ธ.ค.62 ต.เกาะศาลพระ อ.วัดเพลง จ.ราชบุรี

ทาเนียบภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ ตาบลเกาะศาลพระ ประจาเดือน ธันวาคม 2562 กศน.อาเภอวัดเพลง สานักงาน กศน.จังหวัดราชบุรี สานักงานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั สานกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

คานา ด้วย กศน.ตาบลเกาะศาลพระ ได้ดาเนินการจัดทาภูมิปัญญาในท้องถ่ิน ให้กับประชาชนในพื้นที่ ตาบลวัดเพลง เพ่ือเพ่ิมพูนความรู้และทักษะในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ท้ังจาก การศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อ่ืน การนาภูมิปัญญามาเผยแพร่เพื่อให้ประชาชนในพื้นท่ีได้ นาไปใชแ้ ละเรียนรู้เพอ่ื เพม่ิ อาชีพ และประสบการณใ์ หก้ ับตนเองและครอบครัว ให้มีการเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่อง และเกอ้ื กลู ในการผลิตซึง่ กันและกัน โดยการใช้ทรพั ยากรท่มี อี ยใู่ หเ้ กิดประโยชน์เพอื่ ใช้แก้ปัญหาและพัฒนาวิถีชีวิต ชองคนในชมุ ชนให้สมดลุ กับทุกยุคทุสมัย ภูมิปัญญาไทยมีลักษณะเป็นองค์รวมมีคุณค่าทางวัฒนธรรมเกิดขึ้นในวิถี ชีวิตไทย เช่น ด้านการเกษตรกรรม ด้านอุตสาหกรรม และหัตถกรรม ด้านการแพทย์แผนไทย ด้านการจดการ ทรัพยากรและส่ิงแวดล้อม ด้านกองทุนธุรกิจ ด้านศิลปกรรม ด้านภาษาและวรรณกรรม ด่านปรัชญา ศาสนา ประเพณี เป็นตน้ อยา่ งต่อเน่อื ง และเกดิ ผล กศน.ตาบลวัดเพลง ได้เล็งเห็นความสาคัญ ของผู้ที่ทาคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบัติตนเปน็ แบบอย่างทด่ี ี ตอ่ คนในชมุ ชนอาเภอวดั เพลง จึงได้จดั ทาเนียบภูมปิ ญั ญา ขึ้นเพื่อยกย่อง และเผยแพร่ให้ชนรุ่นหลงั ไดถ้ ือเปน็ แบบอย่างท่ีดีในการดารงชีวิตต่อไปและ หวังว่าเอกสารเล่มน้ีคงมีประโยชน์ต่อ ผอู้ ่านและผู้ปฏบิ ัติงานตอ่ ไป กศน.ตาบลเกาะศาลพระ ธนั วาคม 2562

สารบัญ คานา : เมล่อนปลอดสารพิษเกาะศาลพระ หนา้ สารบัญ : จักสานไมไ้ ผบ่ ้านคลองพะเนาว์ กศน.ตาบลเกาะศาลพระ : นางวนดิ า สนิ เจริญ 1 4 - ภมู ปิ ญั ญา เมลอ่ นปลอดสารพษิ 7 - ภมู ปิ ญั ญา จกั สานไม้ไผ่ - ภมู ปิ ญั ญา ถกั โครเชต์ คณะผจู้ ัดทา

