คุมกำเนิด

วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี สระบุรี Boromarajonani College of Nursing Saraburi

คานา หนังสือ E Book เลม่ นี้ เร่อื งการใหค้ าปรึกษาวิธีคมุ กาเนดิ ในวัยรนุ่ เป็นสอ่ื การใหค้ วามรู้ เพือ่ ให้ผ้อู า่ นมคี วามรู้ และเข้าใจการป้องกนั การตั้งครรภใ์ นวยั รนุ่ และ ผลกระทบจากการตง้ั ครรภ์ในวยั รนุ่ ไทย วธิ ีการคุมกาเนิดอยา่ งถกู ตอ้ ง ขอ้ ดี ข้อเสีย รวมท้งั การปฏบิ ตั ิตวั เม่อื คมุ กาเนดิ และการแนะนาวธิ กี ารคมุ กาเนดิ แบบใดปลอดภยั ท่ีสดุ ผจู้ ัดทาหวงั ว่า หนังสอื E Book เลม่ นี้ จะมปี ระโยชน์ใหแ้ ก่ผอู้ า่ นเปน็ อย่างย่ิง หากมขี อ้ เสนอแนะหรือความผดิ พลาดประการใด ผจู้ ดั ทาขอนอ้ มรบั ไว้และขอ อภยั มา ณ ทน่ี ด้ี ้วย คณะผู้จัดทา 15 มกราคม 2565

สารบญั หน้า 4 เร่อื ง 5 ทม่ี าและความสาคญั 6-7 ผลกระทบจากการตงั้ ครรภใ์ นวยั รนุ่ ไทย 8 ยาเม็ดคมุ กาเนดิ 9 ยาฝ่งั คุมกาเนดิ 10-11 หว่ งอนามัย 11 ถุงยางอนามยั 12 การงดมเี พศสัมพนั ธ์ 13 วิธีคมุ กาเนิดใดปลอดภยั ทสี่ ุด อ้างองิ

ทมี่ าและความสาคญั การตงั้ ครรภ์ในวัยรนุ่ เป็นปัญหาระดบั ชาตขิ องประเทศไทยสาเหตสุ ่วน ใหญเ่ กดิ จากการไมไ่ ดว้ างแผนการต้ังครรภ์ ส่งผลทาให้เกิดความเส่ียงทง้ั ในระยะ ตัง้ ครรภ์ ระยะคลอด และระยะหลังคลอด เนือ่ งจากวยั รุ่นเป็นวยั ทย่ี งั ไมพ่ รอ้ มทงั้ ร่างกาย และจิตใจสาหรับการตงั้ ครรภ์โดยเฉพาะหากมารดาไมไ่ ด้รบั การประเมนิ หรือไมไ่ ด้รบั การดแู ลอยา่ งเหมาะสมอาจนาไปสู่การยุตกิ ารตง้ั ครรภ์ท่ีไมป่ ลอดภยั ดังนน้ั การประเมนิ ภาวะเส่ยี งและการดูแลทเ่ี หมาะสมจากทีมสุขภาพจะชว่ ยให้มารดา วยั ร่นุ สามารถปรบั บทบาทในการเป็นมารดาและดาเนินชวี ติ ต่อไปได้อย่างมี คุณภาพ

ผลกระทบจากการตง้ั ครรภใ์ นวยั รุน่ ไทย การตง้ั ครรภใ์ นวยั รนุ่ เปน็ การตงั้ ครรภท์ ี่อายุยงั นอ้ ย ซ่ึงอาจจะยังไมพ่ รอ้ มหลายๆ ดา้ น ดงั น้ันการตั้งครรภ์จงึ สง่ ผลกระทบต่อทงั้ ตวั มารดาและทารกในครรภ์ 1. ผลกระทบทางด้านรา่ งกาย คือ การต้ังครรภใ์ นวยั รนุ่ จะส่งผลให้เกิดการคลอดกอ่ นกาหนด ทารก นา้ หนกั ตัวนอ้ ย ภาวะโลหิตจางและครรภเ์ ป็นพษิ เปน็ ตน้ 2. ผลกระทบทางดา้ นจิตใจ คอื วัยรุน่ ทต่ี งั้ ครรภม์ กั มปี ญั หาทางอารมณ์และจติ ใจ เน่อื งจากวุฒิ ภาวะยังไม่พรอ้ มทจ่ี ะเปน็ มารดา 3. ผลกระทบดา้ นการศกึ ษา คือ ฝ่ายหญงิ ท่เี ป็นฝา่ ยทต่ี ั้งครรภ์ส่วนใหญ่กาลังศึกษา เลา่ เรยี นอยู่ เมอ่ื ต้งั ครรภข์ ้ันมากไ็ ม่อาจศึกษาเลา่ เรียนต่อไปได้ ทาใหต้ ้องออกจาก การศึกษากลางคนั 4. ผลกระทบต่อครอบครวั คือ การตง้ั ครรภ์ในวยั รนุ่ ก่อให้ เกิดปญั หาในครอบครัวเพราะการทา ผิดหลักจารตี ประเพณีทดี่ งี ามสรา้ ง ความทุกข์ใหก้ ับครอบครวั ทาให้ เกดิ ความอบั อายเส่ือมเสยี 5. ผลกระทบต่อสงั คมเศรษฐกิจและประเทศชาติ คอื วยั ร่นุ ในอดตี กบั ปจั จบุ ันแตกตา่ งกันท้งั ในด้านความรบั ผิดชอบ การคานงึ ถงึ ครอบครวั และการตระหนกั ในความพรอ้ มของการเป็น มารดา

