best practice การพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพผู้เรียนโดยใช้ปัญหาเป็นฐาน

คำนำ ผลการปฏิบัติงานที่ดี (Best Practice) เรื่อง การพัฒนาและเสริมสรางศักยภาพผูเรียนโดยใชปญหา เปนฐาน เลมนี้เปนสวนหนึ่งของการประเมินพนักงานราชการ ในตำแหนงครู กศน.ตำบล ประจำปงบประมาณ 2566 ของศูนยสงเสริมการเรียนรูอำเภอบางปลามา สำนักงานสงเสริมการเรียนรูจังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งเปน การนำเสนอผลงานทีไ่ ดรับผดิ ชอบตามโครงสรางการทำงานของครู กศน.ตำบล ในการนี้ ขาพเจาไดรวบรวมขอมูลผลการปฏิบัติงานทีด่ ี (Best Practice) เรื่อง การพัฒนาและเสริมสราง ศกั ยภาพผเู รยี นโดยใชป ญ หาเปน ฐาน เพือ่ เปน แนวทางในการดำเนินงานตอ ไป วาท่ี ร.ต.หญงิ ศริ พิ ร ศรหี ิรญั ครู กศน.ตำบลสาลี

สารบัญ หนา เรื่อง 1 1 คำนำ 1 สารบัญ 1 ช่ือผลงาน 1 หนวยงาน 2 ผูน ำเสนอผลงาน 3 ความสำคัญและความเปน มา 4 วตั ถุประสงค 4 หลักการและแนวคิด (Flow chart) กระบวนการ/ขั้นตอนการดำเนินงาน ปจ จัยท่ีจะนำไปสูความสำเรจ็ บทเรียนท่ไี ดรับ ภาคผนวก