แบบบันทึกชุดข้อมลู คลงั ปญั ญา – ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ ตาบล เกาะศาลพระ อาเภอวดั เพลง จังหวดั ราชบุรี ชือ่ ภูมิปัญญา เมลอ่ นปลอดสารพิษ ขอ้ มูลพืน้ ฐาน รายกลุ่ม ชอ่ื กลุ่ม เมล่อนปลอดสารพษิ เกาะศาลพระ ผู้ประสานงาน นายทักษะ ทองเนียม ทอ่ี ยู่ปจั จบุ ัน(ท่ีสามารถติดต่อได)้ บา้ นท่าลาด หมทู่ ่ี 7 ตาบล เกาะศาลพระ อาเภอวดั เพลง จังหวดั ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70170 โทรศพั ท์ 081-8586326 Facebook : เมลอ่ นปลอดสารพษิ เกาะศาลพระ พกิ ัดทางภูมศิ าสตร์ ค่า X : 13.4636882 ค่า Y : 99.8647664 ความเป็นมาของภูมิปัญญา การปลูกเมล่อนปลอดสารพิษแบบโรงเรือนปิด มีมุ้งป้องกันแมลงนับเป็นอีกหนึ่งแนว ทางของการปลูก แบบเกษตรอินทรยี ห์ รอื การปลกู แบบไรด้ ิน เป็นการปลกู ท่ีตอ้ งลงทนุ สูงอยพู่ อสมควร เพราะต้องสรา้ งโรงเรือนและการทามุ้งตาข่ายป้องกันแมลงทั้ง โรงเรือน เพื่อป้องกัน การถูกรบกวนจากโรค และแมลง การปลูกในลักษณะน้ีจะไม่ใช้ดิน แต่จะใช้ขุยมะพร้าว แทน เพอ่ื เปน็ ตัวยึดรากของเมลอ่ น โดยเป็นขยุ มะพร้าวท่ผี ่านการน่งึ ไอนา้ หรอื ทาการ ฆ่าเชอื้ ราแล้ว จากน้ันเพาะเมล็ดเมล่อนจนได้อายุประมาณ 10 วัน หรือเริ่มเจริญเติบโตเป็นต้น จึงย้ายไปปลูกใน โรงเรือนโปร่งแสง พร้อมทาหลักให้ยอดและลาต้นต้ังตรง โดยใช้เชือกผูกส่วนยอดโยงยึดไว้กับโครงด้านบนของ โรงเรอื น กระท่ังลาต้นเจริญเติบโต ให้เด็ดแขนงและใบบางส่วนท้ิง เหลือไว้เพียง 12-14 แขนงเท่าน้ัน เพ่ือไม่ให้ แย่งอาหารกัน และเปน็ สัดสว่ นท่ีเหมาะสมสาหรับการเจริญเตบิ โตและให้ผลผลิต การให้น้าทาได้ทั้งแบบท่อน้าหยดและการรดน้าเป็นฝอยฝักบัวรดน้า ไม่ควรให้น้าแบบสปริงเกลอร์ เพราะจะทาให้โดนใบของเมล่อนทาใหเ้ กิดโรคเช้ือราได้ง่าย และไม่ให้น้าไปโดนท่ีใบและผลอ่อน หากโดนอาจจะ ทาใหข้ วั้ ของผลเนา่ ทาให้หล่นได้งา่ ย เมื่อเมล่อนอายุได้ 25-28 วัน ก็จะออกดอก จึงทาการผสมเกสร เนื่องจากเป็นโรงเรือนปิด ไม่สามารถ ผสมเกสรโดยแมลงตามธรรมชาติได้ ทาโดยการเก็บดอกตัวผู้มาบ่มก่อน เพ่ือรอผสมกับดอกตัวเมียท่ีจะบาน ในช่วงเช้า หลงั จากผสมได้ 1 วัน ถ้าสังเกตเห็นรังไข่ของดอกตัวเมียเร่ิมพองตัวแสดงว่าผสมติด เมล่อนก็ออกจั่น เป็นลูก เล็ก ๆ จากนั้นจะใช้เวลาประมาณ 35-40 วัน ขนาดผลก็จะโตข้ึน ช่วงนี้บารุงต้นด้วยการใช้ปุ๋ยธาตุ อาหารอินทรีย์ จากน้ันสมุ่ วัดความหวาน ก่อนเก็บผลผลิต

จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ - เป็นสถานที่ถ่ายทอดความรู้ - เปน็ แหลง่ ศกึ ษาดูงาน วัตถดุ ิบทใี่ ช้ประโยชนใ์ นผลิตภณั ฑท์ ่ีเกดิ จากภูมิปญั ญา ซงึ่ พืน้ ทอ่ี ื่นไมม่ ี - วัสดปุ ลูก รายละเอียดของภูมปิ ญั ญาท้องถ่นิ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ดา้ นการศึกษาดงู าน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนที่จริง ประโยชน์ท่ไี ด้จากภูมิปัญญาคือสามารถนาไปปฏิบตั จิ รงิ ได้ รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน / มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสือ่ มวลชนและสือ่ อ่นื อยา่ งแพร่หลาย / มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน 2 ครงั้ จานวน 50 คน / มกี ารนาไปใช้ / อ่ืนๆ (ระบ)ุ เป็นชุมชนนวตั วิถี ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปัญญาให้เปน็ นวตั กรรม คุณคา่ (มลู ค่า) และ ความภาคภมู ใิ จ / ภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ /นวตั กรรมท่คี ิดค้นขึน้ มาใหม่ ภมู ิปัญญาทอ้ งถิน่ ด้ังเดิมไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ท่ีได้พัฒนาและตอ่ ยอด

