เช็คระยะสุขภาพ

HITAP HITAP สนบั สนุนการผลติ และเผยแพร โดย สำนกั งานหลักประกนั สขุ ภาพแหงชาติ ลิขสิทธขิ์ อง

เช็คระยะสขุ ภาพ ตรวจดไี ด้ ตรวจรา้ ยเสยี HITAP HITAP

พมิ พค รง้ั ท่ี 2 มถิ นุ ายน 2558 จำนวน 12,000 เลม (E-Book) สนับสนุนการจัดทำและเผยแพรโดย สำนักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) เลขที่ 120 หมู 3 ชั้น 2-4 อาคารรวมหนวยงานราชการ ศูนยราชการเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550 ถนนแจงวัฒนะ แขวงทุงสองหอง เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร ฯ 10210 โทรศัพท เบอรกลาง 02 141 4000 โทรสาร 02 143 9730-1 www.nhso.go.th



































2. การวัดเส้นรอบเอว (Waist circumference) เพื่อพิจารณาภาวะอ้วนลงพุง ซ่ึงสามารถประเมินได้จากการวัดเส้นรอบเอว โดยก�ำหนดจุดก่ึงกลางระหว่าง ชายโครงลา่ งสดุ และปมุ่ กระดกู สะโพก ทำ� การวดั โดยใหผ้ ถู้ กู วดั อยใู่ นทา่ ยนื แยก ขาเลก็ นอ้ ย แลว้ ใชเ้ ทปชนดิ ออ่ นวดั ทาบไปผา่ นจดุ ดงั กลา่ วรอบเอวโดยไมบ่ บี รดั เกินไปและวัดในช่วงหายใจออก เกณฑ์ภาวะอ้วนลงพุงในผู้หญิงและผู้ชายจะ แตกต่างกัน โดยผู้หญิงจะอยู่ในภาวะ “อ้วนลงพุง” หากเส้นรอบเอวมากกว่า 80 เซนติเมตร (32 น้ิว) และผู้ชายจะอยู่ในภาวะอ้วนลงพุงหากเส้นรอบเอว มากกว่า 90 เซนติเมตร (36 นิ้ว) รปู ที่ 7 ภาพแสดงการวัดเล้นรอบเอว (Waist Circumference) ข้อควรระวัง การวัดเส้นรอบเอวในผู้หญิง จะเชื่อถือได้น้อยหากค่าดัชนีมวลกายมีค่า มากกว่า 35กิโลกรัม/ตารางเมตร 20

เอชไอวี / เอดส มะเรง็ ลาํ ไสใ หญ โโรรคคหหัวัวใจใขจาขดาเลดอื เดลอืแลดะ แโรลคะหโลรอคดหเลลอื อดดสมเลอืองดสมอง โรคหัวใจขาดเลือด (Ischaemic heart disease) และโรคหลอดเลือดสมอง (Cerebrovascular disease) เป็นสาเหตุการเสียชีวิตในล�ำดับต้นๆ ของคน ไทย ในแต่ละปีจะมีคนไทยเสียชีวิตจากทั้งสองโรคน้ีถึงสามหมื่นกว่ารายต่อปี ในปัจจุบันยังไม่มีการตรวจคัดกรองเพ่ือค้นหาโรคเหล่าน้ีโดยตรง มีเพียงแนวคิด เรอ่ื งการตรวจคดั กรองสขุ ภาพโดยคน้ หาปจั จยั เสย่ี งในการเกดิ โรคระบบหวั ใจและ หลอดเลือด (Cardiovascular disease) ซึ่งรวมถึงโรคท่ีกล่าวข้างต้น รปู ท่ี 8 ปัจจยั เสย่ี งของโรคหัวใจขาดเลอื ดและโรคหลอดเลือดสมอง 21

ปัจจัยเส่ียงที่ส�ำคัญและมีหลักฐานทางวิชาการว่าสัมพันธ์กับการเกิดโรคระบบ หัวใจและหลอดเลือด สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภท ประเภทแรกเป็นปัจจัย เสี่ยงท่ีปรับเปลี่ยนไม่ได้ เช่น อายุ เพศ ประวัติครอบครัว และเช้ือชาติ ประเภท ท่ีสองเป็นปัจจัยเสี่ยงท่ีปรับเปลี่ยนได้ เช่น ความดันโลหิตสูง ระดับไขมันชนิด โคเลสเตอรอลรวมสูง ระดับไขมันชนิดเอชดีแอล (ไขมันดี) ต�่ำ ระดับน�้ำตาลใน เลือดสูง โรคอ้วน และการสูบบุหร่ี นอกจากนี้ การเป็นโรคร่วมดังต่อไปน้ี ก็เป็น ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดได้เช่นกัน ได้แก่ โรคไตเร้ือรัง โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะชนิด Atrial Fibrillation โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ และ ภาวะหัวใจห้องล่างซ้ายโต การประเมินความเส่ียงโดยรวม (Global risk score) เป็นการประเมินปัจจัย เสี่ยงหลายปัจจัยพร้อมๆ กัน เพื่อท�ำนายว่า ภายในอนาคตข้างหน้าท่านจะมี โอกาสเกิดโรคระบบหัวใจและหลอดเลือดมากน้อยเพียงใด ซ่ึงการประเมินความ เสี่ยงโดยรวมน้ี มีความมุ่งหวังเพ่ือให้ท่านได้ทราบความเสี่ยงต่อการเกิดโรคและ สามารถปรับเปล่ียนพฤติกรรมชีวิตของท่านเพื่อเป็นการป้องกันการเกิดโรค และ เพ่ือให้แพทย์พิจารณาสั่งจ่ายยาได้อย่างเหมาะสมในกรณีท่ีจ�ำเป็น เช่น ยาลด ไขมัน เป็นต้น โดยสรุปค�ำแนะน�ำในปัจจุบันเพ่ือการคัดกรองปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคระบบหัวใจ และหลอดเลือด (Cardiovascular disease) คือ แนะน�ำท่านที่มีอายุมากกว่า 35 ปี ข้ึนไป ประเมินความเส่ียงโดยรวมโดยแพทย์ที่สถานพยาบาลเป็นประจ�ำทุกๆ 5 ปี หรือท่านที่มีประวัติครอบครัวสายตรงเคยเกิดภาวะเจ็บเค้นอก (Angina) หรือ ภาวะหัวใจวาย (Heart attack) สามารถคัดกรองปัจจัยเส่ียงเหล่าน้ีเป็นเวลาท่ีถี่ ข้ึนได้ และหากท่านที่มีอายุมากกว่า 65 ปี ขึ้นไป ควรคัดกรองโรคหัวใจเต้นผิด จังหวะชนิด Atrial Fibrillation ด้วยการตรวจวัดชีพจรทุกครั้งท่ีเข้ารับบริการท่ี สถานพยาบาลอีกด้วย 22

นอกจากนี้ ท่านสามารถตรวจสอบอายุหัวใจของท่านจากท่ีบ้านได้ท่ี www.mycheckup.in.th เพ่ือประเมินความเส่ียงต่อการเกิดโรคหัวใจขาดเลือด โดยการกรอกขอ้ มลู แลว้ เครอ่ื งจะคำ� นวณอายหุ วั ใจของทา่ นใหท้ ราบโดยอตั โนมตั ิ ยกตัวอย่างเช่น ท่านอายุ 55 ปี เพศชาย สูบบุหร่ี มีภาวะอ้วนลงพุง มีความ ดันโลหิตสูง มีระดับไขมันชนิดโคเลสเตอรอลรวมเกินก�ำหนด1 หัวใจของท่านจะ มอี ายเุ ทา่ กับหัวใจของผ้ชู ายในวัย 85 ปี แต่ถ้าทา่ นมีโรคเบาหวานรว่ มดว้ ย หัวใจ ของท่านจะมีอายุเท่ากับหัวใจของผู้ชายในวัย 90 ปี ซ่ึงเส่ียงต่อการเกิดโรคหัวใจ ขาดเลือดเป็นอย่างมาก ดังน้ัน ท่านจะเห็นได้ว่าการปรับเปล่ียนพฤติกรรมชีวิต โดยการทานอาหารใหถ้ ูกหลกั โภชนาการ ออกกำ� ลังกายอยา่ งสม�่ำเสมอ และการ เลิกบุหร่ี สามารถท�ำให้หัวใจของท่านกลับมามีอายุได้เหมือนอายุจริงๆ ของท่าน อย่างไรก็ตาม ปัจจัยที่กล่าวมาท้ังหมดเป็นเพียงปัจจัยเพ่ือการท�ำนายความเสี่ยง ต่อการเกิดโรค โดยเป็นปัจจัยที่นักวิทยาศาสตร์ในปัจจุบันพบว่าสัมพันธ์กับการ เกดิ โรค จงึ ไมไ่ ดห้ มายความวา่ “ไม่เส่ียงแล้วจะไม่เกิดโรค” ดงั นนั้ หากทา่ นพบเหน็ คนรอบขา้ งหรอื ประสบกบั อาการเหลา่ น้ี ไดแ้ ก่ อาการเจบ็ เคน้ หนา้ อก ใจสนั่ เหงอื่ ออก เหน่ือยง่ายขณะออกแรง เป็นลมหรือหมดสติ ซึ่งเป็นสัญญาณว่าบุคคลนั้นอาจ จะเกิดภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน ให้โทรแจ้งบริการการแพทย์ฉุกเฉิน ผ่าน สายด่วน 1669 ได้ตลอด 24 ช่ัวโมง เพื่อให้ถึงมือแพทย์ให้เร็วที่สุด โดยที่ท่าน ไม่ต้องส�ำรองจ่าย ไม่เสียค่าใช้จ่ายใดๆ ท้ังส้ิน และสามารถรักษาที่โรงพยาบาล ใดก็ได้ท่ีใกล้ท่านที่สุด ซึ่งเป็นหนึ่งบริการส�ำคัญท่ีประเทศไทยเราจัดให้ท่าน เลิกบุหรี่ เลิกได้ ถ้าตั้งใจ หัวใจส�ำคัญของการเลิกบุหร่ี คือ ความพร้อมในการเลิกบุหรี่ของท่าน ในปัจจุบัน มีแนวทางการเลิกบุหร่ีท่ีหลากหลาย หากท่านไม่สามารถเลิกได้เอง ยังมีทางเลือก อ่ืนๆ อีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็น ยาสมุนไพร ยาอดบุหร่ี หรือ สารนิโคตินทดแทน และท่านสามารถขอค�ำแนะน�ำเก่ียวกับการเลิกบุหร่ีเพ่ิมเติม ผ่านสายด่วน Quitline 1600 ทุกวันจันทร์ - ศุกร์ เวลา 7.30 – 20.00 น. หรือ คลินิกอดบุหร่ีในสถาน พยาบาลที่มีการจัดบริการ 1 มากกว่าหรือเท่ากับ 280 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร (mg/dl) 23

