การปฐมพยาบาลเบื้องต้น

4. ใหใ้ ช้ไม้ดามแขนหรอื ขา หากเปน็ แขนใหใ้ ชผ้ ้าแขวนแขน เพ่ือ 51 จํากัดการเคล่ือนไหว 5. ให้ผปู้ ว่ ยเจ็บอยู่นงิ่ ไมเ่ คลือ่ นไหว และพดู ปลอบใจ 6. รบี นาํ สง่ สถานพยาบาล ข้อควรระวงั 1. ห้ามใช้มดี กรีด ไฟจ้ี พอกแผล หรอื ปากดูดบริเวณแผล 2. หา้ มดืม่ เครอ่ื งดมื่ แอลกอฮอล์ ชา กาแฟ หรอื เคร่ืองดม่ื ชูกําลัง 3. หลีกเล่ียงการขันชะเนาะ 4. หากเปน็ ไปได้ใหน้ ํางูทกี่ ดั มาด้วย แตไ่ มค่ วรเสยี เวลาไล่จับงู

งูทะเลกดั 52 งทู ะเล มลี ักษณะคลา้ ยงูกบ มหี วั ทีค่ อ่ นขา้ งเลก็ มเี ขยี้ วที่มีน้ําพิษ หางแบน แบบใบพายทําให้ว่ายนาํ้ ทะเลได้นาน แต่จะขน้ึ มาหายใจบนผวิ น้าํ เพราะ ไม่มีเหงือกแบบปลา อาศัยอยู่ตามโคลน โคลนปนทราย รู ซอก หรือ โพรง อาการ พบรอยเข้ียว ปวดศรี ษะ ปวดเม่ือยตามกล้ามเน้อื ลน้ิ หนา และใหญข่ ้ึน ลาํ คอแหง้ และรอ้ น กระหายน้ํา คลน่ื ไส้อาเจยี น หนังตาตก มอี าการอ่อนแรงเปน็ อัมพาตทขี่ ากอ่ นและลําตัว มีอาการชัก ผปู้ ว่ ยเจบ็ ท่ี มีอาการรุนแรงจะมีปสั สาวะสีดาํ ไตวายเฉยี บพลนั หมดสติ หายใจ ลําบาก และเสียชีวติ ได้ การปฐมพยาบาล 1. ทาํ การชว่ ยชวี ติ ขนั้ พื้นฐาน 2. ให้ผปู้ ว่ ยอยนู่ ง่ิ ไมเ่ คลอื่ นไหว และปลอบใจผปู้ ่วย 3. ใช้เทคนคิ ดามรัดแน่น ดงั น้ี 3.1 กดปิดแผลรอยเขย้ี วด้วยผ้าสะอาดในทนั ที 3.2 พันผ้าโดยรอบแผลใหแ้ น่นพอควร อย่างน้อยใหส้ อดนิ้วมอื ได้

53 3.3 หากมผี ้ายืด ใหพ้ ันรอบ เริม่ จากนว้ิ มอื หรือเท้า ไลร่ ะดับถึงรักแร้ หรือขาหนีบ ตรวจสอบวา่ ปลายน้ิวมือและเท้ายังมีสชี มพแู ละไม่ เปน็ เหน็บ 3.4 ใช้ไม้ดามแขนหรอื ขา หากเปน็ แขนใหใ้ ชผ้ ้าแขวนแขน เพือ่ จาํ กัด การเคลื่อนไหว 4. รบี นาํ ส่งสถานพยาบาล ขอ้ ควรระวัง 1. ห้ามใช้มีดกรดี ไฟจี้ พอกแผล หรือปากดูดบริเวณแผล 2. หา้ มดมื่ เครอ่ื งดืม่ แอลกอฮอล์ ชา กาแฟ หรือเคร่ืองด่มื ชูกาํ ลัง 3. หลีกเลยี่ งการขนั ชะเนาะ 4. หากเป็นไปไดใ้ ห้นํางมู าด้วย แต่ไมค่ วรเสยี เวลาไล่จบั งู การปอ้ งกัน 1. อยา่ ดาํ น้าํ ในขณะนาํ้ ขุ่น 2. งทู ะเลทีต่ ายแล้วต้องระวังพิษท่ีอยู่บริเวณเขย้ี ว

54 สัมผัสพษิ แมงกะพรนุ ดอกไมท้ ะเล และปะการงั ไฟ แมงกะพรุน แมงกะพรุน มรี ปู รา่ งคล้ายรม่ มีหนวดยาวลงขา้ งลา่ ง เคลื่อนทเี่ องไม่ได้ ตอ้ งอาศัยกระแสนาํ้ พดั พาไป การสัมผสั พษิ แมงกะพรุน จะทาํ ให้ถงุ เข็ม พษิ ของแมงกะพรนุ ซ่ึงอยู่ท่ีหนวดแตกและปลอ่ ยเขม็ พิษออกมา ทาํ ให้ รสู้ กึ ปวดแสบ ร้อน บวมแดง หรือเป็นรอยไหม้ บางรายอาจมีไข้ หายใจ ไม่ออก จนกระทั่งหมดสติ และอาจเสยี ชวี ิตได้

