E-BOOK โรคพิษสุนัขบ้า (2)

โ ร ค พิ ษ สุ นั ข บ้ า โรคพิษสุนัขบ้า หรอื โรคกลัวนํา เปนโรคติดเชอื ในระบบประสาท จากสัตวส์ ู่คน มอี ันตรายรา้ ยแรงถึงชวี ติ ผู้ทีเปนโรคพิษสุนัขบบ้า จะเสียชวี ติ เกือบทุกราย เนืองจากปจจุบันยังไมม่ ยี าทีใชใ้ นการ รกั ษา แต่ทังนีโรคพิษสุนัขบ้าเปนโรคทีสามารถปองกันได้โดยการ ฉีดยาวคั ซนี

โรคพษิ สนุ ขั บา้ (Rabies) หรอื ทีชาวบา้ นทัวไปรจู้ กั กันวา่   โรคกลัวนาํ    เกิดจากเชอื ไวรสั ชอื   เรบสี ไ์ วรสั (Rabies  Virus)  มรี ปู รา่ งคล้ายกระสนุ ปน  เมอื เชอื นเี ขา้ สรู่ า่ งกายคนหรอื สตั ว์ แล้วจะเดนิ ทางไปตามเสน้ ประสาทเขา้ สสู่ มอง ทีสาํ คัญ เมอื เกิดอาการขนึ แล้วไม่ สามารถรกั ษาใหห้ ายได ้ ต้องเสยี ชวี ติ ทกุ ราย แต่โรคนปี องกันไดแ้ ละสามารถ ทําใหห้ มดไปจากคนและสตั วเ์ ลียง ในหลายประเทศยงั มผี เู้ สยี ชวี ติ ในพนื ทีที ควบคมุ โรคในสนุ ขั ไมไ่ ด ้ ในป พ.ศ. 2549 (ค.ศ.2006) กล่มุ สหวชิ าชพี ทัวโรคได้ รว่ มกันก่อตังองค์กรเพอื การควบคมุ โรคพษิ สนุ ขั บา้ (Global Alliance for Rabies Control) ซงึ ต่อมาไดม้ กี ารกําหนดใหม้ วี นั ปองกันโรคพษิ สนุ ขั บา้ โลก ขนึ ในเดอื นกันยายน เพอื กระต้นุ ใหป้ ระชาชนตืนตัวต่อการควบคมุ โรคพษิ สนุ ขั บา้ มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจในการเลียงสนุ ขั และปองกันควบคมุ โรคพษิ สนุ ขั บา้ ปจจุบนั องค์การอนามยั โลกและองค์การโรคระบาดสตั วร์ ะหวา่ งประเทศรว่ ม สนบั สนนุ พรอ้ มใจกันกําหนดใหว้ นั ที 28 กันยายนของทกุ ป เปนวนั ปองกันโรค พษิ สนุ ขั บา้ โลก

ไมไ่ ดเ้ กิดกับสนุ ขั เท่านนั ชอื ของโรคทําใหเ้ ขา้ ใจกันผดิ คิดวา่ โรคนเี กิดกับสนุ ขั เท่านนั   แท้ทีจรงิ แล้ว โรคนเี กิดกับสตั วเ์ ลือดอุ่นดว้ ย  โดยเฉพาะสตั วเ์ ลียงลกู ดว้ ยนมทกุ ชนดิ   เชน่   แมว ชะนี ลิง กระรอก กระแต หนู ค้างคาว  แมแ้ ต่สตั วเ์ ศรษฐกิจอยา่ ง ววั ควาย มา้ สกุ ร พบในตัวทีมปี ระวตั ิเคยถกู สนุ ขั บา้ กัดมาก่อน  หรอื สตั วป์ าใน เมอื งไทยพบวา่   สนุ ขั เปนตัวแพรเ่ ชอื ทีสาํ คัญมากทีสดุ  กวา่  95% ของผเู้ สยี ชวี ติ มสี าเหตมุ าจากสนุ ขั  รองมาคือ  แมว การติดต่อ สนุ ขั และแมวทีปวยดว้ ยโรคพษิ สนุ ขั บา้   สามารถแพรเ่ ชอื ไดท้ าง นาํ ลาย  เพราะเชอื จะออกมาในนาํ ลายเปนระยะตังแต่ 1 – 7  วนั ก่อนแสดง อาการจนกระทังตาย  คนเราจะติดเชอื นกี ็ต่อเมอื   - ถกู สตั วท์ ีเปนโรคนกี ัดหรอื ขว่ น - ถกู สตั วท์ ีเปนโรคนเี ลียหรอื นาํ ลายสตั วก์ ระเดน็ เขา้ แผลรอยขดี ขว่ น หรอื เยอื บุเมอื กบุตา  จมูก  ปาก  (ถ้านาํ ลายถกู ผวิ หนงั ปกติ  ไมม่ รี อยขว่ นหรอื บาดแผล  ไมม่ โี อกาสติดโรค) - การติดต่อโดยการหายใจ  มโี อกาสนอ้ ยมาก  ยกเวน้ มจี าํ นวนไวรสั ใน อากาศเปนจาํ นวนมาก  เชน่   ในถําค้างคาว - การติดต่อโดยการกินเกิดขนึ ไดย้ าก  ไมเ่ คยมรี ายงานตามธรรมชาติ  เชน่ เดยี วกับการติดต่อจากคนไปสคู่ น  ในธรรมชาติก็ไมเ่ คยมรี ายงานเชน่ กัน

