อาณาจักรฟังไจ

Kingdom fungi อาณาจกั รฟั งไจ

ลักษณะของส่ิงมชี ีวติ ในอาณาจกั รฟั งไจ เส้นใยของฟั งไจ การสืบพนั ธขุ์ องสิ่งมชี ีวติ ในอาณาจกั รฟั งไจ กรรมวธิ ใี นการรวม ของนิวเคลยี ส สิ่งมชี ีวติ ในอาณาจกั ร

อาณาจกั รฟั งไจ (kingdom fungi) คอื อาณาจกั ร (kingdom) ของ สิ่งมีชีวติ ที่ไมใ่ ช่พืชและไม่ใช่ สัตว์ ที่มีเซลล์เป็ นแบบยูแครี โอต(eukaryote) ซ่ึงเป็ นส่ิงท่ีมี ชีวติ กลุ่มใหญ่ ได้แก่ เห็ ด (mushroom) รา (mold) และยีสต์ (yeast)

ลักษณะของส่ิงมีชีวติ ใน อาณาจกั รฟั งไจ 1. เซลล์เป็ นแบบ Eucaryotic cell มเี ย่ือหุ้ ม นิ วเคลียส 2. ไมม่ คี ลอโรฟิ ลล์ ดารงชีวติ เป็ นผู้ย่อยสลาย สารอนิ ทรยี ์ท่เี น่าเป่ื อย 3. ผนังเซลล์เป็ นสารไคตนิ กบั เซลลูโลส 4. มที ั้งเซลล์เดียวและเป็ นเส้นใยเล็ก เรยี กวา่ ไฮฟา (Hypha) รวมกลุ่ม เรยี กวา่ ขยุ้มรา (mycelium) ลักษณะของเส้นใยแบ่ง ออกเป็ น 2 ชนิด 4.1 เส้นใยมผี นังก้ัน (Septate hypha) 4.2 เส้นใยท่ีไมม่ ผี นังก้ัน (Nonseptate hypha or coencytic hypha) ส่วนยีสต์ เป็ นส่ิงมชี ีวติ เซลล์เดียว แตอ่ าจมกี ารต่อกันเป็ นสาย เรยี กวา่ Pseudomycelium

เส้นใยของฟั งไจอาจเปล่ียนแปลง แปลงรูปรา่ งเพอ่ื ทาหน้าที่พเิ ศษ ได้แก่ Haustorium: เป็ นเส้นใยที่ยื่นเขา้ เซลล์ โฮสต์ เพ่อื ดูดอาหารจากโฮสต์ พบในราท่ี เป็ นปรสิต Rhizoid : มลี ักษณะคล้ายรากพชื ยื่น ออกจากไมซีเลียม เพอ่ื ยึดให้ ติดกับผิว อาหารและช่วยดูดซึมอาหารด้วย เช่น รา ขนมปั ง

เสน้ ใยของรา แบ่งเป็ น 2 แบบ คอื 1.เส้นใยไมม่ ผี นังก้ัน (Non Septate Hypha หรอื Coenocytic Hypha) เส้นใยมลี ักษณะเป็ นท่อทะลุ ถงึ กันหมดโดยไมม่ ผี นัง (Septum) กั้นซึ่งเกิดจาก การแบ่งนิวเคลียสโดยไมแ่ บ่งไซโทพลาซึม ทาให้ ไซโทพลาซึมและนิวเคลียสตดิ ตอ่ กันไดห้ มด 2.เส้นใยแบบท่ีมผี นังกั้น (Septate Hypha) มผี นัง กั้นแบ่งแตล่ ะเซลล์ โดยภายในเซลล์อาจมี นิวเคลียสอนั เดยี ว หรอื มนี ิวเคลียสหลายอนั ในแต่ ละเซลล์ ผนังท่ีก้ันระหวา่ งเซลล์เป็ นผนังทไี่ ม่ สมบูรณ์ เพราะมรี ูอยู่ท่ีผนัง อาจมรี ูเดยี วหรอื หลายรู ที่ผนัง ทาให้ ไรโบโซม ไมโทคอนเดรยี หรอื นิวเคลียสไหลจากเซลล์หน่ึงไปอกี เซลล์หน่ึงได้

การสืบพนั ธุข์ องส่ิงมชี ีวติ ในอาณาจกั รฟั งไจ 1. Fragmentation เกิดจากเส้นใยหั กเป็ น ส่วนๆแต่ละส่วนเรยี ก oidia สามารถเจรญิ เป็ นเส้นใยใหม่ได้ 2. Budding การแตกหน่อ เป็ นการท่ีเซลล์ แบ่งออกเป็ นหน่อขนาดเล็กและนิวเคลียส ของเซลล์แม่แบ่งออกเป็ นสองนิวเคลียส นิวเคลียสอนั หน่ึงจะเคลื่อนย้ายไปเป็ น นิวเคลียสของหน่อ เมือ่ หน่อเจรญิ เตม็ ที่จะ คอดเวา้ ขาดจากกัน หน่อท่ีหลุดออกมาจะ เจรญิ ตอ่ ไปได้ เรยี กหน่อที่ได้น้ีวา่ Blastosporeพบการสืบพันธุแ์ บบนี้ใน ยีสต์ท่ัวไป 3. Fission การแบ่งตัวออกเป็ น 2 ส่วน แต่ละ เซลล์จะคอดเวา้ ตรงกลางและหลุดออกจาก กันเป็ น 2 เซลล์พบในยีสต์บางชนิดเท่านั้น

