยำ่ เท้ำซ้ำย - ขวำ ตำม จังหวะ 3 คร้งั คร้ังท่ี 4 ใช้จมกู เท้ำขวำ แตะพื้น ย่ำซ้ำย ย่ำขวำ ยำ่ ซ้ำย แตะเทำ้ ขวำ

4. กำรย่ำเทำ้ แลว้ ยกเทำ้ วธิ ปี ฏบิ ัติ เขย่งเท้ำ แลว้ ย่ำเท้ำซำ้ ย -ขวำ ตำมจงั หวะ 3 ครัง้ ครง้ั ที่ 4 ให้ยกเท้ำขวำขึน้ ย่ำซำ้ ย ย่ำขวำ ยำ่ ซ้ำย ยกเทำ้ ขวำ

5. ยืนตบเทำ้ วิธปี ฏบิ ัติ ถำ้ ตบเทำ้ ขวำให้ยนื ดว้ ยเทำ้ ซ้ำย วำงเทำ้ ขวำ เหลอื่ มมำด้ำนหน้ำเลก็ นอ้ ย โดยให้ส้นเท้ำ ขวำอยู่ประมำณกลำงเทำ้ ซ้ำย กระดกปลำย เทำ้ ขวำขน้ึ แลว้ ตบลงทพี่ นื้ เบำๆ ตำมจงั หวะ ตบเท้ำ ตบเท้ำ ตบเทำ้ ตบเท้ำ ขวำ ขวำ ขวำ ขวำ

กำรเคล่อื นไหวมือมี 16 ท่ำ ไปฝึกพร้อม ๆกนั เลยค่ะ

ทำ่ ที่ 1 ท่ำกำมอื วิธีปฏิบตั ิ กำมอื หลวมๆ ทง้ั สองขำ้ งหักขอ้ มอื ขึ้นระดบั เอว แกวง่ แขนไปทำงซำ้ ย-ขวำ สลบั กนั ไปมำตำมจังหวะ

ทำ่ ท่ี 2 ทำ่ จีบควำ่ / หงำยฝ่ำมอื ขำ้ งศรี ษะ วธิ ีปฏิบตั ิ มอื ซ้ำยจีบควำ่ เหยียดแขนตงึ ไปขำ้ งหน้ำ มอื ขวำหงำย ฝ่ำมอื ขำ้ งศีรษะ ให้ปลำยน้วิ ช้ีไปดำ้ นหลงั เอยี งขวำ (ปฏิบตั อิ กี ขำ้ ง เหมือนกนั )

ท่ำที่ 3 ทำ่ จีบหงำยแลว้ ม้วนมอื ไหว้ วิธีปฏิบตั ิ มือทง้ั สองจีบหงำยข้ำงลำตัวดำ้ นขวำ ม้วนมอื ทง้ั สอง ออกเปน็ ตง้ั วง แลว้ เปล่ียนเปน็ พนมมือไหว้ขำ้ งลำตัวใน ตำแหน่งเดมิ เอียงขวำ

ทำ่ ท่ี 4 ท่ำจีบหงำยระดบั อก / มว้ นมือตงั้ วง วธิ ปี ฏบิ ตั ิ มอื ทัง้ สองข้ำงจบี หงำยระดับอกแลว้ มว้ นมือทง้ั สอง ออกเป็นตั้งวง มอื ขวำตงั้ วงด้ำนหน้ำ มือซำ้ ยตั้งวงสง่ ไป ดำ้ นหลงั เบยี่ งไหล่ไปทำงซำ้ ย (ปฏิบตั อิ กี ข้ำงหนึง่ เหมอื นกนั )

ท่ำที่ 5 ทำ่ ดีดนว้ิ วธิ ีปฏบิ ตั ิ กำมือหลวมๆ ทั้งสองข้ำง ยกมอื ขึ้นระดบั หน้ำ แล้วดีดน้ิวไปทำงขวำ-ซำ้ ย สลบั กนั ไปมำตำมจังหวะ เอียงศรี ษะไปทำงเดยี วกันกับมือทีด่ ีด ดทู ่ำรำหน้ำต่อไปคะ่

ทำ่ ที่ 5 ทำ่ ดดี นวิ้ ขวำ ซ้ำย

ทำ่ ท่ี 6 ท่ำสอดสรอ้ ยมำลำแปลง วิธีปฏบิ ตั ิ มือซ้ำยจบี หงำยระดบั ชำยพก มือขวำตงั้ วงหน้ำ เอียงซำ้ ย แลว้ เปลย่ี นเป็นมอื ขวำจบี หงำยระดับชำยพก มือซ้ำยต้งั วงหนำ้ เอียงขวำ

ท่ำที่ 7 ท่ำถูสะโพก วิธปี ฏิบตั ิ ใช้ฝำ่ มือทง้ั สองขำ้ งแตะบรเิ วณสะโพก แลว้ ถูวน ไปขำ้ งหนำ้ ตำมจังหวะ

ท่ำท่ี 8 ท่ำวงกลำง วธิ ปี ฏบิ ตั ิ มือทั้งสองต้งั วงระดบั ไหล่ (วงกลำง)

ท่ำที่ 9 ท่ำจีบ /ตงั้ วงทำงขวำ วิธปี ฏิบตั ิ มอื ซำ้ ยจีบหงำยระดับชำยพก มือขวำจบี สง่ หลัง กม้ ตัวเลก็ นอ้ ย แลว้ ปลอ่ ยจีบทง้ั สองมือมำต้ังวงขำ้ งหนำ้ ใหม้ ือขวำสงู กวำ่ มือซำ้ ย เอียงซำ้ ย

