สุขศึกษาพลศึกษา ทช11002

43  “ความรูสึก” คือ ความรสู กึ ของเราตอ เงอื่ นไข การบอกความรูส ึกจะชว ยลดการโตเถยี งหาเหตุผลมาหวา น ลอ ม เพราะความรสู ึกของคนตอ เร่ือง หนง่ึ ๆ ยอมตางกนั ได ระบใุ หชดั วา “ฉนั ” คือผทู ่ีรสู ึก อยา อางผอู น่ื น้ําหนกั ของการเปน “ฉนั ” นน้ั สาํ คญั กวาขอ อา งอื่นใด (“ฉนั ” รสู ึกไมส บายใจถาแฟนจะคา ง)  “ความตองการ” คอื ทางเลอื กทเี่ ราตอ งการทาํ เหตุผล และบอกประโยชนท ่ีจะไดรว มกนั (กลบั ตอนนเี้ ลยดกี วา พรงุ น้เี ราเจอกนั แตเ ชา นะ) การบอกและยนื ยนั ความตอ งการสามารถทาํ ไดอยา งมนั่ คงและมน่ั ใจ  พูดใหช ดั เจน ตรงจุด สบตาและน้ําเสยี งหนกั แนน  ย้าํ ดว ยทา ทางเมือ่ พูดจบ เชน ลกุ ขน้ึ ยนื เพอ่ื เดนิ กลบั ควกั เงนิ จา ยคา สว นแบง คาอาหาร เดินไป หยิบของเพือ่ สง แขก  พดู ซํา้ อกี คร้งั เมอื่ ถูกหวานลอ มดว ยวธิ กี ารตา ง ๆ การออกจากเหตุการณโดยเรว็ เม่อื บอก ความตองการไปแลว เปน วธิ ีหนง่ึ ทจี่ ะยตุ คิ วามพยายามชกั จูงหรือบังคับทางออม  ยาํ้ กบั ตวั เองในความคดิ เสมอวา “ฉนั มสี ทิ ธแิ ละสามารถเลือกเองไดวา จะทําอะไร” การเปน ตวั ของตัวเองเรม่ิ ตน ที่  ซือ่ สตั ยตอ ความคิด ความรสู กึ ของทแ่ี ทจรงิ ของตัวเอง ถามตัวเองวาในเหตกุ ารณน ี้เรารูสกึ อยา งไร อยากทาํ อยา งไร  ตระหนักวา ความรสู ึกนอ ยใจ โกรธ รสู กึ วา ไมม คี ุณคา ไมไ ดรบั การยอมรบั เปน เราเองที่ ตอ งรบั ผิดชอบในแงท ย่ี อมใหเกิดขน้ึ เราจงึ ตองพฒั นาตวั เองมากกวารอใหผอู น่ื เปน ฝายปรับตวั  เร่มิ จากเรือ่ งเลก็ ๆ ทีเ่ กิดข้นึ บอย ๆ ทบทวนเหตกุ ารณทเ่ี กดิ ขน้ึ วางแผนวาเราจะบอกยืนยนั ความตอ งการของเราอยางไร และลงมือทาํ  คาดและเตรยี มใจไวลว งหนา ถึงปฏกิ ิริยาโตต อบ เราไมสามารถเปลี่ยนตัวเองไดด วยคาํ พดู ประโยคเดียว และการทาํ ใหผ อู น่ื ยอมรบั กเ็ ชนเดียวกนั การยอมถอยกลับไปเปน คนเดิมยอม

44 งา ยกวา แตน น่ั กห็ มายความวาเราตอ งรับบท “คนใจดที ี่ไมเคยโกรธ” คอยเก็บงําความรูสึกผดิ หวัง ความไมพ อใจเอาไวโดยลาํ พงั  การบอกยนื ยันความตอ งการของเราใหใ ชก ารบอกเลา ถงึ ตวั เองดว ยประโยคทีข่ นึ้ ตนดว ย “ฉนั รูสกึ ..……” ไมค วรใชรูปประโยคตอวา “เธอทําใหฉนั .......” เพราะจะนําไปสกู าร โตเ ถยี ง เร่ืองที่ 8 หลากหลายความเชื่อทีผ่ ดิ ในเรือ่ งเพศ การ “ชว ยตวั เอง” บอย ๆ จะทําใหจ ิตใจไมปกตหิ รอื เปน โรคจติ ประสาทได “การชวยตัวเอง” เปนทางเลือกหน่ึงในการจัดการกับความรูสึกและความตองการทางเพศ ซ่ึงเกิดจากธรรมชาติ ท่ีทุกคนสามารถทําได ท้ังผูหญิงและผูชาย หากเรายังไมพรอมที่จะเริ่มตน ความสมั พนั ธ หรอื มเี พศสมั พันธก บั ใคร ไมใ ชเร่อื งผดิ ปกติ หนุมสาวหลายคนมักจะถูกบอกเกี่ยวกับ เรือ่ งการชว ยตัวเองผิด ๆ หลายอยา ง เชน การชวยตวั เองเปน สิง่ ที่ไมดี บาป ทําใหตัวเต้ยี เรียนโง หรือ การชวยตัวเองบอย ๆ จะทําใหจิตใจไมปกติ เปนโรคจิตประสาท หรือเส่ือมสมรรถภาพทางเพศ เปนตน ความเช่ือเหลาน้ีจึงสงผลตอพฤติกรรม ทําใหสาวหลายคนมักอายที่จะพูดถึง สวนหนุม หลายคนอาจกังวลวาทําบอย ๆ จะมีผลอยางไรหรือไม ท้ังที่ วิธีการนี้ชวยสนองตอบความตองการ ทางเพศของเราไดด ว ยตนเอง การชว ยตวั เอง จะทําบอ ยหรือนอ ยคร้งั ก็ข้ึนกบั ความพรอ ม ความพอใจ และสุขภาพของแตล ะคน ผูชายมีความตอ งการทางเพศมากกวาผูหญงิ ความตองการทางเพศเปน