4. การสรา้ งสปอรแ์ บบไมอ่ าศัยเพศ เป็ น การ สืบพนั ธแุ์ บบไมม่ เี พศท่ีพบมากที่สุด สปอรแ์ ตล่ ะ ชนิดจะมชี ่ือและวธิ สี รา้ งท่แี ตกตา่ งกันไป เช่น - condiospore หรอื conidia เป็ น สปอรท์ ี่ไมม่ ี สิ่งหุ้ ม เกิดที่ปลายเส้นใยทีท่ าหน้าทชี่ ูสปอร์ (conidiophore) ท่ีปลายของเส้นใยจะมเี ซลล์ท่ี เรยี กวา่ sterigma ทาหน้าท่สี รา้ ง conidia เช่น Aspergillus sp. และ Penicillium sp. - sporangiospore เป็ นสปอรท์ ี่เกิดจากปลายเส้น ใยพองออกเป็ นกระเปาะ แล้วตอ่ มามผี นังกั้นเกิดขนึ้ ภายใน กระเปาะ จะมผี นังหนาและเจรญิ เป็ นอบั สปอร์ (sporangium) นิวเคลียสภายในอบั สปอร์ จะมกี ารแบ่งตวั หลาย ๆ ครง้ั โดยมสี ่วนของโปรโตพ ลาสซึมและผนังหนามาหุ้ มกลายเป็ นสปอรท์ ี่ เรยี กวา่ sporangiospore จานวนมากมาย 5. การสืบพนั ธแุ์ บบอาศัยเพศ มกี ารผสมมกัน ระหวา่ งเซลล์สืบพนั ธแุ์ ละมกี ารรวมตวั ของนิวเคลียส ซ่ึงรวมแล้วเป็ น diploid (2n) และมกี ารแบ่งตวั ใน ขนั้ ตอนสุดท้ายแบบ meiosis เพ่ือลด จานวน โครโมโซมลงเป็ น haploid (n) ตามเดิม

การสบื พนั ธแุ์ บบมเี พศในฟั งไจ แตล่ ะชนิดจะมโี ครงสรา้ งที่เรยี กวา่ gametangium ทาหน้าทีส่ รา้ งเซลล์สืบพนั ธเุ์ พศผู้และเพศเมยี ที่ เรยี กวา่ gamete เขา้ ผสมกัน นอกจากน้ียังพบวา่ ฟั งไจท่ีมี gametangium สรา้ งเซลล์สืบพนั ธเุ์ พศผู้ และเพศเมยี อยู่ในไมซิเลียมเดยี วกันและสามารถ ผสมพนั ธกุ์ ันได้เรยี กวา่ monoecious แตฟ่ ั งไจท่ีมี gametangium สรา้ งเซลล์สืบพันธเุ์ พศผู้และเพศ เมยี อยู่ตา่ งไมซีเลียมกัน แตล่ ะไมซีเลียมเรยี กวา่ dioecious ในการสืบพนั ธแุ์ บบมเี พศของฟั งไจตา่ ง ๆ น้ี จะมกี ารสรา้ งสปอรเ์ กิดขนึ้ เช่นเดียวกัน สปอรท์ ี่ ได้จากการสืบพันธแุ์ บบอาศัยเพศมขี นาดเล็กและ จานวนน้อยกวา่ เช่น ascospore basidiospore zygospore และ oospore

กรรมวธิ ใี นการรวมของ นิวเคลียสมี 3 ระยะ ดังน้ี 1. plasmogamy เป็ นระยะท่ีไซโตพลา สซึมของทั้งสองเซลล์มารวมกันทาให้ นิ วเคลียสในแต่ละเซลล์มาอยู่รวมกันด้วย นิวเคลียสในระยะน้ีมีโครโมโซมเป็ น n 2. karyogamy เป็ นระยะท่ีนิวเคลียส ทั้งสองมารวมกัน ในฟั งไจชั้นตา่ จะเกดิ การ รวมตัวของนิวเคลียสอย่างรวดเรว็ ในทันที ท่ีมีนิ วเคลียสทั้งสองท้ังสองอันอยู่ในเซลล์ เดียวกัน ส่วนในฟั งไจชั้นสูงจะเกิดการ รวมตวั ของนิวเคลียสช้ามาก ทาให้ เซลล์ ระยะนี้มสี องนิวเคลียส เรยี กวา่ dikaryon 3. haploidization หรอื ไมโอซิส เป็ น ระยะที่นิวเคลียสซ่ึงมโี ครโมโซมเป็ น 2n จะแบ่งตัวแบบไมโอซิส เพื่อลดจานวน โครโมโซมเป็ น n