อาการทีพบในสตั ว์ สว่ นใหญส่ นุ ขั แมว ววั ควาย มรี ะยะพกั ตัวไมเ่ กิน 6 เดอื น ระยะเรมิ แรก  มอี าการประมาณ 2 – 3  วนั   โดยสนุ ขั จะมอี ารมณ์ และอุปนสิ ยั เปลียนไปจากเดมิ   เชน่   สนุ ขั ทีชอบคลกุ คลีกับเจา้ ของ  จะปลีกตัว ออกไปหลบซุกตัวเงียบๆ  มอี ารมณห์ งุดหงิด ตัวทีเคยขลาดกลัวคนก็จะกลับ มาคลอเคลีย  เรมิ มไี ขเ้ ล็กนอ้ ย  มา่ นตาขยายกวา้ งกวา่ ปกติ  การตอบสนอง ต่อแสงของตาลดลง  กินขา้ วกินนาํ นอ้ ยลง  ลักษณะการเคียวหรอื กลืนผดิ ไป ระยะตืนเต้น  คือ  เรมิ มอี าการทางปราสาท  สนุ ขั จะกระวนกระวาย  ตืน เต้น  หงุดหงิด  ไมอ่ ยูน่ งิ   กัดแทะสงิ ของ  สงิ แปลกปลอม  กัดทกุ สงิ ไมเ่ ลือก หนา้   ถ้ากักขงั หรอื ล่ามไว ้ จะกัดกรงหรอื โซจ่ นเลือดกบปาก  โดยไมเ่ จบ็ ปวด  เสยี งเหา่ หอนจะเปลียนไป  ตัวแขง็ ระยะอัมพาต  สนุ ขั จะมคี างหอ้ ยตก  ลินมสี แี ดงคลําหอ้ ยออกนอกปาก  นาํ ลายไหล  และไมส่ ามารถใชล้ ินไดเ้ ลย  สนุ ขั อาจแสดงอาการขยอกหรอื ขยอ้ น คล้ายมอี ะไรอยูใ่ นลําคอ  ขาอ่อนเปลียทรงตัวไมไ่ ด ้ ล้มลงแล้วลกุ ไมไ่ ด ้ อัมพาต ขนึ ทัวตัวอยา่ งรวดเรว็ และตายในทีสดุ อาการสนุ ขั บา้ มที ังแบบดรุ า้ ย และแบบซมึ

สนุ ขั ทีแสดงอาการแบบดรุ า้ ย จะแสดงอาการในระยะตืนเต้นใหเ้ หน็ เดน่ ชดั และยาวนาน  แต่จะแสดงอาการในระยะอัมพาตสนั มาก   ทีแสดงอาการแบบซมึ   จะแสดงอาการในระยะตืนเต้นสนั มากจนไมท่ ันสงั เกตเหน็   แต่จะแสดงอาการ ในระยะอัมพาตเดน่ ชดั แมว อาการคล้ายสนุ ขั แต่ไมช่ ดั เจน  และพบอาการแบบดรุ า้ ยมากกวา่ แบบซมึ สนุ ขั และแมวทีเปน   โรคพษิ สนุ ขั บา้ จะแสดงอาการปวยจนกระทังตายไมเ่ กิน 10 วนั โค กระบอื อาการจะตืนเต้น กระสบั กระสา่ ย  เดนิ โซเซ  มกั มอี าการคล้ายมอี ะไรติดคอ  นาํ ลายไหลยดื   ท้องอืดปอง  อัมพาตและตาย

ระยะฟกตัวของโรค หมายถึง ระยะเวลาตังแต่เชอื เขา้ รา่ งกายจนกระทังเกิดอาการบางรายอาจนาน เกิน 1 ป  บางรายอาจเรว็ เพยี ง 4 วนั   แต่โดยเฉลีย 3 สปั ดาหถ์ ึง 4 เดอื น  ทังนขี นึ อยูก่ ับ  1.จาํ นวนเชอื ทีเขา้ ไป (บาดแผลใหญ่ ลึกหรอื มหี ลายแผล มโี อกาสทีเชอื จะเขา้ ไปไดม้ าก) 2. ตําแหนง่ ทีเชอื เขา้ ไป (ถ้าอยูใ่ กล้สมองมาก  เชอื ก็จะเดนิ ทางไปถึงสมอง ไดเ้ รว็ หรอื อยูใ่ นทีมปี ลายประสาทมาก  เชน่   มอื หรอื เท้า  เชอื ก็จะเขา้ สรู่ ะบบ ประสาทไดง้ ่าย) 3. อายุคนทีถกู กัด(เดก็ และคนชราจะมคี วามต้านทานของโรค ตํากวา่ คนหนมุ่ สาว) 4. สายพนั ธุข์ องเชอื   ถ้าเปนสายพนั ธุจ์ ากสตั วป์ า  จะมอี าการรนุ แรง กวา่ สายพนั ธุจ์ ากสนุ ขั

