พลเมืองดิจิทัลและความฉลาดทางดิจิทัล (1)

พลเมอื งดจิ ิทลั และ ความฉลาดทาง ดจิ ิทลั จดั ทาโดย นางสาว อภิชามญชุ์ มูลฟ่ ุน ช้นั มธั ยมศึกษา 6/4 เลขที่21 เสนอ คุณครู วิชยั สิงหน์ อ้ ย

Digital Citizens : พลเมืองดจิ ิทลั พลเมืองดิจิทลั หรือ Digital Citizens เป็ นกระแสที่แพร่หลายไปทวั่ โลกนบั ต้งั แต่อินเตอรเ์ นต็ และเทคโนโลยีสารสนเทศไดเ้ ขา้ มามี บทบาทในการดาเนนิ กิจกรรมดา้ น ต่างๆ ในชีวิตประจาวนั ประเทศไทยใหค้ วามสาคญั กบั เรือ่ งดงั กล่าว อย่างจริงจงั หลงั จากทีร่ ฐั บาลผลกั ดนั นโยบายเศรษฐกิจดจิ ิทลั (Digital Economy) เพอื่ เสริมสรา้ งความ เขม้ แข็งใหก้ บั ระบบเศรษฐกิจและเตรยี มความพรอ้ มเขา้ สู่ประชาคม อาเซียนในอนาคตอนั ใกลน้ ้ ใี นยุคปัจจุบนั เทคโนโลยสี ารสนเทศมี ความเกีย่ วขอ้ งกบั การใชช้ ีวิตประจาวนั อย่างหลีกเลีย่ งไมไ่ ดจ้ ึงมีความ จาเป็ นอย่างยงิ่ ทีท่ ุกคนควร เสริมสรา้ งศกั ยภาพการใชเ้ ทคโนโลยี ดงั กล่าวอย่างชาญฉลาดและกา้ วเขา้ สู่ความเป็ นพลเมืองในยคุ ดจิ ิตอลไดอ้ ย่าง ภาคภูมิ

ความหมายและคุณลกั ษณะ เบ้ อื งตน้ ของพลเมืองดิจิทลั การใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศอย่างสมา่ เสมอและมปี ระสิทธิภาพเป็ น คุณลกั ษณะเบ้ อื งตน้ ของการเป็ นพลเมอื งในยุคดจิ ิทลั นอกจากน้ ีบุคคลผูน้ ้นั จะตอ้ งมที กั ษะและความรูท้ ีห่ ลากหลายในการใชอ้ ินเทอรเ์ นต็ ผ่านอุปกรณ์ และช่องทางการสือ่ สารประเภทต่างๆ เช่น โซเชียลเนตเวิรก์ (Facebook, Twitter, Instagram, Line) และอปุ กรณอ์ ิเล็ก-ทรอนกิ สร์ ูปแบบใหม่ (แท็บเล็ต และมือถอื สมารท์ โฟน) เป็ นตน้ อย่างไรก็ตามมีผูต้ ้งั ขอ้ สงั เกต ว่าทกั ษะการใชอ้ ินเทอรเ์ นตและเทคโนโลยีสารสนเทศเพอื่ ประโยชนใ์ นการ ดารงชีวิตประจาวนั ไม่เพยี งพอต่อคุณลกั ษณะของการเป็ นพลเมืองดิจิตอล ทีส่ มบูรณ์ หากแต่บุคคลผูน้ ้นั จะตอ้ งใชเ้ ทคโนโลยีดงั กล่าว ในทางที่จะ ก่อใหเ้ กิดประโยชนต์ ่อบุคคลอื่นและสงั คม เช่น การเคารพสิทธิและหนา้ ที่ ของผูอ้ ื่นตลอดจนการใชเ้ ทคโนโลยีเพอื่ สือ่ สารกบั ภาครฐั และภาคเอกชน เพอื่ ก่อใหเ้ กิดการเปลีย่ นแปลงในทางที่ดแี ละถูกตอ้ ง