ยาเม็ดคมุ กาเนดิ ยาเมด็ คุมกาเนดิ ชนิดฮอรโ์ มนรวม ได้แก่ -ยาเม็ดคมุ กาเนิดชนิด 21 เม็ด แนะนาให้เร่ิมทานเม็ดแรกในวันแรกของการมีประจาเดอื นคร้งั ถัดไป หรือ หากเรมิ่ ทานเม็ดแรกในวนั อืน่ ตอ้ งมกี ารคมุ กาเนิดวธิ อี ืน่ รว่ มด้วย เช่น ถุงยางอนามัย เป็นเวลา 7 วัน (เพราะการควบคมุ ระดับฮอรโ์ มนจาเป็นต้องใชเ้ วลาประมาณหนง่ึ สัปดาห์ ) จากนัน้ ทานเมด็ ตอ่ ไป ในเวลาเดียวกันของทุกวนั จนหมดแผง เมือ่ ทานหมด แผงใหเ้ วน้ 7 วนั แล้วคอ่ ยเรมิ่ แผงใหม่ โดยชว่ ง 7 วันทห่ี ยดุ ทานยาน้นั อาจมี เลอื ดออกคล้ายประจาเดอื นได้ ( แตใ่ นช่วงวนั ทหี่ ยดุ ยากย็ งั คงฤทธกิ์ ารคมุ กาเนิดได)้ -ยาเม็ดคุมกาเนิดชนดิ 28 เมด็ ประกอบด้วยเมด็ ยาฮอรโ์ มน 21 เม็ด และเมด็ ยาทไ่ี ม่มฮี อร์โมนอีก 7 เมด็ เป็นยาท่ี รบั ประทานทกุ วันโดยการรบั ประทานจะเหมอื นกับชนิด 21 เมด็ แตจ่ ะไมม่ ชี ่วงหยุดยา 7 วัน แต่เปลย่ี นเปน็ การทานเมด็ ยาทไี่ ม่มฮี อร์โมน 7 เมด็ แทน เพ่ือชว่ ยไมใ่ ห้ลมื ทาน ยา เมอ่ื ทานครบ 28 เม็ดกส็ ามารถเริม่ ทานแผงใหม่ตอ่ ได้ ขอ้ ดี : ไมต่ อ้ งใส่หรอื ฝังภายในรา่ งกาย และชว่ ยบรรเทาความรุนแรงของกลมุ่ อาการ ประจาเดอื น ขอ้ เสยี : ตอ้ งรับประทานยาเมด็ คมุ กาเนิดตรงเวลาและเปน็ ประจาทกุ วัน หากลืม รับประทานยา ต้องใช้วิธกี ารคมุ กาเนดิ รูปแบบอ่ืนรว่ มดว้ ย และอาจมอี าการขา้ งเคยี ง จากการใชย้ า

ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ชนดิ ฮอรโ์ มนเดยี่ ว ข้อดี : ไมต่ ้องใส่หรอื ฝงั ภายในร่างกาย ข้อเสีย : เกิดอาการข้างเคยี ง เช่น ปวดศีรษะ นา้ หนักข้นึ เปน็ ตน้ กรณลี มื กนิ ยาคมุ กาเนดิ ใหท้ านดงั นี้ - ลืมกนิ ยาหน่ึงเม็ดให้กนิ ทันทที น่ี ึกได้ และกินเม็ดต่อไปตามปกติ - ลมื กนิ 2 เมด็ ตดิ ต่อกันในชว่ ง 2 สปั ดาห์แรกให้กินยา 2 เม็ด ตดิ ตอ่ กัน 2 วนั แล้วกนิ ตอ่ ตามปกตจิ นหมดแผงใหใ้ ช้ถงุ ยางอนามยั รว่ มดว้ ย - ลมื กนิ ยา 2 เม็ดตัดกนั ในชว่ งสัปดาหท์ ่ี 3 หรอื ลืมมากกวา่ 2 เม็ด ในชว่ งใดก็ตามให้ หยดุ ยาแผงน้ันจนกวา่ จะมปี ระจาเดือนจงึ เรม่ิ แผงใหม่ ให้ใช้ถงุ ยางอนามยั หรอื งดการ รว่ มเพศ ยาคมุ กาเนดิ ฉกุ เฉนิ ยาจะมี 2 เมด็ กนิ ยาเมด็ แรกทนั ทหี ลงั มีเพศสัมพันธ์ และเม็ดที่ 2 ห่างไปอกี 12 ชวั่ โมง หากไม่สามารถกนิ ยาไดท้ นั ที ก็สามารถกินหลงั จากนนั้ ** แตไ่ มค่ วรเกิน 3 วนั หรือ 72 ช่วั โมงหลงั มเี พศสัมพนั ธ์ ** หา้ มรบั ประทานเกินเดอื นละ 4 เมด็ เพราะอาจสง่ ผลทาใหต้ งั้ ครรภ์ นอกมดลูก ประสทิ ธิผลของยาจะดี หากรับประทานยาหลงั มเี พศสมั พนั ธท์ นั ที ขอ้ ดี : ป้องกนั การต้ังครรภ์ทไ่ี มพ่ งึ ประสงคใ์ นกรณีทมี่ เี พศสัมพนั ธโ์ ดยไมต่ ั้งใจ เช่น เมาแลว้ พลาด หรอื ถกู ข่มขืน เป็นต้น ข้อเสยี : ประสทิ ธภิ าพในการคมุ กาเนิดไมค่ งที่ ข้นึ อยู่กบั ระยะเวลาทก่ี นิ นอกจากนยี้ งั มีผลขา้ งเคียงมาก เช่น อาจเป็นสาเหตใุ หม้ ีเลอื ดออกกะปริกะปรอย

ยาฝงั คมุ กาเนดิ ชว่ ยปอ้ งกันการตัง้ ครรภไ์ ดน้ าน 3-5 ปี ด้วยกาจฝงั ตัวยาคมุ กาเนิดไวใ้ ต้ผวิ หนงั (บรเิ วณตน้ แขนด้านใน) ฮอรโ์ มนสงั เคราะห์โปรเจสเตอโรนในหลอดยาคมุ กาเนดิ จะ ชว่ ยยบั ยง้ั การตกไข่ในรอบเดอื น การปฏบิ ตั ติ วั : 1. ไม่ให้แผลเปียกนา้ ประมาณ 3-5 วัน 2. หลกี เลี่ยงการทางานหนักแขนขา้ งท่ีฝังยาคมุ กาเนิดประมาณ 3-2 วัน 3. สังเกตอาการผิดปกติ เชน่ อาการและอาการแสดงของการตัง้ ครรภ์ (ขาด ประจาเดอื น) แผลมีเลอื ดหรอื หนองซมึ บวม แดง รอ้ น หรอื เห็นหลอดสขี าวโผล่ที่ปาก แผล (อาจมอี าการช้างเดยี งจากฮอรโ์ มนโปรเจสเตอโรน คล้ายกบั กาจยาจัดคมุ กาเนดิ เช่น เลอื ดออกกะปริดกะปรอย ประจาเตือนมาไมส่ มา่ เสมอขาดประจาเดอื น มีเลือดออก มากหรอื นานกวา่ ปกตใิ นระยะ 3 เดอื นแรก ) 4. มาเปลยี่ นหรือถอดยาฝั่งคมุ กาเนิดออกเมื่อหมดระยะเวลาตามกาหนดนดั หว่ งอนามยั ขอ้ ดี : มปี ระสทิ ธิภาพในการคมุ กาเนดิ สูงมาก สามารถคุมกาเนดิ ไดน้ านตา่ งจากการกนิ ยาคมุ กาเนดิ หรอื การฉีดยาคมุ กาเนิด ลดโอกาสเกดิ ภาวะทอ้ งนอกมดลกู และยงั สามารถ ใช้ไดก้ ับสตรที ใ่ี หน้ มบุตร นอกจากน้หี ลังถอดยาฝังคมุ กาเนดิ แลว้ กส็ ามารถกลับส่ภู าวะ เจรญิ พันธไุ์ ด้เรว็ กวา่ ยาฉดั คมุ กาเนิด ข้อเสยี : มีผลใหเ้ ลอื ดออกกะปรบิ กะปรอยหลงั ฝังยาคมุ กาเนดิ หรอื อาจมอี าการระคาย เคอื ง ปวด บวมแดงบริเวณผวิ หนงั ทย่ี งั ยาเขา้ ไป แต่อาการจะเปน็ แคร่ ะยะเวลาสั้น ๆ เท่าน้ัน นอกจากน้ีอาจมีนา้ หนกั ตัวข้นึ สวิ ขึน้ ปวดศีรษะ เจ็บเต้านม และอารมณ์ แปรปรวนหลงั ฝังยาคมุ กาเนิดในบางราย