คณุ ทักษะ ทองเนียม ประธานกลุม่ เมลอ่ นปลอดสารพิษเกาะศาลพระ ลงพื้นกากับดแู ลเมล่อน ทดสอบความหวาน พรอ้ มจัดจาหน่าย ผลของเมล่อนปลอดสารพษิ

แบบบนั ทึกชุดขอ้ มลู คลังปญั ญา – ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน ตาบล เกาะศาลพระ อาเภอวดั เพลง จังหวดั ราชบุรี ชอ่ื ภูมปิ ัญญา จักสานไม้ไผ่ ข้อมูลพ้นื ฐาน รายกลุ่ม ชอ่ื กลุ่ม จักสานไม้ไผ่บ้านคลองพะเนาว์ ผปู้ ระสานงาน น.ส.สุนทรพี ร รงุ่ จาเรญิ ทอี่ ยู่ปจั จุบัน(ทีส่ ามารถติดต่อได)้ บา้ นคลองพะเนาว์ หมู่ที่ 5 ตาบล เกาะศาลพระ อาเภอวดั เพลง จังหวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70170 โทรศพั ท์ 099-7349854 พิกดั ทางภูมิศาสตร์ ค่า X : 13.4789141 ค่า Y : 99.8702553 ความเป็นมาของภูมิปญั ญา งานจักสานเปน็ งานหตั ถกรรมท่ีชาวบา้ นทาเพ่ือใช้ในครวั เรือนมาแตโ่ บราณแมใ้ นปัจจบุ ัน งานจกั สานหรอื เครอ่ื งจักสานจะมีอยู่น้อย แต่ก็ยงั คงมีอยู่ทั่วไป ทกุ ภาคในประเทศนอกเหนอื จากประโยชน์ใช้ สอยแล้ว งานจักสานยงั สะทอ้ น วฒั นธรรม สะทอ้ นความคิดสรา้ งสรรค์ และภูมิปัญญาของชาวบ้านได้อีกดว้ ย ในขณะที่สภาพสังคม เศรษฐกิจปจั จบุ นั ทเ่ี ปลย่ี นไปจากเดิม การไปมาหาสกู่ นั ระหว่างเมืองกบั ชนบทตดิ ตอ่ กนั ได้ สะดวก รวมถงึ ความเจรญิ กา้ วหนา้ ทางกระแสวฒั นธรรมตะวันตกเขา้ มาแทนท่ีวัฒนธรรมเดมิ ทาให้สภาพความ เปน็ อยู่ การดารงชวี ติ ของคนในชุมชนเปลยี่ นแปลงไป ซงึ่ มผี ลกระทบทาให้งานจักสานหรอื อาชีพจักสานลด นอ้ ยลงไปเรื่อยๆ จนถึงเพ่ือการสง่ เสรมิ ความรู้ด้านงานจักสานแก่ผทู้ ่ีสนใจในอาชีพ ได้สืบทอดงานจักสานให้คง อยูต่ ่อไป การประกอบอาชพี ในทกุ วนั น้ีมหี ลากหลายทางมีการนาเอาเทคโนโลยเี ข้ามาเกี่ยวข้องมากมายและมี ความสะดวกสบายมากขึน้ อยากกนิ ปลากเ็ ดินไปซอื้ อยูต่ ลาด จนคนในยุคปัจจุบนั ไม่ร้จู ักกรรมวธิ ขี ้นั ตอนใน อุปกรณ์ในการประยกุ ตเ์ ลือกนาภมู ปิ ัญญาพ้ืนบ้านท่ไี ดจ้ ากไม้ไผเ่ อาวสั ดธุ รรมชาตอิ ย่างไมไ้ ผม่ าใช้ในการทามาหา กนิ ไม่รู้จักอุปกรณ์พืน้ บ้านอีสาน ทป่ี ยู่ ่าจกั รสานขึน้ อยา่ งเช่น สุม่ ไก่ การสานกระด้ง กระติบขา้ ว อโี ฮ่งใชร้ ่อน ปลา กระชงั ใสป่ ลาซึ่งอุปกรณ์บางอย่างเรากไ็ ม่รจู้ ัก จงึ จาเป็นอยา่ งมากท่ีเราควรจะศึกษาขั้นตอนในการทา อุปกรณ์พื้นบ้านต่างๆเพ่ือจะได้สืบสานตอ่ ไปคไู่ ว้ให้อย่กู บั คนไทยไปยาวนาน เนอื่ งจากในพืน้ ที่งานจักสานเรม่ิ หายลงไปทุกที ทางกลุม่ จักสานบ้านคลองพะเนาว์จงึ อนุรักษไ์ ว้เพือ่ ให้ คนรุ่นหลงั ไดส้ บื ทอดและสามารถทาเป็นประอาชีพเพื่อสรา้ งรายได้