เรือ่ งธรรมชาติทที่ งั้ ผหู ญงิ และผูชายมีเทา ๆ กัน การมีความตองการ ทางเพศมากหรอื นอ ยเปน เรือ่ งแตล ะบคุ คล ไมเ ก่ยี วกับความเปนผูหญิง หรือผูชาย แตความคาดหวัง ของสังคมและวัฒนธรรมในสังคมไทยมตี อ เรอื่ งเพศของผูห ญงิ และผชู ายตางกนั เชน ผชู ายชว ยตัวเอง เปน เรื่องธรรมดา ผูชายจะตองมีประสบการณทางเพศ ผูชายเท่ียวซองเปนเรื่องธรรมดา ผูชายมีเมีย หลายคนถือวา เกง มีฝม ือ แตในขณะท่เี รอื่ งเพศสาํ หรับผหู ญิงเปนเรื่องท่ีไมควรแสดงออก ผูหญิงที่ดี ตองไรเดยี งสาในเรือ่ งเพศ ผหู ญิงชว ยตัวเองเปน เร่ืองไมงาม ผูหญิงตองรักนวลสงวนตัวและรักเดียว ใจเดียว ดังนั้น เมื่อผูชายมีอารมณหรือมีความตองการทางเพศ จึงสามารถปลดปลอยไดเปนเรื่อง ปกติธรรมดา แตหากเปนผูหญิงจะตองเก็บความรูสึกไวและเรียนรูที่จะควบคุมอารมณเพศและ การแสดงออก จึงดรู าวกบั วาผูช ายมคี วามตองการทางเพศมากกวา ผหู ญิง

45 ความสขุ ทางเพศของผหู ญงิ ขน้ึ อยกู บั ขนาดอวยั วะเพศชาย ขนาดของอวัยวะเพศไมมีผลตอความสุขทางเพศเลย แตเปนความเชื่อที่สงผลใหผูชายเกิด ความไมม ัน่ ใจในตนเอง ซึ่งบางคนมีปญหาในการมีเพศสัมพันธกับคู แลวเขาใจผิดไปเองวามาจาก ขนาดของอวัยวะเพศของตนเล็กเกนิ ไป ความสุขทางเพศ เปนเรื่องเทคนิควธิ กี าร ท่มี าจากการพูดคยุ สอื่ สารกันระหวางคนสองคน และ ชวยกนั ใหม ีความสขุ ทง้ั สองฝาย ความเชอื่ ในเรื่องขนาด สงผลใหผ ูชายสว นหนง่ึ ตอ งการดัดแปลงอวัยวะเพศตนเอง เชน การฝง มุก โดยเชื่อวาการฝงมุกที่อวัยวะเพศเพ่ือใหมีพื้นผิวขรุขระ จะชวยเพิ่มความสุข ในขณะรวมเพศ โดยการฝงมุกเทียม หรือเม็ดแกวขนาดเล็กไวตื้น ๆ ใตผิวหนัง สําหรับวิธีนี้ หากฝงเพียงตื้น ๆ ใตผวิ หนัง ไมน านก็จะหลดุ ออกมา แตถาฝงลึก กม็ ีโอกาสติดเช้อื และเปนแผลได การใชป ากกบั อวยั วะเพศเปน เรื่องผิดปกติ การใชปากกบั อวยั วะเพศ (Oral sex) หรอื การใชป ากทาํ รกั ใหกบั คู ไมวา ผูหญงิ หรอื ผชู ายจะใช ปากดูด เลีย อม ที่อวัยวะเพศของคู เพ่ือกระตุนความรูสึกทางเพศน้ัน เปนเรื่องธรรมชาติท่ีเปนอีก ทวงทา หนง่ึ ของการมีเพศสมั พนั ธ แตก ารใชปากทํารัก ควรเกิดขน้ึ จากการคยุ และตกลงกันระหวางคูวา พรอมใจท่ีจะทําหรือไม เพราะบางคนอาจรูสึกวา การใชปากกับอวัยวะเพศเปนเร่ืองสกปรก นาขยะแขยง แตบางคนอาจจะ รูสึกชอบ เพราะรวู า อวยั วะเพศกม็ ีการดูแลความสะอาดไมแ ตกตางกบั อวยั วะสวนอืน่ ๆ ของรางกาย ขึ้นกับทศั นคตหิ รอื มุมมองของแตล ะคน ท้งั น้ี การใชป ากทํารักถือวาเปน เพศสัมพันธที่ปลอดภัย (Safe Sex) ท้ังจากการต้ังครรภและ ยงั เปนวิธีลดโอกาสเส่ียงจากการติดเชอ้ื เอชไอวดี วย โอกาสของการตดิ เชื้อเอชไอวีจากการใชปากทํารัก เทาที่พบมีเพียงกรณีเดียว คือ การใชปาก ทาํ รักใหก บั ผูชายท่ีมีเชอ้ื เอชไอวี โดยมเี งอื่ นไขเฉพาะ คือ มีการหลั่งนํ้าอสุจิในปาก และในชองปาก ของคนที่ทาํ มแี ผล และ/หรือ มีการติดเชื้อในลําคอเทานั้น แตยังไมเคยมีรายงานวามีการติดเชื้อจาก การใชป ากทํารักใหผหู ญิงท่ีมเี ชอ้ื เอชไอวี หรือไมพ บวา มีใครตดิ เชื้อเอชไอวีจากการท่ีผูต ดิ เช้ือใชป าก ทาํ รักให