หว่ งคุมกาเนดิ เปน็ ห่วงทม่ี ีไวส้ าหรบั ใสเ่ ขา้ ไปในโพรงมดลกู ของสตรีเพอ่ื ทาใหส้ ภาพในโพรงมดลกู ไม่เหมาะกบั การฝังตวั ของตวั ออ่ น การปฏบิ ตั ติ วั : 1. ควรงดการมีเพศสมั พนั ธ์ในช่วง 7 วันแลกหลงั ใสห่ ว่ ง 2. หลังการใส่ห่วงอนามยั ประมาณ 2-3 วันแรก อาจมเี ลอื ดออกบ้างกะปริดกะปรอยทางช่อง คลอด ซึง่ ถือเปน็ เรอื่ งปกติ หลงั จากเลอื ดหยดุ และหาย จะสามารถมเี พศสมั พนั ธ์ได้ ตามปกติ 3. วนั แรก ๆ หลงั การใส่ห่วงอนามยั อาจมีอาการปวดทอ้ งไดบ้ า้ ง และสามารถระงบั อาการ ปวดได้ดว้ ยการทานยาแก้ปวดธรรมดา เชน่ แอสไพรนิ 4. หลังใสห่ ่วงอนามยั ในช่วง 1-3 เดือนแรก ประจาเดือนอาจมามากหรือมานานกว่า ปกติได้ กรณีน้ไี ม่จาเป็นต้องใหก้ ารรักษา เพราะหลังจากใสป่ ระมาณ 2-3 เดอื น จะดขี ้นึ เอง S. ควรมกี ารจดบันทกึ ประจาเดอื นทกุ วัน เพ่ือดูว่าประจาเดอื นมาช้าหรอื ไม่ ถ้าประจาเดอื น ยงั ไม่มาเกิน 1 สัปดาห์ ควรรีบไปพบแพทยเ์ พ่ือตรวจดกู ารตง้ั ครรภ์ 6. เมอ่ื ใส่หว่ งอนามยั ไมค่ วรสวนลา้ งช่องคลอด ใหด้ แู ลรักษาความสะอาดภายนอกตามปกติ 7. ควรมกี ารตรวจภายในอยา่ งน้อยปีละหนึ่งครงั้ 8. หากมีอาการปวดท้องมาก เปน็ ไข้ ตกขาวผิดปกติ พีกลิน่ เหมน็ คลาสายหว่ งแล้วไมพ่ บ หรือหว่ งอนามัยหลดุ ออกมา ให้รบี ไปพบแพทย์ 9. หากมอี าการปวดท้องนอ้ ยหลังใสห่ ่วงอนามยั ไปได้ระยะหนึ่งควรไปพบแพทย์เบ่ือทาการ ตรวจดวู ่าไม่มกี ารตดิ เชอื้ ในอุ้งเชงิ กราน ตงั้ ครรภน์ อกมดลกู แท้งคกุ คามหรือแทง้ ไม่ สมบรู ณห์ ่วงอนามยั หลุด หรอื มดลูกทะลุ 10.เมอ่ื ครบกาหนดการถอดห่วงอนามัย ควรไปถอดห่วงอนามยั และใสห่ ว่ งอนั ใหม่แทน 11. หากตอ้ งการถอดหว่ งอนามัยออกกอ่ นกาหนด เนือ่ งจากวางแผนจะมลี กู คุณสามารถไป ถอดหว่ งได้ทีโ่ รงพยาบาล คลนิ กิ หรอื สถานีอนามยั ตา่ ง ๆ ได้เลย 12. ใสห่ ่วงแล้วตัง้ ครรภ์ (มีโอกาสพบได้มากภายใน 1 ปแี รกหลงั การใสห่ ่วงอนามยั ) คุณ ควรรบี ไปพบแพทย์ ข้อดี : สามารถคมุ กาเนดิ ได้นานหลายปี (3-5 ปี) ขึน้ อย่กู บั ชนิดของหว่ งอนามยั ไม่ตอ้ งกนิ ยาทกุ วัน หรือไปฉีดยาคมุ ทกุ ๆ 3 เดือน ไมม่ ีผลต่อน้าหนักตัว ไมค่ ลน่ื ไสอ้ าเจียน ไม่ส่งผล ตอ่ การเกิดสิว ฝา้ ขอ้ เสยี : ต้องหม่นั ตรวจเชค็ ลายห่วงคมุ กาเนิดอยา่ งสมา่ เสมอ เพราะอาจมีการเลื่อนหลุดของ ห่วงคุมกาเนิดได้

