ภูมิปัญญาท้องถิ่น-ถ่ายทอดความรู้ เรื่อง ต้นเสม็ด

0 ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ของเทศบาลตาบลเสม็ด ดา้ นการถา่ ยทอดความรู้ ต้นเสมด็ กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสม็ด

1 คานา “ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ” หรอื ภูมิปัญญาชาวบ้านหมายถึง ทุกสิ่งทุกอย่างที่ชาวบ้านคิดขึ้นได้เองและนามาใช้ ในการแก้ปัญหา เป็นเทคนิควิธีเป็นองค์ความรู้ของชาวบ้าน ทั้งทางกว้างและทางลึกท่ีชาวบ้านคิดเอง ทาเอง โดยอาศัยศักยภาพท่ีมีอยู่แก้ปัญหาการดาเนินชีวิตในท้องถ่ินได้อย่างเหมาะสมกับยุคสมัยความเหมือนกันของ ภูมิปัญญาไทยและภูมิปัญญาท้องถ่ิน คือ เป็นองค์ความรู้ และเทคนิคที่นามาใช้ในการแก้ปัญหาและการตัดสินใจ ซึ่งไดส้ บื ทอดและเช่อื มโยงมาอยา่ งต่อเน่ืองตง้ั แต่อดีตถงึ ปจั จบุ นั ธรรมชาติเป็นสิ่งที่มีมาก่อนมนุษย์ เม่ือมนุษย์เข้ามาอยู่อาศัยอยู่ร่วมกับธรรมชาติ จึงก่อให้เกิด การสร้างสรรค์ส่ิงต่างๆที่จาเป็นต่อการดาเนินชีวิต การปรับตัวของมนุษย์ เพ่ือให้เข้ากับสภาพแวดล้อมธรรมชาติ จึงก่อให้เกิดภูมิปัญญาต่างๆ เช่น การเอาสมุนไพรมาใช้ในการป้องกันและรักษาโรค การสร้างท่ีอยู่อาศัย การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากธรรมชาติอย่างสมดุล และยั่งยืน เช่น การทาปุ๋ยหมัก ปุ๋ยน้าสกัดชีวภาพเพ่ือใช้ ทาการเกษตรปลอดสารพิษ การเล้ียงตัวไหมเพ่ือน้ามาทอผ้า ภูมิปัญญาท้องถ่ิงจึงช่วยให้คนในท้องถิ่น สามารถพงึ่ พาตนเองได้ โดยไมท่ าลายสภาพแวดลอ้ มธรรมชาติ และไมส่ ง่ ผลกระทบต่อมนุษยแ์ ละส่งิ แวดลอ้ ม ในแต่ละท้องถิ่นจะมีภูมิปัญญาที่คนในท้องถิ่นสร้างสรรค์ขึ้นจนเป็นเอกลักษณ์ของคนในท้องถิ่น ภูมิปัญญาของแต่ละทอ้ งถ่ินจะแตกต่างกันขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมและการดาเนนิ ชวี ิตของคนในท้องถ่ิน “ตน้ เสมด็ ” ในอดตี เปน็ ต้นไมท้ ม่ี ีมากในพื้นที่ จึงได้ช่ือว่าตาบลเสม็ด ปัจจุบันได้มีปริมาณที่ลดลงเน่ืองจาก การขยายตัวของชุมชนจึงทาให้ต้นเสม็ดเหลือในพื้นที่ไม่มากนัก จึงได้รวบรวมรายละเอียดจากผู้ที่อยู่ในขณะน้ัน รวบรวมเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ด้านการถ่ายทอดความรู้ของเทศบาลตาบลเสม็ด เป็นความรู้อีกด้านที่เกิดขึ้น ในพนื้ ทขี่ องเทศบาลตาบลเสมด็ ได้ จนถงึ ทุกวันน้ี กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสมด็ ผจู้ ดั ทา