46 มวี ธิ ที ี่จะบอกไดวา ผหู ญงิ คนไหนเคยมเี พศสมั พนั ธมาแลว ผูชายสวนใหญอ ยากจะเปนคนแรกของผูหญิงกันทั้งนั้น จึงพยายามหาวิธีการท่ีจะบอกตอ ๆ กันในหมูผูชายดวยกันถึงวิธีการ “ดูซิง” เชน ผูหญิงที่มีทาทางเรียบรอย เดินขาหนีบ หนาอกตั้ง สะโพกไมหยอน เปนตน แตจากขอมูลทางการแพทยยืนยันวา ไมมีทางท่ีจะรูไดวาผูหญิงเคยมี เพศสัมพันธมาแลว ถา หากวาผหู ญิงไมบ อกดวยตนเอง ความเชื่อนี้จะสงผลใหผูชายไมปองกันเมื่อมีเพศสัมพันธกับผูหญิงที่ตัวเองมั่นใจวาซิง ในขณะเดียวกันผหู ญงิ ท่ีเคยมีเพศสัมพนั ธม าแลว ก็จะปด บังความจริงกับคูป จ จุบนั เพราะกงั วลวา ผชู าย จะไมยอมรบั จงึ ทาํ ใหท งั้ คูมโี อกาสเส่ยี งตอ การมีเพศสัมพนั ธที่ไมปองกัน การหล่งั นาํ้ อสจุ ทิ าํ ใหหมดกําลัง ไมม ีหลักฐานวา การหล่งั น้าํ อสุจิ ไมวาดว ยการชว ยตัวเองหรือมเี พศสัมพันธจ ะทาํ ใหห มดกําลัง โดยท่วั ไปหลังการมีเพศสัมพันธหรือชวยตัวเอง หากไดพักสักครูหน่ึงรางกายก็จะกลับคืนสูสภาพ ปกติ นํ้ากามประกอบดวยตัวอสุจิซึ่งผลิตจากลูกอัณฑะและน้ําหลอเล้ียงอสุจิ ซึ่งผลิตจากทอและ ตอมตาง ๆ ท่ีอยูในทางผานของตัวอสุจิสูภายนอก เมื่ออายุมากอวัยวะดังกลาวจะเส่ือมลง ทําให นํ้ากามจางลงและมีจาํ นวนนอยลงดว ย ทาํ ใหค วามตอ งการทางเพศและการตอบสนองทางเพศลดลง รวมท้ังความสามารถในการหลง่ั น้าํ กามจะนอ ยลงดวย คือองคชาติชายสูงอายุอาจแข็งตัวได แตไม สามารถหลงั่ น้ํากาม ดังนัน้ ดวยปจ จยั หลายประการดงั ท่กี ลาวจงึ ทาํ ใหคนทัว่ ไปคิดวา ผูชายแตล ะคนมี จาํ นวนนํา้ กามจํากดั คือ ถา หลง่ั นํา้ กามบอยกจ็ ะหมดความสามารถในการหลั่งนาํ้ กามเรว็ ซึ่งไมเปน ความจริง ตรงกันขามกลับพบวาทั้งชายและหญิงท่ีมีกิจกรรมทางเพศบอยจะรักษาความสามารถ ทางเพศไวไดน านกวา คนทไ่ี มค อ ยมีกิจกรรมทางเพศ ผูหญิงควรใชน ํา้ ยาทาํ ความสะอาดชองคลอด ในชองคลอดของผูหญิงมีแบคทีเรียธรรมชาติที่รักษาความสมดุลของชองคลอดอยูแลว หากไปใชน ํ้ายาท่ีสว นผสมของกรดหรือดา งทม่ี ากเกินไป จะทาํ ใหเ กิดการทําลายแบคทีเรียธรรมชาติ นั้นจนเสยี ความสมดุล และสวนผสมของนาํ้ หอมในน้ํายายงั อาจกอ ใหเ กิดการระคายเคืองบริเวณชอง คลอด เปนผื่นคนั และทาํ ใหต ิดเชอ้ื โรคไดงาย นอกจากน้ี ยังทําใหตองส้ินเปลืองเงินเพ่ิมข้ึน เพื่อซื้อ

47 นํ้ายาทําความสะอาดมาใชท้ัง ๆ ท่ีการอาบน้ําปกติท่ัวไปที่ใชสบูและนํ้าสะอาดแลวซับท่ีบริเวณ อวัยวะเพศใหแ หง ก็เพยี งพอแลว ผูหญงิ เม่ือเปน สาวจะมหี ัวนมเปน สชี มพู เปน เรือ่ งธรรมชาติท่ีผูหญิงแตละคนจะมีหนาอกท่ีแตกตางกันหลายรูปทรง หลายขนาดและ หลายสี อาจจะมอี กขนาดเลก็ หรือใหญ หวั นมอาจตงั้ ข้ึนหรือจะคลอยลง อาจจะนิ่มหรือกระชับก็ได ทัง้ น้ี สีของหัวนมก็เชนเดียวกันท่ีอาจมีความแตกตางกันไปตามธรรมชาติของแตละคน เชน สีเขม (คล้ํา) หรือสีซีด ความแตกตางแบบน้ีเปนเรื่องธรรมดาไมเก่ียวกับเมื่อเปนสาวแลวจะตองมีหัวนม เปนสีชมพู เรื่องที่ 9 กฎหมายท่เี กยี่ วขอ งกบั การลว งละเมิดทางเพศ การลวงละเมดิ ทางเพศ หมายถงึ พฤตกิ รรมทีล่ ะเมดิ สิทธขิ องผอู น่ื ในเรอื่ งเพศ ไมวาจะเปนคําพูด สายตา และการใชท า ที รวมไปจนถึงการบงั คบั ใหม เี พศสัมพันธ การขมขืน และตองคํานึงถึงความรูสึก ของผูหญงิ เปนหลัก การกระทาํ ใด ๆ กต็ ามทที่ าํ ใหผูหญงิ รสู ึกอับอาย เปนการลวงเกินความเปนสวนตัว และไมย นิ ยอมพรอ มใจใหทาํ ถือเปน การลว งละเมิดทางเพศทั้งสนิ้ มีบัญญตั ิอยูใ นลกั ษณะ 9 ความผิดเกี่ยวกบั เพศ ดังนี้ มาตรา 276 ผูใดขม ขืนกระทําชําเราหญงิ ซง่ึ มิใชภรยิ าตน โดยขูเข็ญประการใด ๆ โดยใชกําลัง ประทุษรายโดยหญิงในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหหญิงเขาใจผิดคิดวาเปนบุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตส ป่ี ถึงยสี่ ิบป และปรบั ต้ังแตแปดพนั บาทถงึ ส่พี ันบาท ถาการกระทําความผิด ตามวรรคแรกไดกระทาํ โดยมีหรือใชอาวุธปนหรอื วัตถรุ ะเบิด หรอื โดยรวมกระทําความผิดดวยกัน อันมี ลกั ษณะเปนการโทรมหญงิ ตอ งระวางโทษจาํ คุกตง้ั แตสิบหา ปถงึ ยีส่ ิบป และปรับตั้งแตสามหม่ืนบาทถึง สห่ี มื่นบาท หรอื จําคุกตลอดชีวิต มาตรา 277 ผูใดกระทําชําเราเด็กหญิงอายุไมเกินสิบหาป ซ่ึงมิใชภริยาตน โดยเด็กหญิงนั้นจะ ยนิ ยอมหรอื ไมก ็ตาม ตอ งระวางโทษจําคุกตั้งแตสี่ปถึงยี่สิบป และปรับตั้งแตแปดพันบาทถึงสี่หมื่นบาท ถา กระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กหญิงอายุไมเกินสิบสามป ตองระวางโทษจําคุก

48 ต้ังแตเจ็ดปถึงยี่สิบป และปรับต้ังแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท หรือจําคุกตลอดชีวิต ถาการกระทํา ความผดิ นน้ั ความวรรคแรก หรอื วรรคสองไดกระทําโดยรว มกระทาํ ความผิดดวยกันอันมีลักษณะเปน การ โทรมหญิงและเด็กหญิงนน้ั ไมยนิ ยอม หรือไดกระทําโดยมีอาวุธปนหรือวัตถุระเบิด หรือโดยใชอาวุธ ตองระวางโทษจําคุกตลอดชีวติ ความผดิ ตามที่บญั ญัตไิ วใ นวรรคแรก ถา เปน การกระทาํ ทช่ี ายกระทํากบั เด็กหญิงอายกุ วาสิบสามป แตย งั ไมเ กินสิบหาปโ ดยเดก็ หญิงน้ันยินยอมและภายหลังศาลอนุญาตใหชาย และเด็กหญงิ นั้นสมรสกัน ผูก ระทาํ ผดิ ไมตอ งรบั โทษ ถาศาลอนุญาตใหสมรสในระหวางท่ีผูกระทําผิด กาํ ลังรับโทษในความผดิ นน้ั อยู ใหศ าลปลอยผูกระทาํ ผิดนนั้ ไป มาตรา 277 ทวิ ถา การกระทาํ ความผิดตามมาตรา 276 วรรคแรก หรอื มาตรา 277 วรรคแรก หรือ วรรคสอง เปน เหตุใหผ ูถกู กระทาํ (1) รับอนั ตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาป ถึงยี่สิบหาป และปรับตั้งแต สามหม่นื บาท หรือจาํ คกุ ตลอดชวี ติ (2) ถงึ แกความตาย ผกู ระทําตองระวางโทษประหารชวี ติ หรือจาํ คุกตลอดชวี ิต มาตรา 277 ตรี ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 276 วรรคสองหรือมาตรา 277 วรรคสาม เปนเหตใุ หผกู ระทํา (1) รับอนั ตรายสาหัส ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ิต หรอื จาํ คุกตลอดชีวิต (2) ถึงแกค วามตาย ผูกระทาํ ตองระวางโทษประหารชีวติ โดยสรุป การจะมคี วามผดิ ฐานกระทําชําเราได ตองมีองคประกอบความผิดดงั น้ี 1. กระทําชาํ เราหญิงอนื่ ทไ่ี มใ ชภ รรยาตน 2. เปนการขมขืน บังคับใจ โดยมีการขูเข็ญ หรือใชกําลังประทุษราย หรือปลอมตัวเปนคนอ่ืน ที่หญิงชอบและหญิงไมส ามารถขัดขนื่ ได 3. โดยเจตนา ขอสงั เกต กระทําชําเรา = ทําใหของลับของชายลวงลํ้าเขาไปในของลับของหญิง ไมวาจะลวงล้ําเขาไป เลก็ นอ ยเพียงใดก็ตาม และไมวา จะสาํ เร็จความใครหรือไมก ต็ าม การขม ขนื = ขม ขนื ใจโดยทีห่ ญิงไมสมคั รใจ

