ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชุมชน พ.ศ. 2559

ถอดบทเรยี นบ้านหนังสือชุมชน 2559 บ้านหนังสือชุมชนบ้านพึ่งตน เดิมเป็นบ้านพักครูหลังแรกของโรงเรียนวัดควนชะลิก สร้างข้ึน เม่อื ปี พ.ศ. 2515 มีลักษณะเปน็ บา้ นสองชัน้ ใต้ถุนสูง ชั้นบนมีห้องนอน 2 หอ้ ง มหี ้องครัว 1 หอ้ ง และ เมื่อปี พ.ศ. 2545 โรงเรียนวัดควนชะลิกจะขอร้ือถอนเน่ืองจากช�ำรุด ไม่สามารถพักอาศัยได้อีกต่อไป ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราชควนชะลิก ได้ขอไว้เพ่ืออนุรักษ์และปรับปรุงซ่อมแซมเป็นห้องสมุดชุมชน ต่อมา พ.ศ. 2555 ได้รับงบประมาณจากกรมส่งเสริมวัฒนธรรม และศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราชควนชะลิก ปรับปรุงซ่อมแซมบ้านพักดังกล่าว โดยให้คงสภาพโครงสร้างเดิมของบ้านพักไว้ให้มากท่ีสุด แต่ทาสี ให้สดใส เพอื่ สร้างบรรยากาศทส่ี ดชืน่ แจ่มใส และเพ่ือการยืดอายุของไม้ รวมทงั้ ใชต้ ้นไมเ้ ปน็ รั้ว เพื่อบงั ตา และใหค้ วามรม่ รนื่ ตอ่ มาในปี พ.ศ. 2556 กศน. อำ� เภอหวั ไทร ไดค้ ดั เลอื กสถานทแ่ี หง่ นเี้ ปน็ บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะ ตามนโยบายของส�ำนักงาน กศน. จนกระทั่งปี พ.ศ. 2559 ยังคงด�ำเนินการอย่างต่อเนื่องและ ไดเ้ ปลีย่ นชือ่ เป็น “บ้านหนงั สือชมุ ชน” ตามท่ีส�ำนกั งาน กศน. ก�ำหนด 49

...ท�ำไมถึงทำ� ... ผอ.ชุมแกว้ รยุ แก้ว ผอ.ชุมแก้ว และครูไพรินทร์ รุยแก้ว เป็นบุคคลท่ีให้ ความส�ำคัญกับเด็ก และการศึกษา โดยเฉพาะการอ่านมากดังที่ น้องสา (คุณวิลาวัณย์ ทองปาน) ผู้ดูแลบ้านหนังสือชุมชน ได้เล่าว่า “ผอ.ชุมแก้ว เป็นคนน่ารักมาก อารมณ์ดี รักเด็กมาก รับฟัง ลูกหลาน ส่วนอาจารยไ์ พรินทร์ จะเป็นคนเก่งมาก มคี วามคิดดี ชอบบันทึก อาจารย์เขียนหนังสือเป็นเล่ม ๆ จะเป็นคนคิด เปน็ หวั เรยี่ วหวั แรงหลกั คนอนื่ ๆ เปน็ ผชู้ ว่ ย อาจารยท์ ำ� ดว้ ยใจรกั ” ท่าน ผอ.ชุมแก้ว เกษียณอายุราชการในต�ำแหน่งผู้อ�ำนวยการ โรงเรยี นวดั ควนชะลกิ และปจั จบุ นั ในวยั 74ปีเปน็ ประธานศนู ยว์ ฒั นธรรม เฉลิมราชควนชะลิก ซ่ึงการส่งเสริมแหล่งเรียนรู้เป็นบทบาทหน่ึง ของศนู ย์วฒั นธรรมดังกล่าว ส่วนครูไพรินทร์ อายุ 65 ปี เคยเป็นครูสอนภาษาไทย ก่อนเกษยี ณอายุราชการซง่ึ ครู ไดเ้ ล่าใหเ้ ราฟงั วา่ “ในสมยั ที่เปน็ เด็ก ไมม่ หี นงั สอื ใหอ้ า่ น ตอ้ งแอบเอาเงนิ คา่ อาหารไปเชา่ หนงั สอื อา่ น เราดอ้ ยโอกาส เปน็ บา้ นนอกมาก จงึ อยากใหเ้ ดก็ ไดอ้ า่ นหนงั สอื ” ครูไพรินทร์ รยุ แก้ว 50

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สอื ชมุ ชน 2559 และครูไพรินทร์ ได้เล่าต่อว่า ตนเองได้จัดห้องสมุดชุมชนตั้งแต่ ยังไม่เกษียณอายุราชการ เน้นให้ประชาชนเข้ามาอ่านหนังสือ แต่เน่ืองจากอยู่ช้ัน 2 ของศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราชควนชะลิก ท�ำให้ ชาวบา้ นไมส่ ะดวกในการมาใชบ้ รกิ าร และเปน็ สถานทท่ี ม่ี คี นมาตดิ ตอ่ เป็นประจำ� ทำ� ให้ผอู้ า่ นไม่มีสมาธิ จงึ ขอย้ายมาอยทู่ บี่ า้ นพักหลังแรก ในปี พ.ศ.2545 ซงึ่ มีทำ� เลทต่ี ั้งดี ตดิ ถนน สะดวกในการเข้าถึงบริการ เพื่อให้ผู้ปกครองที่มารอรับลูกหลาน และชาวบ้านมาใช้ตามโอกาส ซ่ึงครั้งแรกยังคงเป็นสภาพอาคารเก่าจึงเป็นจุดเร่ิมต้นของการ ดำ� เนินงานบา้ นหนังสอื ชมุ ชน มาจนถงึ ทกุ วันน้ี 51

...ใครทำ� บา้ ง... นายสายณั ต์ แกว้ มณี ผู้ใหญ่บา้ นหมทู่ ี่ 4 และ นางสาววิลาวัณย์ ทองปาน นางอุบลรตั น์ ทองคง ผูใ้ หญบ่ ้านหมู่ที่ 5 (ซา้ ย) ผู้ดูแลบ้านหนังสือชมุ ชน ด้วยความที่ครูไพรินทร์ต้องการให้เด็กได้มีโอกาสอ่านหนังสือ จึงท�ำห้องสมุดมาตั้งแต่ สมัยเป็นครูและปรับเปลี่ยนเร่ือยมาให้เหมาะสมกับสภาพ และการบริการ จนในท่ีสุดได้ปรับปรุงอาคาร บ้านพักครูให้เป็นบ้านหนังสือท่ีสวยงาม น่าเข้ามาใช้บริการ เด็กนักเรียนชายคนหนึ่งไม่เข้าไปใช้บริการ ห้องสมุดของโรงเรียนตนเอง แต่มาใช้บริการที่บ้านหนังสือแห่งน้ี คงจะเป็นค�ำตอบที่ดีท่ีสุด นอกจาก ครูไพรินทรแ์ ลว้ ยังมี ผอ.ชมุ แกว้ ชว่ ยเหลอื ในทกุ ๆ ดา้ น รวมทงั้ นายกองคก์ ารบริหารสว่ นตำ� บลบางนบ นายสายัณต์ แกว้ มณี ผ้ใู หญ่บ้านหมทู่ ี่ 4 และนางอบุ ลรตั น์ ทองคง ผูใ้ หญบ่ า้ นหมู่ท่ี 5 ร่วมจดั ด้วย 52

ถอดบทเรยี นบา้ นหนังสอื ชุมชน 2559 ...ท�ำอะไร... ครูไพรินทร์ ผอ.ชุมแก้ว และทีมงานของศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราชควนชะลิก โดยเฉพาะ นอ้ งสา ไดป้ รบั ปรงุ ซอ่ มแซมบา้ นพกั ครทู เี่ กา่ ทรดุ โทรมใหม้ สี ภาพทใี่ ชง้ านได้ รวมทง้ั ทาสใี หส้ ดใสนา่ เขา้ มา ใช้บริการ สร้างบรรยากาศในการอา่ น จดั หนังสือที่หลากหลาย คอมพิวเตอร์ และอนิ เทอรเ์ นต็ ใหบ้ ริการ แกค่ นในชมุ ชนควนชะลิก นอกจากนี้ได้มีการจัดกิจกรรมต่าง ๆ เพ่ือส่งเสริมการรักการอ่านอยา่ งต่อเนือ่ ง ไดแ้ ก่ d การจัดประกวดยอดนักอา่ น มีการก�ำหนดรางวัลไว้และใหร้ างวลั 3 ประเภท คอื 1) รางวัลอา่ นสม�่ำเสมอ 2) รางวัลอา่ นเอาเป็นเอาตาย และ 3) รางวัลอ่านตามความสนใจ โดยน้องสาได้จัดท�ำสถิติช่วง 3 เดือนติดต่อกันท่ีมาใช้บริการหนังสือเป็นประจ�ำ โดยไม่แจ้งให้ผู้อ่านทราบ ลว่ งหนา้ d สง่ หนงั สอื ส่บู า้ น นอ้ งสาจดั ทำ� ประกาศรับสมคั ร บ้านท่ีเป็นสมาชิก และจัดหนังสือไปให้ที่บ้าน ท้ังพ่อ แม่ และลูก โดยการสอบถามความต้องการอ่าน และพจิ ารณาจากสถติ ิ การยืม หนังสือ ส�ำหรับผู้ใหญ่ให้คร้ังละ 5 เล่ม ยืมได้ 3-5 วัน ส่วนเด็กให้ คร้งั ละ 1-2 เล่ม ยืมได้ 2 วัน ซึ่งได้รับการสนบั สนุนกระเปา๋ หนังสือ จากศูนย์วัฒนธรรมเฉลมิ ราชควนชะลิก และ กศน.อ�ำเภอหัวไทร 53

d ใหย้ มื แวน่ ตาแกผ่ สู้ งู อายุ ครไู พรนิ ทร์ และนอ้ งสา หนังสือท�ำมือ ได้จัดแว่นตาให้ส�ำหรับผู้สูงอายุท่ีมาบ้านหนังสือชุมชนยืมได้ เพื่อให้ อ่านหนังสือ หรอื ดภู าพจากหนงั สอื ไดช้ ดั เจนย่ิงขึ้น d ประกวดการท�ำหนังสือเล่มเล็ก เป็นกิจกรรม ที่เสริมสร้างกระบวนการคิด อ่านและเขียน โดยศูนย์วัฒนธรรม เฉลิมราชควนชะลิก จัดท�ำประกาศเรื่องการประกวดไปทุกโรงเรียน ในอ�ำเภอหัวไทร เพ่ือสมัครเข้ามาประกวด ซึ่งมีโรงเรียนท่ีสมัคร เขา้ ประกวดจำ� นวน13แหง่ แบง่ ออกเปน็ 2ระดบั คอื ระดบั ประถมศกึ ษา ป. 4 - 6 และระดับมัธยมศกึ ษา ม. 1 - 3 ครแู ตล่ ะโรงเรยี นจะตอ้ งสอน การท�ำหนังสือเล่มเล็กเอง แล้วส่งนักเรียนมาประกวดเป็นทีม ทีมละ 3 คน ในการประกวดใช้เวลา 6 ช่ัวโมง ซ่ึงน้องสาเล่าว่า “ได้เห็น ความสามารถของนกั เรยี นมกี ารแบง่ งานกนั ทำ� คนหนงึ่ จะแตง่ เรอื่ ง คนหน่ึงเขียน และอีกคนหน่ึงวาดภาพ” ต่อมา บางโรงเรียน ได้พัฒนาต่อยอดจากกิจกรรมประกวดการท�ำหนังสือเล่มเล็กคร้ังนี้ โดยการให้นักเรียนท�ำหนังสือเล่มเล็กเก่ียวกับเรื่องวิชาการ เพ่ือ สง่ เข้าประกวดงานวชิ าการ และได้รับรางวัลระดับจังหวัด คือ รางวัล เหรียญเงินในระดับประถมศึกษา และรางวัลเหรียญทองในระดับ มัธยมศกึ ษา 54