คุณลกั ษณะทีด่ ีของพลเมอื งดิจิทลั พลเมอื งดิจิตอลทีม่ คี ุณลกั ษณะที่ดี (Good Digital Citizens) มอี งคป์ ระกอบหลายประการ สรุปไดโ้ ดยย่อ ดงั น้ ี 1. การตระหนกั ถงึ ความสามารถในการเขา้ ถงึ เทคโนโลยี สารสนเทศ ของผูอ้ ื่น ผู้ใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศทุกคนควรตระหนกั ว่าบุคคลมี โอกาสในการเข้าถงึ และมศี กั ยภาพใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศท่ี แตกต่างกนั พลเมอื งดจิ ติ อลท่ดี ีจงึ ไม่ควรเลือกปฏบิ ัติและดูหม่นิ บุคคลผู้ขาดทกั ษะการใช้เทคโนโลยฯี หากแต่จะต้องช่วยกนั แสวงหา มาตรการต่างๆเพ่ือเสริมสร้างความเสมอภาคในการเข้าถงึ เทคโนโลยี ฯ อนั จะทาให้สงั คมและประเทศน้ันๆ ก้าวเข้าส่ยู ุคดิจิตอลได้อย่าง ภาคภมู ิ

2. การเป็ นผูป้ ระกอบการและผูบ้ ริโภคที่มีจริยธรรม เป็นท่ที ราบกนั โดยท่วั ไปว่าเทคโนโลยีสารสนเทศได้ เปล่ียนแปลงระบบตลาดแบบด้งั เดมิ (Traditional Marketplace) ไปส่ตู ลาดในระบบอเิ ลคทรอนกิ ส์ (Electronic-Marketplace) และ ได้รับความนยิ มอย่างแพร่หลายดงั จะเหน็ ได้จากความหลายหลายของ ประเภทสนิ ค้าท่สี ามารถซ้อื หาได้ในระบบออนไลน์ ตลอดจนบริการ ประเภทต่างๆ ท่ผี ู้บริโภคสามารถทาธรุ กรรมได้อย่างสะดวก พลเมือง ยุคดจิ ิตอลจะต้องมีความซ่ือสตั ย์และมศี ลี ธรรมในการทานิติกรรมและ ธรุ กรรมทุกประเภทบนโลกออนไลน์ เช่น ไม่ซ้ือขายและทาธรุ กรรมท่ี ผดิ กฎหมาย เช่น การดาวน์โหลดส่งิ ท่ขี ดั ต่อกฎหมาย ตลอดจนการใช้ ประโยชนจ์ ากเทคโนโลยีเพ่ือหลอกลวงผู้อ่นื ให้ซ้ือสนิ ค้าและบริการท่ี ไม่มีคุณภาพ เป็นต้น

3. การเป็ นผูส้ ่งสารและรบั สารทีม่ ีมรรยาท รปู แบบการส่อื สารได้มีการพัฒนาและเปล่ียนแปลงไปอย่างมาก ในช่วงศตวรรษท่ี 21 ดงั จะเหน็ ได้จากรปู แบบการส่อื สารผ่าน อนิ เตอร์เนต็ ท่สี ะดวก รวดเรว็ และมีความ เช่ือมโยงท่วั โลก เช่น อเี มลล์และโซเชียลมเี ดยี หลากหลายประเภท ปัจจุบนั มผี ู้ใช้ข้อได้เปรียบของช่องทางการส่อื สารดังกล่าวอย่างไม่ เหมาะสม เช่น การส่งสารท่ี มเี จตนาหม่นิ ประมาทผู้อ่นื และการส่งสารท่มี ี เจตนาให้สงั คมเกดิ ความแตกแยก ท้งั ท่กี ระทาไปโดยเจตนาหรือ ร้เู ท่าไม่ถงึ การณ์ ดังน้นั พลเมืองดจิ ิตอลท่ดี ีจะต้องมีมรรยาทและความรับ ผดิ ชอบต่อการกระทาของตนในโลกออนไลน์ หรือ ท่เี ราร้จู ักกนั ดีในนาม ของ (Digital Etiquette) ท่จี ะเป็นเคร่ืองมือในการยา้ เตือนสติตลอดจน การกระทาท่เี หมาะสมในการส่อื สารทุกประเภทในยุคดิจิตอล