ปญ หาการดืม่ สุรา มะเรง็ ตับ / มะเร็งทอ นํา้ ดี ภภาาววะะททุพพุ โภโชภนชากนาราการ มะเร็งปากมดลกู อปารหิมาารณเปทน็่ีไมห่ถนภูกงึ่าสใวนัดะโปลสจั ่วหจนติ ยั จไสมาที่ ง่วมี่ ่าคี จวะานม้อจยำ� หเปรน็ือตมอ่ากกเากรินดกำ� รวง่ามชควีะวเติรา็งมแเตตต้อก่ าางนกรมไาดรร้ขบั อองรา่าหงากราในย ย่อมก่อให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพได้ การได้รับอาหารน้อยเกินไปจนเกิดภาวะผอม กจะารสเง่ จผ็บลปต่วอ่ ยพไเดฒัอ้งชน่าไายอกวแาีลร/ะกเออาารดจเสจรรุน ญิ แรเตงถบิ ึงโตข้ันแเลสะียสชตีวิตปิ ญั สญ่วนามภะนาเรอวง็กะลนจาํา�้ำไกหสนนใ หย้ีักงัญเสกง่ินผแลลใะหอเ้ ก้วนดิ จะส่งผลให้เกิดปัญหาสุขภาพจากระบบต่างๆ ในร่างกายตามมา เช่น เบาหวาน ความดันโลหโิตรสคูงหัวโรใจคขหาัวดใจเลแือลดะหแลลอะดโเรลคือหดลดอังดนเลั้นือเดพส่ือมเปอ็นงการป้องกันการเกิด ภาวะทุพโภชนาการซ่ึงอาจก่อให้เกิดผลเสียตามมาดังกล่าว แนะน�ำให้ท่านที่มีอายุ ต้ังแต่ 15 ปีขึ้นไป หมั่นประเมินค่าดัชนีมวลกาย (Body mass index หรือ BMI) โดยการค�ำนวณจากน้�ำหนักตัวเป็นกิโลกรัมหารด้วยส่วนสูงเป็นเมตรยกก�ำลัง สอง หากได้ค่า 18.5-22.9 กิโลกรัม/ตารางเมตร แสดงว่าท่านมีภาวะโภชนาการ ปกติ หากได้ค่าต่�ำกว่า 18.5 กิโลกรัม/ตารางเมตร แสดงว่าท่านมีภาวะผอม หาก ได้ค่า 23-24.9 กิโลกรัม/ตารางเมตร แสดงว่าท่านมีน้�ำหนักเกินมาตรฐาน และ หากได้ค่ามากกว่า 25 กิโลกรัม/ตารางเมตร แสดงว่าท่านมีภาวะอ้วน ท้ังน้ีใน ผู้สูงอายุท่ีมีปัญหาเกี่ยวกับกระดูกสันหลัง เช่น หลังค่อม หรือไม่สามารถยืนวัด สว่ นสงู ได้ แนะนำ� ใหใ้ ชค้ วามยาวระหวา่ งแขน 2 ขา้ งในหนว่ ยนบั เปน็ เมตร ใชแ้ ทน ส่วนสูงในสูตรค�ำนวณค่าดัชนีมวลกาย นอกจากนี้ ผู้สูงอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป ให้ประเมินค่าดัชนีมวลกายร่วมกับการพิจารณาประวัติการบริโภคอาหาร และ คา่ ของนำ�้ หนกั ตวั ทล่ี ดลงรอ้ ยละ 10 จากนำ้� หนกั เดมิ โดยไมไ่ ดต้ ง้ั ใจในชว่ ง 6 เดอื น และ/หรอื มนี ำ�้ หนกั ตวั ลดลงรอ้ ยละ 5 ใน 1 เดอื นทผ่ี า่ นมาเพมิ่ เตมิ อยา่ งไรกต็ าม แม้ว่า BMI จะเป็นวิธีการท่ีประเมินได้ง่าย แต่ยังมีข้อจ�ำกัดเนื่องจากไม่สามารถ บ่งชี้ความอ้วนในคนที่อ้วนลงพุงซ่ึงเป็นปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและ หลอดเลือดได้ ดังนั้นแนะน�ำให้ประเมินความยาวรอบเอวต่อส่วนสูง (Waist- to-Height Ratio) เพ่ือบ่งช้ีความอ้วนลงพุงร่วมด้วย โดยความยาวรอบเอว ควรมีค่าไม่เกินครึ่งหน่ึงของความสูง เช่น หากท่านผู้อ่านสูง 160 เซนติเมตร รอบเอวของทา่ นไมค่ วรเกนิ 160 หาร 2 คอื 80 เซนตเิ มตร หากมคี า่ เกนิ กวา่ นแี้ สดง ว่าท่านมีไขมันในช่องท้องมาก ย่ิงเกินมากย่ิงมีความเส่ียงต่อการเกิดโรคหัวใจ 24

ตรวจดไี ด โรคทคี่ วรตรวจ และหลอดเลือดมาก ท่านต้องปรับเปล่ียนพฤติกรรมในการรับประทานอาหาร และการออกก�ำลังกาย ส่วนในเด็กท่ีมีอายุต่�ำกว่า 15 ปี ซึ่งเป็นวัยที่มีการเจริญ เใตนิบแตโต่ลสะูงเพมศีกโราดรคังเนเปบ้ันลาหี่ยแนวนาแะนปนล�ำงใหคว้ผาู้ปมกสคูงรตอางมใชอ้สามยุแุดลบะันเทวลึกอาสบุ กุขตั าภิเรหาเพขต้าแุจสมรู่ว่แาัยลจระรุ่นเบดตน็ก่าถงทกน่ีไันดน้รไปับ จากสถานพยาบาลเป็นเครอื่ งมือในการดูแลสุขภาพเดก็ ต้งั แต่แรกเกดิ จนเด็กอายุ 6 ปี ส่วนเด็กปวญ ัยเหราียกนาแรนดะ่ืมนส�ำุรใหา้ใช้บัตรบันทึกสุขภาพปมระะเรจ็ง�ำตัวบน/ักมเระียเรนง็ (ทสอ.ศน.้าํ ด3)ี และแบบบันทึกการตรวจสุขภาพด้วยตนเองส�ำหรับนักเรียนเป็นเครื่องมือ ในการดูแลสภุขาภวาะพทุพโภชนาการ มะเรง็ ปากมดลูก ภภาาววะโะลโลหติ หจติ างจาง มะเร็งเตา นม ภควาวาะมโผลิดหปติ กจตาเองิทเชกาไดงิอพไวดันีจ้ /ธาุกกเอรหรดลมสาย แสตา่สเหาตเหุ ทตงั้ ุหจนาก่ึงทกาี่พรบเสไยีดเ้บลม่ออื ะเยดรแเ็งรลอ้ืละราํ เงัไปสม็นใพีหปยญัญาหธ ิาตทล่ีสอ�ำดคจัญน ของประชากรโลกทั้งในประเทศพัฒนาและก�ำลังพัฒนารวมทั้งประเทศไทย คือ คโลรหรภิต์ทจี่มางีคจวาาโกมรกคตาห้อรงัวขกใจาาดขรธธาดาาตตเลุเุเหือหลดล็ก็กแสลูงโะดธโยารเตคฉุเหหพลลาอ็กะเอดปยเ็นล่าสอื ง่วยดนิ่งสใปมนรอเะดงก็กอทบาทรี่สก�ำแคลัญะขหอญงิงเมต็ดั้ง เลือดแดง ซึ่งท�ำหน้าท่ีขนส่งออกซิเจนไปเลี้ยงสมองและส่วนต่างๆ ของร่างกาย เพื่อให้ร่างกายท�ำงานได้ตามปกติ จึงมีบทบาทหลายอย่างในร่างกายที่ส�ำคัญ ทั้งด้านพัฒนาการ การเรียนรู้และสติปัญญา การท�ำงานด้านกายภาพ ตลอดจน การสร้างภูมิคุ้มกันป้องกันการเจ็บป่วย ในหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะโลหิตจางจาก การขาดธาตุเหล็กจะมีความเสี่ยงต่อการคลอดก่อนก�ำหนด และทารกที่คลอด ออกมาเส่ียงต่อการมีน้�ำหนักแรกคลอดต่�ำ มีธาตุเหล็กสะสมน้อย ท�ำให้ทารก มีโอกาสเกิดภาวะโลหิตจางสูง เกิดการเจ็บป่วยได้ง่าย มีการเจริญเติบโตและมี พัฒนาการต่อการเรียนรู้ช้า ดังน้ัน หญิงต้ังครรภ์ควรเข้ารับบริการฝากครรภ์ ในสถานพยาบาลต้ังแต่เร่ิมต้น เพ่ือให้ได้รับการดูแลที่เหมาะสมเพ่ือป้องกันภาวะ โลหิตจางท่ีอาจเกิดขึ้น และท่ีส�ำคัญหากท่านมีบุตรหลานอายุระหว่าง 9-12 เดือน ควรพาไปรับการตรวจคัดกรองภาวะโลหิตจางด้วยการตรวจความสมบูรณ์ของ 25

โรคเบาหวาน อบุ ัตเิ หตุจราจรบนถนน ปญ หาการดม่ื สรุ า มะเรง็ ตบั / มะเร็งทอนา้ํ ดี เม็ดเลือด (Complete blood count หรือ CBC) หรือการตรวจปริมาตรเม็ดเลือด แดงอัดแน่น (ภHาeวmะทaุพtoโcภrชitนหารกือารHct) พรอ้ มการไปรบั วคัมซะเนีรป็งปอ้ งากนัมโดรลคกูหดั คางทมู หดั เยอรมนั (MMR) เขม็ แรกในสถานพยาบาล เพอื่ ใหต้ รวจคดั กรองภาวะโลหติ จาง ได้ต้ังแต่ในระภยาะวเะรโิ่มลตห้นิตซจ่ึงาจงะเป็นผลดีส�ำหรับการรักษมาะตเร่อ็งไปเตานม เอเอชชไไออววี //ี เเออดดสส ์ มะเรง็ ลําไสใ หญ เเชอน่ชไวอณัวี โเรปคน็ ไเโยวรอื่รคสัหหทมุ้ ัวท่ีสใจำ�มลขอาางยดอภเกั ลมู เือสคิ บดมุ้ กแแนัลลขะะอไโวงรรรคสัา่ หงทกลที่ าอำ� ยใดมหเนลต้ ษุือาบยดอ์สทดมำ� อใเมหงอื่ต้ เดิ ชเอ้ื ชเอ้ื อตชา่ไงอๆวลี ไกุ ดลง้ าา่ มย ถึงระยะท่ีเรียกว่าเป็นโรคเอดส์ ร่างกายจะอ่อนแอลงอย่างมากจนถึงขั้นเสียชีวิต ในท่ีสุด การมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ปลอดภัย ซึ่งรวมถึงการส�ำส่อนทางเพศ เปลี่ยน คู่นอนบ่อยๆ ไม่ใช้ถุงยางอนามัย และการใช้ยาเสพติดชนิดฉีด เป็นปัจจัยเสี่ยง ท่ีส�ำคัญ แมก้ ารใชย้ าตา้ นไวรสั เอชไอวี จะชว่ ยเพม่ิ คณุ ภาพชวี ติ และยดื ชวี ติ ผปู้ ว่ ยใหย้ นื ยาว กว่าสมัยก่อนที่ยังมีข้อจ�ำกัดในการเข้าถึงยาอย่างเห็นได้ชัด แต่ในปัจจุบันโรคน้ี ไม่สามารถรักษาให้หายขาด ผู้ป่วยต้องกินยาไปตลอดชีวิตนอกจากน้ี ท้ังการ รักษาด้วยยาต้านไวรัสและการดูแลสุขภาพดา้ นอื่นๆ จะใหผ้ ลดกี ็ต่อเมอ่ื ทราบวา่ ตนเองติดเชื้อต้ังแต่อยู่ในระยะเริ่มแรก และเข้ารับการรักษาเสียแต่เนิ่นๆ การตรวจเลือดหาการติดเชื้อเอชไอวี เป็นบริการที่มีอยู่ในโรงพยาบาลของรัฐทุก แห่ง ทุกท่านขอรับการตรวจได้โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย ไม่ว่าจะอยู่ในกลุ่มเสี่ยง หรือไม่ก็ตาม ท้ังนี้ โรงพยาบาลรวมท้ังบุคลากรที่ให้คำ� ปรึกษาและผู้ที่เกี่ยวข้องใน ทกุ ขนั้ ตอนของการตรวจเลอื ด จะเกบ็ ขอ้ มลู ของผเู้ ขา้ รบั การตรวจไวเ้ ปน็ ความลบั 26