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสือชุมชน 2559 d จัดประกวดมุมหนังสือที่บ้าน ศูนย์วัฒนธรรมเฉลิมราชควนชะลิก ได้ประกาศเร่ือง การประกวดมุมหนงั สอื ท่บี ้าน และให้มาสมคั ร แตง่ ต้งั คณะกรรมการประเมินและมอบรางวลั d เป็นแหล่งเรียนรู้ ครูน�ำนักเรียนมาเรียนรู้นอกห้องเรียนที่บ้านหนังสือชุมชน โดยให้ นกั เรยี นเลอื กหนงั สอื อา่ นตามความสนใจ แลว้ บนั ทกึ เรอื่ งทอี่ า่ น ใครเปน็ ผแู้ ตง่ เดอื นละครง้ั เพอื่ ใหน้ กั เรยี น รักการอ่านและเป็นการฝึกการเขียนให้ถูกต้อง เขียนย่อจับใจความส�ำคัญได้ ซึ่งนักเรียนที่มีความตั้งใจ จะมีพฤตกิ รรมเปลี่ยนแปลงใหเ้ ห็นอย่างชัดเจนจะมคี วามรบั ผิดชอบมากขึ้น ต้ังใจเรียนมากขึ้น เนื่องจาก บ้านหนังสือชุมชนแห่งน้ี จะมีบรรยากาศที่น่าอ่าน มีอิสระ ในการเขา้ ใชบ้ รกิ าร นอกจากนย้ี งั มเี ดก็ จากศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ มาใช้บริการด้วย 55

..ทำ� อยา่ งไร... นอ้ งสา เลา่ วา่ สว่ นใหญค่ รไู พรนิ ทรจ์ ะเปน็ คนคดิ ทง้ั หมด ท้ังกิจกรรม และการสร้างบรรยากาศ อาคารสถานท่ี การตกแต่ง การจัดมุมต่าง ๆ ส่วนการปฏิบัติน้ันจะมีตนเองและคนอื่น ๆ เปน็ คนชว่ ยทำ� ผอ.ชมุ แกว้ จะสนบั สนนุ ในฐานะประธานศนู ยว์ ฒั นธรรม เฉลิมราชควนชะลิกเป็นอย่างดี ท้ังงบประมาณในการปรับปรุง ซ่อมแซมอาคาร ซ้ือหนังสือ ส่ือต่าง ๆ มอบหมายบุคลากรจาก ศนู ยว์ ฒั นธรรมเฉลมิ ราชควนชะลกิ มาเปน็ ผดู้ แู ลบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน คอื น้องสา น่นั เอง ซง่ึ น้องสาต้องดูแลท�ำความสะอาด จดั กจิ กรรม ตา่ ง ๆ ทง้ั ในและนอกบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน มกี ารแตง่ ตง้ั คณะกรรมการ บ้านหนังสือชุมชน ซึ่งท้ังหมดเป็นอดีตครู ท�ำให้การประสานคน ในชมุ ชนไดง้ า่ ย เนอื่ งจากทกุ คนในชมุ ชนเปน็ ลกู ศษิ ยข์ องครทู กุ ทา่ น ประกอบกับการด�ำเนินงานที่ท�ำให้ชาวบ้านเห็นเป็นรูปธรรมและ เปน็ ประโยชนแ์ กค่ นในชมุ ชนจงึ ไดร้ บั ความรว่ มมอื จากคนในชมุ ชนเปน็ อยา่ งดี ทงั้ การของบประมาณสมทบ หรือการรบั บรจิ าคหนงั สอื การมาเขา้ ร่วมกิจกรรมทบ่ี ้านหนงั สอื ชมุ ชนจดั เป็นตน้ 56

ถอดบทเรียนบ้านหนังสอื ชมุ ชน 2559 ... ผลของการจัด ... ประชาชนท่ีมาอ่านหนังสือที่น่ี อ่านแล้วสามารถน�ำไปใช้ คณุ วลิ าวรรณ คงเรือง ไดจ้ รงิ เช่น คุณวิลาวรรณ คงเรอื ง อ่านแล้วจดบันทกึ ทุกครั้งในเรอ่ื ง ทต่ี นเองสนใจ วนั หนง่ึ เธอตอ้ งการทำ� ปยุ๋ หมกั เธอมาเปดิ ดสู มดุ ทจ่ี ดไว้ และคิดวิเคราะห์ว่าวัสดุใดให้แร่ธาตุอะไร ในชุมชนตนเองมีวัสดุใด มาท�ำปุ๋ยได้บ้าง ถ้าไม่มีมีที่ไหน ถ้าไปซ้ือมาทำ� คุ้มไหม ถ้าจะท�ำปุ๋ย ตอ้ งมคี ณุ ภาพดี ปลอดภยั ทสี่ ำ� คญั ราคาตอ้ งถกู ดว้ ย แลว้ จะทำ� อยา่ งไร นอกจากค้นจากหนังสือแล้ว เธอยังไปหาจากอินเทอร์เน็ต ถามผู้รู้ ไปศึกษาดูงาน ซื้อปุ๋ยท่ีขายทั่วไปมาดู ลองผิดลองถูก จนปัจจุบัน เธอท�ำปุ๋ยขายและใช้ปุ๋ยตนเองปลูกมะละกอและพริก ขณะน้ีก�ำลัง ทดลองท�ำเรื่องไร่ละหกแสนบาทจากหนังสือที่อ่านพบ เธอไม่เช่ือว่า จะเป็นไปได้ แล้วคงได้ทราบในอนาคต นอกจากเรื่องของเธอแล้ว ยังมีกรณีการฟ้องร้องขอท่ีดินคืน ผู้ร้องเห็นเร่ืองคล้ายของตนเอง ในหนงั สอื จงึ ทำ� ตาม ฟอ้ งรอ้ งตามขนั้ ตอนจนชนะในทสี่ ดุ จะเหน็ ไดว้ า่ ประชาชนจะอา่ นก็ต่อเมือ่ การอ่านนน้ั เปน็ ประโยชน์ น�ำไปใช้ได้ทันที ปัจจุบันบ้านหนังสือแห่งนี้เป็นแหล่งศึกษาดูงานของ โรงเรียน พฒั นาชมุ ชน และผู้สนใจท่ัวไป เนื่องจากบา้ นหนังสอื อยใู่ น บริเวณเดียวกันกับศูนย์วัฒนธรรม ผู้ท่ีมาศูนย์วัฒนธรรมจะพบเห็น บา้ นหนงั สอื ดว้ ย เปน็ ทช่ี นื่ ชอบของผพู้ บเหน็ มหี ลายทา่ นไดน้ ำ� หนงั สอื มามอบให้ดว้ ย 57

ปญั หา/แนวทางแก้ไข พอถามถึงปัญหาครูไพรินทร์บอกว่า ไม่มี เพราะคนชอบอ่านก็มาอ่าน คนไม่ชอบอ่านก็ไม่มา แต่จะทำ� อย่างไรให้คนไม่ชอบมาอ่าน ผลกระทบเชิงบวก ผู้มาใช้บริการน�ำความรู้จากหนังสือไปปฏิบัติจนสามารถเป็นต้นแบบได้ สามารถยืนได้ ด้วยตนเอง เปน็ เครือข่ายซงึ่ กันและกนั ใครท่ีไม่รูจ้ ักกนั พอมีอาชีพเดียวกนั ก็จะรู้จกั กนั ปรกึ ษาหารือกนั ...จดุ เดน่ ... สถานท่ีตัง้ ของบา้ นหนงั สือชมุ ชนทตี่ ิดถนน สะดวกแก่การเข้ามาใช้บรกิ าร บรรยากาศดงึ ดดู ใจ ให้เข้าใช้บรกิ าร สถานท่ีมีความร่มร่นื สวยงาม ตลอดจนการรกั การอ่านของครูไพรินทร์ ความมุ่งมนั่ ต้ังใจ ของครูไพรินทร์ท่ีท�ำให้ทุกคนเห็น จึงได้รับความช่วยเหลือ สนับสนุนเป็นอย่างดี ตลอดจนความเข้มแข็ง ของชุมชน ที่เข้ามามสี ่วนรว่ มในการจดั และรบั บรกิ าร 58

ถอดบทเรยี นบ้านหนังสือชุมชน 2559 ... ความฝันของเจา้ ของบา้ น ... ต้องการให้มีหนังสือเก่ียวกับเทคโนโลยีการเกษตรมากขึ้น เพราะคนในชุมชนชอบอ่านแล้ว เอาไปใช้ได้จริง หนังสือไม่ถูกใจก็ไม่อ่าน และต้องการที่จะจัดมุมเฉพาะเร่ืองท่ีเกี่ยวข้องกับชุมชน เช่น เรอื่ งปาล์ม เพือ่ ใหค้ นมาใชบ้ รกิ ารหาหนงั สือและเอกสารงา่ ยยง่ิ ขึ้น การเตรียมการเผยแพร่ เนอ่ื งจากผดู้ แู ลมเี พยี งคนเดยี ว ถา้ หากไมอ่ ยวู่ นั ใด คนมาศกึ ษาดงู านหรอื ใชบ้ รกิ าร กไ็ มส่ ะดวก จงึ คดิ วา่ จะท�ำสื่อมัลติมเี ดยี เพอ่ื เปดิ ให้ดเู น้อื หาท่ีตอ้ งการเผยแพรไ่ ดส้ ะดวกยง่ิ ขึน้ 59