ถุงยางอนามยั วิธีใช้ : 1. ฉีกซองถุงยางอนามัยออกมาแลว้ เลือกด้านทถี่ กู ต้อง - โดยเลือกด้านทีม่ ีกระเปาะไวด้ า้ นนอก ใชน้ ว้ิ มืออกี ขา้ งบบี บริเวณหัวของ ถุงยางอนามัยเพอ่ื ไลอ่ ากาศ 2. แนใ่ จก่อนวา่ อวยั วะเพศแข็งตัวเตม็ ทแ่ี ล้วกอ่ นทจ่ี ะสวมถงุ ยางอนามัย - เมอื่ สวมแลว้ รดู ถุงยางอนามยั ลงมาจนสุด เบ่อื ป้องกันการหลุดออกใน ระหว่าง การมีเพศสมั พนั ธ์ 3. กอ่ นสอดใส่ตรวจดูให้แน่ใจวา่ ถงุ ยางอนามัยไมช่ ารุด - ปลายถงุ ยางอนามยั ไมม่ รี อยรวั่ หรือแตกออก บริเวณขอบที่รดู ลงมาไม่มี รอยฉีกขาด 4. เมอื่ เสรจ็ กิจแล้วควรถอดถุงยางอนามัยในขณะทอ่ี วยั วะเพศแขง็ ตัวอยู่ - เพื่อไม่ใหม้ กี ารหกเลอะเทอะ โดยใช้มือดงึ ออกจากสว่ นโคนก่อน ดึงออก อยา่ งระมดั ระวงั และอาจจะใชก้ ระดาษชาระห่อกอ่ นนาไปทง้ิ 5. ในกรณที ่ีมเี พศสัมพนั ธใ์ นยกต่อไป - ควรทั้งถงุ ยางอนามยั อนั เกา่ แลว้ เปลี่ยนอนั ใหม่ เน่ืองจากประสทิ ธิภาพ ของการป้องกันเช้อื โรคจะลดลง การปฏบิ ตั ติ วั : 1. ถงุ ยางอนามัยของผหู้ ญิงสามารถใช้ได้กบั สารหลอ่ ลน่ื ทกุ ประเภทแต่ห้ามใชส้ าร หล่อลน่ื ทม่ี ีส่วนผสมหลักของน้ามนั กบั ถงุ ยางสาหรบั ผชู้ าย เช่น วาสลีนหรอื ครมี เพราะอาจทาใหเ้ กดิ การฉกี ขาดได้ 2. ควรถอดถุงยางอนามยั ทงั้ และสวมอนั ใหมท่ ันทหี ากถุงยางฉีกขาดวงแหวนรอบ นอกหลดุ เข้าไปในอวยั วะเพศหญงิ หรอื ถุงยางพนั กันในอวยั วะเพศระหวา่ งมี เพศสัมพันธ์

ถงุ ยางอนามยั ขอ้ ดี : สะดวกไม่ยงุ่ ยาก หาซื้อไดง้ ่าย ป้องกันการตั้งครรภ์ไม่พงึ ประสงค์ ป้องกนั ติดต่อทางเพศสัมพนั ธ์ มีราคาทไี่ มแ่ พง ลดการบาดเจบ็ จากการมเี พศสัมพนั ธ์ ถงุ ยางอนามยั มสี ่วนผสมของสารหล่อลนื่ ในปรมิ าณทพ่ี อเหมาะ เม่ือใชข้ ณะมี เพศสัมพันธจ์ ะทาใหล้ ดโอกาสบาดเจบ็ ของอกี ฝา่ ยได้ ข้อเสยี : อาจเกิดอาการแพ้ คนั และผ่ืนแดงข้นึ การสวมใส่ผิดวธิ ที าให้ลน่ื หลุด หรือฉีกขาด การงดมเี พศสมั พนั ธ์ ข้อดี : มคี วามปลอดภยั ทส่ี ดุ ประหยดั ขอ้ เสีย : เปน็ การฝืนความรูส้ กึ ตามธรรมชาติ ขดั ต่อความตอ้ งการทางเพศเกดิ ปญั หาทางดา้ นอารมณ์ และจติ ใจ