49 การขมขืนภรรยาของตนเองโดยทจ่ี ดทะเบยี นสมรสแลว ไมเ ปนความผดิ การรวมเพศโดยท่ีผูหญิงยินยอมไมเปนความผิด แตถาหญิงนั้นอายุไมเกิน 13 ป แมยินยอม กม็ ีความผดิ การขมขนื กระทําชําเราผูท อี่ ยภู ายในปกครองของตนเอง เชน บุตร หลาน ลูกศิษยที่อยูในความ ดแู ลตอ งรับโทษหนกั ข้นึ มาตรา 278 ผูใดกระทําอนาจารแกบุคคลอายุกวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใช กาํ ลงั ประทษุ ราย โดยบคุ คลนน้ั อยใู นภาวะท่ีไมส ามารถขดั ขืนได หรือ โดยทําใหบ ุคคลน้นั เขาใจผดิ วาตน เปน บุคคลอืน่ ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกินสบิ ป หรือ ปรบั ไมเกนิ สองหมื่นบาท หรอื ท้ังจําท้ังปรบั มาตรา 279 ผูใดกระทาํ อนาจารแกเด็กอายยุ งั ไมเกินสิบหาป โดยเด็กนั้นจะยินยอมหรือไมก็ตาม ตอ งระวางโทษจาํ คุกไมเกินสิบป หรือ ปรับไมเกินสองหม่ืนบาท หรือทั้งจําท้ังปรับ ถากระทําความผิด ตามวรรคแรก ผูกระทําไดกระทําโดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใชกําลังประทุษรายโดยเด็กน้ันอยู ในภาวะทไ่ี มสามารถขัดขืนได หรือ โดยทาํ ใหเ ดก็ นัน้ เขาใจผิดวาตนเปน บุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุก ไมเ กินสบิ หาป หรือปรับไมเ กินสามหม่ืนบาท หรอื ท้งั จําทั้งปรับ มาตรา 280 ถา กระทาํ ความผิดตามมาตรา 278 หรอื มาตรา 279 เปน เหตุใหผ ูถูกกระทาํ (1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก ต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป และปรับตั้งแตหนึ่ง หมน่ื บาทถึงสีห่ ม่นื บาท (2) ถึงแกค วามตาย ผกู ระทําตอ งระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชวี ติ การจะมีความผิดฐานทําอนาจารได ตอ งมอี งคประกอบ คอื 1. ทําอนาจารแกบุคคลอายเุ กินกวา 13 ป 2. มกี ารขม ขู ประทษุ ราย จนไมส ามารถขดั ขืนได หรือทําใหเ ขา ใจวา เราเปน คนอนื่ 3. โดยเจตนา

50 ขอสงั เกต อนาจาร = การทําหยาบชาลามกใหเปนท่ีอับอายโดยท่ีหญิงไมสมัครใจ หรือโดยการปลอมตัว เปน สามหี รอื คนรัก การทําอนาจารกับเด็กอายุไมเ กนิ 13 ป แมเ ด็กยนิ ยอมกเ็ ปนความผิด ถาทําอนาจารกับ บคุ คลใดแลว บุคคลนนั้ ไดรบั อนั ตรายหรอื ถงึ แกความตายตอ งไดร ับโทษหนักข้นึ การทําอนาจารไมจําเปนตองทํากับหญิงเสมอไป การทําอนาจารกับชายก็ถือเปนความผิด เชนเดียวกันไมวาผูกระทําจะเปนชายหรือหญิงก็ตาม ความผิดทั้งการขมขืน การกระทําชําเราและการ กระทาํ อนาจารนี้ ผกู ระทําจะไดร บั โทษหนักข้นึ กวา ท่ีกาํ หนดไวอ ีก 1 ใน 3 หากเปนการกระทาํ ผดิ แก 1. ผูสบื สนั ดาน ไดแ ก บุตร หลาน เหลน ลือ (ลกู ของหลาน) ทช่ี อบดว ยกฎหมาย 2. ศษิ ยซ ึ่งอยูในความดูแล ซง่ึ ไมใ ชเ ฉพาะครูทม่ี หี นา ท่ีสองอยางเดยี ว ตองมีหนา ที่ดแู ลดวย 3. ผูอ ยูในความควบคุมตามหนา ท่รี าชการ 4. ผูอยูในความปกครอง ในความพทิ ักษ หรอื ในความอนบุ าลตามกฎหมาย นอกจากนี้ ยังมมี าตราอืน่ ๆ ทเี่ กี่ยวขอ งอกี ไดแ ก มาตรา 282 ผใู ดเพ่ือสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระจัดหา ลอไป หรือพาไปเพ่ือการอนาจาร ซึ่งชายหรือหญิง แมผูน้ันจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหนึ่งปถึงสิบปและปรับต้ังแต สองพนั บาทถึงสองหม่นื บาทถาการกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรกเปน การกระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหา ปแตยงั ไมเกนิ สิบแปดป ผูกระทําตองระวางโทษจําคกุ ตั้งแตส ามปถึงสิบหาป และปรับตั้งแตหกพันบาท ถึงสามหม่ืนบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หม่ืนบาทผูใด เพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซ่ึงผูตองระวางโทษตามที่บัญญัติไวในวรรคแรก วรรคสอง หรือวรรคสาม แลวแตก รณี มาตรา 283 ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระ จัดหาลอไป หรือ พาไปเพื่อการอนาจาร ซึง่ ชายหรอื หญิง โดยใชอบุ ายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกาํ ลงั ประทษุ รา ย ใชอาํ นาจครอบงําผดิ คลองธรรม หรือ ใชว ิธีขม ขนื ใจดว ยประการอ่ืนใด ตองระวางโทษจาํ คกุ ต้งั แตห า สิบปถึงยี่สิบป และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่น บาทถึงสี่หม่ืนบาท ถาการกระทําตามความผิดวรรคแรก เปนการกระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหาแตยัง ไมเกนิ สบิ แปดป ผกู ระทําตองระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แตเ จ็ดปถึงยี่สบิ ป และปรบั ตั้งแตหน่งึ หมื่นส่ีพันบาทถึง

51 ส่ีหมื่นบาท ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบปถึง ย่ีสิบป และปรับต้ังแตสองหม่ืนบาทถึงส่ีหมื่น บาท หรือจําคกุ ตลอดชีวิต หรอื ประหารชีวิต ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซึ่งมีผูจัดหา ไป ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือ วรรคสามหรือสนับสนุนในการกระทําความผิด ดงั กลาว ตอ งระวางโทษตามทีบ่ ัญญตั ิไวใ นวรรคแรก วรรคสอง หรอื วรรคสามแลวแตก รณี มาตรา 283 ทวิ ผใู ดพาบคุ คลอายุเกนิ สบิ หา ปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเพ่ือการอนาจาร แมผูนั้น จะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาปหรือปรับไมเกินหนึ่งหม่ืนบาทหรือทั้งจําทั้งปรับ ถา การกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรก เปน การกระทําแกเ ด็กอายุยังไมเ กินสบิ หา ป ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษ จําคกุ ไมเกินเจ็ดปหรือ ปรับไมเกินหนึ่งหม่ืนส่ีพันบาท หรือท้ังจําท้ังปรับ ผูใดซอนเรนบุคคลซึ่งพาไป ตามวรรคแรกหรือวรรคสองตองระวางโทษตามท่ีบัญญัติในวรรคแรกหรือวรรคสองแลวแตกรณี ความผิดตามวรรคแรก และวรรคสามเฉพาะกรณที ี่กระทําแกบ คุ คลอายเุ กินสบิ หา ป เปนความผิดอันยอม ความได มาตรา 284 ผูใดพาผูอื่นไปเพื่ออนาจาร โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลังประทุษราย ใชอํานาจครอบงํา ผดิ ครองธรรมหรือใชว ิธีขม ขนื ใจดว ยประการอืน่ ใด ตอ งระวางโทษจําคุกต้ังแตหนึ่งป ถงึ สบิ ปแ ละปรับตงั้ แตส องพันบาทถงึ หนึ่งหมืน่ บาท ผูใดซอนเรน บุคคลซ่ึงเปนผูถูกพาไปตามวรรคแรก ตอ งระวางโทษเชน เดยี วกับผูพาไปนนั้ ความผดิ ตามมาตรานี้ เปน ความผิดอนั ยอมความได มาตรา 317 ผูใดปราศจากเหตุอันสมควรพรากเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปไปเสียจากบิดามารดา ผปู กครอง หรือผดู ูแล ตองระวางโทษจาํ คกุ ตัง้ แตสามปถ งึ สบิ หา ปแ ละปรับตั้งแตหกพันบาทถึงสามหมื่น บาท ผใู ดโดยทจุ ริต ซือ้ จาํ หนา ย หรอื รบั ตัวเดก็ ซง่ึ ถกู พรากวรรคแรก ตอ งระวางโทษเชนเดียวกับผูพราก นนั้ ถาความผิดตามมาตราน้ไี ดก ระทําเพ่ือหากําไร หรือ เพื่อการอนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก ต้งั แตห าปถ ึงยี่สิบปแ ละปรบั ตงั้ แตหน่ึงหม่ืนบาทถึงสหี่ มน่ื บาท มาตรา 318 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดา ผปู กครองหรอื ผูด แู ล โดยผเู ยาวน้ันไมเต็มใจไปดวย ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับ ตง้ั แตส ่พี ันบาทถึงสองหมน่ื บาท ผใู ดโดยทจุ รติ ซอื้ จําหนาย หรอื รับตัวผูเยาวซ่ึงถูกพรากตามวรรคแรก