4. การเคารพต่อกฎหมายและกฎระเบยี บ ปัจจุบนั การทาธรุ กรรมและนติ ิกรรมทางอเิ ลคทรอนิกสอ์ ยู่ภายใต้ บงั คับของกฎหมายและกฎระเบยี บว่าด้วยการทาธรุ กรรมทาง อเิ ลคทรอนิกสซ์ ่ึงมวี ัตถุประสงค์หลักในการป้ องกนั และปราบปรามการ ละเมดิ ในรปู แบบต่างๆ ท่มี ีลักษณะเป็นอาชญกรรมทางอเี ลคทรอนิกส์ เช่น การลกั ขโมยและการจารกรรมข้อมลู ประเภทต่างๆ เช่น ข้อมูลทาง ธรุ กจิ และข้อมูลส่วนบุคคล ตลอดจนมาตรการคุ้มครองเก่ยี วกบั ทรัพยส์ นิ ทางปัญญาในรปู แบบต่างๆ ดงั น้นั พลเมอื งยุคติจติ อลท่ดี ีจะต้องตระหนกั และรับทราบถงึ กฎหมายและกฎระเบียบดงั กล่าว ตลอดจนมีความยบั ย้ัง ช่างใจต่อการกระทาของตนท่อี าจเป็นการละเมดิ สทิ ธขิ องบุคคลอ่นื 5. การใชเ้ ทคโนโลยใี หม้ ีความเหมาะสมและไม่ส่งผลเสียต่อสขุ ภาพ การใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศท่ขี าดความเหมาะสมอาจส่งผลเสยี ตอ่ สขุ ภาพโดยรวม เช่น ความเครียดต่อสขุ ภาพกายและสขุ ภาพจิตตลอดจน การกอ่ ให้เกดิ การสญู เสยี สมั พันธภ์ าพในสงั คมได้ พลเมอื งยุคดิจิตอลจะต้องควบคุมการใช้อปุ กรณ์ อเิ ลคทรอนิกสใ์ ห้มีความเหมาะสมเพ่ือป้ องกนั มิให้เกดิ อาการเสพตดิ ต่อ ส่งิ ดังกล่าวจนเกดิ ผลเสยี ต่อ สขุ ภาพโดยรวมได้ นอกจากน้ี การลดปริมาณการส่อื สารแบบออนไลน์มา เป็นรปู แบบการส่อื สารแบบด้งั เดิมในบางโอกาสจะกอ่ ให้เกดิ ผลดีต่อ สมั พันธภาพของบุคคลใกล้ชิดอกี ด้วย

6. เรียนรูว้ ิธีการเสริมสรา้ งความปลอดภยั ในการใชเ้ ทคโนโลยี พลเมืองดิจติ อลนอกจากจะต้องเป็นผู้ท่มี ีทกั ษะในการใช้ เทคโนโลยอี ย่างมปี ระสทิ ธภิ าพแล้วจะต้องใฝ่ ร้แู ละให้ความสาคญั กบั มาตรการเพ่ือความปลอดภยั และการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลด้วย (Digital Security) เน่ืองจากในยุคดจิ ิตอลน้นั ผู้มเี จตนากระทาผดิ และ หลอกลวงสามารถใช้เทคโนโลยที ่มี ีความทนั สมยั เพ่ือหลอกลวงผู้อ่นื ได้ ง่ายกว่ากระบวนการส่อื สารแบบด้งั เดิม วิธกี ารเสริมสร้างความปลอดภัย ในการใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศ ท่สี ามารถกระทาได้โดยง่ายมหี ลากหลาย วธิ ี เช่น การติดต้ังระบบป้ องกนั การจารกรรมและการทาลายข้อมูลให้กบั อปุ กรณก์ ารส่อื สารทุกประเภท ตลอดจนร้เู ท่าทนั ต่อรปู แบบและกลอบุ าย ของอาชญากรอเิ ลคทรอนิกสท์ ่มี กั มีการพัฒนารปู แบบของการ กระทาผดิ อยู่เสมอ