จุดเด่นของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน - เปน็ สถานที่ถา่ ยทอดความรู้ - เป็นแหล่งศึกษาดูงาน วัตถุดิบที่ใชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภัณฑ์ที่เกดิ จากภูมิปัญญา ซ่ึงพนื้ ทอี่ ืน่ ไมม่ ี - วิธีการสาน รายละเอยี ดของภูมิปัญญาทอ้ งถนิ่ - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ ด้านการศกึ ษาดงู าน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพื้นที่จริง ประโยชน์ท่ีไดจ้ ากภมู ปิ ญั ญาคอื สามารถนาไปปฏบิ ตั ิจริงได้ รูปแบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบคุ คล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน / มกี ารเผยแพร่ผ่านส่อื มวลชนและสือ่ อน่ื อยา่ งแพรห่ ลาย / มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน 1 คร้ัง จานวน 20 คน / มีการนาไปใช้ อืน่ ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิน่ การพัฒนาตอ่ ยอดภมู ิปัญญาใหเ้ ปน็ นวตั กรรม คุณคา่ (มลู คา่ ) และ ความภาคภูมใิ จ ภมู ิปัญญาท้องถิ่น/นวัตกรรมทค่ี ดิ คน้ ข้นึ มาใหม่ / ภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ ด้ังเดมิ ไดร้ ับการถ่ายทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นทไ่ี ด้พัฒนาและต่อยอด

คณุ สุนทรพี ร ร่งุ จาเรญิ ประธานกลุ่มจักสานไม้ไผ่บา้ นคลองพะเนาว์ ผลิตภัณฑ์จักสานไมไ้ ผ่