บ้านท่าเชียด หมู่ที่ 3 บ้านท่าเชียด ตำ� บลคลองใหญ่ อ�ำเภอตะโหมด จังหวัดพัทลงุ “จริง ๆ แล้ว นายสวาท สนั หละ ผูใ้ หญ่บ้าน หมทู่ ่ี 3 ผมเป็นคนไม่ชอบอา่ นหนงั สือ แตท่ ท่ี �ำเพราะ...ทำ� ตามหน้าท”่ี 60

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 ทำ� ไมถงึ ทำ� ...... ผใู้ หญส่ วาท สนั หละ เจา้ ของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน ปจั จบุ นั อายุ 40 ปี เป็นบุตรคนท่ี 2 ในจ�ำนวนพ่ีน้อง 5 คน มีบิดา เปน็ ผใู้ หญบ่ า้ นซงึ่ ในบา้ นของบดิ ามมี มุ หนงั สอื ทวั่ ไปและหนงั สอื พมิ พ์ จนบิดาเกษียณแล้วจึงได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านต่อจากบิดา และย้ายบ้านออกมาอยู่กับภรรยาและบุตรอีก 3 คน รวมท้ังน�ำ ชนั้ หนงั สอื ของบดิ ามาดว้ ย เปน็ ชน้ั เหลก็ เกา่ ๆ จำ� นวน 4 หลงั เพราะ คดิ วา่ เปน็ สว่ นหนง่ึ ของบา้ นผใู้ หญบ่ า้ นดว้ ยนสิ ยั สว่ นตวั แลว้ ผใู้ หญส่ วาท แอบกระซิบว่า “จริง ๆ แล้ว ผมเป็นคนไม่ชอบอ่านหนังสือ แตท่ ที่ ำ� เพราะทำ� ตามหนา้ ที่ ผมชอบอา่ นเรอื่ งเกษตรอยา่ งเดยี ว” ในขณะท่ีตอบเพื่อนผู้ใหญ่สวาทบอกว่า “ถ้าชอบอ่าน ป่านนี้ ไปไกลแล้ว” ถ้าเป็นอย่างนี้แล้ว ท�ำไมจึงท�ำบ้านหนังสือล่ะ ผใู้ หญ่สวาทขยายความต่อไปอีกวา่ “ผมชอบสังสรรค์ ชอบให้มี คนมาบ้านเยอะ ๆ ต้องการมีเพื่อน พอใจถ้ามีเพื่อนเยอะ และดว้ ยหนา้ ทผี่ ใู้ หญบ่ า้ น ตอ้ งมบี า้ นเปน็ จดุ รวมของชาวบา้ น ประสานงานงา่ ยขน้ึ สะดวกขน้ึ ใคร ๆ กม็ าได้ ถา้ มบี า้ นหนงั สอื ดว้ ย คนที่มาคอยติดต่องาน หรือมาคอยประชุม ก็เปิดหนังสือ อ่านบา้ งดูบา้ งไปพลาง ๆ” ด้วยความคดิ น้ี ผ้ใู หญ่สวาท จงึ ตอ้ ง จัดพื้นที่บริเวณบ้านให้มีต้นไม้ให้ความร่มรื่น น่าเข้ามานั่งพัก น่ังด่มื กาแฟ พูดคุย ดู อ่านหนังสอื ดว้ ย 61

ใครท�ำบ้าง.... นางสาลนี า สนั หละ นางสาวสัจตรีญา อาดา หรอื ครมู ะ นางสาวสะริม คารักษ์ ภรรยาผูใ้ หญบ่ ้าน ครู กศน. ต�ำบล ผู้ชว่ ยผู้ใหญ่บา้ น เม่อื ส�ำนักงาน กศน. มีนโยบายทำ� บ้านหนงั สืออจั ฉริยะ ในปี 2556 บ้านผ้ใู หญ่ก็เข้าโครงการ กับเขาด้วย พอมีการประกวดบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน กศน.อำ� เภอตะโหมด กส็ ง่ เข้าประกวดด้วยอกี จนกระท่งั วันหน่ึงนายสมทบ กรดเต็ม ผู้อ�ำนวยการส�ำนักงาน กศน.จังหวัดพัทลุง ได้มาเยี่ยมเยียน จึงทราบว่า ได้รับรางวัลชนะเลิศในระดับจังหวัด และจะส่งเข้าชิงในระดับกลุ่มส�ำนักงาน กศน. จังหวัด ตอนนั้น มี กศน.อำ� เภอตะโหมด โดยครสู จั ตรญี า อาดำ� หรอื ครมู ะ นำ� หนงั สอื ชนั้ วางหนงั สอื มาใหเ้ พม่ิ เตมิ ทำ� ปา้ ยชื่อ บ้านหนังสือชุมชน มาช่วยจัดกิจกรรม ให้ค�ำแนะน�ำต่าง ๆ ฯลฯ แต่ภาระของผู้ใหญ่บ้านน้ันมีมาก ประกอบกับผู้ใหญ่สวาทก็ไม่ค่อยชอบอ่านหนังสือ แต่อยากให้เด็ก ๆ ได้อ่านหนังสือ จึงไม่ค่อยได้จัด บ้านหนังสอื จะมกี แ็ ตภ่ รรยา (นางสาลนี า สนั หละ) และผู้ชว่ ยผู้ใหญ่บา้ น (นางสาวสะรมิ คำ� รักษ)์ เปน็ ผู้จัดการดูแลบ้านหนังสือ หากมีปัญหา จึงปรึกษาและขอค�ำแนะน�ำจากผู้ใหญ่สวาท ท้ังสองท่านได้จัด หนังสือข้ึนช้ันให้เป็นระเบียบ คอยยกหนังสือที่ให้บริการหน้าบ้าน และยกเข้าห้องเมื่อเวลาฝนตก เพราะกลวั ว่าหนังสือจะเปยี กชื้น 62

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสอื ชมุ ชน 2559 ท�ำอะไร.... ผู้ใหญ่สวาทแอบวางแผนไว้ในใจว่า ต้องการจัดบ้านให้เป็นศูนย์กลางของคนในชุมชน เพื่อสะดวกในการท�ำหน้าที่ผู้ใหญ่บ้าน จึงจัดเตรียมช้ันหนังสือ มุมหนังสือพิมพ์ กาแฟ และกาน�้ำร้อน ซงึ่ เสยี บปลกั๊ ไฟตลอด 24 ชว่ั โมงไวบ้ รกิ ารเพอื่ คนทเ่ี ขา้ มาใชบ้ รกิ ารจะไดไ้ มผ่ ดิ หวงั อยากอา่ นไดอ้ า่ น อยากด่ืม ไดด้ มื่ ซึง่ ต่อมาสถานทีน่ ก้ี ็เปน็ ศนู ยก์ ลางจริง ๆ เปน็ สถานท่พี บปะพดู คยุ สถานท่ีจัดประชุม และศูนย์รวม การจัดกิจกรรมพัฒนาอาชีพเพ่ือเพิ่มรายได้ของคนในชุมชน เช่น หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ศนู ยป์ ฏบิ ตั กิ ารตามโครงการแกไ้ ขปญั หาความยากจน ทท่ี ำ� การกองทนุ หมบู่ า้ น กลมุ่ ออมทรพั ยเ์ พอื่ การผลิต กองทุนแมข่ องแผน่ ดิน เป็นต้น เยอื้ งไปจากบา้ นผใู้ หญม่ มี สั ยดิ ทเี่ ดก็ ๆ จะตอ้ งมาเรยี นศาสนาในวนั เสารท์ กุ คน ผปู้ กครองทม่ี าสง่ และรบั เดก็ กจ็ ะแวะมาอา่ นหนงั สอื ระหวา่ งรอลกู มาเรยี นศาสนา (อา่ นคมั ภรี อ์ ลั กรุ อาน) ทมี่ สั ยดิ เปน็ ประจำ� นอกจากนค้ี รมู ะ ครู กศน.ตำ� บล และคณะ ไดม้ าร่วมกันจัดกิจกรรมส่งเสรมิ การอา่ นให้แก่เดก็ ๆ ดว้ ย 63

ท�ำอย่างไร.... ภรรยา และผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านจะเป็นผู้ดูแลบ้านหนังสือ กิจกรรมประจ�ำท่ีเด็กช่ืนชอบ คือ การวาดภาพระบายสี กจ็ ะมภี รรยาผู้ใหญ่บ้านมาช่วยจดั มคี รมู ะ นายพสธร อนิ แพง (บรรณารักษ)์ และ นางสาวจริ าพร วนุ่ สนิ (ครสู อนคนพกิ าร) รว่ มกนั จดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ น เชน่ กจิ กรรมเลา่ นทิ าน กจิ กรรม หนา้ กากแฟนซี กจิ กรรมทชิ ชมู่ หศั จรรย์ กจิ กรรมอา่ นหนงั สอื ตามรอยคำ� สอนพอ่ หลวง กจิ กรรมทายปรศิ นา ส�ำนวนสุภาษติ ค�ำพงั เพย กิจกรรมประดิษฐ์พดั นกฮกู อาเซยี น เปน็ ต้น โดย กศน.อำ� เภอตะโหมด จะจัดท�ำ เปน็ ตารางการจดั กิจกรรมสง่ เสริมการอา่ นหมุนเวียนไปยังบา้ นหนังสือชมุ ชนทุกแหง่ ในอ�ำเภอ 64

ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชมุ ชน 2559 ผลของการจัดบ้านหนังสือชุมชน.... ผใู้ หญส่ วาทไมไ่ ดม้ งุ่ หวงั รางวลั อะไรคดิ เพยี งจดั ไปตามหนา้ ท่ีพยายามทำ� ใหด้ ตี ามทม่ี คี นแนะนำ� และเป็นสถานทอ่ี ่าน เขียนสำ� หรับลูก ๆ ของผใู้ หญ่ด้วย ทัง้ เรียนท้งั เล่น โดยเฉพาะลูกสาวคนเลก็ นอกจาก ชวนเพือ่ น ๆ มาวาดรูปแลว้ ผู้ใหญ่ไดถ้ ือโอกาสสอนเรือ่ งของความมีระเบยี บ สอนใหเ้ กบ็ ของทกุ ครั้งท่เี ล่น เสรจ็ แล้ว สำ� หรบั คนในชุมชนกไ็ ดร้ ับประโยชนจ์ ากการอ่านบา้ ง แต่ยังไมเ่ ปน็ ทพ่ี ึงพอใจของผูใ้ หญ่นักและ คดิ วา่ เพงิ่ ทำ� ไดเ้ พยี ง 60 - 70 % เท่าน้นั ในชว่ งทผ่ี ้ใู หญไ่ ดจ้ ดั งานกศุ ลของมสั ยดิ มผี นู้ ำ� ชมุ ชน และประชาชนทวั่ ไปมางานนน้ี บั หม่นื คน จากเกอื บทุกจงั หวดั ของภาคใต้ ได้มาเหน็ บ้านหนงั สือของผใู้ หญ่ ต่างช่นื ชมและจะนำ� ไปจดั บา้ ง ปัญหา ผู้ใหญ่สวาท บอกว่า อยากได้ช้ันวางหนังสือเพ่ิม เพื่อจะได้จัดวางหนังสือให้บริการได้อย่าง เปน็ สดั สว่ นมากขึน้ ผลกระทบเชิงบวก ผู้ใหญ่สวาท เล่าให้ฟังว่า ภรรยาท�ำขนมและน้�ำผลไม้ขาย เมื่อมีบ้านหนังสือและบ้าน เป็นจุดศูนย์กลางของคนในชุมชน ท�ำให้ขายของได้ดีมากขึ้นกว่าเดิม รายได้ส่วนหนึ่งก็น�ำไปซ้ือกาแฟ และหนงั สอื พมิ พม์ าใหบ้ รกิ าร และทสี่ ำ� คญั มผี นู้ ำ� จากชมุ ชนอนื่ มาเหน็ รปู แบบแลว้ ตอ้ งการไปทำ� ทห่ี มบู่ า้ น ตนเองบา้ ง เปน็ การขยายผลที่น่าดใี จจรงิ ๆ 65