ดอกไม้ทะเล 55 ดอกไมท้ ะเลมลี กั ษณะคล้ายดอกไมบ้ าน ลาํ ตัวอ่อนน่มุ อยู่ติดกบั หนิ หรอื พื้นผิวทแ่ี ข็ง มสี สี นั ต่างๆ พษิ ของดอกไม้ทะเลจะไมร่ ุนแรงแต่ ถ้ามีอาการแพ้จะปวดแสบปวดรอ้ นเป็นผนื่ กลมใหญ่

ปะการังไฟ 56 ปะการังไฟ มีลักษณะเป็นแผน่ ตงั้ แขนง หรือกอ้ น มีสนี ํา้ ตาลหรือ สีเหลอื ง สูงประมาณ 2-3 ฟุต มกั พบอยกู่ บั ปะการังอน่ื เม่อื สัมผัสจะ มีอาการปวดแสบปวดร้อน เปน็ รอยไหม้ การปฐมพยาบาลเมื่อสมั ผัสพิษแมงกะพรุน ดอกไม้ทะเล และปะการังไฟ 1. นาํ ผ้ปู ว่ ยเจบ็ ข้ึนจากน้าํ 2. หากไมร่ สู้ กึ ตวั ให้ปฏิบตั ิตามแนวทางการกชู้ พี ข้ันพืน้ ฐาน 3. ลา้ งดว้ ยนาํ้ ส้มสายชูให้ทั่วบริเวณแผล หากไม่มี ให้ใช้นํ้าทะเลแทน 4. หากมีเศษแมงกะพรุนคงค้าง ใหห้ ยบิ จับหรือคบี ออก แล้วใช้วัสดุแข็ง ขอบเรียบ เชน่ เปลอื กหอย บัตรเครดติ ขอบมดี ปาดเอาเมือก ท่เี หลืออยู่ออก

5. อาจใช้ผักบุ้งทะเลตาํ ละเอียด พอกบริเวณแผล 57 6. ใช้ขี้ผึ้งสเตียรอยด์ทาบริเวณท่ีสมั ผัสพิษ ถ้ามี 7. นาํ ส่งสถานพยาบาล ข้อควรระวัง  ห้ามใช้นํา้ จดื ลา้ งแผลอยา่ งเด็ดขาด ห้ามขดั หรือขยบี้ ริเวณแผล ด้วยส่ิงใด ๆ หรอื ใชเ้ ทคนิคการดามรัดแน่น เน่ืองจากจะทาํ ให้ ถงุ เข็มพษิ แตกออกมากขน้ึ การปอ้ งกนั  ใส่เสือ้ ผ้าท่รี ดั กุมในขณะดําน้ํา  หลีกเล่ียงการดาํ น้าํ หรือเล่นน้ําในวนั หลงั จากคืนทีฝ่ นตก เพราะจะมี แมงกะพรุน ดอกไมท้ ะเล และปะการังไฟ จํานวนมาก

หนามเมน่ ทะเลตา 58 เม่นทะเล มีหนามแหลมและเปราะบาง เคลอ่ื นท่ีไดช้ า้ จะลู่หนามเมอ่ื มีสิ่ง ใดเคลื่อนที่เข้าหา พิษจะอย่ทู ่ีทอ่ กลวงภายในหนามปลายแหลม พบตาม แนวปะการังหรือพ้ืนทราย เมอ่ื สัมผัสจะมีอาการเจบ็ และปวดเหมือน โดนของแหลมทิ่ม บาดแผลจะบวมแดง ปวดแสบ และมีอาการคัน ถา้ ไดร้ ับพษิ จํานวนมาก อาจมีอาการชา ตะครวิ และกล้ามเนอื้ เปน็ อมั พาต อ่อนแรง หายใจลาํ บาก การปฐมพยาบาล 1. ทาํ การชว่ ยชีวติ ข้นั พ้ืนฐาน 2. หากเหน็ หนามใหเ้ อาออกด้วยปากคบี อยา่ งระมัดระวัง 3. แชต่ าํ แหนง่ ทโ่ี ดนตําด้วยน้ําร้อนพอประมาณ

59 4. หากตําแหนง่ ท่ีโดนตาํ อยู่ใกลข้ อ้ หรือเสน้ เลือดหรือเสน้ ประสาท ใหห้ ลกี เลยี่ งการทบุ เน่ืองจากพิษอาจเขา้ ข้อหรอื ทาํ อันตรายเส้นเลอื ด หรอื เสน้ ประสาทได้ 5. หากสงสยั ว่ามเี ศษหนามคา้ งทีต่ าํ แหน่งใกลข้ อ้ หรือเสน้ เลือด หรือเสน้ ประสาท ให้นาํ สง่ สถานพยาบาล การปอ้ งกนั 1. อย่าไปแตะหรือสมั ผสั กับเม่นทะเล 2. ควรใส่ถงุ มือหรือเส้ือผ้าทร่ี ัดกมุ เมอ่ื ลงดาํ นาํ้ 3. ไมค่ วรดํานํา้ บริเวณท่มี ีเม่นทะเลมาก