ผลการปฏบิ ัติงานทเ่ี ปนเลศิ (Best Practices) ชื่อผลงาน : การพัฒนาและเสรมิ สรา งศกั ยภาพผูเ รียนโดยใชป ญ หาเปนฐาน หนวยงาน : ศนู ยสงเสริมการเรียนรูอำเภอบางปลามา ผเู สนอผลงาน : วาท่ี ร.ต.หญงิ ศิรพิ ร ศรีหิรัญ ครู กศน.ตำบลสาลี โทร 086-174-2416 E-mail : [email protected] 1. ความสำคัญและความเปนมา ในยุคศตวรรษท่ี 21 ที่เปนยุคของสังคมขอมูลขาวสารนั้นทุกคนจะตองเผชิญกับความเปลี่ยนแปลง ของยุคสมัยควบคูไปกับความเปลีย่ นแปลงทางโครงสรางของสังคม ที่กำลังเผชิญหนาอยูกับอารยธรรมใหม ทุกคน จำเปนตองเตรียมตวั ใหพรอ มรับมือกับสังคมใหมนี้ การปฏิรูปการศึกษานับเปน หนึ่งในยุทธศาสตรท ี่สำคัญและมีประสิทธิภาพที่สุดในการเตรียมความพรอม กับศตวรรษที่ 21 (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ. 2543 :19) เพอ่ื พฒั นาบคุ คลในทุกชว งอายุ ทั้งทาง ดานรางกาย อารมณ สังคม สติปญญา ใหเปนผูมคี ุณธรรมจริยธรรม และวัฒนธรรมในการดำรงชีวิต เพื่อมีความรู พื้นฐานที่เพียงพอสำหรับการดำเนินชีวิต การประกอบอาชีพ มีความรูและทักษะในการคิดวิเคราะห การปรับตัว เขากับสถานการณตาง ๆ การแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม มีความสามารถในการแสวงหาและเพิ่มพูนความรู ไดอยางตอเนอื่ ง (สรนติ ศิลธรรม. 2552) ดงั น้นั ในการจัดการเรียนรจู ึงจำเปนตอ งปรับรปู แบบใหเหมาะสมสำหรับ ผเู รยี นในศตวรรษท่ี 21 ทักษะการเรียนรูมีความสำคัญเปนอยางมาก ซึ่งรูปแบบการเรียนรูแบบเนนผูเรียนเปนศูนยกลางจะใช ทฤษฎีสรางสรรคดวยปญญา (สุชิน เพ็ชรักษ. 2554) จากการศึกษาขอมูล พบวา การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem-based learning หรือ PBL) เปนรูปแบบการเรียนรูที่เกิดขึ้นจากแนวคิดตามทฤษฎีการเรียนรู แบบสรางสรรคนิยม (Constructivism) โดยใหผูเรียนสรางความรูใหม จากการใชปญหาที่เกิดขึ้นจริงในโลกเปน บริบทของการเรียนรู (Learning Context) เพ่อื ใหผเู รยี นเกดิ ทักษะในการคิดวเิ คราะหและคดิ แกปญหา รวมทั้งได ความรูตามศาสตรในสาขาวิชาที่ตนศึกษา การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐานจึงเปนผลมาจากกระบวนการทำงานที่ ตองอาศยั ความเขา ใจและการแกไ ขปญ หาเปนหลกั PBL เปนเทคนิคการสอนทส่ี งเสริมใหผูเรียนไดล งมือปฏิบัตดิ ว ย ตนเอง เผชิญหนากับปญหาดวยตนเอง จะทำใหผูเรียนไดฝกทักษะในการคิดหลายรูปแบบ เชน การคิด วิจารณญาณ คิดวิเคราะห การคิดสังเคราะห การคิดสรางสรรค ฯลฯ ดังนั้น การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน จึงเปนวิธีการที่จะสามารถเพิ่มศักยภาพของผูเรียนใหดียิ่งขึ้น เนนการคิดเปน ทำเปน และการแกปญหาเปนดวย ตนเอง กศน.ตำบลสาลี เห็นความสำคัญดังกลาวขางตน จึงไดจัดการเรียนการสอนใหเปนไปในรูปแบบการจัด การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน เพื่อสงเสริมใหนักศึกษามีทักษะการเรียนรูที่จำเปน เห็นคุณคา ความสำคัญ ของกระบวนการจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน สามารถนำทักษะตาง ๆ มาประยุกตใชในชีวิตประจำวัน เชน ทักษะการแกไขปญหา ทักษะการคิดเชิงวิเคราะห การคิดใหเหตุผล และทักษะดานการสรางสรรคผลงาน กอใหเ กดิ ประโยชนต อตนเอง ครอบครวั ชุมชน 2. วตั ถุประสงค 1. เพื่อสงเสริมกระบวนการจัดการเรียนรูและแสวงหาคำตอบโดยการลงมือปฏิบัติจริงโดยการเรียนรู โดยใชป ญ หาเปนฐาน 2. เพื่อใหนักศึกษามีทักษะการเรียนรูที่จำเปน เห็นคุณคา ความสำคัญของกระบวนการจัดการเรียนรู โดยใชปญ หาเปนฐาน และสามารถนำทักษะตาง ๆ มาประยกุ ตใ ชในชวี ติ ประจำวนั การพัฒนาและเสรมิ สรางศักยภาพผูเรียนโดยใชป ญ หาเปนฐาน 1

3. หลกั การและแนวคิด (Flow chart) การจัดการเรียนรูโ ดยใชปญหาเปน ฐาน กศน.ตำบลสาลี ประชุมชี้แจงรายละเอียดการจดั การเรยี นรโู ดยใชปญหาเปน ฐานกบั ผอู ำนวยการศนู ยส งเสรมิ การเรยี นรูอำเภอบางปลามา ศึกษาหลกั สตู ร เกณฑและกรอบมาตรฐานการศึกษา และรูปแบบวธิ กี ารจดั การเรียนรูโดยใชป ญ หาเปนฐาน สรา งแผนการจัดประสบการณ สรางสอื่ เพ่ือใชใ นการสอน และจดั สภาพแวดลอ มภายในและภายนอกหองเรยี น วเิ คราะหศกั ยภาพของผเู รยี นของ กศน.ตำบลสาลี เพื่อเลอื กใช รูปแบบและสอ่ื ในการจัดการเรียนการสอนใหเ หมาะสม นิเทศติดตามผลการดำเนนิ งาน ดำเนินการจดั การ เรยี นรูโดยใชปญ หา เปน ฐาน ำี นำผลการประเมนิ การจดั การเรยี นการสอน มาปรับปรงุ และพัฒนา รายงานผล การพฒั นาและเสรมิ สรางศักยภาพผเู รียนโดยใชป ญหาเปน ฐาน 2