วิธีคมุ กาเนดิ ใดปลอดภยั ทส่ี ดุ ความปลอดภยั ของวธิ กี ารคมุ กาเนิดนัน้ สามารถพจิ ารณาได้จาก องค์ประกอบ 3 อย่างไดแ้ ก่ 1. ประสทิ ธิภาพของวธิ ีคมุ กาเนดิ 2. ประโยชนต์ อ่ สขุ ภาพของผูใ้ ช้ 3. อนั ตรายตอ่ สขุ ภาพของผ้ใู ช้ กลุ่มของวธิ กี าร ประสทิ ธิภาพ ประโยชนต์ อ่ สขุ ภาพ อันตรายตอ่ สขุ ภาพ คมุ กาเนดิ ไมม่ ี งดรว่ มเพศ สงู สุด ป้องกนั การ ไมม่ ี ไมม่ ี ต้ังครรภ์ 100% ไม่มี งดรว่ มเพศบาง ไม่มี ช่วงเวลา ตา่ มีโอกาสต้งั ครรภ์ มบี า้ ง มี สงู ถงึ 24% จึงไม่ มมี าก มบี า้ ง วิธขี วางกนั้ เช่น ควรใชเ้ ปน็ วิธีหลักใน ไม่มี ถงุ ยางอนามยั การคมุ กาเนดิ ฮอรโ์ มนคมุ กาเนดิ ปานกลาง มโี อกาส ห่วงอนามยั ตง้ั ครรภ์ 2-18 % สงู มาก มโี อกาส ตัง้ ครรภ์ 1-9% สูงมาก มีโอกาส ต้งั ครรภน์ ้อยมาก เพียง 0.01-1% การคมุ กาเนิดท่ปี อ้ งกันการตัง้ ครรภไ์ ดด้ ที สี่ ุดคอื การฝงั ยาคมุ กาเนิด ไดผ้ ลดีการฝังยาคมุ กาเนิด เปน็ แทง่ ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนขนาดเลก็ ๆ ยาว 4 cm เสน้ ผา่ ศูนย์กลาง 2 mm ในปลอกซลิ ิโคนนมิ่ ๆฝงั อยทู่ ท่ี อ้ งแขนของผหู้ ญงิ ฝงั 1 แทง่ สามารถคุมกาเนดิ ได้นาน 3 ปี ประสทิ ธดิ าบในการคมุ กาเนดิ สูงที่สดุ โดยโอกาสพลาด ต้ังครรภข์ ณะฝงั ยาคมุ กาเนิด พบเพียง 1 ใน 2000 ราย (0.05%)

การปฏบิ ัตติ วั หลงั คลอด มดลกู จะลดขนาดลงอยใู่ นระดบั ไมเ่ กินสะดือและแข็งมากขนาดจะเลก็ ลงเรือ่ ย ๆ เรยี กวา่ มดลูกเขา้ อูก่ ารใหน้ มลูกก็จะชว่ ยให้มดลูกเขา้ อู่เร็วขึ้น นา้ คาวปลา เป็นเลอื ดและเนือ้ เย่ือทสี่ ลายตวั ออกจากโพรงมดลกู ระยะหลังคลอด 2-3 วันแรกจะออกมามลี กั ษณะสีแดงสดควรเปลี่ยนผ้าอนามัยบอ่ ยๆถา้ นา้ คาวปลา ออกนอ้ ยกไ็ ม่ตอ้ งตกใจเพราะปจั จบุ ันแพทยม์ กั ฉีดยาเพ่ือช่วยให้มดลกู หดตวั ไดด้ ี ขน้ึ จะทาให้เสียเลือดนอ้ ยลงหรอื หากมีการผ่าตัดคลอดทางหน้าทอ้ งแพทย์จะทา ความสะอาดแผลทาใหม้ นี า้ คาวปลาออกนอ้ ยและในวนั ต่อมาจะคอ่ ยๆลดปริมาณลง เรือ่ ย ๆ สกี จ็ ะจางลงเหมือนสนี า้ ลา้ งเน้ือและในทสี่ ุดจะกลายเปน็ มูกเหลอื ง ๆ ซ่งึ จะ ใชเ้ วลาประมาณ 2-3 อาทิตย์คุณแมบ่ างทา่ นอาจมีนา้ คาวปลาถา้ ไมจ่ างหรอื มกี ลิ่น เหม็นควรมาพบแพทยก์ ่อนนดั เพราะถ้าทง้ิ ไวอ้ าจเปน็ สาเหตขุ องการตกเลอื ดหรอื มดลูกอักเสบได้ แผลฝเี ยบ็ : แผลอาจจะเจ็บอยปู่ ระมาณ 3-4 วนั ถา้ ปวดมากควรขอยาแกป้ วดจาก พยาบาลรับประทานอาการจะทเุ ลาลงการทาความสะอาดควรลา้ งด้วยนา้ สะอาดไม่ จาเป็นตอ้ งใช้ยาล้างแผลพเิ ศษ แต่อยา่ งใดหลังจากล้างแลว้ ใชผ้ ้าสะอาดหรือสาลี ซบั ใหแ้ หง้ จากหน้าไปหลังกเ็ ป็นการเพยี งพอแลว้ และระวงั การเคลือ่ นไหวทรี่ นุ แรง อาจทาให้แผลปรไิ ด้ เตา้ นม : จะมีขนาดใหญ่และตงึ ขนึ้ ในระยะ 2-3 วนั แรกหลังคลอดเต้านมสรา้ ง นา้ นมเหลืองซึ่งจะมีภูมคิ ้มุ กนั โรคและสารอาหารครบถ้วนใน 5-7 วนั นา้ นมเหลือง จะหมดไปเปน็ น้านมธรรมดาซ่งึ ก็จะมีสารอาหารทจ่ี าเปน็ และเหมาะตอ่ ทารก มากกวา่ นมผสม