60 เงีย่ งปลากระเบน ปลาสิงโต ปลากะรงั หัวโขน และปลาหนิ ตา ปลากระเบน ปลากระเบน มกั พบตามพืน้ ทรายหรือโคลน มีเงยี่ งพิษท่โี คนหาง ด้านขา้ งของเง่ยี งมลี ักษณะแบบฟันเล่อื ยท้งั 2 ด้าน ปลาสิงโต ปลาสิงโต เป็นปลาทสี่ วยงาม เมือ่ มสี งิ่ ใดเข้าใกลจ้ ะกางครีบออก ทีเ่ ง่ียงมี เขม็ พิษ

ปลากะรงั หัวโขน 61 ปลากะรงั หัวโขน อยตู่ ามพื้น โพรงหิน หรือปะการัง ชอบพรางตัวโดย เปล่ียนสีใหเ้ ขา้ กบั สงิ่ แวดลอ้ ม ปลาหนิ ปลาหิน มลี กั ษณะคล้ายปลากะรงั หัวโขน ชอบพรางตัวโดยไม่ เคล่อื นไหว ทาํ ให้เหน็ เปน็ ก้อนหนิ การโดนเงย่ี งปลาทะเลท่ีมีตอ่ มนํา้ พษิ ทําใหม้ ีอาการปวดรุนแรงทันที บวม มเี ลือดออก สผี ิวอาจเปลยี่ นเปน็ สีมว่ งชํา้ โดยเฉพาะปลาหนิ หากเกดิ อาการรุนแรง มีคลื่นไส้อาเจยี น ต่อมนาํ้ เหลืองบวมอักเสบ ปวดตามข้อ ชอ็ ก ซึมลง หายใจขดั และหมดสติ เงย่ี งปลากระเบนอาจทําลายเส้นเลือด แดงใหญ่ และหกั คาอยทู่ แ่ี ผลได้

การปฐมพยาบาล 62 1. ทาํ การชว่ ยชีวิตข้ันพ้ืนฐาน หากมีเลือดออกใหห้ ้ามเลอื ด 2. หากเห็นเง่ียงปลาให้เอาออก ถ้าเป็นเงี่ยงปลากระเบนให้ปฏิบัติเหมอื น ของมีคมแทงคา 3. แช่ตาํ แหน่งทีโ่ ดนตําด้วยน้ํารอ้ นพอประมาณ จนอาการปวดทุเลาลง 4. หากใชน้ ้ําร้อนแล้วอาการไม่ทุเลาลง ให้ประคบดว้ ยนํ้าแขง็ 5. นําส่งสถานพยาบาล ขอ้ ควรระวงั  อย่าใช้เทคนิคการดามรัด

หมกึ สายวงฟา้ กัด และหอยเต้าปนู ต่อย 63 หมกึ สายวงฟ้า หมึกสายวงฟ้า มลี ําตวั กลม ผวิ หนังขรุขระ ด้านท้ายแหลม สีของลําตัว มักเปน็ สีเทา หรือสนี ้าํ ตาลอ่อน มีจุดสนี ํา้ เงินหรอื สีฟา้ เป็นรูปวงแหวน หรือเปน็ แถบยาวบนหนวด ลําตวั และหวั มกั หลบซอ่ นตวั อยใู่ ต้ซอกหิน และพรางตวั ให้กลมกลนื กบั สภาพแวดลอ้ ม พิษอยู่ทต่ี อ่ มนาํ้ ลาย หลังจาก ทีก่ ดั เหย่อื พษิ จะวงิ่ เข้าทางบาดแผล เข้าสู่ระบบประสาท มีอาการคล้าย เป็นอัมพาต หายใจไม่สะดวก อาจขาดออกซเิ จนอย่างเฉียบพลัน หาก ไมไ่ ดร้ ับการรกั ษาอยา่ งทันท่วงที จะถงึ แก่ความตายได้ภายในระยะเวลา 2 ชวั่ โมง

หอยเต้าปูน 64 หอยเตา้ ปูน เปน็ หอยฝาเดยี ว คล้ายกรวย ผวิ เรียบ มสี สี ันสวยงาม มีหนวดซ่ึงเป็นเข็มพษิ ไวส้ าํ หรับจบั เหยื่อ และป้องกันตัว พิษร้ายแรง กวา่ งูจงอาง เม่อื ถูกหนวดจะมอี าการชา เป็นตะคริว เนื่องจากพิษไป ทาํ ลายระบบกล้ามเนอื้ ประสาท อาจจมนํ้าเน่ืองจากไม่สามารถว่ายน้ําได้ การปฐมพยาบาล 1. ทาํ การช่วยชีวิตข้นั พื้นฐาน 2. ให้ผู้ป่วยอยู่นิ่ง ไม่เคลอื่ นไหว และปลอบใจผปู้ ่วย 3. ทําเทคนิคดามรัดแนน่ เช่นเดียวกบั งูทะเลกัด 4. นําสง่ สถานพยาบาล