โรคเบาหวาน อบุ ัติเหตจุ ราจรบนถนน ปปญ ัญหหากาากรดา่มืรสดุรมื่ าสรุ า มะเร็งตับ / มะเร็งทอนํ้าดี ท่านรู้หรือไม่ว่า “สุรา” หรือ เครื่องดื่มท่ีมีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ จัดเป็น สารเสพติดชภนาิดวะหทนพุ ่ึงโภแชตน่สาุรกาายรังเป็นสารเสพติดที่ถูกมกะเฎร็งหปมาากยมแดลละมูกีขายทั่วไป ประเทศไทยตอ้ งสญู เสยี มลู คา่ ทางเศรษฐกจิ ไปเปน็ จำ� นวนถงึ หนง่ึ แสนหา้ หมน่ื ลา้ นบาท ตจ�ำ่อกปัดี ซก่ึงาภรโาฆคภษราัฐณวสาะาโลมกหาาิตรรถจจค�ำางวกบัดคอุมายกุทารี่สบามริโาภรคถสซุรื้อา จผ�ำ่ากนัดมกวะาันเรรแร็งลณเตะรเา วงนคลม์ใาหก้คารวขาามยรู้ การ หรือ แม้แต่การขึ้นภาษีเพ่ือให้ราคาของสุราเพิ่มมากข้ึน ได้เท่าน้ัน แต่ปัญหาการด่ืม แสกุรา้ไขกป็ยัญังคหงาเนปเอ้ีอ็นชยอไร่าอีกูปงวหตที น่อ่ี/1่ึเงเน1ปอื่อัญดงปสหระเาทศสไท�ำยคตอัญงสขูญอเสงียปมลู รคะาทเาทงเศศรไษทฐกมยจิ ะทเรี่มง็ ีคลวําาไมสพใ หยญาย ามในการ ราว 15,000 ลา นบาทตอป จากปญ หาการด่มื สรุ า โรคหวั ใจขาดเลือด และ โรคหลอดเลอื ดสมอง ปญ หาจากการดมื่ สรุ า 15,000 ลา นบาท/ป ประเทศไทยตอ้ งสญู เสยี มูลคา่ ทางเศรษฐกจิ ราว 15,000 ล้านบาทต่อปี จากปัญหาการดื่มสรุ า การด่ืมสุราสร้างผลเสียต่อร่างกายนานัปการ เช่น โรคตับแข็ง โรคมะเร็งตับ โรคมะเร็งกระเพาะอาหาร โรคสมองเสื่อม ปัญหาทารกในครรภ์ เป็นต้น แต่การ ด่ืมสุราก็ยังถือว่าเป็นเรื่องปกติในสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นการสังสรรค์ในหมู่เพ่ือน การดื่มสุราเพื่อคลายเครียด ท่านรู้หรือไม่ว่า การดื่มสุรานอกจากจะท�ำให้เกิด โรคต่างๆ ต่อตัวท่านเอง จะก่อผลเสียอย่างไรได้บ้าง ที่แน่ๆ คือ “การขาดสติ” 27

สุราท�ำให้การยับยั้งชั่งใจลดลง ก่อให้เกิดปัญหาความรุนแรง ปัญหาการข่มขืน ปัญหาการต้ังครรภ์ท่ีไม่พร้อม ปัญหาการติดเช้ือทางเพศสัมพันธ์จากการมีเพศ สัมพันธ์ท่ีไม่ปลอดภัย เป็นต้น อีกประการที่ส�ำคัญ คือ สมรรถภาพในการขับข่ี รถยนต์ รถจกั รยานยนต์ ลดลง ซง่ึ จะกลา่ วเพมิ่ เตมิ ในเรอ่ื งอบุ ตั เิ หตจุ ราจรทางถนน “ล�ำยอง” ในบทประพันธ์อมตะเรื่อง “ทองเน้ือเก้า” เป็นหนึ่งตัวละครท่ีแสดงให้ เห็นถึงความร้ายกาจของ “ยาดอง” ซึ่งก็คือ “สุรา” ชนิดหนึ่งน่ันเอง ตัวละครน้ี แสดงใหเ้ หน็ ถงึ คนทมี่ อี าการตดิ สรุ า โดยสงั เกตงา่ ยๆ จากความรสู้ กึ อยากดมื่ สรุ า ทร่ี นุ แรง มผี คู้ นแสดงความกงั วลหรอื ตกั เตอื นเรอ่ื งการดมื่ สรุ า เปน็ ตน้ ในทางการ แพทย์มีการนิยามผู้ที่มีอาการติดสุรา โดยใช้แบบสอบถามท่ีเรียกว่า ASSIST ซ่ึงมีค�ำถามสั้นๆ อยู่ 6 ค�ำถาม เกี่ยวกับประสบการณ์เก่ียวกับการด่ืมสุราในช่วง 3 เดือนท่ีผ่านมาว่า 1) ท่านดื่มถ่ีมากน้อยเพียงไร 2) ท่านเคยรู้สึกอยากท่ีด่ืม สุราอย่างรุนแรง บ่อยเพียงไร 3) การด่ืมสุรา ท�ำให้เกิดปัญหาสุขภาพ ครอบครัว สงั คม กฎหมาย หรอื การเงนิ กบั ทา่ น บอ่ ยเพยี งไร 4) ทา่ นไมส่ ามารถทำ� กจิ กรรมที่ ท่านควรท�ำได้ตามปกติเนื่องจากท่านดื่มสุรา บ่อยเพียงไร 5) เพ่ือนฝูง ญาติ หรือ คนอนื่ เคยแสดงความกงั วลหรอื ตกั เตอื นทา่ นเกย่ี วกบั การดม่ื สรุ าของทา่ นหรอื ไม่ 6) ท่านเคยพยายามหยุดด่ืม หรือลดปริมาณการดื่มสุราลง แต่ท�ำไม่ส�ำเร็จหรือไม่ ซ่ึงหากติดสุรามากๆ สามารถบ�ำบัดการดื่มสุราโดยการใช้ยาได้ ท่านสามารถวัดระดับการติดสุราของท่านหรือบุคคลที่ท่านรักได้จากเว็บไซต์ http://www.1413.in.th/audit/drinkingProblems.htm หรือท่านสามารถ โทรศัพท์ปรึกษา สายด่วน 1413 ซึ่งสามารถขอค�ำแนะน�ำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการ เลิกสุราได้ด้วย คงไม่มีใคร “ปฏิเสธ” ว่าการด่ืมสุราเป็นโทษต่อร่างกายของเราและก่อผลเสียต่อ คนรอบขา้ ง แลว้ ทำ� ไมถงึ ยงั มคี นดม่ื สรุ ากนั อยา่ งมากมายในสงั คมเรา นนั่ กเ็ พราะ สุราคือ “สาร” ท่ี “เสพ” แล้ว “ติด” น่ันเอง 28

วจดีได โรคทีค่ วรตรวจ ! ตรวจรายเสยี น ออุบบุ ตั ัติเหิเหตจุตรุจาจรราบจนรถทนนางถนน PSA การตรวจคัดกรอง มสุรา มะเรง็ ตอมลกู หมากดวย P นาการ าง อชีวุบิตัติเชหีวติตุจแรลามะจะทรเรทร็งัพาตงยถบั ์สนิน/นใมนยะังลเคร�ำงง็ดเทับปอต็นน้นปาํ้ๆัญดหีขาอสง�ำปครัญะเทท่ีกศ่อไทใหย้เกโิดดคยวธารมรมสชูญาเตสิ ียกคาุณรแภกา้ไพข อดส ปัญหาอุบัติเหตุจราจรทางถนนน้ัน ไม่สามารถจ�ำกัดอยู่เพียงหน่วยงานใตดหรนว่วจยรายเสีย เ กงา่อนนหกนา่ึงรเเทกิ่ดามนอะเ้ันุบรัต็งเิเปนหาื่อตกงุ มจกดาากลรกกูปา้อรงแกกัน้ไขขณปัญะเหกาิดนอี้มุบีหัตลิเหากตหุ แลลายะกมาิตริตเ้ังยแียตว่กยาารภปา้ยอหงกลันัง ผอกโู้ยาดร่ายเงกสไริดากรอ็ตุบหาัรตมมอื ิเะหเยรคาต็งวนุ เาพตอมาีกสนหทูญมน้ังเะมสาหียตทรอืร่ีเกกแิดมารจก้ ตาระก่าทองๆงัุ่บมัตาสิเตหารตมกุทาาารรงถทถมม่ี นุงุ่่งนไไปปบททาถี่ ง่ีบนสุคน่วคนแลลเกใกะนิดเาสชผรจง่ิ ่นคทู แาดัไี่กวมกผดผมรูล้ขอีู้ขอัอ้บับางกมขขวาี่ณัี่ร โรค เอง ดังน้ัน การหาแนวทางหรือมาตรการในการป้องกันการเกิดอุบัติเหตุที่มุ่งไป ท่ีผู้ขับขี่จึงมีมควะเารมง็ สล�ำาํ คไสัญใ หญ อัลตราซาวดช องทองบางสว ดเลือด และ โรคหแหอนลล่ึงอกใดนอเฮกลอาือรลดค์ สหัดมรกืออรทงอี่เรงาทเหี่ส็นามกาันรตถาชม่วจยุดลต่ดางอๆุบัตคิเือหกตาุไรดต้ด้ังี ดค่าือนตกราวรจตโดรยวคจุณวัดตร�ำะรดวับจ เนื่องจากการดื่มสุราจะท�ำให้สมรรถภาพในการขับขี่รถยนต์ รถจกัการยตารนวจยเลนอื ตด์ เพื่อดูการทาํ ง ลดลง ท�ำให้โอกาสท่ีจะเกิดอุบัติเหตุเพิ่มขึ้นเป็น 2 เท่า หากระดับแอลกอฮอล์ใน กระแสเลือดเกินกว่าที่กฎหมายก�ำหนด2 ดังน้ัน หากท่านคิดที่จะดื่ม โปรดอย่า ขับรถหรือข่ีรถจักรยานยนต์ แต่ควรเลือกที่จะกลับบ้านโดยรถสาธารณะจะดีกว่า ส�ำหรับท่านท่ีอายุมาก (เกิน 60 ปี) แล้วยังขับรถอยู่ ก็ควรตรวจสายตาเป็นประจ�ำ ด้วย เพื่อป้องกันการเกิดอุบัติเหตุจากการมองภาพไม่ชัดด้วย อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่า “อุบัติเหตุ” ทางถนนบางคร้ังเราไม่สามารถป้องกันได้ แต่หากเราป้องกันตัวเองด้วยการขับข่ีอย่างปลอดภัย คือ การมีสติ ไม่เมา ไม่ง่วง ไมค่ ยุ โทรศพั ท์ ไมส่ ง่ ขอ้ ความ คาดเขม็ ขดั หรอื สวมหมวกกนั นอ็ คใหเ้ ปน็ นสิ ยั กจ็ ะ สามารถลดความรุนแรงของการบาดเจ็บจากอุบัติเหตุได้เช่นเดียวกัน 1 ระดับแอลกอฮอล์ในกระแสเลือดน้อยกว่า 50 มิลลิกรัมเปอร์เซ็นต์ 29