การปฏิบัตติ ัวหลงั คลอด การตกไขแ่ ละการมปี ระจาเดอื นหลงั คลอด : จะไม่มีประจาเดอื นและไม่มกี ารตกไข่ อยรู่ ะยะหน่งึ ช่วงเวลาแตกต่างกนั ไปในแต่ละบุคคล ภาวะซึมเศรา้ หลงั คลอด : บางคนอาจมอี าการซมึ เศรา้ โดยไมท่ ราบสาเหตทุ าให้ เกดิ อารมณแ์ ปรปรวนงา่ ยมักเกดิ ใน 2-3 วันหลังคลอดโดยทวั่ ไปจะหายไดถ้ ้า บุคคลข้างเคยี งโดยเฉพาะสามีและญาติคอยให้กาลังใจ การรกั ษาความสะอาดของรา่ งกาย : ถา้ เป็นการคลอดตามปกตคิ ือไมผ่ า่ ตดั คณุ แม่ หลงั คลอดกค็ วรจะอาบนา้ สระผมได้ตามปกติและระหวา่ งคลอดคณุ แม่อาจจะใช้ พลงั งานในการเบ่งคลอดไปมากทาใหร้ ่างกายมเี หงอ่ื ไหลออกมาจานวนมากอาจ เกดิ การหมักหมมไดถ้ ้าคณุ แมค่ ลอดโดยการผา่ ตัดระยะแรกยังอาบน้าไมไ่ ด้เพราะ จะทาให้แผลผ่าตัดเปียกอาจติดเช้ือเกดิ การอักเสบได้ต้องใช้วธิ เี ชด็ ตวั ประมาณ 7 วนั หลงั จากแพทยต์ ัดไหมแลว้ สกั 12 วนั กอ็ าบนา้ ได้ตามปกติหลงั อาบนา้ ใชผ้ ้า สะอาดเช็ดแผลไมต่ ้องทาแผลใด ๆ ทั้งส้นิ สะเก็ดทีต่ ิดอยไู่ มค่ วรแกะออกปล่อยให้ หลดุ เอง อาหารคณุ แมต่ อ้ งการพลงั งานและสารอาหารมากกวา่ ปกติ ควรเปน็ อาหารทม่ี ี คณุ คา่ ทางโภชนาการสูงและควรเป็นอาหารยอ่ ยง่ายรสไม่จัดมกี ากมากหลกี เลี่ยง อาหารจาพวกแปง้ น้าตาลน้าอดั ลมของมกั ดองต่างๆ

การปฏบิ ัตติ ัวหลังคลอด การพกั ผอ่ น : ควรได้รบั การพกั ผ่อนภายหลงั คลอดอยา่ งเต็มทคี่ ณุ แม่ทเี่ ลย้ี งลูก เหนด็ เหน่อื ยและรู้สึกวา่ นอนไมพ่ อให้หาโอกาสพักผ่อนในช่วงทล่ี กู หลบั ในสมยั โบราณการคลอดเปน็ สถานการณ์ทลี่ าบากเพราะเทคโนโลยที างการแพทยไ์ ม่ ทันสมยั มักจะมอี าการตกเลอื ดหลังคลอดหรอื มกี ารอกั เสบตดิ เชอื้ อาการเหลา่ น้ีทา ให้คนโบราณมองการคลอดและระยะคลอดเปน็ เรื่องใหญม่ ีการหา้ มหลายอย่างเชน่ ห้ามอาบนา้ ห้ามถกู ลมหา้ มอาหารบางอย่างเพราะถอื เปน็ ของแสลงปจั จบุ นั การคลอด เป็นเรอื่ งปกติเพราะววิ ฒั นาการทางการแพทยก์ ้าวหน้ามากดงั นัน้ แพทย์จงึ เหน็ ว่า ร่างกายของคณุ แมค่ วรกลบั เขา้ สูก่ จิ วตั รประจาวันทเี่ คยเปน็ มาก่อนการต้งั ครรภใ์ ห้ เรว็ ทีส่ ดุ ภายในระยะเวลาประมาณ 1 เดือน ยอมรบั ในบทบาทสงิ่ สาคญั คอื การเตรียมตวั เตรยี มใจสาหรับบทบาทหนา้ ที่ของ ความเปน็ พอ่ และแม่ของลกู ยอมรับความเปน็ คนหน่งึ ของลูกทม่ี คี วามรสู้ กึ มี เอกลกั ษณ์เฉพาะตัวไม่เหมอื นใครต้องใจเยน็ อดทนมคี วามมนั่ คงทางอารมณม์ ีสติ ในการแก้ไขปัญหาท้ังพ่อและแมจ่ ัดแบง่ เวลาและตงั้ ใจอยา่ งยงิ่ ทจี่ ะเลย้ี งดูลูกอยา่ ง เตม็ ท่ีโดยเฉพาะในชว่ งขวบปีแรก การรว่ มเพศโดยทว่ั ไประยะแรก ๆ หลงั คลอด : ความร้สู กึ ทางเพศของมารดาจะ ลดลงอย่างมากซ่งึ อาจเป็นผลกระทบจากการคลอดความเหน็ดเหนือ่ ยจากการดูแล บุตรความเครยี ดทางจติ ใจในการปรบั บทบาทของชวี ติ ดงั นัน้ จงึ กาหนดระยะเวลาที่ จะเรมิ่ การรว่ มเพศในระยะหลงั คลอดโดยแน่นอนไม่ได้ควรขึน้ กับความพรอ้ มของ คุณแม่มากกวา่ แต่อยา่ งนอ้ ยควรเริม่ เมื่อไม่เจบ็ แผลฝเี ยบ็ และนา้ คาวปลาหมดแล้ว การวางแผนครอบครวั : ถงึ แมห้ ลงั คลอดไม่มปี ระจาเดือน แต่ไม่ไดห้ มายความวา่ จะไมส่ ามารถตงั้ ครรภ์ไดฉ้ ะนัน้ เพ่ือลดโอกาสต้งั ครรภ์จงึ ควรเรมิ่ คมุ กาเนิดตัง้ แต่ 1 เดือนหลงั คลอดเปน็ ต้นไป