52 ตอ งระวางโทษเชน เดยี วกบั ผูพรากน้นั ถา ความผดิ ตามมาตราน้ีไดกระทําเพื่อกําไร หรือเพื่อการอนาจาร ผกู ระทําตองระวางโทษจําคกุ ตงั้ แตสามปถึงหา ป และปรบั ตงั้ แตหกพันบาทถงึ สามหมื่นบาท มาตรา 319 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดา ผูปกครองหรอื ผดู แู ละเพ่ือหากําไรหรือเพอ่ื การอนาจาร โดยผเู ยาวน น้ั เต็มใจไปดว ย ตอ งระวางโทษจําคุก ตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับตั้งแตสี่พันบาทถึงสองหมื่นบาท ผูใดโดยทุจริต ซ้ือ จําหนาย หรือรับตัว ผเู ยาวซ งึ่ ถกู พรากตามวรรคแรกตอ งระวางโทษเชนเดยี วกับผูพรากนัน้ ผูท่จี ะมคี วามผิดฐานพรากผเู ยาวความผิดนั้นจะตอ งประกอบดว ย 1. มกี ารพรากบุคคลไปจากการดแู ลของบดิ ามารดา ผูดแู ล หรือผูป กครอง 2. บุคคลทีถ่ กู พรากจะเต็มใจหรอื ไมก ็ตาม 3. ปราศจากเหตุผลอนั ควร 4. โดยเจตนา ขอสงั เกต การพรากผเู ยาว = การเอาตัวเดก็ ท่ีอายยุ ังไมค รบบรรลนุ ิติภาวะไปจากความดูแลของบิดามารดา ผูปกครอง หรอื ผูด แู ลไมว าเดก็ นน้ั จะเตม็ ใจหรอื ไมก ต็ าม การพรากผูเยาวอ ายุเกนิ 13 ป แตไ มเกิน 18 ป โดยผเู ยาวไมเต็มใจเปนความผิด ผูที่รับซื้อขายตัว เด็กที่ถูกพรากฯตองรับโทษเชนเดียวกับผูพราก ผูท่ีพรากฯหรือรับซ้ือเด็กที่พรากฯ ไปเปนโสเภณี เปน เมียนอยของคนอน่ื หรือเพอื่ ขมขนื ตอ งรบั โทษหนักข้ึน การพรากผูเยาวอ ายุเกนิ 13 ป แตไมเกนิ 18 ป แมผ ูเยาวจะเตม็ ใจไปดวย ถานําไปเพอ่ื การอนาจาร หรือคา กําไรเปนความผดิ เชน พาไปขม ขนื พาไปเปน โสเภณี คาํ แนะนําในการไปตดิ ตอ ทส่ี ถานตี ํารวจ การแจงความตางๆ เพือ่ ความสะดวก รวดเรว็ และถูกตองตามกฎหมายและระเบยี บของทางราชการ เมอ่ื ทานไปตดิ ตอ ที่โรงพัก ทานควรเตรียมเอกสารที่จําเปนติดตัวไปดวยคือ แจงถูกขมขืนกระทําชําเรา หลักฐานตาง ๆ ท่ีควรนําไปแสดงตอ เจา หนาท่ตี ํารวจ คอื เส้ือผา ของผูถ ูกขม ขืน ซ่ึงมคี ราบอสจุ ิ หรอื รอยเปอ นอยางอ่ืนอัน เกดิ จากการขมขนื และสิง่ ตา ง ๆ ของผตู องหาทต่ี กอยูในท่เี กดิ เหตุ ทะเบยี นบา นของผูเสยี หาย รูปถา ย หรอื

53 ท่ีอยูของผูตองหาตลอดจนหลักฐานอ่ืน ๆ (ถามี) แจงพรากผูเยาวหลักฐานตาง ๆ ควรนําไปแสดงตอ เจาหนาท่ีตํารวจคือ สูติบัตรของผูเยาว ทะเบียนบานของผูเยาว รูปถายผูเยาวใบสําคัญอ่ืน ๆ ที่เก่ียวกับ ผูเ ยาว (ถา ม)ี หมายเหตุ ในการไปแจง ความหรือรอ งทุกขต อ พนักงานสอบสวนนัน้ นอกจากนาํ หลกั ฐานไปแสดงแลวถา ทานสามารถพาพยานบุคคลที่รูเ หน็ หรือเกีย่ วของกบั เหตกุ ารณไปพบเจาหนาพนักงานสอบสวนดวยก็จะ เปนประโยชนแ กท า น และพนกั งานสอบสวนเปน อยางมาก เพราะจะสามารถดาํ เนนิ เร่อื งของทา นใหแลว เสร็จไดเ ร็วขึน้ เร่ืองที่ 10 โรคติดตอ ทางเพศสัมพันธ อาการโดยทว่ั ไปของผปู ว ยโรคติดตอ ทางเพศสัมพนั ธ  ปส สาวะขัด  มผี ืน่ แผลหรือตมุ นา้ํ ทีอ่ วยั วะเพศหรอื ทวารหนกั  มหี นองหรอื น้าํ หล่ังจากชองคลอดหรือทอปส สาวะ  มอี าการคันหรอื ปวดบริเวณทวาร  มอี าการแดงและปวดบริเวณอวัยวะเพศ  ปวดทองหรอื ปวดชอ งเชงิ กราน  ปวดเวลามเี พศสัมพันธ  ตกขาวบอย โรคตดิ ตอทางเพศสมั พนั ธทีพ่ บบอ ย เริม เปนโรคติดเชื้อท่ีผิวหนังและเยื่อบุบริเวณปากและอวัยวะเพศเกิดจากเช้ือไวรัสท่ีมีช่ือวา เฮอรป ซ ิมเพลกซ