4. กระบวนการ/ขัน้ ตอนการดำเนินงาน 1. ขัน้ ตอนวางแผน (Plan) 1.1) ครูผูสอนศึกษาหลักสูตร เกณฑและกรอบมาตรฐานการศึกษา และรูปแบบวิธีการจัด การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน เพื่อนำมาสรางแผนการจัดประสบการณ สรางสื่อเพื่อใชในการสอน และจดั สภาพแวดลอ มภายในและภายนอกหองเรยี น 2. ขนั้ ตอนดำเนนิ งาน (Do) 2.1) สรางแผนการจัดประสบการณ สรางสื่อเพื่อใชในการสอน และจัดสภาพแวดลอมภายใน และภายนอกหองเรียน โดยมีองคประกอบดงั น้ี - การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem-based learning ) เปนรูปแบบการเรียนรูที่ให ผูเรียนสรางความรูใหม จากการใชปญหาที่เกิดขึ้นในโลกแหงความเปนจริงเปนบริบทของการเรียนรู เพ่อื ใหผ ูเรียนเกดิ ทกั ษะในการคดิ วิเคราะหแ ละคดิ แกปญหา รวมท้ังไดความรตู ามศาสตรในสาขาวิชาที่ตน ศึกษา การเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน จึงเปนผลมาจากกระบวนการทำงานที่ตองอาศัยความเขาใจ และการแกไขปญหาเปนหลักที่ผูเรียนจะไดนำความรูไปใชจริงในอนาคต นอกจากนี้ผูเรียนยังมีโอกาส ไดเสนอหรือเสริมสรา งความคิดอยางสรางสรรคใหแกสังคม ดังนั้น บริบทของการเรียนรู จึงมีความสำคัญ และมีความหมายกับผูเรียน เมื่อผูเรียนไดวิเคราะห สำรวจ คนควา ปฏิบัติ และแกปญหาในสภาพจริง ผเู รยี นจะไดพฒั นาทั้งความรแู ละทักษะการแกไขปญหา - การจัดหาสื่อการสอนที่หลากหลายรูปแบบสอดคลองกับแผนการจัดประสบการณการสอน โดยใชป ญหาเปนฐานท่เี หมาะสม - ผูปกครองหรือหนวยงานอื่น ๆ ที่เปนภาคีเครือขาย มีสวนรวมในการสงเสริมในการชวยจัดหา วัสดุอปุ กรณในการจัดการเรียนรโู ดยใชป ญหาเปน ฐาน สนบั สนุนการจดั การเรียนการสอน 2.2) วิเคราะหศักยภาพของผูเรียน เพื่อเลือกใชรูปแบบและสื่อในการจัดการเรียนการสอน ใหเหมาะสม 2.3) จัดการเรียนการสอนใหเปนไปตามรูปแบบการจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน โดยครูผูสอนเปนผูอำนวยความสะดวกหรือใหคำแนะนำโดยใชปญหาเปนตัวกระตุนทำใหเกิด การเรียนรู ผานกระบวนการ PDCA (Plan-Do-Check-Act) ซึ่งเปนกระบวนการพื้นฐานในการพัฒนา ประสิทธิภาพและคุณภาพของการดําเนินงาน ซึ่งประกอบดวยขั้นตอน 4 ขั้น คือวางแผน – ปฏิบัติ – ตรวจสอบ – ปรับปรุง เพื่อใหนักศึกษาแกปญหาโดยการแสวงหาขอมูลใหม ๆ ดวยตนเอง นักศึกษา สามารถเชื่อมโยงความรูทีไ่ ดจากการจดั การเรียนรูโดยใชปญ หาเปนฐาน นำมาประยุกตใชในชีวิตจริงของ ตนเอง อีกทั้งสามารถผลิตชิน้ งานหรอื โครงการดวยตนเอง และเผยแพรผ ลงาน/วิธีการไปยังชุมชนตัวเอง ท้งั ชมุ ชนในโรงเรียน หรือนอกโรงเรียน 3. ขั้นตอนตรวจสอบ (Check) 3.1) ครูวัดผลและประเมินผลการเรียนรูข องนกั ศึกษา 3.2) ครูรับการนิเทศการจดั การเรียนการสอน 4. ข้ันตอนปรบั ปรุง (Action) 4.1) ครูนำผลการประเมนิ จดั การเรียนการสอนมาปรับปรงุ และพฒั นาตอไป การพฒั นาและเสรมิ สรางศกั ยภาพผเู รียนโดยใชป ญ หาเปนฐาน 3