อุบตั ิเหตุจราจรบนถนน PSA การตรวจคดั กรอง มะเร็งตอ มลกู หมากดวย PSA รา มมะะเรเรง็ ง็ตตับ บั/ มมะเะรเง็ รท็งอ ทน่อ้ําดนี ้�ำดี การ มในะปเรรง็ ะตเบัทเศปไน็ทมมยะเะรสเง็ราง็ปเทหาพ่ีกตบมุส�ำบดคอ่ลัญยูกเหปนน็ ่ึงอขนั อดงบักหารนเงึ่กใิดนโเรพคศคชือากยาแรลตะิดอเนั ชด้ือบัไวสราัสมตในับเอพตักศเรสหวบญบจงิ ี รา ยเสยี เพ ซึ่งสามารถติดต่อได้ผ่านทางเลือดและสารคัดหลั่ง การใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน และ ทเฉาียงบเพพศลสันมั จพมะนั สะเธราท์ม็งไ่ีาเมตรป่าถนลหมอาดยภเอยั งไทดง้ั ้แนลร้ี ะอ้ มยีภลูมะิต9้า5นขทอางนผโตู้รดิคเชแอ้ื ตไ่ทวร่ีเหสั ตลบัือออกในีกกัาผรเรสคทู้อบดัไี่ยมกบลมรแีีอะอบางกบ5วาณัร โรค จะพัฒนาไปเป็นโรคตับอักเสบบีชนิดเร้ือรัง โรคตับแข็ง ตับวาย และกลายเป็น ส มแผะนเรก็งาตรับสใรน้ามทงะเเ่ีสสรุดร็งิมลปภําไูรมสะิคใเหุ้มทญกศันไ ทโรยคไขดอ้บงรกรรจะุวทัครซวงีนสปา้อธงากรณันไสวุขรตัสั้งตแับตอ่ปักี อเพสลั .บตศรบ.าีเซ2ขา5้าว3ใดน5ชอ งทอ งบางสวน โดยเดก็ ทกุ คนจะไดร้ บั การฉดี วคั ซนี ครง้ั แรกภายใน 24 ชวั่ โมงหลงั คลอด ครงั้ ทสี่ อง อด และ โรคตหอลนออดาเยลุ อื 1ด-ส2มเอดงือน และคร้ังที่สามตอนอายุ 6-7 เดือน ท�ำให้มีภูมิคุ้มกันโรค ซ่ึงสามารถป้องกันการติดเชื้อได้ อย่างไรก็ตาม ในผู้ท่ีเกิดก่อนปี กพา.รศต.รว2จ5เล3ือ5ดเพอ่ื ดกู ารทํางาน และไม่เคยได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบีมาก่อน ยังมีความเส่ียง ต่อการติดเชื้อ ข้อมูลจากการศึกษาในปัจจุบันพบว่า มาตรการตรวจคัดกรอง กราปูรตทิดี่ เ1ช2ื้อไวทจระ้ังัสสนตา้รี มับอ ายรอลถักะหเ9าส5ยบเขออบงงไีใดผน ูตแปลิดะรเมชะือ้ภี ชไูมวาติ รกสัานตรทบัอาอานกั ยโเรสุ คบ3บ1ีแบ-บ4เฉ0ียบพปลี ันโดยการตรวจเลือด แตทีเ่ หลืออกี รอยละ 5 จะพฒั นาไปเปนโรคตบั อกั เสบบีชนดิ เรอ้ื รัง โรคตับแขง็ ตับวาย และกลายเปน มะเรง็ ตับในทส่ี ุด รปู ที่ 9 แผนภูมิวงกลมแสดงจ�ำนวนผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีแบบเฉียบพลัน ผูคิดเชแือ้ ลไะวกรารัสพตฒั ับนอากั กเาสรบขอบงีแโบรคบเฉียบพลัน รอยละ รอยละ 5 95 ตบั วาย มะเรง็ ตบั โรคตบั แขง็ หายเองได / มีภมู ติ านทานโรค พัฒนาไปเปนโรคตบั อักเสบบชี นดิ เร้ือรัง 30

หาตัวบ่งช้ีถึงการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B surface antigen หรือ HBsAg) และตรวจหาการมีภูมิคุ้มกันต่อไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B surface antibody หรอื Anti-HBs) รว่ มกบั การใหว้ คั ซนี ในผทู้ ยี่ งั ไมม่ ภี มู คิ มุ้ กนั เป็นมาตรการท่ีมีประโยชน์และมีความคุ้มค่า ดังนั้น หากท่านมีอายุต้ังแต่ 31 ถึง 40 ปี และยังไม่เคยได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี ท่านควรเข้ารับ การตรวจคัดกรองการติดเช้ือไวรัสตับอักเสบบีเพื่อให้ได้รับการรักษาหรือป้องกัน อย่างเหมาะสมต้ังแต่เริ่มต้น เป็นการป้องกันการพัฒนาของโรคไปเป็นตับแข็ง ตับวาย และมะเร็งตับที่น�ำไปสู่การเสียชีวิตในที่สุด ส�ำหรับมะเร็งท่อน้�ำดีเป็นโรคท่ีพบมากในคนไทยแถบภาคอีสาน โดยปัจจัยเส่ียง วจดีได โรคท่ีควรตรวจ ! ตรวจรายเสต่อการเกิดโรคมะเร็งท่อน้�ำดี ได้แก่ การรับประทานปลาน�้ำจืดแบบดิบหรือ ดิบๆ สุกๆ เช่น ก้อยปลา ซึ่งจะส่งผลให้มีการติดเช้ือพยาธิใบไม้ตับ รวมทั้งการรับ ประทานอาหารหมักดอง เช่น ปลาร้า ปลาส้ม ปลาจ่อม การติดเช้ือไวรัสตับอัก เสบชนิดบีและซี และการด่ืมสุรา โดยช่วงแรกไม่มีอาการรุนแรง แต่จะตรวจพบ น หลังจากโรคไอดุบ้ดัต�ำิเหนตินจุไปรมาจากรแบลน้วถซน่ึงนการรักษามักไม่ได้ผล ดนังPอSนAก้ันจาทกน่ามกนี้ปาะผรเรระู้อต็งส่ารติทนวอธคจมิผวคลลรดั ูกกหรมอางกดว ย ของการตรวจคัดกรองมะเร็งท่อน้�ำดียังไม่มีความแน่ชัด P มสรุ า หลกี เลย่ี งปัจมจะยั เรเสง็ ่ยี ตงับที่เ/ปมน็ ะสเราเง็ หทตอขุ นอ้าํงดกีารเกดิ มะเร็งทอ่ น้�ำดตี ามทไ่ี ด้กลา่ วขา้ งต้น นาการ ตรวจรา ยเสยี มมะะเเรร็งง็ ปปากามกดมลูกดลูก าง มหะลเักรข็งอปงากกามรมดเะปลเร็ูนก็งเโเปรตค็นา นเมกมะิดเจรา็งกทกี่พาบรมตาิดกเชเป้ือ็นฮิอวแันมดนับแสปอปงใปนิโสลตมราีไไทวรยัสใกนโาผดร(คHยูทัดไ่ีสuมกามmรเอี อหaางกตnวาุ ณัร โรค papillomavirus) หรือที่เรียกกันว่าเช้ือไวรัสเอชพีวี (HPV) ข้อมูลจากการ อดส หศึกายษขาาใดนไปดัจส้ จมูงหุบะเารันกง็ พตลบราํ ววไสจ่าใพหมบญะตเั้งรแ็งตป่ราะกยมะดเรล่มิ ูกตเน้ป็นปมัจะจเุบรัน็งทป่ีรมะีโเอทกศาไสทใยนมกอีวาัลธิ รตีกรราัการษซตาารวใวดหจช ้อ งทอ งบางสว คัดกรองมะเร็งปากมดลูกท่ีใช้โดยท่ัวไป 2 วิธี วิธีแรกคือการตรวจแปปสเมียร์ ดเลอื ด และ โรค(หPลapอดsเmลือeaดrส)มเปอ็นงการใชอ้ ปุ กรณเ์ กบ็ ตวั อยา่ งเซลลป์ ากมดลูก ป้ายใสส่ ไลด์และ การตรวจเลอื ดเพ่ือดกู ารทาํ 31

ส่งตรวจ ส่วนวิธีท่ีสองคือการตรวจวีไอเอ (Visual Inspection with Acetic acid) เป็นการใช้น้�ำส้มสายชูเจือจางชโลมปากมดลูกแล้วตรวจดูความผิดปกติ ของเซลล์ แม้ว่าในปัจจุบันจะมีวัคซีนท่ีสามารถป้องกันการติดเช้ือไวรัสเอชพีวี ตรวจรา ยเสียได้ แต่ผู้ท่ีฉีดวัคซีนดังกล่าวยังคงมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอยู่ เนื่องจากวัคซีน จดไี ด โรคทีค่ วรตรวจ !สามารถปอ้ งกนั การเกดิ มะเรง็ ปากมดลกู จากเชอ้ื ไวรสั เอชพวี ไี ดเ้ พยี งบางสายพนั ธ์ุ ดังน้ัน การตรวจคัดกรองจึงยังคงเป็นส่ิงท่ีจ�ำเป็นแม้ว่าท่านจะได้รับการฉีดวัคซีน ปอ้ งกนั โรคมาแลว้ กต็ าม ปจั จบุ นั สำ� นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ (สปสช.) ไเปด็น้สสนตับรสีไทนยุนอทงี่มบุ ีอัตปาิเรหยะตุตมจุ้ังารแณตาสจ่ 3�ำร0หบรนถับถึงกน6านร0ตปรีวไมจค่ว่าัดจกะรใชอ้สงวมัสะดเริก็งาปPรSาAรกักมษดาลพกมู ยาะเารรหบตง็ าารตกลวอดทจม้่วาคลนยัดกู กหรมอางกดว ย PSA สิทธิใดก็ตาม ท่านสามารถเข้ารับบริการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกได้ฟรี รา โดย สปสช. เมป็นะเรผง็ ู้อตอับกค/่ามใชะเ้จร่า็งยทในอกนาาํ้ รดตี รวจให้ท้ังหมด และขอให้ท่านเข้ารับบริการ ตรวจรายเสยี เพตรวจคัดกรองอย่างสม�่ำเสมอทุก 5 ปี เพื่อให้ตรวจพบและท�ำการรักษาได้เร็ว การ ซ่ึงจะช่วยลดมโอะเกรา็งสปกาการมเดสียลชูกีวิตจากมะเร็งปากมดลูกได้ มมะะเเรร็ง็งเตเาตนา้ มนม การคัดกรองวณั โรค ในผทู ่ไี มม อี าการ ส มะเร็งเต้านมนับเป็นมะเร็งที่พบบ่อยท่ีสุดในผู้หญิงชาวตะวันตก ท้ังน้ีอาจ อธิบายได้ดม้วะยเรว็งิถลีชําีวไิตสแใ หลญะค วามเป็นอยู่ที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น อมลั ีบตรุตารซนาว้อดยช องทอ งบางสวน การรับประทานฮอร์โมนเพ่ือคุมก�ำเนิด หรือภาวะอ้วน เป็นต้น จึงไม่น่าแปลกใจ ลอื ด และ โรคจวห่านลมกอกี ลาดารเยลพเปอืบน็ดมมสะะเมรเอ็งรชง็งในนดิ รนะีม้บาบกสขบื น้ึ พเรัน่ือธยุ์สๆตรใีทน่ีพผหู้บญบ่อิงชยาทวีส่ ตุดะแวซนั งอหอนกา้ รมวะมเทรง็ั้งปผา้หู กญมงิ ดไลทูกย ไปแล้ว ในบ้านเราคงเคยได้ยินค�ำแนะน�ำให้ผู้หญิงตรวจคล�ำเต้านมกดาร้วตยรตวนจเเลอืองดเพ่อื ดกู ารทํางาน หรอื ไปพบแพทยเ์ พอ่ื คลำ� เตา้ นมเพอ่ื เปน็ การคดั กรองมะเรง็ เตา้ นม อยา่ งไรกต็ าม การศึกษาวจิ ัยทผี่ า่ นมาพบว่า จนถึงปัจจบุ นั ยังไม่มหี ลกั ฐานการคลำ� เต้านมไมว่ ่า ด้วยตนเองหรือแพทย์จะสามารถลดความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตด้วยมะเร็งเต้านม ลงได้ เพราะก้อนมะเร็งเต้านมท่ีคล�ำได้มักเป็นมะเร็งในระยะลุกลาม สายเกินไป ท่ีจะรักษาให้หายขาดได้ ท้ังน้ีการตรวจคัดกรองเดียวท่ีมีหลักฐานว่าสามารถลด 32