แบบบนั ทกึ ชุดขอ้ มูลคลังปญั ญา – ภูมิปญั ญาท้องถ่ิน ตาบล เกาะศาลพระ อาเภอวัดเพลง จังหวัดราชบุรี ช่อื ภมู ิปัญญา ถกั โครเชต์ ข้อมูลพื้นฐาน ชอื่ นางวนดิ า สินเจรญิ ท่ีอยู่ปัจจุบัน(ทส่ี ามารถตดิ ต่อได)้ บ้านเวียงทุน หมู่ท่ี 2 ตาบล เกาะศาลพระ อาเภอวดั เพลง จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณยี ์ 70170 โทรศพั ท์ 089-256404 พกิ ดั ทางภมู ิศาสตร์ คา่ X : 13.4921419 ค่า Y : 99.8598607 ความเป็นมาของภูมิปัญญา โครเชต์ เป็นภาษาฝรั่งเศษ หมายถงึ “ตะขอ” เป็นกระบวนการในการสร้างโครเชต์ มาจากคาวา่ croc หรือ croche แปลว่าตะขอ หมายถึงเครอ่ื งมือท่ใี ช้ในการทาของใช้หรหู ราในชวี ิตประจาวัน การถักไหมพรม น่าจะมมี าตัง้ แตโ่ บราณในเมืองจนี อาระเบยี หรืออเมรกิ าใต้ ด้วยการนาดา้ ย ไหม ขนสตั ว์มาถักทอเปน็ หว่ งโซร่ ้อย ตอ่ กนั จนเป็นผนื ผา้ ลวดลายงดงาม และได้รับความนิยมในยโุ รปราว ค.ศ. 1800 สมยั แรกมนษุ ยใ์ ชเ้ พยี งนิว้ ช้งี อ เป็นรูปตะขอถักเส้นไหม จงึ ไม่มีหลักฐานเปน็ เคร่ืองมือ มาใหค้ นรุ่นหลงั ได้เห็น ภายหลังมีการพัฒนาเคร่อื งมอื โคร เชต์แทนนวิ้ จากงาชา้ ง ทองเหลอื งหรอื ไมเ้ น้ือแข็ง โครเชตใ์ นยคุ แรกเรม่ิ เป็นงานกลุ่มแม่บ้าน เพราะชนช้ันสูงใช้ เฉพาะลูกไมท้ เี่ รยี กวา่ lacc ถกั ลาบาก ด้วยกระสวยเรยี กว่า Bobbin ต่อมาเม่อื พระราชินวี ิกตอเรยี ทรงโปรด ไอริชโครเชต์ ถงึ ขนาดลงมือถักด้วยพระองคเ์ อง ชนชน้ั กลางในสมัยน้นั จงึ เร่มิ หันมาซื้อผลิตภัณฑ์โครเชต์จากกลุ่ม แมบ่ า้ น ความหมายของการถักโครเชต์ คือ การนาเข็มถกั โครเชตม์ าใช้เก่ียวด้ายชนิดตา่ งๆเพ่ือถักเป็นลวดลาย ออกมาสวยงาม การถกั โครเชต์ในปจั จบุ นั เปน็ ท่ีนยิ มแต่ในสว่ นของพื้นทีต่ าบลเกาะศาลพระยังไมม่ ีผรู้ ิเร่ิมท่ีจะทา คุณ วนดิ า จึงเริ่มลงหดั ทาจากสิ่งเล็กๆก่อน เช่น ทีร่ องแกว้ ท่ใี ส่แก้ว พวกกุญแจ ฯลฯ จนมาปัจจุบัน คุณวนดิ า ตอ่ ยอดถักมาเปน็ รูปแบบของเส้ือ เสือ้ คลุม พวงมาลยั หมวก ฯลฯ เพอ่ื ให้เข้ายคุ ทนั สมัย น่าสนใจและเป็นที่นิยม สามารถให้ได้ทุกชว่ งวัย และสามารถดัดแปลงได้ตามใจผู้ส่ังสนิ ค้า สามารถเลอื กลวดลายได้ตามใจชอบ จุดเดน่ ของภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ - เป็นสถานทีถ่ ่ายทอดความรู้ - เป็นแหลง่ ศึกษาดงู าน

วัตถดุ บิ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นผลติ ภัณฑ์ทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญา ซึ่งพ้นื ท่ีอื่นไม่มี - วิธีการประยุกต์ในการถัก รายละเอยี ดของภูมิปญั ญาท้องถ่ิน - รปู แบบในการถ่ายทอดความรู้ ดา้ นการศึกษาดูงาน ดา้ นการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนท่ีจริง ประโยชน์ที่ไดจ้ ากภูมิปัญญาคือสามารถนาไปปฏิบตั จิ ริงได้ รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ / ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผ่านสอ่ื มวลชนและสอื่ อ่ืนอย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน........คร้ัง จานวน.......คน / มีการนาไปใช้ อน่ื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภมู ิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภมู ปิ ญั ญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มลู ค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิ่น/นวตั กรรมท่ีคิดค้นขนึ้ มาใหม่ / ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ด้งั เดมิ ไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก ภูมิปญั ญาท้องถิ่นท่ไี ด้พฒั นาและตอ่ ยอด

คุณวนิดา สินเจรญิ เจา้ ของภมู ปิ ัญญา เสือ้ ลวดลายต่างๆ พวงมาลัย เป็นทน่ี ิยมและเป็นตอ้ งการของผู้บรโิ ภค

คณะผู้จดั ทา ทป่ี รกึ ษา ผอ. กศน.อาเภอวดั เพลง นายนาวี ต้นแจง ครูอาสาสมัครฯ นางสาววิดารัตน์ เถลิงศักด์ิวัฒนา ครู กศน.ตาบลเกาะศาลพระ ร่าง/เรยี บเรียงและจัดพมิ พ์ นายอิทธพิ งศ์ รัศมีกมลรตั น์