5. ผลการดำเนินงาน/ประโยชนท่ีไดร ับ ดา นผเู รียน 1. นักศึกษามีความรู ความเขาใจ มีทักษะการเรียนรูที่จำเปนของกระบวนการจัดการเรียนรูโดยใช ปญ หาเปนฐาน 2. นักศึกษาไดลงมือปฏิบัติและสามารถนำความรู ทักษะ เกี่ยวกับกระบวนการจัดการเรียนรู โดยใชป ญ หาเปนฐาน สามารถนำทกั ษะตาง ๆ มาประยกุ ตใ ชในชีวติ ประจำวัน 3. นักศึกษานำความรูที่ไดหรือนวัตกรรมที่สรางขึ้นไปเผยแพรและขยายผลใหแกคนในครอบครัว และชุมชนได ดา น กศน.ตำบล/สถานศกึ ษา 1. กศน.ตำบลสาลี เปนสถานศกึ ษาที่มรี ปู แบบการจัดการเรียนรูโดยใชปญ หาเปนฐาน 2. กศน.ตำบลสาลี มีโครงงานหรือนวัตกรรมที่เกิดจากความรู ทักษะเกี่ยวกับกระบวนการจัดการ เรยี นรูโดยใชปญหาเปนฐาน 3. มีภาคีเครือขายใหความสำคัญ ชวยเหลือสนับสนุน สงเสริมกิจกรรมการเรียนรูโดยใชปญหาเปน ฐานของ กศน.ตำบลสาลี ดา นชมุ ชน 1. ชุมชนมีสถานศึกษาที่เนนฝกทักษะการเรียนรูที่เปนจำเปนของกระบวนการจัดการเรียนรูโดยใช ปญ หาเปน ฐาน ทำใหเกิดกระบวนการคิดเปน แกไ ขปญหาได 2. ประชาชนมีแนวทางในการรูจักการแกไขปญหาดวยตนเอง ไปประยุกตใชในการดำเนินชีวิตได อยางเหมาะสม 6. ปจจยั ท่ีจะนำไปสูความสำเร็จ 1. การมีสวนรวมของภาคีเครือขายที่ใหความสำคัญ ชวยเหลือสนับสนุน สงเสริมกิจกรรมการเรียน การสอน เชน การสนบั สนนุ วัสดุ อุปกรณทเี่ กยี่ วของกับการจดั การเรยี นการสอน เปน ตน 2. ครดู ำเนนิ งานอยางเตม็ ศกั ยภาพและมคี วามตอเนือ่ งในการดำเนนิ งาน 3. มกี ระบวนการทำงานทเ่ี ปนระบบ PDCA 4. นกั ศึกษาใหค วามสนใจและรวมมือในการทำกจิ กรรม 5. การใหก ารสนบั สนุน ใหค ำปรึกษา ใหค ำแนะนำของผบู ริหารสถานศกึ ษา แนวทางพฒั นา กศน.ตำบลสาลี เปนสถานศึกษาท่ีจดั การเรยี นการสอนในรูปแบบการจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน ซงึ่ อาจเปน ตัวอยางใหกับสถานศึกษาอนื่ เพอ่ื ใชเปน แนวทางในการปรับรูปแบบการจดั การเรยี นการสอนใหเปนไป ในรูปแบบการจัดการเรียนรโู ดยใชป ญ หาเปน ฐาน 7. บทเรยี นทไ่ี ดร บั วิธีการจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน เปนแนวคิดการจัดการเรียนรูท่ีผูเรียนไดเรียนรูจากการที่ได สัมผัสและมีสวนรวมในการแกไขปญหาและ สงเสริมทักษะการคิดระดับสูง การบูรณาการการเรียนรู การเรียนรูอยางอิสระ ทักษะการแกไขปญหา ทักษะการจัดการขอมูล การเรียนรูดวยตนเอง การทำงานเปนทีม และทักษะการสื่อสาร โดยผูเรียนสรางความรูและผลงานจากกระบวนการทำงานกลุม เพื่อคนหาวิธีการแกไข ปญหา หรือสถานการณที่สนใจในชีวิตประจำวัน และมีความสัมพันธตอตัวผูเรียน โดยปญหาจะเปนจุดตั้งตน ของกระบวนการเรียนรูและเปนตัวกระตุนตอไปในการพัฒนาทักษะการแกไขปญหาบนพื้นฐานของเหตุและผล และในการสบื คนขอ มลู จากแหลงตาง ๆ การพัฒนาและเสริมสรา งศักยภาพผเู รียนโดยใชปญหาเปนฐาน 4