จุดเดน่ ไม่อาจกล่าวได้ว่าจุดเด่นของท่ีนี่ คือ กิจกรรมเกี่ยวกับการอ่าน แต่ในอนาคตคาดว่า จะมีคน ในชุมชนรกั การอา่ นมากข้นึ ความเปน็ ศูนยก์ ลางของคนในชุมชน จะเป็นจุดเร่ิมท่ีดีในการกา้ วไปขา้ งหน้า ในการจัดกจิ กรรมใดกิจกรรมหนึ่ง เพยี งแต่ตอนนีช้ มุ ชนยังตอ้ งคำ� นึงถงึ เศรษฐกจิ ปากท้องกอ่ น แตส่ �ำหรับ เด็กแล้วสามารถปลูกฝังเร่ืองการอ่านได้อย่างดี มีเด็กในชุมชน ประมาณ 120 คน ซ่ึงผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน ไดเ้ อาใจใส่เปน็ พิเศษ ความฝันของเจ้าของบ้าน.... ผใู้ หญ่สวาท ตอ้ งการทีจ่ ะพัฒนาพ้นื ท่บี ้านใหม้ ีความน่าใช้บรกิ าร เปน็ สดั สว่ นมากขึ้น โดยการ จัดหาชนั้ วางหนงั สอื เพ่มิ จดั หาหนังสอื ทมี่ เี นอ้ื หาเกย่ี วกับการเกษตร การประมงเพิ่มเตมิ รวมทั้งตอ้ งการ ให้ กศน. เข้ามามสี ่วนร่วมในการจัดกจิ กรรมให้มากข้ึนกว่าเดิม เตรยี มการเผยแพร่ สำ� นกั งาน กศน.จงั หวดั ไดถ้ า่ ยทำ� คลปิ วดิ โี อบา้ นหนงั สอื ขน้ึ เผยแพรบ่ นยทู ปู และ กศน.อำ� เภอ ได้จัดท�ำเอกสารส่งให้ส�ำนักงาน กศน.จังหวัด น�ำเสนอผลการด�ำเนินงานในที่ประชุมจังหวัด รวมทั้ง จะจดั ท�ำวารสารประจ�ำเดอื นของ กศน.อ�ำเภอ ด้วย 66

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสอื ชมุ ชน 2559 บ้านท่าหม่ืนราม 268 หมทู่ ่ี 1 บ้านทา่ หมื่นราม ต�ำบลทา่ หมืน่ ราม อำ� เภอวังทอง จงั หวดั พิษณโุ ลก นายอนันต์ สุขโฉม “จิตใต้ส�ำนึกของคนเกเร ผ้ชู ว่ ยผู้ใหญบ่ ้าน คนตดิ เหลา้ เป่ียมไปด้วย จติ บรกิ ารอันยิง่ ใหญ”่ นายอนนั ต์ สขุ โฉม เจา้ ของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นทา่ หมน่ื ราม ปจั จบุ นั อายุ 55 ปี อยบู่ า้ นเลขท่ี 286 หมทู่ ี่ 1 ตำ� บลทา่ หมนื่ ราม อำ� เภอวงั ทอง จงั หวดั พษิ ณโุ ลก บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนแหง่ นต้ี ง้ั อยใู่ จกลางชมุ ชน ใกล้ ๆ กนั มวี ดั โรงเรยี น จงึ มเี ดก็ นกั เรยี น และชาวบา้ น วนเวยี นมาอา่ นหนงั สอื เปน็ ประจำ� คณุ อนันต์ เป็นผู้ช่วยผูใ้ หญ่บา้ นได้ประมาณ 6 เดือน เหตทุ มี่ าเป็นผชู้ ว่ ยผู้ใหญบ่ า้ น เพราะต้องการช่วยเหลอื ชาวบ้าน และคดิ วา่ จะใชค้ วามรู้ ความสามารถดา้ นชา่ งไฟฟา้ ชา่ งซอ่ มอปุ กรณไ์ ฟฟา้ ชา่ งศลิ ป์ ชว่ ยเหลอื ชาวบา้ นได้ เนอ่ื งจากเคยประกอบอาชีพรับจ้างท่วั ไป และเคยเปน็ ครพู เิ ศษสอนวาดภาพก�ำแพงโรงเรียนมาก่อน 67

...ท�ำไมถงึ ท�ำ... ไม่เป็นค�ำกล่าวท่ีเกินความจริงเลย เพราะเม่ือก่อน ครูนอ้ งนชุ เกตุทอง คุณอนันต์เป็นคนเกเร ติดเหล้า ติดบุหร่ีต้องเข้าออกโรงพยาบาล ครู ศรช. ตำ� บลทา่ หมืน่ ราม เปน็ วา่ เลน่ ประกอบกบั รกั ตวั กลวั ตายจงึ ตดั สนิ ใจเลกิ ทงั้ เหลา้ และบหุ ร่ี และด้วยเป็นคนชอบอ่านหนังสือมาตั้งแต่เด็ก ชอบอ่านทั้งหนังสือ ตามค�ำพูดเล่า ของคุณอนันต์ ชีวประวัติ วารสาร นิตยสารเป็นอย่างมาก เมื่อจบ ป.7 แม่เสียชีวิต ท่ีว่า “การไดร้ บั การอบรมและ ไมม่ เี งนิ ทำ� ใหไ้ มไ่ ดเ้ รยี นตอ่ จงึ เดนิ ทางเขา้ กทม. เพอื่ ชว่ ยญาตคิ า้ ขาย การได้ศกึ ษาดงู าน ท�ำใหเ้ ห็น ระยะหน่ึง ต่อมาพ่อเสียชีวิต จึงกลับมาบ้านท่าหมื่นราม ในสมัยนั้น อะไรดี ๆ อยากให้ชุมชน มีคนท่ีบ้านท่าหมื่นรามไปท�ำงาน กทม. 3 - 4 คน เม่ือกลับมาบ้าน ของตนเองมีอะไรดี ๆ บ้าง จะนำ� หนงั สอื ประมาณ 30 - 40 เลม่ มาฝากใหเ้ ปน็ ประจำ� เพราะเหน็ ว่า ใจรักการอ่าน อยากให้คน ชอบอ่านหนังสือ เช่น หนังสือการ์ตูน คู่สร้างคู่สม เป็นต้น ต่อมา ในชมุ ชนไดอ้ า่ นหนงั สอื บางคน ปีพ.ศ.2554ครนู อ้ งนชุ เกตทุ องครูศรช.ของกศน.ตำ� บลบา้ นทา่ หมน่ื ราม อ่านหนังสือไม่ออก เช่น มาชวนใหเ้ รยี นตอ่ กศน. ในระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ และเรยี นจนจบ คนเฒา่ คนแก”่ จงึ เป็นจุดเริ่มตน้ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลายในปี พ.ศ. 2558 ในช่วงที่เรียน ของการจดั ทำ� บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน ไดส้ มคั รเปน็ อาสาสมคั รสง่ เสรมิ การอา่ นของ กศน. ตำ� บลทา่ หมน่ื ราม เพ่ือช่วยรับส่งหนังสือให้บ้านหนังสืออัจฉริยะ (ซ่ึงเป็นโครงการของ ส�ำนักงาน กศน.) ของต�ำบล จ�ำนวน 8 แห่ง หากวันใดเจ้าของ บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะไมส่ ามารถมารบั หนงั สอื พมิ พ์ วารสาร นติ ยสารได้ ดว้ ยจติ บรกิ าร จงึ อาสานำ� สง่ ถงึ บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะดว้ ยตนเอง รวมทง้ั ไดเ้ ขา้ รบั การอบรมและศกึ ษาดงู านในทต่ี า่ ง ๆ เชน่ เมอื งทองธานี กทม. ทำ� ใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ และความนกึ คดิ ทจ่ี ะพฒั นาชมุ ชนของตนเองบา้ ง 68

ถอดบทเรียนบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 ...ใครทำ� บา้ ง... ในระยะแรกคุณอนันต์ จัดบ้านหนังสือเอง จัดด้วยใจรัก จัดเพราะอยากจัด อยากท�ำ ไม่ได้มุ่งหวังท่ีจะแข่งขันประกวดประชัน กับใครท้ังส้ินเพียงแต่อยากให้เด็ก ๆ ได้อ่านหนังสือบ้าง จนกระท่ัง ส�ำนักงาน กศน. ได้มีการส�ำรวจบ้านหนังสืออัจฉริยะที่พร้อมจะ ด�ำเนินการเป็นบ้านหนังสือชุมชน ครูน้องนุชเห็นแววของบ้านหนังสือ คุณอนันต์ จึงได้เลือกเป็นบ้านหนังสือชุมชน พร้อมทั้งประกาศ จดั ตั้งให้เป็น “บา้ นหนงั สือชุมชนบ้านทา่ หมน่ื ราม” ในปี พ.ศ. 2558 นางวนิดา หาญส�ำเภา ผู้อ�ำนวยการ กศน.อำ� เภอ ได้ย้ายมาท่ี กศน.อ�ำเภอวังทอง ชน่ื ชอบงานบา้ นหนงั สอื เป็นพิเศษพอเห็นบ้านหนังสือของคุณอนันต์แล้ว คิดทันทีว่าถ้ามี นางวนิดา หาญส�ำเภา การพัฒนาบวกความมีจิตอาสาของคุณอนันต์บ้านหนังสือแห่งนี้ ผอู้ ำ� นวยการ กศน. จะกา้ วไกล จงึ ท้ังชว่ ยคดิ ชว่ ยทำ� ชว่ ยหา ช่วยพฒั นา ชว่ ยแก้ไขปัญหา อ�ำเภอวงั ทอง และให้ก�ำลังใจอย่างสม่�ำเสมอ คุณอนันต์เห็นหนทางท่ีสดใส มีคนช่วยคิดช่วยท�ำ ไม่โดดเด่ียวอีกต่อไป ประกอบกับวิสัยทัศน์ที่กว้างไกลของผู้อ�ำนวยการเห็นว่า ถ้าจะไปให้ถึงปลายทาง น่าจะส่งเข้าประกวด เพอื่ กระตนุ้ และพฒั นาอยา่ งมจี ดุ มงุ่ หมาย จนในทสี่ ดุ สง่ิ ทค่ี าดหวงั กเ็ ปน็ จรงิ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นทา่ หมน่ื ราม ก็ไดร้ ับรางวลั ในปี พ.ศ. 2558 และ 2559 69