ท่ำท่ี 10 ท่ำม้วนจบี ตง้ั วงลำ่ ง วธิ ปี ฏิบตั ิ มือทงั้ สองจีบหงำยขำ้ งสะโพกดำ้ นขวำ แลว้ มว้ นมือตั้งวงลำ่ งในตำแหน่งเดิม เปลย่ี นสลับข้ำง มำจีบหงำยขำ้ งสะโพกด้ำนซำ้ ย แลว้ ม้วนมอื ตั้งวงลำ่ ง ในตำแหนง่ เดมิ เอยี งศรี ษะไปทำงเดยี วกนั กบั มือทจ่ี บี ดทู ำ่ รำหน้ำต่อไปค่ะ

ทำ่ ที่ 10 ท่ำมว้ นจบี ตง้ั วงลำ่ ง ขวำ ซ้ำย

ท่ำท่ี 11 ท่ำสีดำเลำะหำด วิธีปฏิบตั ิ มอื ซ้ำยหงำยตึงสง่ แขนมำข้ำงหน้ำ มือขวำตง้ั ขำ้ ง ใบหู เอยี งขวำ แลว้ สลบั เปน็ มอื ขวำหงำยตงึ สง่ แขนมำ ขำ้ งหน้ำ มอื ซ้ำยต้งั ข้ำงใบหู เอยี งซำ้ ย

ทำ่ ที่ 12 ทำ่ ปั้นขำ้ วเหนยี ว วิธีปฏบิ ตั ิ มอื ทั้งสองกำหลวมๆ มอื ขวำยกสูงระดับศีรษะ มอื ซำ้ ยอยู่ระดับสะโพก เอยี งซำ้ ย ขยำมอื ตำมจงั หวะ เสร็จแล้วเปล่ียนเปน็ ยกมอื ซ้ำยสูงระดับศรี ษะ มือขวำอยู่ ระดับสะโพก เอียงขวำ ขยำมอื ตำมจังหวะ

ท่ำที่ 13 ทำ่ ตบมือ วิธปี ฏบิ ตั ิ น่ังตบมือตำมจังหวะ ปฏิบัตพิ รอ้ มกบั ท่ำ 12 ทำ่ ปั้นขำ้ วเหนียว (คนน่ังทำท่ำตบมอื คนยนื ทำทำ่ ปัน้ ขำ้ วเหนยี ว) ทำ่ ปนั้ ท่ำตบมือ ขำ้ วเหนียว

ทำ่ ท่ี 14 ทำ่ จบี ชำยพก / จีบส่งหลงั วธิ ปี ฏบิ ตั ิ มอื ซ้ำยจบี หงำยระดบั ชำยพก มอื ขวำจบี ส่งหลัง เอียงซำ้ ย

ทำ่ ท่ี 15 ทำ่ จบี ชำยพก / ตง้ั วงทำงซำ้ ย วธิ ปี ฏบิ ตั ิ มือซำ้ ยจบี หงำยระดบั ชำยพก มือขวำจบี ส่งหลัง กม้ หนำ้ เล็กน้อย แล้วปล่อยจีบทั้งสองมือมำต้งั วงข้ำงหนำ้ ให้มอื ซำ้ ยสงู กว่ำมือขวำ เอยี งขวำ

ทำ่ ท่ี 16 ท่ำเทำ้ สะเอว/ ตั้งวงตะแคงมือ วิธปี ฏิบตั ิ มือขวำเทำ้ สะเอว มือซ้ำยตั้งวงตะแคงมอื ระดับเอว เอยี งซ้ำย แล้วเปลย่ี นเป็นมือซ้ำยเท้ำสะเอว มอื ขวำตัง้ วง ตะแคงมอื ระดบั เอว เอียงขวำ

กำรเคล่ือนไหวมอื และเทำ้ คอื กำรนำท่ำมอื และ ท่ำเท้ำมำเคลอ่ื นไหวพรอ้ มกัน เปน็ รูปแบบทำ่ รำ เซง้ิ กระติบขำ้ ว นกั เรยี นสามารถเข้าไปศกึ ษาเพ่ิมเติม วธิ กี ารราเซิง้ กระตบิ ขา้ วได้ตามลง้ิ ค์น้ีค่ะ https://www.youtube.com/watch?v=GuKtJcqwxnk&l ist=RDGuKtJcqwxnk&start_radio=1&rv=GuKtJcqwxn k&t=363

กำรแสดงพ้ืนเมืองชดุ เซิ้งกระตบิ ข้ำว เป็นกำรแสดง พนื้ เมอื งของภำคอสี ำน ท่ีมีจงั หวะสนกุ สนำน สะทอ้ นถึง วฒั นธรรมในกำรรับประทำนอำหำรของชำวอีสำน กำรฝึกรำเซ้ิงกระติบข้ำวควรเร่มิ จำกกำรทำควำมเข้ำใจ จงั หวะเซิ้งกระตบิ ข้ำวกอ่ น แลว้ จึงฝึกเคลอ่ื นไหวทลี ะสว่ น เริ่มจำกกำรฝึกเคลอ่ื นไหวเทำ้ ฝกึ เคล่อื นไหวมือ แล้วจงึ ฝึกเคลือ่ นไหวมอื และเทำ้ พร้อมกัน

กำรฝึกหดั นำฏศิลปน์ อกจำกเปน็ กำรช่วยสืบทอด วัฒนธรรมไทยแล้ว นำฏศลิ ป์ยงั ช่วยให้ผู้เรียน มีจิตใจออ่ นโยน มีสติ และมสี มำธิทม่ี น่ั คง ซง่ึ ทำใหผ้ ู้นน้ั มีควำมสำมำรถในกำรทำงำนตำ่ งๆ ได้ประสบควำมสำเรจ็ และมปี ระสทิ ธภิ ำพ