กินสัตว์ทะเลท่เี ปน็ พิษ 65 สตั ว์ทะเลหลายชนิดกนิ แล้วเปน็ พษิ เชน่ ปลาปักเป้า เหรา (แมงดาถ้วย) ปลาทะเล และหอยท่ีกินส่งิ มีพษิ บางชนดิ เข้าไป อาจกินแลว้ เป็นพษิ มอี าการแพ้ คลน่ื ไสอ้ าเจียน ทอ้ งเสยี ปวดเวยี นศรี ษะ ปวดกลา้ มเน้อื เจบ็ หน้าอก คนั ชาตามผวิ หนัง เป็นเหนบ็ ชารอบปากและริมฝปี าก นาํ้ ลาย ฟูมปาก อ่อนแรงเป็นอมั พาต หายใจลําบาก หยุดหายใจ หัวใจเต้นผดิ ปกติ และหยุดเต้น ปลาปกั เปา้ เหรา (แมงดาถ้วย)

ปลาทะเล 66 หอย การปฐมพยาบาล 1. ทําการช่วยชวี ติ ข้ันพื้นฐาน 2. หากผูป้ ว่ ยรู้สึกตวั ไมช่ ักหรืออาเจยี น ให้ทาํ ให้ผู้ปว่ ยอาเจยี น 3. รีบนําสง่ สถานพยาบาลทนั ที ข้อสงั เกต  อาการบางอยา่ งของอาหารทะเลเปน็ พษิ คลา้ ยกับโรคทเี่ กิดจากการลด ความกดอากาศหรอื นาํ้ หนีบ จึงมคี วามจาํ เป็นต้องปรกึ ษาแพทย์ ผ้เู ชยี่ วชาญ

กนิ สารพิษ 67 สารพษิ ที่กิน ได้แก่ ยาแกป้ วด ผงซักฟอก ยาฆา่ แมลง ยาลา้ งพ้นื เป็นต้น โดยผู้ป่วยเจ็บจะมีรอยไหมห้ รือแดงรอบ ๆ ปาก และภายในช่อง ปาก ลมหายใจมีกลนิ่ สารเคมี เช่น ยาฆา่ แมลง ทนิ เนอร์ มรี อยไหม้ สี หรอื กลน่ิ ติดตามตัว เสอื้ ผ้า หรือหกตามพื้น มอี าการผดิ ปกติ เช่น คลนื่ ไส้ อาเจียน ปวดท้อง หายใจลําบาก สับสน หมดสติ การปฐมพยาบาล 1. ประเมนิ ว่าผู้ป่วยเจ็บกินสารพษิ เขา้ ไปหรือไม่ 2. ตรวจสอบชนิดของสารพิษท่ีกิน 3. ทําใหผ้ ู้ป่วยเจบ็ อาเจียน เพ่ือเอาสารพิษออกจากร่างกาย 4. นาํ สง่ สถานพยาบาลทนั ที พร้อมภาชนะหรือฉลากสารพษิ ที่กนิ ข้อควรระวัง ห้ามทาํ ให้อาเจยี นในผปู้ ว่ ยเจ็บตอ่ ไปนี้ 1. หมดสติ หรือไมค่ ่อยรู้สกึ ตวั 2. กินสารมีฤทธิ์กดั กรอ่ นเนือ้ เย่ือจําพวก กรด-ด่าง เชน่ น้ํายาลา้ งหอ้ งนา้ํ โซดาไฟ กรดกัดยาง ฯลฯ ซึ่งสังเกตได้จากรอยไหม้แดงบริเวณปาก การอาเจียนจะทําใหส้ ารพษิ ย้อนกลบั ขึ้นมา ทาํ อนั ตรายตอ่ เน้ือเย่ือ ของหลอดอาหารและปากมากข้นึ 3. กินสารพิษพวกนา้ํ มันปโิ ตรเลยี ม เช่น นา้ํ มันก๊าด น้าํ มันเบนซนิ น้ํามันสน เปน็ ตน้ 4. สขุ ภาพไมด่ ี เช่น โรคหัวใจ เป็นตน้

ภาวะฉุกเฉนิ ทางอายุรกรรม 68  การสาลกั  ชกั  การจมนา้  การปว่ ยเจบ็ จากการดานา้ สคบู า  โรคลมเหตรุ อ้ น หรอื ฮที สโตรก  ช็อก

การสาลกั 69 การสาํ ลกั อาหารเขา้ ไปอดุ กน้ั ทางเดนิ หายใจ มกั จะเกดิ กับคนท่ีกําลังกิน อาหารโดยเฉพาะอาหารเป็นช้ินอยูใ่ นปาก แลว้ พดู คยุ หรือหัวเราะหรือ กลืนเรว็ เกินไปจนเกิดอาการสาํ ลกั ทาํ ให้อาหารหลุดไปตดิ อย่ใู นคอหอย อาการและอาการแสดง พูดไมม่ ีเสียง พยายามเอาน้วิ มอื ลว้ ง หรือ เอามือกุมคอ พยายามไอ แตไ่ อ ไม่ออก หายใจไมไ่ ด้ เมือ่ ผู้ป่วยเจ็บหายใจไม่ไดอ้ ยู่ 2-3 นาทกี ็จะหมดสติ ลม้ ฟุบลง และหัวใจกจ็ ะหยุดเต้นภายใน 6-7 นาที ถ้าไม่ได้รับการ ชว่ ยเหลือ