ท�ำอะไร... นอกจากคณุ อนนั ต์ จะใหบ้ รกิ ารการอา่ นในบา้ นหนงั สอื แลว้ ยงั จดั เปน็ แหลง่ เรยี นรแู้ ลกเปลยี่ น ความคดิ เหน็ ของชมุ ชนทงั้ ในบา้ น และนอกบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน ความเปน็ คนจติ อาสาของคณุ อนนั ตช์ ดั เจน ขนึ้ อกี เมื่อเขา้ ร่วมกิจกรรมอ�ำเภอเคลือ่ นท่ี งานวัน กศน. 8 กนั ยายน งานวันท่ี 2 เมษายน งานวันเด็ก และได้ร่วมจัดกิจกรรมต่าง ๆ มากมาย เชน่ วาดภาพระบายสี เป็นตน้ กจิ กรรมเดน่ ได้แก่ การจดั กิจกรรม walk rally ตลาดความรู้สู่ชุมชน กิจกรรมทั้งหมดน้ี ใช้เงนิ รางวัลท่ีรบั จากการชนะการประกวด ...ทำ� อยา่ งไร คุณอนันต์ ได้ใช้ทุนส่วนตัวปรับปรุงพ้ืนที่ กั้นพ้ืนที่โล่งใต้ถุนให้เป็นสัดส่วน ทาสี ตกแต่งให้ สวยงามด้วยความสามารถการเป็นช่างศิลป์ จัดหาชั้นวางหนังสือ และหนังสือเพ่ิม ประกอบกับ ครูน้องนชุ เกตทุ อง ได้เลอื กและเสนอให้ กศน.อ�ำเภอ ประกาศจดั ตั้ง ให้เป็นบ้านหนังสือชุมชนบ้านท่าหม่ืนราม พร้อมส่งบุคลากรเข้ามา ช่วยเหลือส่งเสริมสนับสนุนและร่วมจัดบ้านหนังสือชุมชนให้เป็น “ตลาดความรู้” น�ำเข่งมาใส่หนังสือให้ผู้ใช้บริการมาจับจ่ายหนังสือ ซงึ่ เปน็ จดุ ดงึ ดดู ความสนใจ จดั หาโตะ๊ เกา้ อ้ี ชน้ั วางหนงั สอื ตลอดจน หนังสือต่าง ๆ ที่ กศน.ต�ำบล ได้รับมาจากห้องสมุดประชาชน อำ� เภอวงั ทอง 70

ถอดบทเรยี นบ้านหนังสือชมุ ชน 2559 นอกจากน้ี คุณอนันต์ยังได้รับก�ำลังใจจาก คณุ ล�ำดวน อทุ ยั กัน ภรรยา คือ คุณล�ำดวน อุทัยกัน ซ่ึงเปิดร้านขายก๋วยจั๊บ ภรรยา อยู่ที่บ้านหนังสือ มีความสามารถด้านงานประดิษฐ์ เรียนรู้ด้วยตนเอง และเป็นอาสาสมัครสอนงานประดิษฐ์ แก่เพ่ือนบ้านท่ีสนใจ อาทิ การท�ำเหรียญโปรยทาน จากริบบ้ิน พวงมาลัยริบบ้ินส�ำหรับบูชา ดอกไม้จาก กระดาษสา และเศษผา้ ดอกไม้จากรบิ บนิ้ เป็นต้น และ ยงั เปน็ คนรกั การอา่ น จะอา่ นหนงั สอื ทกุ เลม่ ทไี่ ดร้ บั บรจิ าค จงึ ทำ� ใหก้ ารดำ� เนนิ งานบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนประสบผลสำ� เรจ็ เป็นความลงตัวกันของอาชีพและการอ่าน คือ ขายของ อา่ น ขายความรู้ 71

ท�ำแล้ว...ไดอ้ ะไร โดยลักษณะนสิ ัยของคนในชนบทโดยเฉพาะคนไทย การอ่าน ปา้ ทรพั ย์ หนังสือเป็นความจ�ำเป็นเกือบสุดท้าย การผลักดันให้คนไม่รักการอ่าน นางรงุ่ นภา ขุนชาวนา มาก่อนมาอ่านหนังสือเป็นเรื่องยาก ฉะน้ันบ้านหนังสือของคุณอนันต์ กเ็ ช่นกนั กว่าที่จะมีคนมาอ่านหนังสือ 1 คน 2 คน 3 คน จงึ ต้องใช้เวลา นานนบั เดือน จนถึงปจั จุบนั มีคนอา่ นมากขน้ึ และคณุ อนันต์เอง กร็ ่วมกับ กศน.อ�ำเภอ จัดหาหนังสือได้ถูกใจคนอ่านเป็นพิเศษ หนังสือบางเล่ม อา่ นแลว้ นำ� ไปประกอบอาชพี ไดจ้ รงิ เชน่ ปา้ ทรพั ย์ (นางรงุ่ นภา ขนุ ชาวนา) เ ค ย เ รี ย น น ว ด แ ผ น โ บ ร า ณ จ น ส อ บ ไ ด ้ ใ บ ป ร ะ ก อ บ วิ ช า ชี พ จากกระทรวงสาธารณสุข มาพบหนังสอื นวดทีน่ ี่ ดใี จมาก อยากเพมิ่ เตมิ ความรู้รีบเก็บไว้กอ่ นแล้วยืมไปแล้ว นอกจากนี้ คุณนิตติยา นุ่มฉนวน เลา่ วา่ “เคยปลกู เหด็ เมอื่ 10 ปที แี่ ลว้ ตอ่ มาสามเี สยี ชวี ติ ตอ้ งเลย้ี งลกู คนเดียว จึงอยากหันมาปลูกเห็ดใหม่เพื่อเพิ่มรายได้ มาถามหา หนงั สอื เกยี่ วกบั เหด็ ทบ่ี า้ นหนงั สอื จนพบ ดใี จมากวนั น้ี จะยมื ไปอา่ น” ดา้ นก�ำนนั ผใู้ หญ่บ้าน นายก อบต. พดู เปน็ เสยี งเดียวกนั ว่า ดใี จ ภูมใิ จ ที่มีบ้านหนังสือชุมชนท่ีบ้านท่าหมื่นราม และคนในชุมชนก็อ่านหนังสือ มากข้นึ รกู้ ฎหมายมากขน้ึ ด้วยเช่นกัน คุณนติ ติยา นมุ่ ฉนวน 72

ถอดบทเรยี นบ้านหนังสอื ชมุ ชน 2559 ทกุ อย่างมีปัญหา แกไ้ ขอย่างไร หลกั ๆ เลย คณุ อนันต์บอกวา่ กค็ อื เร่ืองหนังสอื ตอ้ งการหนงั สือใหม่ ๆ และแถมท้ายยังเคย เปรย ๆ ว่า “ถ้าบ้านหนังสือน้ีเล็กเกินไป ผมมีท่ีนาอยู่ ที่นี้จะท�ำบ้านหนังสือโดยเฉพาะเลยก็ได้” นี่คือความใจใหญ่ของคุณอนนั ต์ ผมู้ จี ิตบริการ ยอมทุ่มเททรัพย์เพอ่ื ชมุ ชน สงิ่ ที่ไมค่ ดิ ...ว่าจะเกิด หมูบ่ า้ นอืน่ ๆ ตอ้ งการท�ำบ้านหนงั สือชุมชนดว้ ย ขณะนีม้ ปี ระมาณ 3 - 4 แห่งท่จี ะจัด บางแหง่ สร้างแล้วก็มี โดยมีคุณอนนั ต์เปน็ ตวั ชว่ ยสนับสนุน และเปน็ ทีป่ รึกษา นอกจากนีค้ ือ คณุ ลำ� ดวน อุทยั กนั ภรรยาคุณอนันต์ซึ่งเปิดร้านขายก๋วยจ๊ับอยู่ท่ีบ้านหนังสือ ใครมาซื้อก๋วยจ๊ับ ระหว่างรอก็เปิดหนังสือดูไป พลาง ๆ สกั วันหนง่ึ คนมาซื้อก๋วยจ๊ับก็คงได้ก๋วยจบั๊ ความร้กู ลับบ้านเช่นกนั จดุ เด่น เจ้าของบ้านคือ คุณอนันต์เป็นคนมีจิตอาสา เห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าประโยชน์ ส่วนตน ดงั ทคี่ ุณอนนั ต์ พูดวา่ “รสู้ ึกสบายใจ อยากท�ำประโยชนใ์ ห้ชุมชนไปเร่ือยๆ และได้รบั การ สนบั สนนุ จากครู ผนู้ ำ� ชมุ ชน ผใู้ หญบ่ า้ น กเ็ ลยชอบ” เปน็ บคุ คลรกั การอา่ นหนงั สอื เปน็ ชวี ติ จติ ใจ รวมทงั้ การเป็นแบบอย่างของการเปลี่ยนแปลงการด�ำเนินชีวิตที่ดีขึ้นให้แก่คนในชุมชน รวมทั้งการมีครู กศน. คือครูน้องนุช ครู ศรช. ซ่ึงเป็นศิษย์เก่า กศน. จบ กศน. ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ที่ต�ำบลดินทอง อำ� เภอวงั ทอง จงึ มคี วามเขา้ ใจงาน กศน. และความตอ้ งการของผรู้ บั บรกิ ารไดเ้ ปน็ อยา่ งดี นอกจากนไี้ ดร้ บั การสนบั สนนุ จากผอู้ ำ� นวยการกศน.อำ� เภอคอื นางวนดิ าหาญสำ� เภาผนู้ ำ� ชมุ ชนเจา้ อาวาสทใ่ี หก้ ารสนบั สนนุ 73