สารบญั 2 ที่ เรื่อง หน้า 1. คานา 1 2. สารบัญ 2 3. บทนา 3 4. ประวัติความเป็นมาต้นเสม็ดในพ้ืนท่ี 4 5. ตน้ เสมด็ ขาว 11 6. ส่ือประชาสัมพันธ์ 14 7. โครงการปลกู ต้นเสม็ด ปงี บประมาณ 2557 16 8. สารวจและติดตามผลการปลูกต้นเสม็ด ปี 2559 31 9. ตน้ เสม็ดในพื้นที่เทศบาลตาบลเสมด็ ในปจั จบุ นั (ม.ค. 2563) 37 10. อ้างอิง 51

3 บทนา เทศบาลตาบลเสม็ดต้องการท่ีจะให้ประชาชนในพ้ืนท่ีได้ทราบถึงความเป็นมาของช่ือเทศบาลตาบลเสม็ด และกิจกรรมทีส่ ง่ เสริมอนรุ กั ษ์พันธุ์ไมท้ ่สี าคัญในพืน้ ท่ี นน่ั คอื “ตน้ เสม็ดขาว” สาหรับผู้ท่ีสนใจประวัติของเทศบาลตาบลเสม็ด และต้นเสม็ดขาว เอกสารนี้สามารถศึกษาประวัติ ประโยชน์ของต้นเสม็ดขาวและกิจกรรมท่ีส่งเสริมให้ประชาชนในพ้ืนที่ได้ศึกษาและอนุรักษ์ รวบรวมข้อมูล ต้นเสม็ดขาวทน่ี บั วันจะหายากในพ้นื ที่ของเทศบาลตาบลเสม็ด กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสมด็ ผจู้ ดั ทา

4 ประวัตคิ วามเปน็ มาต้นเสมด็ ในพื้นท่ี

5 ประวตั คิ วามเป็นมาตน้ เสม็ดในพ้นื ท่ี เทศบาลตาบลเสม็ดเป็นตาบลท่ีต้ังอยู่บริเวณอ่าวชลบุรี ประกอบด้วย 8 หมู่บ้าน พื้นท่ีส่วนใหญ่เป็น ป่าชายเลนที่อุดมไปด้วยต้นไม้นานาชนิด แต่ที่มีมากท่ีสุด คือ ต้นเสม็ด ตาบลนี้จึงได้ช่ือว่า “ตาบลเสม็ด” ตามชอื่ ของตน้ ไมท้ ี่ขน้ึ อยู่มากมาย ในแถบนี้ ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและประมง ต่อมาได้มี การปรับปรุงพื้นที่ เพื่อเป็นท่ีอยู่อาศัย ส่วนราชการ ถนนหนทางและอ่ืนๆ ทาให้ปัจจุบันต้นเสม็ดเหลือน้อยลงมาก แตต่ าบลนีก้ ็ยงั คงไดช้ ือ่ วา่ ตาบลเสม็ดจนถึงปัจจุบนั ดังนั้น เทศบาลตาบลเสมด็ จงึ มชี อื่ เรียกตามตาบลเสม็ดนน่ั เอง รปู ดวงตราเครื่องหมายของเทศบาลตาบลเสมด็ เปน็ รูปวงกลมมขี นาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 4 เซนติเมตรต้นไม้ หมายถึง ต้นเสม็ด ซ่ึงเป็นต้นไม้ท่ีข้ึนอยู่ท่ัวไปตามชายฝั่งทะเล ปู หมายถึง ปูก้ามดาบ ซึ่งอาศัยอยู่ตามป่าชายเลน ตึก หมายถึง ความเจริญของทอ้ งถ่ินในเขตเทศบาลตาบลเสมด็ สรปุ ตน้ เสมด็ ทอี่ ยู่ในพ้ืนท่ตี าบลเสม็ด ส่วนมากเป็น ต้นเสม็ดขาว ( Melaleucacajuputi) เป็นไม้ยืนต้น ขนาดเล็ก-ใหญ่ สูง 5-25 เมตร ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลม ใบอ่อนสีแดง เปลือกสีน้าตาลแดง มีใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ใบรูปใบหอกแกมรูปไข่ ดอกสีขาว ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกแยกแขนงตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกออก ก.พ. - เม.ย. ผลสดแบบมเี นือ้ เมล็ดเดี่ยว ทรงกลม หรือ ไขส่ ีขาว ผล ออก มี.ค. - ม.ิ ย. มีประโยชน์ ยอดอ่อน นามาลวก หรือกินกับผักกับน้าพริก มีรสเปรี้ยวอมฝาด ใบตาพอกแก้เคล็ดขัดยอก ฟกบวม โดยในอดีตเขตพื้นท่ีตาบลเสม็ด จะมีต้นเสม็ดมากในพ้ืนท่ี และปัจจุบันยังพบเห็นได้ที่วัดเสม็ด ซ่ึงเป็นต้น “เสม็ดแดง” ให้คนในพื้นที่ได้เห็น อีกที่คือ สานักงานเทศบาลตาบลเสม็ด ด้านหน้าสานักงานซ่ึงเทศบาล ดาเนินการปลูกเพ่ือเป็นสัญลักษณ์ ซ่ึงเป็นต้น “เสม็ดขาว” และหน่วยงานราชการต่างๆ ในพื้นท่ีเทศบาล ตาบลเสม็ด ซง่ึ มีจานวนไม่มากนัก