โอกาสการเสียชีวิตด้วยมะเร็งเต้านมของผู้หญิงท่ีรับการตรวจ (ลดได้ประมาณ ร้อยละ 20) คือ การตรวจเต้านมด้วยเครื่องแมมโมแกรม (Mammogram) ซึ่ง เป็นเครื่องเอ็กซเรย์เต้านมโดยเฉพาะ ในประเทศท่ีร�่ำรวยมีเครื่องแมมโมแกรม ตรวจรายเสยีอย่างเพยี งพอ จงึ มขี ้อแนะน�ำให้ผหู้ ญงิ ทุกรายเข้ารบั การตรวจต้ังแตอ่ ายุ 45 หรอื วจดีได โรคที่ควรตรวจ !50 ปี โดยตรวจทุก 3 ปี ไปจนถึงอายุ 70 ปี น ประเทศไทยยังไม่มีเครื่องแมมโมแกรมอย่างเพียงพอท่ีสามารถด�ำเนินการ มสรุ า แใหม้คมรโมอแบกครลมอุมเุบลทยตัั้งสปิเหักรตเะคุจเรทรื่อศางจไเดรด้บียโวนดถปยนรมนะี ก1อ4บกจับังหหวาักดมในีกปารรคะัดเทกPศรSAไอทงอยยท่าี่ยกมงังทะาไเรรม่ัวตถง็่มรตึงีเจวคอรจรมิงคื่อลๆัดงูกกหรมอางกดว ย P นาการ อาจเกิดปัญหาการวินิจฉัยและการรักษาเกินความจ�ำเป็น เพราะมะเร็งเต้านม าง ไม่ได้มคี วามมระ้าเรย็งแรตงบั กับ/ผมหู้ ะเญริงง็ ททุกอ คนนา้ํ ดผี ้หู ญงิ บางรายทมี่ มี ะเรง็ ชนดิ นอี้ ยอู่ าจไมไ่ ด้ ตรวจรา ยเสีย เเสียชีวิตจากมะเร็งเต้านมเลยก็ได้ ดังนั้น หากท่านพิจารณาเปรียบเทียบข้อดีและ มะเร็งปากมดลกูขอ้ เสยี จากการตรวจคดั กรองมะเรง็ เตา้ นมดว้ ยเครอื่ งแมมโมแกรมอยา่ งรอบคอบแลว้ และตอ้ งการตรวจ ทา่ นกค็ วรเขา้ รบั การตรวจมะเรง็ เตา้ นมดว้ ยเครอื่ งแมมโมแกรม ทุก 3-5 ปี โดยเร่ิมตรวจที่อายุ 40 ปีเป็นต้นไป (ในผู้หญิงชาวเอเชียอาจเร่ิมตรวจ เพราะพบมะเร็งเต้านมในกลุ่มอกาายรุนค้อัดกยรกอวง่าว)ัณโรค เร็วกว่าผู้หญมิงะเชราง็ วเตตาะวนันมตกเล็กน้อย ในผูทไ่ี มมีอาการ อดส มมะะเรเร็งง็ลําลไส�ำใไหสญใ้ ห ญ่ อัลตรา ซาวดชอ งทอ งบางสว ดเลอื ด และ โรคพมหะฤลเตอริก็งดรลเรล�ำมือไกสดา้ใสรหกมญนิอ่เแงปล็นะวมถิ ะีชเวีรติ็งอทีก่ีเปชลน่ียิดนหแนป่ึงลทงี่ไพปบเบช่อ่นยกใานรปรับัจปจุบระันทอาันนเเนนื่ออ้ื สงมตั าวจ์มาากก แต่รับประทานผักและผลไม้น้อย การตรวจคัดกรองมีหลายวิธี ไดก้แารกต่ รกวาจรเลฉือีดดเพือ่ ดกู ารทาํ ง สารทึบรังสีเข้าไปทางทวารหนักและน�ำไปเอ็กซเรย์ การส่องกล้องทางล�ำไส้ใหญ่ และการถ่ายภาพรังสีสามมิติหรือ CT scan (Computerised Tomography scan) ทั้งหมดน้ีล้วนแต่พบว่ามีข้อเสียมากกว่าข้อดี จึงไม่แนะน�ำให้ใช้ส�ำหรับ คัดกรองมะเร็งล�ำไส้ใหญ่ แต่อีกวิธีหนึ่ง คือ การตรวจหาเลือดท่ีปนมาในอุจจาระ นั้น เป็นท่ียอมรับอย่างกว้างขวางว่ามีประโยชน์มากกว่าโทษ โดยลดโอกาส 33

การเสยี ชวี ติ จากมะเรง็ ลำ� ไสใ้ หญไ่ ดป้ ระมาณรอ้ ยละ 15 เมอ่ื เทยี บกบั การไมไ่ ดร้ บั การคัดกรองเลย จึงเร่ิมมีการคัดกรองด้วยวิธีดังกล่าวในระดับประชากรในหลาย ประเทศที่มีฐานะร่�ำรวย แต่ในประเทศไทยยังไม่มีการคัดกรองมะเร็งล�ำไส้ใหญ่ ดว้ ยการตรวจหาเลอื ดทป่ี นมาในอจุ าระในวงกวา้ ง เพราะไมม่ กี ารศกึ ษาหารปู แบบ การให้บริการที่เหมาะสม และขณะน้ีอยู่ระหว่างการศึกษาวิจัยเรื่องประโยชน์ จากการคัดกรองและความคุ้มค่าของการคัดกรองในคนไทย คาดว่าผลการวิจัย น่าจะใช้ในการพัฒนานโยบายเพื่อคัดกรองมะเร็งล�ำไส้ใหญ่ในประเทศไทยต่อไป ส�ำหรบั ทา่ นผอู้ า่ นทม่ี อี ายมุ ากวา่ 60 ปขี น้ึ ไปและไมเ่ กนิ 70 ปี กอ็ าจพิจารณาเข้ารบั การตรวจคัดกรองมะเร็งล�ำใส้ใหญ่ด้วยการตรวจหาเลือดที่ปนมาในอุจจาระ ทุกๆ 1-2 ปี 34

! ตร ตรวจรา้ ยเสีย PSA การตรวจ มะเร็งตอ 35

36

ตรวจรา้ ยเสีย หลังจากได้เรียนรู้การตรวจคัดกรองสุขภาพในกลุ่ม “ตรวจดีได้” แล้ว ในส่วนต่อ ไปน้ีเราจะได้รู้จักการตรวจคัดกรองท่ีไม่แนะน�ำหรือจัดได้ว่าเป็นกลุ่ม “ตรวจร้าย !เสีย” กันบ้าง ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว การตรวจคัดกรองสุขภาพในกลุ่มนี้มีเป็น อจ�ำยนู่ในวปนรมะาเกทเศกไินทตทยี่จรแะลวนะ�ำจนมริยามาบตยอรกเวสเจลกยี่าันไดอเ้ทพยั้ง่าหรงแมาพดะมร่หแโี ลลทะาษบยาตทงออั้งยนร่า้ี งาจเงะปเ็นกริ่มกาดายร้วตยรกวาจรทต่ีไรมว่มจี คัดกรองสุขภาพท่ีมีหลักฐานที่ชัดเจนระบุว่ามีโทษมากกว่าประโยชน์ ซึ่งได้แก่ น PSA การตรวจคดั กรอง การเอกซเรยป อด มะเรง็ ตอมลกู หมากดว ย PSA การตรวจคดั กรองมะเร็งต่อมลูกหมากด้วย PSA ดี PสัมSAพันหธร์กือับPควroาsตมtรaรุนtวeแจ-รรsงpขายอeงcเสมifียะicเรเa็งพnตรt่อiาgมะeเลสnูกยี หเเปมง็นาินเกอโด็นจยไึงซเถปมูกล์ชนนา�ำปิดมหรานะใโช่ึยง้ใทชนี่พนกบาวร่าวมาีงคแวผามน และติดตามประเมินผลการรักษาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2522 ซ่ึงนับว่าเป็นประโยชน์ กับผู้ป่วยเปก็นารอคยัด่ากงรมองาวกัณตโร่อคมาต้ังแต่ปี พ.ศ. 2533กไาดรต้มรีกวจาหราใโชรค้ PหืดSA ส�ำหรับการ ตรวจคัดกรใอนผงมูที่ไะมเม รอี ็งาตกา่อรมลูกหมาก จนกระท่ังในภาในยผหูทล่ไี มังม พอี าบกวาร่า ถึงแม้การตรวจ คัดกรองด้วย PSA จะช่วยเพิ่มการวินิจฉัยมะเร็งระยะแรกอย่างชัดเจน ส่งผลให้ ผม้เูีผสู้ปีย่วชยีวไิตดจ้ราอับกัลกมตาระราเซรราัก็งวษชดชนาอเิดงพนท่ิมอก้ี ขงลบึ้นับาองไสยมว ่า่ลนงดมลางกอทย้ัง่าใงนมสีนหยั รสัฐกโร�ำอาคครเไตตมัญรอรวักิกทจเสคาัง้ บนแนหล้เี าพะน่ิวรยใาุโนระไตปกาแรตค่จดั ำ� กนรวอนง ท�ำให้เกิดวินิจฉัยและรักษาคนไข้เกินความจ�ำเป็น เนื่องจากมะเร็งต่อมลูกหมาก โดยทั่วไปเป็นมะเร็งที่ไม่รุนแรง ผู้ป่วยหลายรายจะไม่เสียชีวิตจากมะเร็งชนิดน้ี การรักษาจกึงาไรมตร่ไวดจ้ปเลรือะดเโพยอ่ื ชดนกู า์ รใทนาํ งทานาขงอตงรองวกยั วันะตขา้งาๆมกลับเกิดโทษจากการวินิจฉัย เพิ่มเติมและการรักษา 37