คณุ อนันต์ ฝันว่า.... ต้องการขยายให้ทกุ ชุมชนมีบา้ นหนังสือและอยากใหท้ ุกคนรกั การอ่าน คณุ อนนั ตภ์ ูมใิ จมากท่ี “ตวั เองเปน็ ตวั อยา่ งของคนอน่ื ดว้ ย” ทงั้ ทเี่ รมิ่ ตน้ จากคนเกเร จนประสบผลตามทต่ี ง้ั ใจถงึ แมจ้ ะไมท่ ง้ั หมด แตก่ เ็ ห็นได้อย่างชัดเจน เตรียมการเผยแพร่ เตรยี มจดั ทำ� เอกสารเพมิ่ เตมิ เพอื่ ประชาสมั พนั ธ์ และแกไ้ ขของเกา่ ใหน้ า่ ดแู ละขอ้ มลู เปน็ ปจั จบุ นั หนงั สอื บางสว่ นกจ็ ะคัดออกน�ำไปบรจิ าคให้ที่แหง่ อ่ืนตอ่ ไป 74

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สือชุมชน 2559 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบลท้ายน้�ำ หมทู่ ่ี 2 ต�ำบลทา้ ยน�้ำ อ�ำเภอโพทะเล จังหวัดพจิ ติ ร บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนโรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บลทา้ ยนำ�้ (รพ.สต.ทา้ ยนำ้� ) แหง่ นี้ มคี ณุ หมอธรี วชิ ญ์ กลา้ หาญ เปน็ ผอู้ ำ� นวยการ ซง่ึ ถา้ ใครไดเ้ หน็ คณุ หมอทา่ นนแี้ ลว้ นอกจากจะชนื่ ชมความหลอ่ เหลา ของคณุ หมอแลว้ ทา่ นยงั มคี วามรคู้ วามสามารถอกี มากมายดงั จะกลา่ ว ตอ่ ไป คณุ หมอธรี วชิ ญ์ รกั ษาการตำ� แหนง่ ผอู้ ำ� นวยการ ประมาณ 6 ปี จนปี พ.ศ. 2556 ได้เป็นผู้อ�ำนวยการ คุณหมอจัดส่วนหน้าภายใน อาคาร รพ.สต. ท้ายนำ�้ เป็นมุมหนังสือ ให้เป็นท่ีน่ังพักผ่อนระหว่าง รอคอยหมอ หรือส�ำหรับญาติท่ีมาด้วย ทุกคนท่ีเข้ามาใน รพ.สต. จะต้องผ่านห้องน้ี ได้เห็นการให้บริการหนังสือ ซึ่งส่วนใหญ่จะแวะ อ่านหนังสือ หรืออ่านหนังสือในช่วงรอพบแพทย์ ประมาณวันละ คุณหมอธีรวิชญ์ กลา้ หาญ 30 - 40 คน ยกเว้นวันที่ รพ.สต. มีกิจกรรม เช่น วันพฤหัสบดีท่ี 2 ผอู้ ำ� นวยการ ของทุกสัปดาห์ ก�ำหนดให้บริการตรวจเบาหวาน ความดันโลหิต รพ.สต.ต�ำบลท้ายน้�ำ หรอื ทกุ วนั ท่ี 15 ของเดอื น กำ� หนดใหเ้ ปน็ คลนิ กิ วคั ซนี เดก็ จะมผี ใู้ ชบ้ รกิ ารอา่ นหนงั สอื ในมมุ หรอื ทเ่ี ราเรยี กวา่ “บา้ นหนงั สอื ชุมชน” แหง่ น้ี ประมาณ วนั ละ 100 คน 75

ท�ำไมถึงท�ำ.. เมื่อกลา่ วถงึ จดุ เร่มิ ตน้ แรงบนั ดาลใจของการ จัดท�ำบ้านหนังสือชุมชน ณ รพ.สต. ท้ายน�้ำ คุณหมอ ได้พูดถึงความส�ำคัญของการศึกษากับการสาธารณสุข ซึ่งต้องท�ำงานร่วมกันเป็นเกลียว จากประสบการณ์ การท�ำงานสาธารณสุขมานานหลายปี มีเพ่ือนและญาติ ลูกพี่ลูกน้องท่ีเป็นครู กศน. ท�ำให้เห็นว่า การศึกษาและ การสาธารณสุขเป็นการท�ำงานท่ีทับซ้อนกัน ท�ำงาน เหมือนกัน การสาธารณสุขเองต้องให้การศึกษาด้าน สาธารณสขุ แกป่ ระชาชน เพอ่ื เป็นการปอ้ งกนั มากกวา่ รักษา และมีความเชื่อว่าการศึกษา มีความส�ำคัญมากในการ ดำ� เนนิ ชวี ติ ของมนษุ ย์ ดงั คำ� พดู ทว่ี า่ “การศกึ ษาเปน็ พนื้ ฐาน ของทุกส่ิง ของคุณภาพชีวิต ใครก็ตามท่ีมีการศึกษา มกั จะทำ� อะไรไดด้ ”ี จึงคดิ วา่ รพ.สต. จ�ำเปน็ ตอ้ งมหี นังสือ ให้บริการแก่ประชาชน ผู้มารับบริการใน รพ.สต. คุณหมอ จึงไปคุยกับครูลักขณา เพชรกล้า ครูอาสามัคร กศน. เพือ่ ร่วมกันจดั ทำ� บา้ นหนังสือชมุ ชนท่ี รพ.สต. ข้ึน 76

ถอดบทเรียนบา้ นหนงั สือชมุ ชน 2559 ..ใครทำ� บ้าง แต่เดิมมา รพ.สต. และ กศน. ท�ำงานร่วมกันมาโดยตลอด กิจกรรมของ รพ.สต. มีครู กศน. เขา้ ไปช่วยเชน่ เดยี วกับทก่ี ิจกรรม กศน. ก็มี รพ.สต. เขา้ ไปชว่ ยเช่นกัน จนบางครง้ั มคี นทักวา่ หมอไปอยู่ กศน. ต้ังแต่เมื่อไหร่ เม่ือส�ำนักงาน กศน. มีโครงการบ้านหนังสือชุมชน คุณหมอก็เห็นดีด้วยกับ กศน. และยนิ ดใี หใ้ ชพ้ น้ื ทใี่ น รพ.สต. จดั มมุ หนงั สอื ตามสภาพพน้ื ที่ รวมทงั้ จดั โตะ๊ เกา้ อ้ี นำ้� ดม่ื และพฒั นาปรบั ปรงุ มุมหนังสือเร่ือยมา โดยมีคุณบ�ำรุง กลีบจ�ำปา เป็นอาสาสมัครฯ ดูแลในทุกเร่ืองของมุมหนังสือนี้ ตั้งแต่ จัดหนงั สือเข้าชน้ั รับแลกเปลย่ี นหนังสอื จาก กศน.ตำ� บล รับบริจาคหนงั สอื จากประชาชนทั่วไป นอกจากน้ียังมีคุณอัมพร โคตะสาร อาสาสมัครฯ ซ่ึงเป็นประธานบิสคลับ จังหวัดพิจิตร ไดเ้ ขา้ มาชว่ ยออกแบบชนั้ วางหนงั สอื รว่ มคดิ รว่ มทำ� กบั กศน. และ รพ.สต. มาตลอด เหน็ ไดว้ า่ บา้ นหนงั สอื แหง่ น้ี เป็นผลงานที่เกิดจากความร่วมมอื ของเครอื ข่ายอย่างแทจ้ ริง 77

ท�ำอย่างไร... ก่อนท่ีจะจัดท�ำบ้านหนังสือใน รพ.สต. ครูลักขณา ได้ปรึกษากับผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 8 คือ คณุ สลาก เขยี วขำ� ซง่ึ ขณะนนั้ เปน็ นกั ศกึ ษา กศน. ระดบั ม.ปลาย เพอื่ หารอื เรอ่ื งการจดั บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะ โดยตำ� แหนง่ หนา้ ทคี่ รลู กั ขณา ไดจ้ ดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ นหลากหลายรปู แบบอยแู่ ลว้ เชน่ หอ้ งสมดุ มชี วี ติ กิจกรรมเคล่ือนท่ี ที่ประกอบด้วยการตอบค�ำถามชิงรางวัล เล่นบิงโก บริการตะกร้าหนังสือ นอกจากน้ี ครู กศน. ตอ้ งรบั รูเ้ รือ่ งราวในชมุ ชนด้วยจงึ เขา้ ร่วมประชุมกบั ผนู้ �ำหมู่บา้ น ท่ปี ระชุม อสม. เมอ่ื ได้พบปะกัน ย่อมมีเร่ืองราวในชุมชนให้ปรึกษาหารือกัน ครูลักขณาจึงได้ประสานคุณหมอ ผู้ซ่ึงเปิดใจรับการท�ำงาน ร่วมกับภาคีเครือข่าย โดยเฉพาะ กศน. จึงร่วมกันจัดบ้านหนังสืออัจฉริยะ ซึ่ง กศน. ให้การสนับสนุน งบประมาณหนังสือพิมพ์วันละ 2 ฉบับ และนิตยสารเร่ือยมาจนมาถึงวันที่ กศน. ไม่มีงบประมาณให้ คุณหมอก็ยังยืนหยัดท่ีจะจัดเป็นบ้านหนังสือชุมชน เพราะท่านเล็งเห็นถึงความจ�ำเป็นของคนในชุมชน ตอ้ งมีความรู้ น่คี อื คุณสมบัตขิ องคณุ หมอนกั พัฒนา 78