สิ่งมชี ีวติ ในอาณาจกั รนี้ แบ่งเป็ น 4 ไฟลัม คอื 1. ไฟลัมไซโกไมโคตา (PhylumZygomycota) 2. ไฟลัมแอสโคไมโคตา (PhylumAscomycota) 3. ไฟลัมเบสิดิโอไมโคตา (PhylumBasidiomycota) 4. ไฟลัมดิวเทดโรไมโคตา (PhylumDeuteromycota)

ราทมี่ วี วิ ฒั นาการตา่ สดุ ลักษณะ 1. เซลล์เด่ียวเจรญิ อยู่ในนา้ บนบก และ ซากพชื ซาก สัตว์ 2. เส้นใยชนิดไม่มีผนังกั้น 3. ต้องการความช้ืน 4. ดารงชีวติ แบบปรสิต(Parasite) และผู้ ย่อยสลาย(saprophyte) 5. การสืบพนั ธุ์ - แบบไมอ่ าศัยเพศ สรา้ งสปอร์ เรยี กวา่ sporangiospore - แบบอาศัยเพศ สรา้ งสปอร์ เรยี กวา่ zygospore

ประโยชน์ 1. Rhizopus oryzae ผลิต แอลกอฮอล์ 2. R. nigricans ผลิตกรดฟูตรกิ โทษ ทาให้ เกิดโรคในพชื และสัตว์

ลักษณะ 1. เซลล์เดยี ว ไดแ้ ก่ ยีสต์ นอกน้ันเป็ นพวกมี เส้น ใยมผี นังกั้นและเป็ นราคล้ายถว้ ย (cup fungi) 2. ดารงชีวติ บนบก 3. การสืบพันธุ์ - แบบไมอ่ าศัยเพศ สรา้ งสปอรเ์ รยี กวา่ conidia ท่ีปลายไฮฟา ส่วนยีสตจ์ ะแตกหน่อ - แบบอาศัยเพศ สรา้ งสปอร์ ท่ีมชี ่ือวา่ ascospore อยู่ในถงุ เรยี กวา่ ascus

ประโยชน์ 1. Saccharomyces cerevisiae ใช้ผลิต แอลกอฮอล์ และมโี ปรตนี สูง 2. Monascus sp. ใช้ผลิตขา้ วแดงและ เตา้ หู้ ยี้ โทษ เกิดโรคกับคนและสัตว์

ลักษณะ 1. เส้นใยมผี นังกั้นและรวมตวั อดั แน่นเป็ นแทง่ คล้ายลาตน้ เช่น ดอกเห็ ด 2. การสืบพนั ธุ์ - แบบไมอ่ าศัยเพศ สรา้ งสปอรเ์ รยี กวา่ codiospore ใน conidia - แบบอาศัยเพศ สรา้ งสปอรท์ ่ีสรา้ งโดยอาศัย เพศสรา้ งบนอวยั วะคล้ายกระบองหรอื เบสิเดยี ม (basidium) เรยี กวา่ แบสิดโิ อสปอร์ (basidiospore)

ประโยชน์ ใช้เป็ นแหล่งอาหาร โทษ 1. ทาให้ เกิดโรคในพชื เช่น ราสนิม ราเขมา่ 2. เห็ ดรา มสี ารพษิ เขา้ ทาลายระบบประสาท ทางเดนิ อาหาร ตบั หั วใจ

ลักษณะ 1. เส้นใยมผี นังก้ัน 2. สืบพนั ธไุ์ มแ่ บบอาศัยเพศเท่าน้ัน โดยสรา้ ง สปอรท์ ่ีเรยี กวา่ โคนิเดยี (conidia) จงึ เรยี ก ราในกลุ่มน้ีวา่ Fungi Imperfecti 3. แตห่ ากเมอ่ื ใดมกี ารสืบพันธแุ์ บบอาศัยเพศ จะไปอยู่ใน Ascomycetes และ Basidiomycetes

ประโยชน์ 1. Penicillium chrysogernum ใช้ผลิตยา ปฏชิ ีวนะเพนิซิลลิน 2. Aspergillus wendtii ใช้ผลิตเตา้ เจย้ี ว 3. A. oryzae ใช้ผลิตเหล้าสาเก โทษ 1. ทาให้ เกิดโรคในพชื 2. สรา้ งสารพิษ ทาให้ เกิดโรค 3. ทาให้ เกิดโรคในคน เช่น กลาก เกลื้อน โรค เท้าเป่ื อยหรอื ฮ่องกงฟุต

จดั ทาโดย นายกิตตกิ ร ตน้ วรี ะวงค์ เลขท่ี1 ช้ัน ม.6/8