Digital intelligence : ความฉลาด ทางดจิ ิทลั ความฉลาดทางดิจิทลั เป็นผลจากศกึ ษาและพัฒนาของ DQ institute หน่วยงานท่เี กดิ จากความร่วมมอื กนั ของภาครัฐและเอกชนท่วั โลก ประสานงานร่วมกบั เวิลดอ์ โี คโนมิกฟอร่ัม (World Economic Forum) ท่ี มุ่งม่นั ให้เดก็ ๆ ทุกประเทศได้รับการศกึ ษาด้านทกั ษะพลเมืองดจิ ทิ ลั ทม่ี ี คุณภาพและใช้ชีวิตบนโลกออนไลน์อย่างปลอดภัยด้วยความก้าวหน้าของ เทคโนโลยีสมยั ใหม่ ความฉลาดทางดิจิทลั เป็นกรอบแนวคิดท่คี รอบคลุม ของความสามารถทางเทคนคิ ความร้คู วามเข้าใจและความคิดทางสงั คมท่มี ี พ้ืนฐานอยู่ในค่านยิ มทางศลี ธรรมท่ชี ่วยให้บุคคลท่จี ะเผชิญกบั ความท้าทาย ทางดิจทิ ลั ความฉลาดทางดิจทิ ลั มีสามระดับ 8 ด้าน และ 24 สมรรถนะท่ี ประกอบด้วย ความรู้ ทกั ษะ ทศั นคตแิ ละค่านิยม โดยบทความน้ีจะกล่าวถงึ ทกั ษะ 8 ด้านของความฉลาดดจิ ิทลั ในระดับพลเมอื งดจิ ทิ ลั ซ่ึงเป็น ความสามารถในการใช้เทคโนโลยดี จิ ิทลั และส่อื ในรปู แบบท่ปี ลอดภัย รับผดิ ชอบ และมีจริยธรรม ดงั น้ี

1.เอกลักษณพ์ ลเมืองดจิ ิทลั (Digital Citizen Identity) เอกลักษณพ์ ลเมอื งดิจทิ ลั เป็นความสามารถสร้างและบรหิ าร จัดการอตั ลักษณท์ ่ดี ีของตนเองไว้ได้อย่างดีท้งั ในโลกออนไลน์และ โลกความจริงอตั ลักษณท์ ่ดี คี อื การท่ผี ู้ใช้ส่อื ดจิ ิทลั สร้างภาพลักษณใ์ น โลกออนไลนข์ องตนเองในแง่บวก ท้งั ความคิดความร้สู กึ และการ กระทา โดยมีวิจารณญาณในการรับสง่ ข่าวสารและแสดงความคดิ เหน็ มีความเหน็ อกเหน็ ใจผู้ร่วมใช้งานในสงั คมออนไลน์ และรู้จัก รับผดิ ชอบต่อการกระทา ไม่กระทาการท่ผี ดิ กฎหมายและจริยธรรม ในโลกออนไลน์ เช่น การละเมดิ ลิขสทิ ธ์ิ การกล่ันแกล้งหรือการใช้ วาจาท่สี ร้างความเกลียดชังผู้อ่นื ทางส่อื ออนไลน์ 2.การบริหารจดั การเวลาบนโลกดิจิทลั (Screen Time Management) การบริหารจัดการเวลาบนโลกดจิ ทิ ลั เป็นความสามารถ ควบคุมตนเอง ความสามารถในการจดั สรรเวลาในการ ใช้งาน อปุ กรณด์ ิจทิ ลั และอปุ กรณเ์ ทคโนโลยีได้อย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ รวมถงึ การใช้งานส่อื สงั คม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ด้วยความรับผดิ ชอบต่อตนเอง สามารถบริหาร เวลาท่ใี ช้อปุ กรณย์ ุคดจิ ทิ ลั รวมไปถงึ การควบคุมเพ่ือให้เกดิ สมดุล ระหว่างโลกออนไลน์ และโลกความเป็นจริง อกี ท้งั ตระหนกั ถึง อนั ตราย และสขุ ภาพจากการใช้เวลาหน้าจอนานเกนิ ไป และ ผลเสยี ของการเสพติดส่อื ดจิ ทิ ลั