นอกจากนี้ การตรวจคดั กรองดว้ ย PSA ไมม่ คี วามจำ� เพาะตอ่ มะเรง็ ตอ่ มลกู หมาก เอน็ ไซมด์ งั กลา่ วอาจสงู ขนึ้ จากหลายสาเหตุ เชน่ ตอ่ มลกู หมากอกั เสบ มกี ารหลงั่ น�้ำอสุจิ เป็นต้น ซึ่งหากผู้ป่วยมีค่า PSA ผิดปกติแพทย์มักตรวจวินิจฉัยเพ่ิมเติม ด้วยการตรวจชิ้นเน้ือ ส่งผลให้อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ได้ ได้มีการวิจัย สรุปข้อเสียของการคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากด้วย PSA ไว้อย่างน่าสนใจดังนี้ • 1 ใน 8 ของผู้ชายที่ตรวจคัดกรองด้วย PSA ตลอดชีวิตจะได้รับผลบวก ลวง คือพบความผิดปกติทั้งที่ไม่เป็นโรคมะเร็ง • ร้อยละ 76 ของชายเหล่าน้ีได้ตรวจช้ินเนื้อต่อมลูกหมาก แล้วพบว่า ไม่ได้เป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก • ตอ้ งคดั กรองมะเรง็ ตอ่ มลกู หมากดว้ ย PSA กวา่ 1,000 รายจงึ ปอ้ งกนั มใิ ห้ ผปู้ ว่ ยมะเรง็ ตอ่ มลกู หมากตายได้ 1 ราย แตใ่ นทางตรงกนั ขา้ ม ในจำ� นวน คนทเ่ี หลอื (999 คน) พบวา่ กวา่ 120 คนจะไดผ้ ลบวกลวง และ 30 คนจาก 120 คนนไ้ี ดร้ บั ผลกระทบจากการวนิ จิ ฉยั และรกั ษาจนหยอ่ นสมรรถภาพ ทางเพศ และอีก 20 คนกลายเป็นคนกลั้นปัสสาวะหรืออุจจาระไม่ได้ อีก 2 คนเกิดภาวะแทรกซ้อนทางหัวใจและหลอดเลือดอย่างรุนแรง และ 1 รายท่ีไม่ป่วยก็ต้องเสียชีวิตจากภาวะแทรกซ้อนต่างๆ จากข้อมูลท้ังหมดน้ีส่งผลให้ระบบประกันสุขภาพและสมาคมแพทย์เกือบทั้งหมด ท่ัวโลกไม่แนะน�ำให้ตรวจคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากอีกต่อไป แต่เราก็ยังไม่วาย เห็นโรงพยาบาลในประเทศไทยเสนอบริการคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากให้ชาย ไทยอย่างดาษด่ืน 38

PSAรปู ท่ี 10 ภาพแสดงขอ้ มลู ของผลการคัดกรองมะเรง็ ตอ่ มลูกหมากด้วย PSA 39

ายเสยี เพราะมีโทษตอรา งกาย อง กกาารเรอเกอซ็กเรซยเป รอยดป์ อด ากดว ย PSA ถึงแม้ว่าการเอ็กซเรย์ปอดเป็นวิธีการหน่ึงที่ได้รับการยอมรับส�ำหรับวินิจฉัย ยเสีย เพราจวะเัณึงสทียโ�ำรเใคงหซิน้ค่ึงโนเดปทย็นั่วเโไปรปลคคตา ิดปิดวรต่า่ะอกโยรา้ารชเยอนแ็กรซงเรแยล์ปะอจดานก่ากจาะรเทปี่ว็นัณกโารรคคสัด่วกนรใอหงญวัณ่มักโรเคกทิดี่ดที่ีปเอชด่น เดยี วกนั กบั การทมี่ ะเรง็ ปอดเปน็ มะเรง็ ทรี่ กั ษายากทส่ี ดุ อยา่ งหนงึ่ ผปู้ ว่ ยสว่ นใหญ่ มักเสยี ชวี ิตอย่างรวดเร็วภายหลงั การวินจิ ฉัย จงึ ทำ� ใหม้ ีความพยายามที่จะใชก้ าร ค ดเอ้ว็กยซเหเรตยุด์ปังอกใกดนลาผใร่านตทู วร่ไีกมกวมาจาอีรหราคากเโอัดราคร็กกหรซดื อเรงยม์ปะอเรด็งถปูกอนด�ำเพมาื่อบนร�ำรไจปุไสวู่ก้ในาร“รชักุดษตารใวนจรระ่ายงะกเรา่ิมยแ”รทกั้งๆ องบางสวน ท่ีไม่มีหลักฐกาานรตทร่ีแวสจดคน งหวาน่าว่ิมในีปไตระโยชน์ในการตรวจคัดกรองความเสี่ยงหรือโรคดัง กล่าว เพราะโรมคีโไอตกอกัาเสสนบ ้อยมากที่การเอ็กซเรย์ปอดของคนท่ัวไปแล้วจะช่วยให้ตรวจ พบวัณโรค เนื่องจากมีความไวและความจ�ำเพาะต�่ำในการค้นหาวัณโรค อดูการทํางานของใอนวทัยาวะงตตางรๆงกนั ข้ามกลบั พบว่าการเอ็กซเรยป์ อดนอกจากจะเพม่ิ ความเสย่ี งตอ่ การ เป็นมะเร็งจากการได้รับรังสีเอ็กซ์แล้ว ยังมีโอกาสท�ำให้เกิดผลบวกลวง ท�ำให้ผู้ ตรวจพบความผิดปกติต้องเข้ารับการวินิจฉัยเพิ่มเติม เช่น การส่องกล้องเข้าไป ในระบบทางเดินหายใจ หรือบางรายถึงกับต้องผ่าตัดทรวงอก ท�ำให้ทุพพลภาพ หรอื เสยี ชวี ติ ไปเลยกม็ ี นอกจากนี้ มขี อ้ คน้ พบจากงานวจิ ยั วา่ การเอก็ ซเรยป์ อดใน ผู้ท่ีสูบบุหร่ี หากผลการตรวจแสดงว่าไม่ผิดปกติ ผู้ที่ได้รับการตรวจจะเกิดความ ประมาท ท�ำให้มีแนวโน้มที่จะไม่เลิกบุหรี่มากกว่าคนที่ไม่ได้รับการเอ็กซเรย์ปอด อีกด้วย จึงสรุปได้ว่าการเอ็กซเรย์ปอดน่าจะเป็นการ “ตรวจร้ายเสีย” ส�ำหรับคน ท่ัวไปท่ีไม่มีปัญหาสุขภาพมาก่อนหน้า ในส่วนต่อไปนเี้ ปน็ การตรวจทีอ่ าจไม่มโี ทษอยา่ งชัดเจน แต่ก็ไม่พบว่ามปี ระโยชน์ เชน่ กนั การตรวจคดั กรองสขุ ภาพเหลา่ นจี้ งึ เปน็ การ “ตรวจร้ายเสีย” ทางการเงิน ซ่ึงได้แก่ 40

อลั ตราซาวดชองทองบางสวน การตรวจคนหานว่ิ ในไต โรคไตอักเสบ กการาตรรวตจเลรือวดเพจื่อเดลกู อืารทดํางเาพนขอื่ องดอวกู ยั วาะตรางทๆำ� งานของอวยั วะตา่ งๆ การตรวจการท�ำงานของอวัยวะต่างๆ นับเป็นการตรวจคัดกรองแบบเหวี่ยงแห (ตามนิยามของนักวิชาการต่างประเทศท่ีเรียกว่า General health check) ซ่ึง เปน็ การตรวจแบบไมม่ จี ดุ หมายเฉพาะ วา่ ตอ้ งการคน้ หาความเสยี่ งหรอื โรคใดโรค หน่ึง เช่น การตรวจการท�ำงานของไต (การตรวจค่า BUN และ Creatinine) หรือตรวจการท�ำงานของตับ ในผู้ที่ไม่มีอาการหรือประวัติความเสี่ยงต่อการ เกิดโรค การศึกษาในหลายประเทศให้ข้อมูลท่ีสรุปได้ว่า การตรวจคัดกรองแบบ เหวี่ยงแหเป็นการตรวจท่ีไม่ให้ประโยชน์ เพราะไม่มีความไว คือ หากเป็นผู้ป่วย จริง การตรวจเช่นน้ีจะให้ผลบวกหรือผิดปกติก็ต่อเมื่อมีอาการของโรคลุกลาม ไปมากแล้ว เช่น ผู้ป่วยที่พบความผิดปกติจากการตรวจการท�ำงานของไต แสดง ว่าไตมีการเส่ือมสภาพไปมากกว่าร้อยละ 70 ซ่ึงอาจสายเกินไปท่ีจะแก้ไขและ ป้องกันภาวะไตวาย นอกจากนี้ การตรวจคัดกรองแบบเหวี่ยงแหไม่มีความจ�ำเพาะ คือ ไม่สามารถ ระบุได้ว่าความผิดปกติเหล่าน้ีมีสาเหตุมาจากโรคใดโรคหนึ่ง เพราะในคนท่ีไม่ เป็นโรคก็อาจให้ผลการตรวจท่ีผิดปกติได้เช่นกัน เช่น ขาดน้�ำ เสียเหง่ือมาก ออก ก�ำลังกายมาก รับประทานอาหารประเภทเนื้อสัตว์มาก หรือการใช้ยาบางอย่าง ก็อาจท�ำให้ค่า BUN และ Creatinine สูงขึ้นช่ัวคราว ดังน้ันจึงสรุปได้ว่า การตรวจการท�ำงานของอวัยวะต่างๆ หรือการตรวจแบบ เหวี่ยงแหเช่นน้ี เป็นส่ิงที่ไม่ควรด�ำเนินการ เพราะนอกจากไม่ช่วยให้ได้รับการรักษา ท่ีรวดเร็วข้ึนแล้ว ยังอาจจะเพ่ิมโทษจากการได้ผลตรวจที่เป็นลบลวง โดยท�ำให้เกิด ความมน่ั ใจแบบผดิ ๆ วา่ ตนเองไมเ่ ปน็ โรคหรอื ไมม่ คี วามเสยี่ งได้ หรอื อาจจะเพม่ิ โทษ จากการไดผ้ ลบวกลวง โดยทำ� ใหต้ อ้ งตรวจวนิ จิ ฉยั เพมิ่ เตมิ ซงึ่ สญู เสยี เงนิ และบาง ครั้งอาจจะมีความเส่ียงและอันตรายจากการวินิจฉัยเพิ่มเติม 41