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สือชมุ ชน 2559 คุณหมอ ไม่พ่ึงพางบประมาณจาก กศน. ได้การจัดทอดผ้าป่า ซึ่งได้เงินไม่ตำ่� กว่าปีละแสน นำ� มาพฒั นาสถานทใี่ หเ้ หมอื นบา้ นเหมอื นรสี อรท์ มากกวา่ โรงพยาบาลรวมทง้ั การดำ� เนนิ งานบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน เป็นกิจกรรมท่ีสอดคล้องกับภารกิจตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสุขที่มอบหมายให้ รพ.สต. ต้องด�ำเนินงานโครงการกินกอดเล่นเล่า (สายใยรักเดิม) ที่เกี่ยวข้องกับสุขอนามัยของเด็กวัย 0 - 5 ปี คณุ หมอธรี วชิ ญ์ และคณุ หมออร (นางสาวณฐั วลณั ธ์ พรมจนั ทร์ เจา้ หนา้ ทพี่ นกั งานสาธารณสขุ ชำ� นาญงาน) ได้ประสานขอหนังสือเด็กจากบริษัท Dream Publishing ได้มาประมาณ 200 กว่าเล่ม รวมท้ัง ช้ันวางหนังสือเด็ก และยังได้รับหนังสือใหม่ ๆ อย่างต่อเน่ือง ในขณะที่มีผู้คนในชุมชนมากมายเข้ามา มสี ว่ นรว่ มจดั หนงั สอื ทำ� ความสะอาดเปน็ ประจำ� ทกุ วนั รวมทง้ั ประชาสมั พนั ธบ์ า้ นหนงั สอื ชมุ ชน ทง้ั คณุ บำ� รงุ อาสาสมคั รส่งเสริมการอา่ น เจ้าหนา้ ท่ี รพ.สต. ทุกคน นักศึกษา กศน. ทเ่ี ป็นสมาชิก To be number one ท่ีสลับปรับเปล่ียนหมุนเวียนกันมา จึงท�ำให้การด�ำเนินงานบ้านหนังสือชุมชน ไม่เป็นภาระของบุคคลใด บุคคลหนงึ่ แตเ่ ปน็ การสร้างใหช้ มุ ชนเป็นเจา้ ของบา้ นหนงั สือชุมชน นอกจากนี้ คุณหมอธีรวิชญ์ และคุณหมออร ได้เชิญชวนนักศึกษา กศน. จ�ำนวนสิบกว่าคน เข้ารว่ มกิจกรรม To be number one เข้าประกวดครงั้ แรกท่วี ดั พร้าว ไดร้ างวลั ที่ 3 ทำ� ใหน้ กั ศกึ ษา กศน. มีความม่ันใจในตนเองมากข้ึน จึงได้ให้นักศึกษา กศน. เข้าร่วมเป็นวิทยากรเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับ เพศศกึ ษา และยาเสพตดิ แกเ่ ยาวชนทง้ั ในระบบโรงเรยี นและนอกระบบโรงเรยี น และทกุ ครั้งจะนำ� หนังสอื จากบา้ นหนังสอื ชมุ ชนไปบริการด้วย 79

...ผลของการจัดบา้ นหนงั สอื ชุมชน ระดับคุณหมอแล้วก่อนท�ำอะไรได้เล็งเห็นผลและ คาดการณ์ไว้ล่วงหน้าแล้วว่า บ้านหรือมุมหนังสือน้ีจะช่วยให้ คนในชมุ ชนมคี วามรเู้ รอ่ื งโรคภยั ไขเ้ จบ็ และรวู้ ธิ ปี อ้ งกนั ดกี วา่ ใหเ้ ปน็ แลว้ มารกั ษา ผลทไ่ี ดก้ ต็ รงกบั วตั ถปุ ระสงคท์ ตี่ ง้ั ไว้ ถงึ แมจ้ ะไมท่ งั้ หมด คนไข้ เด็ก หรือประชาชนทั่วไปที่มา รพ.สต. หยิบหนังสืออ่าน ระหว่างคอยหมอ บ้างอ่านหนังสือพิมพ์ อ่านวารสาร บ้างก็ดูรูป บางคนอา่ นเร่ืองโรคในวัยตา่ ง ๆ เพอ่ื ดแู ลตัวเอง หรือเพอ่ื นำ� ความรู้ ทไี่ ด้ ไปดแู ลพอ่ แม่ ญาตพิ นี่ อ้ ง แคร่ บู้ า้ งกด็ กี วา่ ไมร่ เู้ ลย อกี อยา่ งคอื มมุ นีจ้ ดั เป็นมุมสบาย ๆ เหมาะกบั การนั่งรอ น่ังพักผอ่ น ปญั หามไี วใ้ หแ้ ก้... คุณหมอบอก ปญั หามีไวใ้ ห้แก้ ไม่มอี ะไรท่ีท�ำแลว้ ไมม่ ปี ญั หาถา้ มกี ค็ อ่ ยๆแกก้ นั ไปบา้ นหนงั สอื ยงั มหี นงั สอื ใหม่ๆนอ้ ย อยากได้นิตยสารใหม่ ๆ และหนังสือพิมพ์ใหม่ ๆ แต่ปัจจุบันก็ได้หนังสือใหม่ จาก กศน.ต�ำบล มาสนับสนุน แล้วบ้าง 80

ถอดบทเรยี นบา้ นหนังสอื ชมุ ชน 2559 ผลกระทบเชิงบวก คณุ อมั พร โคตะสาร อาสาสมัคร ฯ ซง่ึ เปน็ ประธานบสิ คลบั จงั หวดั พิจิตรเสรมิ ว่า “นง่ั คอยหมอ นาน ๆ ก็ตอ้ งหยบิ ข้นึ มาอา่ นบ้างแหล่ะ มมุ หนงั สอื แหง่ น้เี ปน็ หนา้ เปน็ ตาของชุมชนดว้ ย แขกไป ใครมา สาธารณสุขจากเขตอ่นื มาดงู าน เคา้ ก็ชน่ื ชม แสดงออกถงึ ความมีสว่ นร่วมของเครอื ขา่ ย ประชาชนกส็ ะดวก มาที่เดยี วไดร้ บั บริการหลายอยา่ ง” จุดเดน่ ... กศน. และ รพ.สต. มกี ระบวนการทำ� งานทส่ี ามารถสรา้ งความเชอื่ มน่ั ใหแ้ กช่ มุ ชน โดยการทำ� ให้ ชาวบ้านเห็นผลงาน และด้วยบุคลิกภาพของคุณหมอธีรวิชญ์ ท่ีเป็นผู้ให้เกียรติ เป็นกันเองแก่ผู้ร่วมงาน และผรู้ บั บรกิ ารทกุ คน มคี วามมงุ่ มน่ั ตง้ั ใจ รกั ชมุ ชน มวี ธิ คี ดิ เพอ่ื สว่ นรวม และมจี ติ บรกิ ารสงู อาจกลา่ วไดว้ า่ เป็นคุณหมอนักพัฒนา ซึ่งมีแนวคิดการพัฒนาแบบองค์รวม ไม่แยกส่วนการพัฒนาเฉพาะสุขภาพ แตต่ อ้ งใหม้ คี วามรเู้ พอื่ ปอ้ งกนั ดแู ลสขุ ภาพมากกวา่ การรกั ษาประสานการทำ� งานกบั หนว่ ยงานภาครฐั เอกชน รวมทง้ั เปดิ โอกาสใหป้ ระชาชนเขา้ มามสี ว่ นรว่ มและสรา้ งความเขา้ ใจในการเขา้ มารว่ มเปน็ เจา้ ของ รพ.สต. 81

ความฝันของเจา้ ของบ้าน... คุณหมอบอก ต้องการมีเครื่องคอมพิวเตอร์สักเครื่อง เพ่ือให้ผู้มาใช้บริการสืบค้นข้อมูล ส่วนความฝันร่วมกับครู กศน. คือ ต้องการให้เป็นบ้านหนังสือที่มีชีวิต มีกิจกรรม และขยายมุมหนังสือ ไปยังหอ้ งอื่น ๆ เตรยี มการเผยแพร่ ที่แห่งน้ีเป็นจุดศึกษาดูงาน ในระยะต่อไปจะท�ำข้อมูลประวัติของชุมชน ประวัติบ้านหนังสือ จัดมุมให้สวยงาม ปรับเปล่ียนให้ดูแปลกใหม่ยิ่งข้ึน โดยมีคุณชูชีพ สิงห์อนันต์ ประธานสภา องคก์ ารบริหารส่วนต�ำบลท้ายนำ้� ชว่ ยประชาสมั พนั ธ์ และสนบั สนุนงานบา้ นหนังสอื ทกุ อย่าง เพียงขอแค่ ให้บอกมา 82

ถอดบทเรยี นบ้านหนงั สือชมุ ชน 2559 บ้านอ�ำเภอ 184 หมทู่ ่ี 14 ตำ� บลนาจอมเทยี น อ�ำเภอสัตหีบ จงั หวดั ชลบุรี นางประทุม เรอื งอรา่ ม บา้ นหนรังูจ้สกัอื กชนัุมกชน่อนบา้ น: อ�ำเภอ เจ้าของบา้ น บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบ้านอ�ำเภอ ต้งั อย่บู ้านเลขที่ 184 หมู่ที่ 14 บ้านอ�ำเภอ ตำ� บลนาจอมเทยี น อำ� เภอสตั หบี จงั หวดั ชลบรุ ี มนี างประทมุ เรอื งอรา่ ม เปน็ เจา้ ของบา้ น สภาพเปน็ บา้ นเดย่ี วชน้ั เดยี ว ภายในบา้ น เปิดเป็นร้านขายของช�ำ บริเวณข้างบ้านท�ำเป็นมุมหนังสือ อยู่ติดถนนสุขุมวิท (สายสัตหีบ-พัทยา) เปน็ เสน้ ทางการจราจรทส่ี ะดวกชมุ ชนมสี ภาพเปน็ ชมุ ชนเมอื งมปี ระชากรหนาแนน่ พอสมควรทง้ั คนในชมุ ชน และผ้คู นทเี่ ดินทางสัญจรไปมา เพราะบ้านปา้ ประทุม เรอื งอร่าม นอกจากจะเปน็ บ้านหนังสอื ชุมชนแลว้ ยงั เปน็ จดุ ใหบ้ รกิ ารขน้ึ รถตโู้ ดยสารประจำ� ทางดว้ ย จงึ มปี ระชาชนมานง่ั รอรถตบู้ รเิ วณหนา้ บา้ นเปน็ ประจำ� อย่างต่อเนื่อง ส่วนที่จัดเป็นบ้านหนังสือชุมชนจะอยู่บริเวณข้างบ้านด้านทิศตะวันออก มีร่มไม้ใหญ่ บรรยากาศร่มรื่น มีชั้นวางหนังสือพร้อมหนังสือท่ีหลากหลาย มีโต๊ะ เก้าอี้ ส�ำหรับบริการน่ังอ่านหนังสือ ให้แก่ชาวบ้าน นกั เรียน และประชาชน ได้มาใช้บรกิ ารอ่านหนงั สอื ตามทต่ี นเองสนใจ เปดิ ใหบ้ รกิ ารทกุ วนั ตั้งแต่เวลา 06.00 - 20.00 น. โดยมี กศน. ตำ� บลนาจอมเทียน เป็นผู้ดูแลรบั ผดิ ชอบร่วมกนั 83