3.การจดั การการกลนั่ แกลง้ บนไซเบอร์ (Cyberbullying Management) การจัดการการกล่ันแกล้งบนไซเบอร์ เป็นความสามารถ ในการป้ องกนั ตนเอง การมีภมู คิ ุ้มกนั ในการรับมือและจัดการกบั สถานการณก์ ารกล่ันแกล้งบนอนิ เทอร์เนต็ ได้อย่างชาญฉลาด การ ใช้อนิ เทอร์เนต็ เป็นเคร่ืองมือหรือช่องทางเพ่ือก่อให้เกดิ การ คุกคามล่อลวงและการกล่ันแกล้งบนโลกอนิ เทอร์เนต็ และส่ือ สงั คมออนไลน์ โดยกลุ่มเป้ าหมายมักจะเป็นกลุ่มเดก็ จนถงึ เดก็ วัยร่นุ การกล่ันแกล้งบนโลกไซเบอร์คล้ายกนั กบั การกล่ันแกล้ง ในรปู แบบอ่นื หากแต่การกล่ันแกล้งประเภทน้จี ะกระทาผ่านส่อื ออนไลน์หรือส่อื ดิจิทลั เช่น การสง่ ข้อความทางโทรศัพท์ ผู้กล่ัน แกล้งอาจจะเป็นเพ่ือนร่วมช้ัน คนร้จู ักในส่อื สงั คมออนไลน์ หรือ อาจจะเป็นคนแปลกหน้ากไ็ ด้ แต่ส่วนใหญ่ผู้ท่กี ระทาจะร้จู กั ผู้ท่ี ถูกกล่ันแกล้งรปู แบบของการกล่ันแกล้งมกั จะเป็นการว่าร้าย ใส่ ความ ข่ทู าร้าย หรือใช้ถ้อยคาหยาบคาย การคกุ คามทางเพศผ่าน ส่อื ออนไลน์ การแอบอ้างตวั ตนของผู้อ่นื การแบลก็ เมล์ การ หลอกลวง การสร้างกลุ่มในโซเชียลเพ่ือโจมตโี ดยเฉพาะ

4.การจดั การความปลอดภยั บน ระบบเครือข่าย (Cybersecurity Management) การจัดการความปลอดภยั บน ระบบเครือข่าย เป็นความสามารถใน การสารวจ ตรวจสอบ การป้ องกนั และ การรักษาความปลอดภัยของ 5.การจดั การความเป็ นส่วนตวั ข้อมูลในระบบเครือข่าย ป้ องกนั ข้อมูล (Privacy Management) ด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยท่ี การจดั การความเป็นส่วนตวั เป็น เข้มแขง็ และป้ องกนั การโจรกรรม ความสามารถในการจัดการกบั ความเป็น ข้อมูลหรอื การถูกโจมตอี อนไลน์ได้ มี ส่วนตวั ของตนเองและของผู้อ่นื การใช้ ทกั ษะในการรักษาความปลอดภัยของ ข้อมูลออนไลน์ร่วมกนั การแบ่งปันผ่าน ตนเองในโลกออนไลน์การรักษาความ ส่อื ดจิ ิทลั ซ่ึงรวมถงึ การบริหารจดั การ ปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ ร้จู กั ป้ องกนั ข้อมูลส่วนบุคคลของตนเอง คือการปกป้ องอปุ กรณด์ จิ ทิ ลั ข้อมูลท่ี เช่น การแชร์ข้อมูลต่าง ๆ ด้วยเคร่ืองมือ จดั เกบ็ และข้อมูลส่วนตัวไม่ให้เสยี หาย ดิจิทลั การขโมยข้อมูลอตั ลักษณ์ เป็นต้น สญู หาย หรือถูกโจรกรรมจากผู้ไม่หวัง โดยต้องมีความสามารถในการฝึกฝนใช้ ดีในโลกไซเบอร์ เคร่ืองมอื หรือวธิ กี ารในการป้ องกนั ข้อมูลตนเองได้เป็นอย่างดี รวมไปถึง ปกปิ ดการสบื ค้นข้อมูลต่างๆ ในเวบ็ ไซต์ เพ่ือรักษาความเป็นส่วนตวั ความเป็น ส่วนตัวในโลกออนไลน์ คอื สทิ ธกิ าร ปกป้ องข้อมูลความส่วนตัวในโลก ออนไลน์ของผู้ใช้งานท่บี ุคคลหรือการ บรหิ ารจัดการข้อมูลส่วนตวั รวมถึงการ ใช้ดุลยพินิจปกป้ อง ข้อมูลส่วนบุคคล และข้อมูลท่เี ป็นความลับของผู้อ่นื