การคดั กรองวัณโรค การตรวจหาโรคหืด ในผทู ไ่ี มมีอาการ ในผทู ี่ไมม อี าการ ออัลตลั ราตซารวด้าชซอ งาทอวงดบา์ชงส่อว นงทอ้ งบางสกโรว่ าครนไตตรอวกั จเสคบนหาน่ิวในไต “การตรวจอัลตร้าซาวด์ช่องท้องส่วนบนหรือส่วนล่าง” เป็นวิธีการตรวจร่างกาย ท่ีพบเห็นไดก้อารยต่ารงวจแเพลอื รด่หเพลือ่ าดยูกาใรนทชาํ งุดานตขรอวงจอวสัยุขวภะตา งพๆท่ีประชาสัมพันธ์ในโรงพยาบาล ตา่ งๆ ทง้ั ท่ีไม่เคยมีหลักฐานที่สนับสนุนให้ใช้วิธีการดังกล่าวในการตรวจคัดกรอง กลา่ วคอืสขุ ภาพสำ� หรบั คนทวั่ ไปทไ่ี มม่ อี าการหรอื ประวตั คิ วามเสยี่ งของโรคตา่ งๆ ไม่พบว่ามีประโยชน์อย่างชัดเจน ส�ำหรับผลเสียของการตรวจอัลตร้าซาวด์ในช่อง ท้องที่พบบ่อยคือ การสร้างความกังวลใจให้แก่ผู้รับการตรวจในกรณีที่พบความ ผิดปกติที่ยังไม่จ�ำเป็นต้องได้รับการรักษา เช่น นิ่วในถุงน�้ำดี ท้ังนี้เนื่องจากการ มีนิ่วในถุงน�้ำดีโดยไม่มีอาการแสดงใดๆ ไม่จ�ำเป็นต้องรักษา !ส�ำหรับ “การตตรวรจวอัลจตรรา้ายซาเวสดยี ์ช่อเงพทร้องาทะม้ังหโี ทมดษ”ตเพอ ่ือรกา างรคกัดากยรองสุขภาพนั้น มีหลักฐานสนับสนุนให้ใช้เฉพาะในการคัดกรองภาวะเส้นเลือดแดงใหญ่ในช่อง ท้องโป่งพอง หรือ Abdominal aortic aneurysms ซึ่งพบมากในชาวตะวันตก โเทดยา่ PนพSAนั้ บวเพา่ รกมกาาะาเะรรรพตง็ครตบดั วอวกจมา่ครลกอัดูกากงหรรมมคอปีางกดั รดกะว รโยยอชงPดนSAงัเ์ ฉกพลา่าวะสในามเพาศรถชกาชายว่ รทยเอวมี่ นิกอี จิซาฉเยรยัมุ ยภาปกาอวกดะวเา่ ส6น้ 5เลปอื ขีดน้ึแดไปง ใหญใ่ นชอ่ งทอ้ งโปง่ พองไดก้ อ่ นทจี่ ะเกดิ การแตก เลอื ดออกในชอ่ งทอ้ งจนเสยี ชวี ติ โดยผู้ป่วยท่ีวินิจฉัยได้จะได้รับการผ่าตัดเส้นเลือดแดงใหญ่น้ัน ดังน้ัน จึงสรุปได้ ว่าการตรวจอัลตร้าวซจารวาดย์ชเ่อสงยีท้อเพงทรั้งาหะมเสดียในเงปนิ รโะดชยาเกปรลกาลปุ่มรอะ่ืนโยๆชจนึง ไม่น่ากระท�ำ ใกนกาผรคูทาดัไ่ี มรกม รตีออางรกวาวณัร จโรคคัดกรองวณั โรคใใกนนาผรผตทู ร่ีไู้ทมวมจ่ีไีอหมาากโร่มาครหีอดื าการ สวณั�ำหโรรคับเปเมน็ ืออโลัรงตคไรทตาซยดิ าขตวดออ่ ช งรอ า้เงรยทาแอ นงรบังบาทงเปสมี่ วกี็นนาปรรกะลเา่ ทวศถหงึ ในน่ึงเอทกโรก่ีมาครสีผไตตาู้รปอรวักต่วจเสคยา่ บนงดหๆ้าวนยม่ิวใโานรไตตคงั้ นแี้ทตย่้ังรคุ าโบยรใหาณม่ รายเกา่ มากทสี่ ดุ (เมอื่ เทยี บกบั จำ� นวนประชากรทงั้ หมด) ทจ่ี รงิ แลว้ พวกเราหลาย คนอาจจะมีเชื้อวัณโรคอยู่ในตัวโดยไม่ได้แสดงอาการใดๆ แต่เชื้อนี้จะคอยฉวย โอกาสซ�้ำเตกาิมรเตมรื่อวจเเจลือ้าดขเอพงือ่ รด่ากู างรกทาาํ งยามนขีภอูมงอิควุ้มยั วกะัตนา โงรๆคต่�ำ เช่น ผู้ติดเชื้อเอชไอวี หรือ เป็นโรคอื่นๆ ที่ท�ำให้ภูมิคุ้มกันบกพร่อง 42

จากการที่วัณโรคส่วนใหญ่มักเกิดท่ีปอดและระบบทางเดินหายใจ เป็นเหตุให้ “การถ่ายภาพรังสีทรวงอก” หรือที่รู้จักกันดีว่า “การเอ็กซเรย์ปอด” ถูกน�ำมา บรรจุไว้ใน “ชุดตรวจร่างกาย” ที่สถานพยาบาลให้บริการกันอย่างแพร่หลาย ราวกับเป็นการตรวจ “ภาคบังคับ” ท่ีขาดไม่ได้ ทั้งๆ ท่ีไม่มีหลักฐานทางวิชาการ สนับสนุนให้ท�ำอย่างนั้น เพราะมีโอกาสน้อยมากที่การเอ็กซเรย์ปอดของคนท่ัวไป จรายเสีย เพเแสลรีย้วโาจดะะยมชเ่วีโปยทลใหษ่าป้ตตรระอวโจยรพชาบนงว์ ไกัณมา่วโรย่าคท่าซน่ึงเจทะ่าจก่าับยวเอ่างคห่ารใชือ้จเบ่าิกยสจา�ำกหปรับระบกรันิกสารุขนภ้ีเาปพ็นไกดา้กร็ตสาูญม นอกจากน้ี ในปัจจุบันก็ยังไม่มีวิธีการอื่น รวมทั้ง “การตรวจในห้องปฏิบัติการ” ท่ีควรน�ำมาใช้ตรวจหาวัณโรคในผู้ท่ีไม่ได้มีอาการใดๆ เช่นกัน ดกรอง กหมากดวย PSA การเอกซเรยปอด เช่น อาศัยอยู่ในบ้านเดียวกับผู้ป่วยวัณโรค ท่านผู้อ่านท่ีไม่ได้อยู่ใน “กลุ่มเส่ียง” หรือต้องคลุกคลีกับผู้ป่วย หรือมีภูมิคุ้มกันบกพร่อง ก็ไม่มีความจ�ำเป็นที่จะต้อง จรา ยเสยี เพราไระป่าเสงขกียอาเเงอยก็นิใหซโด้แเรขยย็งเป์ แปอรลงดากเปพ็เพรอื่ ียะตโงยรพวชจอนวแา่ลท้วา่ทน่ีจเะปชน็ ่ววยณั ปโ้อรงคกหันรตอื ัวไมให่ เ้ปพลยี องแดตภด่ ัยแู จลารกกั โษรคานสี้ขุ ภาพ วัณโรค ใกกนาผราตูทรรไ่ี มวตมจีอหราากโวราครจหืดหาโรคหืดในผูท้ ไ่ี ม่มีอาการ าร องทองบางสว น กคาวรันอไาอศเัยสอียยกโจราู่ใคารนไตกตสรอยวังักาจคเสนคมบนยหทนา่ีเนตติว่ ์ใ็มนสไไตาปรดเค้วมยีมแลลภะาเชว้ืะอทโราคงออายกู่เาปศ็นปตร้อะงจส�ำัมเผปัส็นกเับหฝตุ่นุใหล้หะลอาอยง คนเกิดความวิตกกังวลว่า สักวันหนึ่งตนเองหรือสมาชิกในครอบครัว โดยเฉพาะ อย่างยิ่งเด็กเล็กๆ จะต้องกลายเป็นโรคหืดอย่างหลีกเล่ียงไม่ได้ ผู้ที่ยึดถือหลัก ดเพ่อื ดูการทํางานขอกงอาวรัยว“ะตกา งันๆไว้ดีกว่าแก้” หรือ“การป้องกันโรคมีราคาถูกกว่าการรักษา” ก็มักจะ เท่ียวไปแสวงหาวิธีการตรวจร่างกายเพ่ือให้เจอโรคน้ีเสียแต่เน่ินๆแม้การป้องกัน และรกั ษาโรคกอ่ นจะลกุ ลามจะเปน็ หลกั การทดี่ ี แต่ด้วยข้อจ�ำกัดของเทคโนโลยีที่ มอี ยู่ เปน็ เหตุให้ “การตรวจในหอ้ งปฏิบัตกิ าร” เพือ่ ค้นหาโรคหดื ในคนทั่วไป ยังเปน็ สิ่งที่ไม่มีประโยชน์และไม่คุ้มค่า แต่หากว่าท่านหรือบุตรหลานมีอาการผิดปกติของ ทางเดนิ หายใจ เชน่ หลอดลมตบี หายใจลำ� บาก มเี สยี งหวดี แนน่ หนา้ อก หอบเหนอ่ื ย 43

มากดวย PSA ายเสีย เพราะเสยี เงนิ โดยเปลา ประโยชน ก็ควรจะรีบไปพบแพทย์ เน่ืองจากการซักประวัติและตรวจร่างกายในผู้ท่ีเพิ่งเริ่ม รค มกาีอรารกักาษรจาตะช่อใกน่วาไผรปยตูทใรไ่ี มหวมจ้สอีหาาากมโราาครหรดืถวินิจฉัยโรคหืดได้อย่างรวดเร็ว ซึ่งจะเป็นผลดีส�ำหรับ ทอ งบางสว น โกกราคราไตตรรอวักตจเสครบน หวานจว่ิ คในไน้ต หาโรคไตอกั เสบ นว่ิ ในไต การตรวจปัสสาวะและเลือดมีประโยชน์ในทางการแพทย์อย่างกว้างขวาง เมื่อ อดูการทาํ งานขอตงอ้อวงยั กวะาตรางตๆรวจสุขภาพหรือเกิดความเจ็บป่วยจนต้องไปพบแพทย์ ก็ดูเหมือนจะ เปน็ เรอื่ งธรรมดาทจ่ี ะตอ้ งเกบ็ ปสั สาวะและเจาะเลอื ดไปตรวจ หากไมม่ กี ารตรวจ กอ็ าจจะทำ� ใหห้ ลายคนคดิ วา่ เปน็ บรกิ ารทไี่ มค่ รบถว้ น ในขณะทคี่ นสว่ นมากไมไ่ ด้ สนใจเลยว่า การตรวจปัสสาวะและการตรวจเลือดแต่ละครั้งนั้น มีจุดมุ่งหมายที่ จะค้นหาโรคหรือความผิดปกติใดบ้าง การท่ีชนิดและความเข้มข้นของสารท่ีปะปนอยู่ในปัสสาวะและเลือดสามารถ บง่ บอกถงึ การทำ� งานของไตวา่ ยงั คงเปน็ ปกตหิ รอื ไม่ ทำ� ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจวา่ การ ตรวจปสั สาวะและเลอื ดจะชว่ ยในการคน้ หาโรคไตอกั เสบและนว่ิ ในไตในคนทวั่ ไป ได้ ซึ่งเป็นความเข้าใจท่ีผิด แม้โรคไตอักเสบและนิ่วในไตจะเป็นโรคร้ายแรง อาจท�ำให้เกิดอาการแทรกซ้อน เรอื้ รงั จนถึงขั้นเสียชีวติ หากแต่การศึกษาวิจัยในปัจจุบันพบว่า การตรวจปัสสาวะ และเลือดนั้นไม่มีประโยชน์ส�ำหรับการตรวจหาโรคทั้งสองในคนปกติ แต่ก็มีข้อ แนะน�ำให้ตรวจเฉพาะกลุ่มเสี่ยง ผู้ป่วยโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง และโรคหัวใจและหลอดเลือด เป็นกลุ่มที่ มีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคไตอักเสบ อย่างไรก็ตาม มีคนไทยจ�ำนวนมากท่ีเป็น โรคเหล่าน้ี แต่ไม่ได้ไปรับการรักษาจากแพทย์ จึงเสียโอกาสที่จะได้รับการดูแล เรื่องไตอักเสบไปด้วย อีกกลุ่มหน่ึงท่ีเป็นกลุ่มเส่ียง ได้แก่ ผู้ที่มีการติดเช้ือท่ีทาง เดินปัสสาวะซ�้ำซ้อนท่ีซ้ือยากินเอง ผู้ที่กินยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (ยา 44