ท�ำไมถงึ ท�ำ…เหตุเกิดจากความบงั เอิญ ปา้ ประทมุ เลา่ ใหฟ้ งั วา่ สาเหตทุ ม่ี าเปน็ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน เวลามกี จิ กรรมสว่ นมากกม็ า ตามท่ีเห็นอยู่ในปัจจุบันนี้ เกิดจากความบังเอิญ จากการ จัดท่บี า้ นหนงั สือชุมชนตรงนี้ ป้ากค็ ิดวา่ ท่ีมีคนมาวางหนังสือท้ิงไว้ เพราะหน้าบ้านป้าเป็นจุดรอรถตู้ เป็นความบังเอิญ เพราะป้าไม่ได้ตั้งใจ ประชาชนท่ีเขามารอรถตู้ เขามักจะน�ำหนังสือโดยเฉพาะ จะท�ำจริงจัง แต่มี กศน. เขา้ มาชว่ ยเลย นิตยสารคู่สร้างคู่สม หรือเด็กนักเรียนที่ชอบน�ำหนังสือการ์ตูน ได้ท�ำอย่างจริงจัง บ้านหนังสือชุมชน มาอ่านขณะรอรถ พอรถมาแล้วข้ึนรถ เขาก็ไม่เอาหนังสือไป กเ็ ลยเกดิ ขน้ึ เพราะความบงั เอญิ ระหวา่ ง นานวนั เขา้ หนงั สอื เรมิ่ เยอะขนึ้ ปา้ กเ็ อามารวมกนั และใหบ้ รกิ าร กศน. กบั ปา้ (ปา้ ประทมุ หวั เราะ) คนทีเ่ ขามารอรถต้ไู ด้อ่านกันไปเรื่อย ๆ บางทีป้าก็เหงา อยากมี คนคยุ ดว้ ยเพราะอยกู่ นั สองคนตายาย ลกู ๆ กไ็ ปทำ� งานกนั หมด จึงเปิดให้คนที่มารอรถตู้ได้อ่านหนังสือ และเราก็ได้มี เพื่อนคยุ ด้วย ปา้ ก็ไม่ได้คดิ วา่ จะมามีบ้านหนังสอื ชุมชนแบบน้ี จนมี กศน. เข้ามาให้การสนบั สนุน และใหป้ า้ เป็นอาสาสมัคร บ้านหนังสือชุมชน (และป้าก็จบ กศน. ม.ต้น ด้วย) คอยให้ ค�ำปรึกษา จัดหาหนังสือพิมพ์ วารสาร นิตยสารมาให้บริการ (แตป่ ัจจบุ ันไมม่ ีแล้ว ปา้ ประทมุ หวั เราะ) รวมทัง้ มอบหนังสือ ทไี่ ดจ้ ากการรบั บรจิ าคมาใหบ้ า้ นหนงั สอื ชมุ ชน หาหนงั สอื ตา่ ง ๆ หลากหลายมาให้เรื่อย ๆ และมีการจดั กิจกรรม กศน. ต่าง ๆ มากมาย ปัจจุบันป้าก็คอยดูแลบ้านหนังสือชุมชนและพัฒนา มาเรอ่ื ย ๆ โดยมเี ครอื ขา่ ยเขา้ มารว่ มดว้ ยชว่ ยกนั มกี ำ� นนั ตำ� บล นาจอมเทยี น ผใู้ หญ่บ้าน เทศบาล ทมี อสม. ครู กศน. เข้ามา ช่วยกัน และร่วมกนั จดั กิจกรรม 84

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสอื ชุมชน 2559 ใครทำ� ....เครอื ข่ายรว่ มคดิ รว่ มทำ� ถึงแม้ว่าป้าประทุมจะเป็นเจ้าของบ้าน แตก่ ารบรหิ ารจดั การบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน กไ็ มไ่ ดด้ ำ� เนนิ การ แต่เพียงผู้เดียว หากแต่ได้มีหน่วยงานต่าง ๆ เข้ามา มีส่วนร่วมในการดำ� เนินงาน โดยการรว่ มคิด รว่ มทำ� เช่น มีทหารเรือ เทศบาลต�ำบลนาจอมเทียน ประธานกลุ่ม แมบ่ า้ น กำ� นนั ผใู้ หญบ่ า้ น กลมุ่ อสม. ประชาชนในชมุ ชน ครู กศน.ต�ำบล นกั ศึกษา กศน. ซ่งึ ก�ำนันกับผู้ใหญ่บ้าน จะช่วยกันดูแลให้ความช่วยเหลือ และจะมี กศน. เปน็ ผดู้ แู ลการจดั หาหนงั สอื มาใหบ้ า้ นหนงั สอื ชมุ ชนสำ� หรบั บริการประชาชนดว้ ย 85

ท�ำอย่างไร : การสบั เปล่ยี นหมุนเวียนหนงั สอื บ้านหนังสือชุมชนของบ้านป้าประทุม ใช้พื้นที่บริเวณ ด้านข้างของบ้านจัดท�ำเป็น “บ้านหนังสือชุมชน” ได้จัดซื้อ ชั้นวางหนังสือ มีโต๊ะ เก้าอ้ี พร้อมส�ำหรับผู้มาใช้บริการอ่านหนังสือ มาท�ำกิจกรรม หรือนั่งพักผ่อน มาน่ังรอรถตู้โดยสารก็ได้ โดยมีการ จัดหาหนังสือที่หลากหลายประเภทมาให้อ่าน บางครั้งหากพบว่า มีหนังสือประเภทใดหายไปก็จะหาหนังสือประเภทนั้นมาทดแทน หรอื มผี ทู้ อ่ี า่ นหนงั สอื เปน็ ประจำ� กน็ ำ� หนงั สอื มาบรจิ าคให้ และมี กศน. ท่ีคอยจัดหาหนังสือมาสับเปลี่ยนหมุนเวียนให้อ่านอย่างสม�่ำเสมอ มีก�ำนัน และผู้ใหญ่บ้านให้การสนับสนุนในการจัดหาหนังสือพิมพ์ โดยสับเปลี่ยนเวรกัน นอกจากจะให้บริการอ่านหนังสือแล้ว บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนแหง่ นี้ ยงั เปน็ สถานทน่ี ดั ประชมุ หรอื จดั กจิ กรรมตา่ ง ๆ ของชุมชน เช่น กลุ่ม อสม. กิจกรรมของ กศน.รวมทั้งกิจกรรมอนื่ ๆ ของชมุ ชนตลอดมา 86

ถอดบทเรยี นบ้านหนงั สอื ชมุ ชน 2559 ผลการดำ� เนินงาน : เกดิ แหล่งเรยี นรใู้ นชมุ ชน ดว้ ยความตงั้ ใจของปา้ ประทมุ ทต่ี อ้ งการใหม้ ี แหล่งเรียนรู้ในชุมชน จึงได้ร่วมกับ กศน. จัดตั้ง บ้านหนังสอื ชมุ ชนเพ่อื เป็นแหล่งเรยี นรู้ หรอื อา่ นหนังสอื ของชุมชนมาเป็นเวลาหลายปี ผลที่เกิดขึ้นจากการมี บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนทำ� ใหป้ า้ ประทมุ พบวา่ มผี คู้ นทย่ี งั สนใจ อา่ นหนงั สอื เปน็ จำ� นวนมากพอสมควร ทงั้ เดก็ และผใู้ หญ่ ชว่ งเลกิ เรยี นจะมเี ดก็ ๆ มานงั่ อา่ นหนงั สอื เปน็ จำ� นวนมาก จนบางคร้ังดูเหมือนจะกลายเป็นที่เลี้ยงเด็ก (ป้าประทุม หัวเราะ) นอกจากน้ัน ป้าประทุมยังท�ำสถิติจ�ำนวนผู้มาอ่านหนังสือในแต่ละวันเป็นประจ�ำทุกเดือน พบว่า วันศุกร์ กับวันอาทิตย์ จะมีผู้มาใช้บริการอ่านหนังสือเป็นจ�ำนวนมากกว่าวันอื่น ๆ และมีจ�ำนวน เพิ่มข้ึนทุก ๆ ปี และที่ส�ำคัญการมีบ้านหนังสือชุมชน ท�ำให้ป้าไม่เหงา เพราะมีผู้คนให้เราได้คุย มากขนึ้ และมกี จิ กรรมใหท้ ำ� ดว้ ย บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนแหง่ นไี้ มเ่ ปน็ ภาระของบคุ คลใดบคุ คลหนงึ่ แตเ่ ปน็ การ สร้างการมสี ่วนร่วมให้ชมุ ชนเปน็ เจา้ ของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนรว่ มกัน ปัญหาและแนวทางแก้ไข การด�ำเนินงานของบ้านหนังสือชุมชนบ้านอ�ำเภอ ยังไม่ค่อยพบปัญหายุ่งยากแต่ประการใด จะมีแต่การขาดแคลนหนังสือดี ๆ ท่ีทันสมัยมาให้ประชาชนได้อ่าน หรือแต่ก่อนเคยได้รับการสนับสนุน จาก กศน. ในการจัดหาหนงั สอื พิมพ์ นติ ยสาร มาใหบ้ ริการ แตป่ ัจจุบัน กศน. ไม่ได้ใหก้ ารสนับสนุนแลว้ แตก่ แ็ กไ้ ขปญั หาโดยการซื้อเองบ้าง กำ� นัน ผใู้ หญบ่ า้ น ซื้อให้บ้าง สับเปลี่ยนหมุนเวยี นกันไป 87

จุดเด่น บ้านหนังสือชุมชนบ้านอ�ำเภอ แม้จะมีจุดก�ำเนิดจากความบังเอิญ แต่ด้วยเจ้าของบ้าน เปน็ บคุ คลทม่ี จี ติ อาสาเปน็ ทนุ เดมิ ทำ� หนา้ ทเ่ี ปน็ อาสาสมคั รบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน การมสี ว่ นรว่ มของเครอื ขา่ ย ท่ีมองเห็นความส�ำคัญของการเรียนรู้ในชุมชน จึงมีการส่งเสริม สนับสนุน เพ่ือพัฒนาบ้านหนังสือชุมชน ใหเ้ ปน็ แหลง่ เรยี นรู้ศกึ ษาหาขอ้ มลู ขา่ วสารของชมุ ชน นอกจากนน้ั ยงั เปน็ สถานทเ่ี หมาะสม บรรยากาศรม่ ร่นื ผู้คนสามารถมาใช้บริการได้สะดวกสบาย เพราะตั้งอยู่ในชุมชน การคมนาคมสะดวก เหมาะแก่การ ใชบ้ ริการเปน็ แหลง่ เรยี นรขู้ องชุมชน การเตรยี มการเผยแพรป่ ระชาสมั พันธ์ ส�ำหรับการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ ขณะนี้ก็มี ครู กศน. ท่ีรับผิดชอบบ้านหนังสือชุมชนท�ำ Facebook ประชาสัมพันธ์ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนอยแู่ ลว้ เวลามงี านกน็ ำ� เอารปู ภาพไปประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ให้ ก็จะมีคนเห็นการท�ำงานของเรา หรือเวลามีกิจกรรมของ บ้านหนังสือชุมชน ผู้ใหญ่บ้านจะประกาศเสียงตามสายของหมู่บ้าน ต่อไปก็ต้องการให้มีการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ในหลาย ๆ ช่องทาง เพ่อื ใหค้ นได้รจู้ ักบา้ นหนงั สือชมุ ชนแห่งน้ใี หก้ วา้ งขวางยิง่ ขึน้ 88

ถอดบทเรียนบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559

90

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 91

92

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 93

94

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 95

96

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 97

98