ภาคผนวก การพัฒนาและเสรมิ สรา งศกั ยภาพผูเ รียนโดยใชปญ หาเปนฐาน 5

มีการนำแผนการดำเนนิ งานไปสกู ารปฏบิ ัติ การนำความรูในการจดั การเรยี นรโู ดยใชปญ หาเปน ฐานมาสรา งสรรคเปนผลงาน วางแผนการดำเนินการจัดทำโครงงานเพื่อเขารวมประกวดโครงงานวิทยาศาสตรสำหรับนักศึกษา กศน. ระดับพื้นที่ ดานสิ่งแวดลอม ประเภท นวัตกรรมการจัดการขยะ ประจำปงบประมาณ พ.ศ.2566 ของศนู ยวิทยาศาสตรเ พ่อื การศกึ ษากาญจนบรุ ี โดยดำเนินการ ดังนี้ 1. กำหนดปญหา 2. ทำความเขา ใจกบั ปญ หา 3. ดำเนนิ การศึกษาคนควา 4. สังเคราะหค วามรู 5. สรุปและประเมินคาของคำตอบ 6. นำเสนอและประเมนิ ผลงาน การพฒั นาและเสรมิ สรา งศักยภาพผูเรยี นโดยใชป ญ หาเปน ฐาน 6

มีการเผยแพรในรปู แบบตาง ๆ การเผยแพรผ ลงานท่ีสรา งสรรคจากการจดั การเรยี นรโู ดยใชปญหาเปน ฐาน QR CODE วีดิโอการนำผลงานสรา งสรรค จากการจดั การเรียนรูโดยใชป ญ หาเปน ฐานไปขยายผลสชู ุมชนุ ครู กศน.ตำบลสาลี ไดนำนวัตกรรมการจัดการขยะ “ขยะแปลงราง” ซึ่งเปนผลงานของนักศึกษา กศน. ตำบลสาลี ท่ีสรางสรรคจากการไดรับความรูในการจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐานไปขยายผลสูชุมชุน นำไป เผยแพรใหความรูแกคณะศึกษาดูงานจากงานจากเทศบาล ตำบลเกาะยาว อำเภอเกาะยาว จังหวัดพังงา ศึกษา ดูงานการบริหารจัดการขยะที่ตนทาง วันที่ 5 กรกฎาคม 2566 ณ กศน.ตำบลไผกองดิน อำเภอบางปลามา จงั หวัดสุพรรณบรุ ี นักศึกษา กศน.ตำบลสาลี เขารวมประกวดโครงงานวิทยาศาสตรสำหรับนักศึกษา กศน. ระดับพื้นที่ ดานสิ่งแวดลอม ประเภท นวัตกรรมการจัดการขยะ ประจำปงบประมาณ พ.ศ.2566 วันที่ 14 กรกฎาคม 2566 ณ ศนู ยว ิทยาศาสตรเ พอ่ื การศกึ ษากาญจนบรุ ี การพัฒนาและเสริมสรา งศกั ยภาพผเู รยี นโดยใชปญ หาเปนฐาน 7

สามารถเปน แบบอยางทีด่ ีได นกั ศึกษา กศน.ตำบลสาลี ไดรับรางวลั ชมเชยในการประกวดโครงงานวทิ ยาศาสตรส ำหรบั นักศึกษา กศน. ระดับพื้นที่ ดานสิ่งแวดลอม ประเภท นวัตกรรมการจัดการขยะ ประจำปงบประมาณ พ.ศ.2566 วันท่ี 14 กรกฎาคม 2566 ณ ศูนยวิทยาศาสตรเพ่อื การศึกษากาญจนบรุ ี การพัฒนาและเสริมสรางศักยภาพผเู รยี นโดยใชป ญ หาเปน ฐาน 8

การเผยแพรผลการปฏิบตั ิงานทดี่ ี (Best Practice) ผา นทางเวป็ ไซต การพฒั นาและเสริมสรางศกั ยภาพผเู รยี นโดยใชป ญ หาเปนฐาน 9

การพฒั นาและเสริมสรางศกั ยภาพผเู รยี นโดยใชปญ หาเปน ฐาน 10