อาการทีพบในคน สาํ หรบั อาการของคนทีไดร้ บั เชอื โรคพษิ สนุ ขั บา้   สว่ นใหญม่ อี าการของ สมองอักเสบ  และไขสนั หลังอักเสบ  โดยอาการเรมิ แรกของผปู้ วยจะมไี ขต้ ําๆ เจบ็ คอ เบอื อาหาร อ่อนเพลีย  ต่อมามอี าการคัน  มกั เรมิ จากบรเิ วณแผลทีถกู กัด แสบๆ รอ้ นๆ แล้วลามไปสว่ นอืน  บางคนคันมากเกาจนกลายเปนแผล อักเสบ  มนี าํ เหลือง  ต่อมาจะกระสบั กระสา่ ย  กลัวแสงกลัวลม  ไมช่ อบเสยี ง ดงั   เพอ้ เจอ้   หลกุ หลิก  กระวนกระวาย  หนาวสนั   ตามกั เบกิ โพลงบอ่ ยๆ บางครงั เขา้ ใจผดิ คิดวา่ เปนโรคทางจติ   มอี าการกลืนลําบากโดยเฉพาะอยา่ งยงิ ของเหลว  จะเกิดอาการปวดเกรง็ ทําใหไ้ มอ่ ยากดมื นาํ มอี าการกลัวนาํ   จงึ มชี อื เรยี กอีกชอื หนงึ วา่   โรคกลัวนาํ   ไมอ่ ยากกลืนแมก้ ระทังนาํ ลาย จงึ ทําใหน้ าํ ลาย ไหล  บางคนอาจปวดท้องนอ้ ยและขา  คนไขเ้ พศชายบางรายมนี าํ อสจุ ไิ หลออก มาโดยไมร่ ตู้ ัว  กล้ามเนอื กระตกุ   แนน่ หนา้ อก  หายใจไมอ่ อกหรอื อาจชกั เกรง็   อัมพาต  หมดสติและตายในทีสดุ

เมอื ถกู กัดทําอยา่ งไร ถ้าถกู สนุ ขั บา้ กัด  หรอื สงสยั วา่ บา้ กัด  ขว่ น  หรอื เลียตามบาดแผล  ใหร้ บี ปฏิบตั ิดงั น ี 1. รบี ล้างแผลใหเ้ รว็ ทีสดุ ดว้ ยสบูแ่ ละนาํ สะอาดหลายๆ  ครงั   ซงึ เปนวธิ ี ทีดที ีสดุ ในการปองกันการติดเชอื   เพราะจะทําใหเ้ ชอื โรคต่างๆ  ทีบรเิ วณนนั หลดุ ออกจากแผลไปตามนาํ ไมว่ า่ จะเปนเชอื โรคพษิ สนุ ขั บา้   หรอื เชอื โรคอืนๆ  แล้วเชด็ แผลใหแ้ หง้   ใสย่ าฆา่ เชอื   เชน่   โพวโิ ดนไอโอดนี   ถ้าไมม่ อี าจใช้ แอลกอฮอล์ 70%  หรอื ทิงเจอรไ์ อโอดนี   หรอื ยาฆา่ เชอื อืนๆ  แทน 2. ต้องจดจาํ ลักษณะและสงั เกตอาการสตั วท์ ีกัด  รวมทังติดตามสบื หา เจา้ ของเพอื ซกั ถามประวตั ิการฉีดวคั ซนี ปองกันโรคพษิ สนุ ขั บา้   ทีมาของสตั ว์ และสงั เกตอาการสตั วท์ ีกัด 10 วนั (สนุ ขั คอกเดยี วกัน พนั ธุเ์ ดยี วกัน  สเี ดยี วกัน  ลักษณะคล้ายคลึงกัน  อาจจาํ ผดิ ตัวได้ 3. ไปพบแพทยเ์ พอื รบั การปองกันรกั ษาทีถกู ต้อง  ถ้ามคี วามเสยี งต่อโรค พษิ สนุ ขั บา้   แพทยจ์ ะฉีดวคั ซนี ปองกันโรคพษิ สนุ ขั บา้ ให้

วคั ซนี ปองกันโรคพษิ สนุ ขั บา้ ในปจจุบนั วคั ซนี โรคพษิ สนุ ขั บา้ ทีใชฉ้ ีดคนในปจจุบนั ไมต่ ้องฉีดรอบสะดอื ทกุ วนั เหมอื น แต่ก่อนแล้ว ฉีดเพยี ง 4 – 5 เขม็   ฉีดไดท้ ังในเดก็ และสตรมี คี รรภ์