6

7

8 การบอกเล่าเพือ่ รวบรวมขอ้ มูลตน้ เสมด็ กองการศึกษาได้ออกสารวจสืบเสาะ หาข้อมูล “ต้นเสม็ด” จากผู้นาท้องถ่ินและประชาชนท่ีมี ภมู ลิ าเนาและพกั อาศยั ในพ้ืนที่ตาบลเสมด็ และขอขอบคุณทุกทา่ นทใี่ หข้ ้อมูล ประกอบดว้ ย นายสาเนยี ง ช่วยชทู รัพย์ ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ด้านการถา่ ยทอดความรู้ (ตน้ เสม็ด) ส.ท.ประวิทย์ ไทยเจริญ ส.ท.บญุ ธรรม ร่มเกตุ ส.ท.ยงยทุ ธ สนทิ กูล นางกิมหลง นภาโชติ นายราเพย สนิทกูล

9 ภาพการบอกเล่าเพอื่ รวบรวมข้อมูลต้นเสมด็

10

11 ตน้ เสม็ดขาว

12 เสม็ดขาว ชือ่ Milk wood,Paper bark tree , Cajuput tree, ชอ่ื วยิ าศาสตร์ Melaleuca quinquenervia (Cav.) S.T. Blake ชือ่ วงศ์ MYRTACEAE ช่ือเรียกอ่นื เสม็ด กอื แล เมด็ เหม็ด ลกั ษณะ ไม้ต้น สูง ๕ - ๒๕ เมตร เปลือกช้ันนอกสีขาวนวล เป็นแผ่นบาง ๆ เรียงซ้อนกันเป็นปึกหนานุ่ม เปลือกช้ันในบาง สีน้าตาล ยอดอ่อน กิ่งอ่อน และใบอ่อน มีขนสีขาวเป็นมันคล้ายเส้นไหม ใบเด่ียว เรียงสลบั แผ่นใบรูปหอก กว้าง ๑.๕ - ๔ ซม. ยาว ๕ - ๑๐ ซม. ปลายใบและโคนใบแหลม ดอก ขนาดเล็ก ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง สีขาว กลีบเลี้ยงยาว ๐.๓ ซม. โคนกลีบติดกัน กลีบดอกยาว ๐.๒ - ๐.๓ ซม. รูปช้อนแกมรูปไข่กลับ เกสรเพศผู้จานวนมากยาวพ้นกลีบดอกเป็นพู่ ผล เป็นผลแห้งแตก รูปถ้วย กว้าง และยาวประมาณ ๐.๔ ซม. การกระจายพันธุ์ พบทั่วไปตามชายทะเล ในท่ีลุ่มน้าขัง ตามขอบของป่าพรุท่ีถูกไฟเผาผลาญ ทาลายจนโล่งเตียน ประเทศไทยพบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ในตา่ งประเทศพบทพ่ี มา่ มาเลเซีย และอนิ โดนีเซีย ประโยชน์ เน้ือไม้ ใช้ทาเสาเข็ม เสาร้ัว สร้างบ้าน และทาถ่าน เปลือกต้น ใช้มุงหลังคา ทาฝาบ้านชั่วคราว และใชห้ ่อกอ้ นไต้สาหรับใช้จดุ ไฟ ใบ นามาสกดั ทานา้ มนั หอมระเหย แหล่งขอ้ มลู หนังสือพรรณไม้ป่าพรุ จังหวัดนาราธิวาสโครงการศูนย์การศึกษาพิกุลทองอันเนื่องมาจาก พระราชดาริ จังหวดั นาราธิวาส (งานป่าไม)้ . 2534.