6.การคิดอย่างมวี ิจารณญาณ (Critical Thinking) การคดิ อย่างมีวิจารณญาณ หมายถงึ ความสามารถในการ ตดั สนิ ของบุคคลว่าควรเช่ือ ไม่ควรเช่ือ ควรทา หรือไม่ควรทาบน ความคดิ เชิงเหตแุ ละผล มคี วามสามารถในการวเิ คราะห์แยกแยะ ระหว่างข้อมูลท่ถี ูกต้องและข้อมูลท่ผี ดิ ข้อมูลท่มี ีเน้ือหาเป็น ประโยชน์และข้อมูลท่เี ข้าข่ายอนั ตราย ข้อมูลตดิ ต่อทางออนไลน์ท่นี ่า ต้งั ข้อสงสยั และน่าเช่ือถอื ได้ เม่ือใช้อนิ เทอร์เนต็ ทราบว่าเน้อื หาใดมี ประโยชน์ ร้เู ท่าทนั ส่อื และสารสนเทศ สามารถวิเคราะห์และประเมนิ ข้อมูลจากแหล่งข้อมูลท่หี ลากหลายได้ เข้าใจรปู แบบการหลอกลวง ต่าง ๆ ในส่อื ดิจทิ ลั เช่น ข่าวปลอม เวบ็ ไซต์ปลอม ภาพตัดต่อ ข้อมูลอนั ท่เี ทจ็ เป็นต้น

7.ร่องรอยทางดิจิทลั (Digital 8.ความเห็นอกเห็นใจและสรา้ ง Footprints) สมั พนั ธภาพทีด่ ีกบั ผูอ้ ื่นทาง ดิจิทลั (Digital Empathy) ร่องรอยทางดจิ ทิ ลั เป็น ความสามารถในการเข้าใจธรรมชาตขิ อง ความเหน็ อกเหน็ ใจและ การใช้ชีวติ ในโลกดจิ ทิ ลั ว่าจะหลงเหลือ สร้างสมั พันธภาพท่ดี ีกบั ผู้อ่นื ทาง ร่องรอยข้อมูลท้งิ ไว้เสมอ ร่องรอยทาง ดจิ ทิ ลั เป็นความสามารถในการ ดิจทิ ลั อาจจะส่งผลกระทบในชีวิตจริง ท่ี เข้าใจผู้อ่นื การตอบสนองความ เกดิ จากร่องรอยทางดิจิทลั เข้าใจผลลัพธ์ ต้องการของผู้อ่นื การแสดง ท่อี าจเกดิ ข้นึ เพ่ือนามาใช้ในการจดั การ ความเหน็ ใจและการแสดงนา้ ใจต่อ กบั ชีวิตบทโลกดิจทิ ลั ด้วยความ ผู้อ่นื บนโลกดจิ ทิ ลั ได้อย่าง รับผดิ ชอบ ข้อมูลร่องรอยทางดิจิทลั เหมาะสม มีปฏสิ มั พันธอ์ นั ดีต่อคน เช่น การลงทะเบยี น อเี มล การโพสต์ รอบข้าง ไม่ว่าพ่อแม่ ครู เพ่ือนท้งั ข้อความหรือรปู ภาพ ไฟล์งานต่าง ๆ ในโลกออนไลนแ์ ละในชีวติ จริง ไม่ เม่ือถูกส่งเข้าโลกอนิ เทอร์เนต็ แล้ว จะ ด่วนตดั สนิ ผู้อ่นื จากข้อมูลออนไลน์ ท้งิ ร่องรอยข้อมูลส่วนตัวของผู้ใช้งานไว้ แต่เพียงอย่างเดียว และจะเป็น ให้ผู้อ่นื สามารถติดตามได้ และจะเป็น กระบอกเสยี งให้ผู้ท่ตี ้องการความ ข้อมูลท่รี ะบุตวั บุคคลได้อย่างง่ายดาย ช่วยเหลือในโลกออนไลน์