70 การปฐมพยาบาล 1. กรณีท่ีผู้ปว่ ยเจบ็ ยังไม่หมดสติ ใชว้ ธิ กี ารรัดกระตุกทท่ี ้องเหนอื สะดือ ใตล้ ิ้นปีใ่ นทศิ ทางเฉยี งข้นึ โดยใหผ้ ู้ทาํ การช่วยเหลือเขา้ ไปข้างหลังผปู้ ่วยเจ็บ ที่กาํ ลังยืนอยู่ มอื ซ้ายกาํ หมัดไว้ตรงหนา้ ท้องระหว่างสะดือกบั ล้นิ ป่ีของ ผปู้ ่วย มือขวากํารอบกาํ ปน้ั ซ้ายหรอื ใช้วธิ ีประสานมอื 2 ขา้ งเข้าดว้ ยกัน แล้วรัดกระตุกเข้าหาตวั ผ้ชู ว่ ยเหลอื อยา่ งแรงหลาย ๆ ครั้ง จนพดู ออกมาได้ 2. กรณีทผ่ี ปู้ ่วยเจบ็ หมดสติ จัดผปู้ ่วยเจ็บในท่านอนหงายราบ นั่งคร่อม แล้วใช้สน้ มอื ทั้งสองข้างวางซอ้ นกนั กดกระแทกทีท่ ้องเหนือสะดือใต้ ล้ินป่ีในทศิ ทางเฉยี งขึน้ ไปทางศีรษะผปู้ ว่ ยเจบ็ ทาํ 5 คร้ัง แลว้ เปิดปาก ผ้ปู ่วยเจ็บ หากเห็นสง่ิ แปลกปลอมใหล้ ว้ งออก หา้ มล้วงโดยไม่เห็น จากนัน้ จงึ ตรวจการหายใจและเร่ิมตน้ การกชู้ พี

71 3. ในกรณีท่ีอยู่คนเดียวหรือไม่มคี นช่วย อาจช่วยตนเองได้โดยใช้กําป้ัน ของตวั เองวางตรงหน้าท้องสว่ นบน แล้วกดกระแทกบริเวณใต้ล้นิ ปี่ ในทา่ โน้มตวั ไปด้านหน้า หรือกระแทกทอ้ งกบั ขอบโต๊ะหรือโซฟา

72 ชกั ปัจจบุ ันยงั ไมม่ วี ธิ ีใดทส่ี ามารถหยดุ อาการชักได้ แม้แต่ยากันชักท่ีผ้ปู ว่ ยเจบ็ รับประทานเป็นประจํา ดังนั้นจงึ ต้องปล่อยให้อาการชักดําเนนิ ต่อไปจน สิ้นสุดระยะของอาการเอง การปฐมพยาบาลเป็นการป้องกันการบาดเจบ็ ระหว่างชัก เม่ือผูป้ ่วยเจบ็ หยดุ ชกั แล้วอาจจะพูดปลอบโยนหรือบอกใหร้ ู้วา่ มอี าการชกั การปฐมพยาบาล 1. ป้องกันการบาดเจบ็ จากการล้ม 2. ใหผ้ ปู้ ่วยเจ็บนอนตะแคงเอียงหนา้ ลงกบั พื้นในท่าเงยคางขึ้น 3. ดูแลการหายใจ เช็ดหรือดูดเสมหะ นา้ํ ลาย และสง่ิ อาเจยี นออก 4. นําส่งสถานพยาบาล ข้อควรระวงั 1. ไม่นําของแข็งใสเ่ ข้าไปในปาก เพือ่ งดั ฟัน 2. ห้ามมัดหรอื ต่อสกู้ ับผู้ทก่ี ําลงั ชัก 3. อยา่ ท้ิงผู้ป่วยเจ็บไว้ตามลําพัง เพื่อไปตามผู้อน่ื 4. งดอาหารและนาํ้ ระหวา่ งการชัก และหลังจากชกั ใหม่ ๆ

การจมน้า 73 การจมนํ้าทาํ ให้เกิดอันตรายจากการขาดออกซิเจนไปเลี้ยงสมอง การช่วยชีวิตและการกู้ฟ้ืนคืนชีพจึงเป็นปัจจัยสาํ คัญที่ทําให้รอดชีวิต การปฐมพยาบาล 1. จดั ใหน้ อนตะแคงกึง่ คว่ํา รีบตรวจสอบการหายใจ 2. ถ้าไม่มีการหายใจ ให้ชว่ ยกู้ชีพทันที 3. ให้ความอบอุ่นกับรา่ งกายผจู้ มนา้ํ โดยถอดเส้ือผ้าท่ีเปยี กนาํ้ ออก และใชผ้ ้าแหง้ คลุมตัวไว้ 4. นาํ ส่งสถานพยาบาล ขอ้ ควรระวงั 1. กรณีผู้จมนา้ํ มีประวัติการจมน้าํ เน่ืองจากการกระโดดนํ้า หรือ เล่น กระดานโต้คลื่น การช่วยเหลือตอ้ งระวงั เร่ืองกระดูกหัก โดยเฉพาะ การเคลอื่ นยา้ ยผูจ้ มน้าํ โดยเมอ่ื นําผูจ้ มนํ้าถึงน้ําต้ืนพอที่ผ้ชู ่วยเหลือจะ ยืนไดส้ ะดวกแล้ว ให้ใชไ้ ม้กระดานแขง็ สอดใตน้ ํา้ รองรับตวั ผู้จมน้าํ ใช้ผา้ รดั ตัวผ้จู มนา้ํ ให้ติดกับไม้ไว้ 2. ไม่ควรเสียเวลากบั การพยายามเอานา้ํ ออกจากปอดหรือกระเพาะอาหาร 3. หากไม่สามารถนําผู้จมนาํ้ ขนึ้ จากนา้ํ ได้โดยเรว็ อาจเป่าปากบนผวิ น้ํา โดยหลีกเล่ยี งการเปา่ ปากใตน้ าํ้ และห้ามนวดหน้าอกระหว่างอยู่ในน้ํา

การป่วยเจบ็ จากการดานา้ สคูบา 74 การดาํ นํ้าสคบู าอาจนําไปสปู่ ญั หาหลากหลายแบบ ท่สี าํ คัญได้แก่ โรคจาก การลดความกดอากาศหรือน้ําหนีบ และ ปอดแตกหรอื ภาวะโพรงเย่ือหมุ้ ปอดมีอากาศ โรคจากการลดความกดอากาศหรอื นา้ หนีบ โรคจากการลดความกดอากาศหรอื นํา้ หนบี เกิดข้ึนระหว่างการดํานํ้า ทําให้ ไนโตรเจนจากอากาศท่ีใช้หายใจละลายเขา้ สู่กระแสเลือด หากขึ้นส่ผู วิ นํา้ อยา่ ง รวดเร็ว ไนโตรเจนจะกลายเป็นฟองอากาศ อุดตามเน้ือเยื่อและหลอดเลือด ทาํ ให้เกิดการขาดออกซเิ จน และเนื้อเยอื่ บาดเจ็บ อาการและอาการแสดง 1. รสู้ ึกเปลี้ยเพลยี อย่างรนุ แรง 2. รู้สกึ ชาหรือไมร่ สู้ ัมผสั เป็นเหนบ็ 3. ปวดศรี ษะ หรือปวดตามร่างกาย โดยเฉพาะอยา่ งยิ่ง บริเวณข้อหรือ โดยรอบ 4. การทรงตัวไม่ดี หรือการทาํ งานของร่างกายไม่ประสานกนั 5. การตอบสนองลดลง หรือหมดสติ 6. ออ่ นแรง อัมพาต 7. มีผน่ื ข้ึนตามรา่ งกาย 8. ความผดิ ปกตขิ องการพดู การมองเห็น หรอื การได้ยนิ

การปฐมพยาบาล 75 1. ทําตามขัน้ ตอนการประเมินสภาพผปู้ ่วยเจ็บเบ้ืองต้น 2. ในกรณีผปู้ ว่ ยเจบ็ รสู้ กึ ตวั และมีอาการคล่นื ไส้ ให้นอนตะแคงก่งึ ควํา่ แตถ่ า้ หมดสติ ให้นอนหงายราบและเปดิ ทางเดินหายใจ 3. ให้สูดดมออกซเิ จนบริสุทธ์ิ (ถ้ามี) 4. ติดต่อเจา้ หนา้ ท่สี ายแพทย์ในทนั ที และปรึกษาแพทย์เวชศาสตร์ใต้นาํ้ กรมแพทย์ทหารเรือ (โทรศพั ท์ 0 2475 2641 หรือ 0 2475 2691) 5. ส่งต่อผู้ปว่ ยเจบ็ ไปยังสถานพยาบาลทม่ี ีหอ้ งปรบั บรรยากาศความ กดดนั สูงหรือแชมเบอร์ 6. ผ้ปู ่วยเจบ็ ทรี่ สู้ กึ ตัวดี ไม่ปวดท้อง หรือคลื่นไส้ อาเจียน ให้ด่ืม เคร่ืองดม่ื ท่ีไมม่ ีแอลกอฮอล์ เช่น น้ําเปล่า นาํ้ เกลือแร่ หลกี เลยี่ ง เครื่องด่ืมคาเฟอนี 7. ให้ความอบอุ่นกบั ผปู้ ่วยเจ็บ 8. เฝ้าติดตามการรู้สติ ทางเดนิ หายใจ และการหายใจของผู้ป่วยเจบ็ 9. บันทึกรายละเอยี ดในการดาํ นํ้า และการปฐมพยาบาลท่ใี ห้