สำ� หรบั บรรเทาอาการปวดขอ้ และกลา้ มเนอื้ ) หรอื ใชส้ มนุ ไพรบางชนดิ เปน็ ประจำ� หากท่านเป็นหน่ึงในกลุ่มเส่ียง ก็ควรหยุดพฤติกรรมเสี่ยงทันที และรีบไปพบ แพทย์ 45

บทสรุปสง่ ทา้ ย การตรวจคัดกรองสุขภาพมีทั้งตรวจดีได้และตรวจร้ายเสีย ประชาชนทุกคนต้อง พิจารณาอย่างรอบคอบเพื่อจะได้รับประโยชน์จากการป้องกันหรือการรักษาโรค แต่เนิ่นๆ ขณะเดียวกันจะได้หลีกเล่ียงโทษจากการตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติมหรือ การรักษาโรคโดยไม่จ�ำเป็น นอกเหนือไปจากการเสียเงินค่าตรวจคัดกรองโดย ไร้ประโยชน์ อย่างไรก็ตาม ข้อมูลความรู้ที่รวบรวมในหนังสือเล่มนี้อาจมีการเปล่ียนแปลง ได้ เช่นเดียวกันกับความรู้ที่แพทย์หลายท่านเคยได้รับทราบมาในอดีตและไม่มี โอกาสรบั ทราบขอ้ มลู ใหมท่ ค่ี น้ พบในปจั จบุ นั สง่ ผลใหแ้ พทยเ์ หลา่ นน้ั ยงั คงแนะนำ� ให้ประชาชนตรวจคัดกรองสุขภาพบางอย่างที่ระบุในหนังสือนี้ว่าไม่มีประโยชน์ ในทางตรงกนั ขา้ มประชาชนบางคนอาจมคี วามเสยี่ งหรอื ขอ้ บง่ ชพ้ี เิ ศษบางอยา่ งที่ ท�ำให้การตรวจคัดกรองสุขภาพท่ีไม่มีประโยชน์กับบุคคลท่ัวไป กลับมีประโยชน์ ต่อคนเหล่าน้ัน ซ่ึงตรงนี้ต้องอาศัยความรู้ที่ลึกและความเช่ียวชาญของแพทย์เป็น ผู้ตัดสินใจ จุดมุ่งหวังของหนังสือเล่มนี้จึงเป็นไปเพื่อให้ความรู้เบ้ืองต้นกับประชาชนทั่วไป ใหม้ คี วามรพู้ นื้ ฐานและตระหนกั ถงึ ความสำ� คญั และผลเสยี ของการตรวจคดั กรอง สขุ ภาพ และไมต่ งั้ ความหวงั ของการมสี ขุ ภาพดที ง้ั หมดไวท้ แ่ี พทยแ์ ละโรงพยาบาล เพราะได้เห็นข้อจ�ำกัดของความรู้ด้านการแพทย์ ดังน้ัน ประชาชนทุกคนต้องเป็น ผสู้ รา้ งสขุ ภาพทด่ี ขี องตนเอง ใหส้ มกบั ภาษติ โบราณทว่ี า่ “กนั ไวด้ กี วา่ แก”้ นน่ั เอง 46

เอกสารอ้างองิ 1. กรมบญั ชกี ลาง กระทรวงการคลงั . หนงั สอื กระทรวงการคลงั ที่ กค 0526.5/ว 166 ลงวันที่ 29 ธันวาคม 2539 เรื่อง ค่าตรวจสุขภาพประจ�ำปี. 2. กรมบัญชีกลาง กระทรวงการคลัง. ประกาศกระทรวงการคลัง เร่ือง อัตรา ค่าบริการสาธารณสุขเพ่ือใช้ส�ำหรับการเบิกจ่ายค่ารักษาพยาบาลในสถาน พยาบาลของทางราชการ. 2549. 3. คณะกรรมการขับเคล่ือนยุทธศาสตร์เพื่อสร้างความเช่ือมโยงด้านอาหาร และโภชนาการสู่คุณภาพชีวิตท่ีดี ภายใต้การด�ำเนินงานของคณะกรรมการ อาหารแหง่ ชาต.ิ คมู่ อื เครอื่ งชวี้ ดั ทางโภชนาการและโรคทเี่ กย่ี วขอ้ ง: โรงพมิ พ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์; 2555. 4. ธีระ ศิริสมุด, รักมณี บุตรชน, เชิญขวัญ ภุชฌงค์, หัชชา ศรีปล่ัง, นัยนา ประดิษฐ์สิทธิกร, ลี่ลี อิงศรีสว่าง และคณะ. การประเมินผลสัมฤทธิ์และ ปัจจัยที่มีผลต่อโครงการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกด้วยวิธีแปปสเมียร์ (Pap Smear) และวีไอเอ (Visual Inspection with Acetic Acid) ใน ประเทศไทย พ.ศ. 2548-2552. วารสารวชิ าการสาธารณสขุ .2555;21(3): 538-56. 5. นพิ า ศรชี า้ ง, วโิ รจน์ เจยี มจรสั รงั ษ,ี วชิ ยั เอกพลากร, ศริ เิ พญ็ ศภุ กาญจนกนั ต.ิ ต้นทุน และประสิทธิผลของวิธีการคัดกรองโรคเบาหวาน. วารสารวิชาการ สาธารณสุข. 2553;19(2):288-99. 6. ยุพิน ตามธีรนนท์, ปัณรสี ขอนพุดซา, อุษา ฉายเกล็ดแก้ว, ยศ ตีระวัฒนา นนท,์ Stepen Lim. การประเมนิ ความคมุ้ คา่ ของการใชย้ ากลมุ่ HMG-CoA reductase inhibitor (statin) เพ่ือป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือดชนิด ปฐมภูมิ: โครงการประเมินเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ; 2550. 47

7. ราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทยและสมาคมกุมารแพทย์แห่ง ประเทศไทย. แนวทางการวินิจฉัยและรักษาภาวะโลหิตจาง 2553. 8. วราลักษณ์ ศรีนนท์ประเสริฐ, ปฤษฐพร ก่ิงแก้ว. การประเมินต้นทุน- ประสทิ ธผิ ล และตน้ ทนุ -อรรถประโยชน์ ของการคดั กรองเบาหวานชนดิ ท่ี 2 ในประชากรไทย (อยู่ระหว่างการตีพิมพ์). 9. สำ� นกั งานประกนั สงั คม. สทิ ธปิ ระโยชน.์ [เขา้ ถงึ เมอ่ื 15 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2556]; เข้าถึงได้จาก: http://www.sso.go.th/wpr/category.jsp?lang= th&cat=772. 10. สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ การสำ� รวจอนามยั และสวสั ดกิ ารปี พ.ศ. 2552 และ 2554. 11. สำ� นกั งานสำ� รวจสขุ ภาพประชาชนไทย. รายงานการสำ� รวจสขุ ภาพประชาชน ไทยโดยการตรวจร่างกาย ครั้งที่ 4 พ.ศ. 2551-2. 12. ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. คู่มือบริหารกองทุนหลักประกัน สขุ ภาพแหง่ ชาติ ปงี บประมาณ 2556 เลม่ ที่ 2 การบรหิ ารงบบรกิ ารผตู้ ดิ เชอื้ เอชไอวีและผู้ป่วยเอดส์และการบริหารงบผู้ป่วยวัณโรค. กรุงเทพมหานคร. 13. ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. คู่มือบริหารกองทุนหลักประกัน สุขภาพแห่งชาติ ปีงบประมาณ 2556 เล่มท่ี 4 การบริหารงบบริการ ควบคมุ ปอ้ งกนั และรกั ษาโรคเรอ้ื รงั : บรกิ ารควบคมุ ปอ้ งกนั ความรนุ แรงของ โรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง. กรุงเทพมหานคร. 14. ส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. คู่มือบริหารกองทุนหลักประกัน สุขภาพแห่งชาติ ปีงบประมาณ 2556. กรุงเทพมหานคร 2555. 15. ส�ำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. แบบบันทึกการ ตรวจสุขภาพด้วยตนเอง ส�ำหรับนักเรียนช้ัน ม.1-ม.6. นนทบุรี: โรงพิมพ์ ส�ำนักกิจการองค์กรการสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2554. 48

16. สำ� นกั สง่ เสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . สมดุ บนั ทกึ สขุ ภาพ แม่และเด็ก. นนทบุรี: โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2555. 17. ส�ำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. แบบบันทึกการ ตรวจสุขภาพด้วยตนเอง ส�ำหรับนักเรียนช้ัน ป.5-ป.6. นนทบุรี: โรงพิมพ์ ส�ำนักกิจการองค์กรการสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2555. 18. สกุ จิ แยม้ วงษ.์ การพฒั นาแบบประเมนิ ความเสยี่ งตอ่ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด. 2548 19. สพุ จน์ คำ� สะอาด, สพุ รรณ-ี ศรอี ำ� พร พรหมเทศ, ไพบลู ย์ สทิ ธถิ าวร, ภทั รวฒุ ิ วัฒนศัพท์, ณรงค์ ขันตีแก้ว, นพดล พิมพ์จันทร์ และคณะ. สมการท�ำนาย ความเสย่ี งการเกดิ โรคมะเร็งทอ่ น�ำ้ ดขี องประชาชนภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ประเทศไทย. ศรีนครินทร์เวชสาร. 2552;24(3):231-9. 20. The benefits and harms of breast cancer screening: an independent review. Lancet. 2012 Nov 17;380(9855):1778-86. 21. Aberle DR, Adams AM, Berg CD, Black WC, Clapp JD, Fagerstrom RM, et al. Reduced lung-cancer mortality with low-dose computed tomographic screening. N Engl J Med. 2011 Aug 4;365(5): 395-409. 22. Barzi F, Patel A, Gu D, Sritara P, Lam TH, Rodgers A, et al. Cardiovascular risk prediction tools for populations in Asia. J Epidemiol Community Health. 2007 Feb;61(2):115-21. 23. Bateganya M, Abdulwadud OA, Kiene SM. Home-based HIV voluntary counselling and testing (VCT) for improving uptake of HIV testing. Cochrane Database Syst Rev. 2010(7):CD006493. 49