13

14 สอื่ ประชาสมั พนั ธ์

15 ทมี่ า รายงานกจิ การเทศบาลตาบลเสมด็ 2561

16 โครงการปลูกต้นเสม็ด ปีงบประมาณ 2557

17 โครงการปลูกตน้ เสม็ด ปงี บประมาณ 2557 เทศบาลตาบลเสม็ดได้จัดโครงการปลูกต้นเสม็ด เพื่อให้หน่วยงานต่างๆ ในเขตพ้ืนที่เทศบาลตาบลเสม็ด ได้ปลูก “ต้นเสม็ดขาว” เพ่ือเป็นเอกลักษณ์ และแสดงถึงท่ีมาที่ไปของตาบลเสม็ด โดยจัดหา ต้นเสม็ดขาวพร้อม ปา้ ยประชาสมั พนั ธ์ ใหห้ นว่ ยงานทม่ี ีความประสงคท์ ี่จะปลกู ในหนว่ ยงานใหเ้ ป็นท่รี ูจ้ ักในพนื้ ท่ตี าบลเสมด็ วัตถุประสงค์ ๑. เพื่อปลูกต้นเสม็ดให้เป็นเอกลักษณ์ตามประวัติความเป็นมาของตาบล ซ่ึงเป็นท่ีตั้งของเทศบาล ตาบลเสมด็ 2. เพ่ือให้หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน กลุ่มผู้นาชุมชนในพื้นท่ี มีส่วนร่วมในการปลูกต้นเสม็ด เพ่ือเป็น เอกลกั ษณป์ ระจาตาบลเสม็ด 3. เพ่ือใหต้ ้นเสม็ด เปน็ ท่รี จู้ ักของประชาชนตาบลเสม็ด และทวั่ ไป 4. เพอ่ื เพมิ่ พ้ืนท่สี ีเขยี วในเขตพน้ื ที่ กาหนดการดาเนนิ โครงการ 1. สารวจหน่วยงานทมี่ คี วามประสงค์ทีจ่ ะปลกู (3 ม.ค. – 28 ก.พ. 57) 2. ดาเนินโครงการ จดั เตรยี มตน้ เสมด็ และปา้ ย 3. พิธรี ับมอบและปลูกตน้ เสม็ด (16 ก.ย. 57)

18 จดั เตรยี มตน้ เสม็ดและปา้ ย

19

20

21 พิธีรับมอบและปลูกตน้ เสม็ด (16 ก.ย. 57)

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31 สารวจและตดิ ตามผล การปลกู ต้นเสมด็ ปี 2559

32

33

34

35

36

37 ต้นเสม็ดในพน้ื ทเี่ ทศบาลตาบลเสม็ด ในปจั จุบัน (ม.ค. 2563)

38 เทศบาลตาบลเสมด็

39 สวนสาธารณะเคหะ 1

40 สวนสาธารณะเคหะ 2

41 โรงเรียนบรู พาวิทยา ชลบรุ ี

42 โรงเรียนวัดเสมด็ (วุฒิสนุ ทรวทิ ยา)

43 วดั เสมด็

44 ศนู ย์วทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์ที่ 6 ชลบรุ ี

45 โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตาบลเสม็ด

46 สถานีตารวจภูธรตาบลเสม็ด

47 สหกรณ์ออมทรัพย์ชลบรุ ี

48 สานักงานสรรพสามิต ภาคท่ี 2

49 สานักงานอตุ สาหกรรมจังหวัดชลบรุ ี