ปอดแตกหรอื ภาวะโพรงเยอ่ื หุ้มปอดมอี ากาศ 76 ปอดแตกหรือภาวะโพรงเยื่อห้มุ ปอดมีอากาศ เกิดขึน้ ในขณะดําขึ้นอากาศ ในปอดขยายตวั หากหายใจออกไม่เพยี งพอ อากาศท่ขี ยายใหญ่ขึน้ จะดันให้ ปอดพองออกมากเกินไปจนแตก ทาํ ใหอ้ ากาศรว่ั ออกจากปอด อาการและอาการแสดง 1. เจ็บหนา้ อก หายใจลําบาก ไอ เขียว เสยี งเปล่ียน กลืนลําบาก เสียงกรอบแกรบบริเวณลําคอ การตอบสนองต่อส่ิงเรา้ ลดลง 2. อาจเกิดอาการและอาการแสดงของโรคจากการลดความกดอากาศ หรือนํา้ หนีบ การปฐมพยาบาล ทําเชน่ เดียวกับโรคน้ําหนบี

โรคลมเหตุรอ้ นหรือฮีทสโตรก 77 โรคลมเหตุรอ้ นหรือฮีทสโตรก เปน็ กลมุ่ อาการที่เกิดจากความร้อนที่ สรา้ งขึน้ และสะสม ทาํ ให้อุณหภูมิภายในร่างกายสูงขน้ึ มาก แตร่ า่ งกายไม่ สามารถระบายความรอ้ นออกไปไดท้ ัน ความร้อนที่สูงมากกอ่ ใหเ้ กดิ อันตรายต่อระบบต่าง ๆ ของรา่ งกาย เปน็ ภาวะทม่ี ีอนั ตราย และอตั ราตายสงู สภาวะที่เปน็ อนั ตราย 1. ออกกําลังกายกลางแจ้ง หรืออยู่ในสภาพแวดล้อมทมี่ คี วามรอ้ นสูงเปน็ ระยะเวลานาน 2. ใสเ่ ส้ือผ้าหนาทบึ ยากตอ่ การระเหยของเหงอื่ 3. มไี ข้ ดื่มนํา้ ไมเ่ พียงพอ ทอ้ งเสีย อาเจียน อดนอน ดื่มสรุ ามาก่อน สญั ญาณอนั ตราย 1. มอี าการหน้ามืด คล่ืนไส้ อาเจยี น หมดแรง เดินเซ เป็นลม หนา้ แดง กระวนกระวาย มีพฤตกิ รรมเปล่ียนแปลง คลมุ้ คล่ัง สบั สน ชัก หมดสติ 2. ตวั ร้อนจัด 3. เหงื่อออกมาก จนสดุ ทา้ ยรา่ งกายจะไม่มีเหง่ือออก การป้องกัน 1. ในช่วงแรกของการฝึกค่อย ๆ เพมิ่ ระยะเวลาการออกกาํ ลงั กาย กลางแจง้ วันละ ½ ชวั่ โมง จนพร้อมสมบูรณ์ภายในเวลา 7 วนั 2. จดั ให้ด่ืมนํา้ และมชี ว่ งพกั ท่ีเหมาะสมระหว่างออกกําลังกายกลางแจ้ง หรอื อยใู่ นสภาพแวดล้อมท่มี อี ุณหภูมสิ ูง

3. ใสเ่ สอื้ ผา้ ท่รี ะบายความร้อนไดด้ ี 78 4. หลีกเลยี่ งการออกกําลงั กาย เม่อื มีไข้ ทอ้ งเสยี อาเจียน อดนอน 5. งดด่ืมสุราและเครอ่ื งดื่มแอลกอฮอล์ กอ่ นออกกาํ ลงั กาย การปฐมพยาบาล 1. เมอ่ื พบผ้ทู ่ีมีอาการ ใหท้ กุ คนพักการออกกําลงั กายกลางแจง้ หรอื ออกจากสภาพแวดลอ้ มทีเ่ ป็นอนั ตรายทนั ที 2. นาํ ผูป้ ว่ ยเจบ็ เขา้ ทีร่ ม่ หรือสภาพแวดล้อมท่ีมีอากาศเยน็ หรืออากาศ ถ่ายเทสะดวก 3. ถอดเสอ้ื ผ้า เพ่ือให้ร่างกายระบายความรอ้ นได้อยา่ งรวดเร็ว 4. ทาํ การระบายความร้อน โดยเชด็ ตวั ด้วยผ้าชบุ นาํ้ อุณหภูมิปกติ และพดั ระบายความร้อนท่ัวตัว 5. นําส่งสถานพยาบาลโดยเร็วท่ีสดุ และทําการระบายความรอ้ น ตลอดเวลาระหว่างการนาํ สง่