อา้ งอิง คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธบิ ดมี หาวทิ ยาลยั มหดิ ล. (2564).การใชแ้ ละปญั หาจาก ยาใกลต้ วั ทา ความรจู้ กั กบั ยาเม็ดคมุ กาเนดิ . สืบคน้ 15 มกราคม 2565. จาก, http://med.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/knowledge_general_population/ 29jun2016- ณฐั กมล แพทย์รังษี .(2563). การพัฒนาแนวทางการใหค้ าปรึกษาการคุมกาเนิดในมารดา วยั รนุ่ หลังคลอด หนว่ ยสง่ เสรมิ สุขภาพสตรแี ละวางแผนครอบครัว.สืบคน้ 23 กรกฎาคม 2564. จาก, https://www.nmu.ac.th/ ณัฐดนยั โมรากลุ . (2561). ปจั จัยทม่ี คี วามสัมพันธต์ อ่ การเลอื กวธิ ีคุมกาเนิดในนักศึกษา ระดบั ปรญิ ญาตรขี องมหาวทิ ยาลัยรฐั . สืบค้น 23 กรกฎาคม 2564. จาก https://so02.tcithaijo.org/index.php/sahasart/article/download ธิติกาญจน์ เลศิ หิรญั วงศ์และสายพณิ พงษธา. (2557). การคมุ กาเนดิ ในวัยรุ่น. สืบคน้ เมอ่ื วนั ท่ี 23 กรกฎาคม 2564. จาก https://wi.med.cmu.ac.th/obgyn/index.phpoption=com รตั ติยา ชโู ชติ. (2561). การรณรงค์การคุมกาเนดิ ในวัยรนุ่ :บทบาทพยาบาล4.0. สืบคน้ 23 กรกฎาคม 2564. จาก https://he01.tci-thaijo.org/index.php/JRTAN วรรณคล เชื้อมงคล. (2562). ความรู้และผลลพั ธ์ทางคลนิ ิกของการใชย้ าเมด็ คุมกาเนิดของ หญิงวยั เจริญพันธ.์ุ สืบค้นเม่อื วันที่ 23 กรกฎาคม 2564. จาก https://he01.tcithaijo.org/index.php/jmhs/article/download/211869/146790 ศิรวิ รรณ ทุมเชอ้ื . (2561). วารสารวิจัยทางวทิ ยาศาสตร์สุขภาพ วัยรนุ่ ตั้งครรภ์: แนวคิด แกป้ ญั หาดว้ ย กระบวนการระบบสุขภาพอาเภอ ปีท่ี 12 วทิ ยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี สระบรุ ,ี สบื ค้น 21 กรกฎาคม 2564 จาก. https://he01.tcithaijo.org/index.php/JHR/article/download/164256/119036

จัดทาโดย 1.นางสาวนชุ จรี เกษี 61109301043 2.นางสาวกนกพรรณ ผลัดประพุทธ 62109301001 3.นางสาวชญั ญานุช แกว้ พกิ ุล 62109301023 4.นางสาวลกั ษมณ พงึ ขุนทด 62109301081 นกั ศกึ ษาพยาบาลศาสตร์ชน้ั ปีท่ี 3 รนุ่ ท่ี 42 อาจารยท์ ีป่ รึกษา อาจารย์ สธุ ารักษ์ อนั ชูนี วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี สระบุรี