79 ช็อก ช็อกเปน็ ภาวะที่เลอื ดไปเลีย้ งอวยั วะตา่ ง ๆ ได้ไม่เพยี งพอ อาจมสี าเหตุ จากการเสียนา้ํ เสียเลือด หัวใจล้มเหลว แพอ้ ยา่ งรุนแรง หรือจากการ เจ็บปวดอยา่ งรุนแรง อาการและอาการแสดง 1. ผู้ปว่ ยเจ็บจะมอี าการกระหายน้ํา สบั สน ซมึ ลง กระสบั กระส่าย จนถึง หมดสติ จะตรวจพบวา่ มตี ัวเยน็ ซีด ผวิ หนงั ชน้ื ชพี จรเบาเรว็ หายใจเร็ว 2. ในกรณชี อ็ กจากการแพ้อยา่ งรุนแรง อาจมีอาการหน้า คอ และตวั บวมแดง หายใจลาํ บาก และมีเสียงว๊ดี การปฐมพยาบาล 1. จดั ใหน้ อนหงายราบไมห่ นนุ หมอน ตะแคงหนา้ เพื่อป้องกนั การ สําลักน้ําลายหรอื อาเจยี น ยกปลายเทา้ ให้สงู ประมาณ 1 ฟุต 2. ห่มผา้ ให้ความอบอ่นุ 3. แกไ้ ขสาเหตุชอ็ ก เช่น ถ้ามเี ลือดออกให้ห้ามเลือด 4. รีบนําส่งสถานพยาบาล

ภาคผนวก 80 • รายชอ่ื คณะกรรมการมาตรฐานการปฐมพยาบาล กชู้ ีพชว่ ยชวี ิต • คณะผู้จัดทา

รายชือ่ คณะกรรมการ 81 มาตรฐานการปฐมพยาบาลกูช้ พี ชว่ ยชีวิต 1. พล.ร.ต.หญิง มยุรี สมั พันธววิ ัฒน์ ประธานกรรมการ 2. น.อ.คณนิ ชุมวรฐายี รองประธานกรรมการ 3. น.อ.หญิง สยุมพร กรลกั ษณ์ รองประธานกรรมการ 4. น.อ.ปโิ ยรส ปรียานนท์ รองประธานกรรมการ 5. น.อ.พรชัย แยม้ กล่นิ รองประธานกรรมการ 6. น.อ.จตรุ งค์ ตนั ตมิ งคลสุข รองประธานกรรมการ 7. น.อ.หญงิ ศริ กิ าญจน์ เผอื กเทศ กรรมการและเลขานุการ 8. น.อ.ณฐั อิศรางกูร ณ อยุธยา กรรมการ 9. น.อ.ปยิ ะวฒั น์ วงษ์วานชิ กรรมการ 10.น.อ.พัฒนชัย เฉลิมวรรณ์ กรรมการ 11.น.อ.กระจา่ ง แดงจว๋ิ กรรมการและผู้ชว่ ยเลขานุการ 12.น.อ.สุเชษฐ ตรรกธาดา กรรมการ 13.น.อ.หญิง จรยิ า สนั ตตอิ นันต์ กรรมการ 14.น.อ.เฉลิมพล นยิ มรัฐ กรรมการ 15.น.อ.ภิสกั ก์ กอ้ นเมฆ กรรมการและผูช้ ่วยเลขานุการ 16.น.อ.ธนษวฒั น์ ชัยกลุ กรรมการ 17.น.ท.หญงิ อภวิ รรณี แหวนทอง กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ 18.น.ท.สรรพสิทธ์ิ สงกมุ าร กรรมการ 19.น.ท.พิสทิ ธ์ิ เจริญย่งิ กรรมการ 20.น.ท.สาธติ เรอื งเพชร กรรมการ

21.วา่ ที่ น.ท.ณฐั พงศ์ เขียวโสภา กรรมการ 82 22.น.ต.ภริ มย์ ยะนิล กรรมการ 23.น.ต.ณภทั ร มสี มเพ่ิม กรรมการ 24.น.ต.พรพชิ ติ สุวรรณศริ ิ กรรมการ 25.น.ต.ฉัตรชัย ปิตรุ งคพทิ กั ษ์ กรรมการ 26.ว่าท่ี น.ต.อดุ ม บญุ เกษม กรรมการ 27.ร.อ.บรม วงษจ์ ันทเจริญ กรรมการ

คณะผู้จดั ทา 83 ท่ปี รกึ ษา เจ้ากรมแพทย์ทหารเรอื พล.ร.ท. สรุ ิยา ณ นคร รองเจา้ กรมแพทยท์ หารเรือ พล.ร.ต. สุชีพ ช้างเสวก จัดทาเนอ้ื หาและภาพประกอบ คณะกรรมการมาตรฐานการปฐมพยาบาลกชู้ พี ช่วยชวี ิต น.อ.ชว่ งชัย แสงแจ้ ผศ. ดร.สชุ นา ชวนิชย์ พสิ จู นอ์ ักษร น.อ.หญิง ศิรกิ าญจน์ เผือกเทศ น.อ.หญิง วยิ ะดา เนตรมุกดา น.ท.หญิง อภิวรรณี แหวนทอง แสดงภาพประกอบ นักเรยี นจ่า หลักสูตรประกาศนียบัตรวชิ าชพี ช้ันสงู เวชกิจฉุกเฉนิ ออกแบบปก น.ท.หญงิ สมใจ ศภุ นาม