54 อาการของเริม อาการแรก คอื ปวดแสบรอน อาจมีอาการคัน เจบ็ จีด๊ และมีอาการบวม ตามมาดวยตุมนํ้าพองใส เหมือนหยดนา้ํ เล็ก ๆ มขี อบแดงในสองสามวันตอมา ตุม น้าํ มักแตกใน 24 ช่วั โมง และตกสะเก็ดเปนแผล ถลอกต้ืน ๆ ตุมอาจรวมเปนกลุมใหญและเปนแผลกวาง ทําใหปวดมาก หากรักษาความสะอาดไมให ตดิ เช้ือซ้าํ หรือมหี นองแผลทีเ่ กิดจากตมุ จะหายเองไดใ น 2 ถึง 3 สปั ดาห เม่อื มอี าการติดเชือ้ คร้งั แรกแลว จะกลับมาเปนผน่ื ใหมเ ปน ระยะ เนื่องจากรางกายกําจัดเช้ือไวรัส ไดไมหมด การกลับมาเปนใหมแตละคร้ังมักมีอาการนอยกวาและเกิดเปนพ้ืนที่นอยกวา ไมคอยมีไข แตม กั เปน บรเิ วณใกล ๆ กบั ท่เี ดิมโดยเฉพาะอวยั วะ การรกั ษา โรคเรมิ สามารถหายไดเองโดยไมตอ งรกั ษา การใชย าตานไวรัสไมชวยใหหายขาด เพียงชวยลด ความรุนแรงของโรค ลดความถ่ี และลดระยะเวลาทีเ่ ปน ชว ยใหแผลหายเร็วขึ้น แตในรายที่เพ่ิงเริ่มแสดง อาการ หรอื มีภูมติ า นทานบกพรอ ง หรือไมมีแนวโนม ทแี่ ผลจะหายไดเ อง ควรไดรับยาตานไวรัสท่ีจําเปน กบั โรครวมกับยาปฏชิ ีวนะ เพอ่ื ปอ งการตดิ เชื้อแบคทีเรยี แทรกซอ นทอี่ าจตดิ ตามกับตมุ นาํ้ ทแี่ ตกออกมา การเปน เรมิ ครงั้ ตอมาจะไมใ ชเ ปน การตดิ เช้อื ใหม ผูท่ีเปนโรคน้ีมาแลวจะมี “อาการเตือน” คือ มีตุมน้ํามากอน 1 ถึง 3 วัน เจ็บเสียวแปลบ ๆ คัน ยุบยบิ ปวดแสบปวดรอ นในบรเิ วณโรคเดิม เคลด็ ลบั นา รใู นการดแู ลและควบคมุ โรคเรมิ  การนอนหลับพักผอนไมเพียงพอ จะทําใหรางกายออนแอ ภูมิตานทานของรางกายลด นอยลง จึงติดเชื้อไวรัสไดงายข้ึน ถาเปนโรคนี้อยูแลว ก็จะมีอาการโรคแยลง ระยะเวลา เปน โรคนานขนึ้ หรือกลับมาเปน ซํา้ ไดบ อย  อยาปดหรือพันบรเิ วณแผลเรมิ ความแหงและอากาศที่ถายเทไดดี จะชวยใหแผลหายเร็วขึ้น พยายามซบั และดูแลแผลใหแหง ตลอดเวลา  ทาํ ความสะอาดแผลเรมิ ทีเ่ กดิ จากตมุ นาํ้ ใสแตกดวยนาํ้ สบแู ละน้ําสะอาดกเ็ พยี งพอแลว  อยาแกะสะเกด็ แผลเริม  ถา ปวดแผล ใหใชย าระงับปวดท่ัวไป  เน่อื งจากเชือ้ ไวรสั นี้อยูในรางกายโดยไมแสดงอาการอะไร แตสามารถตดิ ตอ ไดแมว า จะไมมี ผืน่ โดยเฉพาะท่อี วยั วะเพศ การปอ งกันที่ดีท่สี ดุ คอื ใชถงุ ยางอนามัยทกุ คร้ังกบั ทุกคน

55 หนองในแท และหนองในเทยี ม ทั้งสองแบบ ติดตอผานการมีเพศสัมพันธโดยไมสวมถุงยางอนามัย กวาคร่ึงหน่ึงของผูหญิงที่ เปน หนองในแท จะไมมอี าการ หรอื มีอาการเพยี งเล็กนอ ย จงึ มักไมไดร ับการรกั ษา เชน เดียวกับหนองใน เทียม ผหู ญิงมกั ไมแสดงอาการอาจมีเพียงตกขาวผดิ ปกติ ปส สาวะแสบเล็กนอย ในบางครง้ั ในผูชาย หนองในแทมักมีอาการภายใน 3 ถึง 5 วัน หลังสัมผัสเช้ือหนองที่ไหลออกจากทอ ปส สาวะคลายนมขนหวาน อาการปสสาวะแสบ ขัดมาก หนองในเทียม จะเร่ิมแสดงอาการหลังรับเช้ือ แลว 1 ถงึ 3 สัปดาห หรือบางรายอาจนานเปนเดือน มีอาการแสบที่ปลายทอปสสาวะ ปสสาวะแสบขัด เล็กนอย บางรายอาจคันหรือระคายเคืองทอปสสาวะ หรือปวดหนวงตรงฝเย็บใกลทวารหนัก ลักษณะ หนองจะซมึ ออกมาเปน มกู ใสหรือมูกขนุ อาการหนองในเพศชาย มักเกดิ อาการหลงั จากไดรับเช้อื แลว 2 ถงึ 5 วนั เริ่มจากระคายเคอื งทอ ปสสาวะ หลังจากน้ันจะมี อาการปวดแสบ เวลาปส สาวะ แลวจึงตามดว ยหนองสเี หลือง ไหลออกจากทอปส สาวะ ถา ไมไ ดร บั การรักษา โรคจะลุกลามไปยังอวัยวะอ่ืน ๆ ท่ีอยูใกลเคียง เชน ตอมลูกหมากอักเสบ อัณฑะอกั เสบ เปนตน อาการหนองในเพศหญงิ ผูหญิงท่ีไดรับเชื้อนี้ จะมีอาการชากวาผูชาย โดยเฉลี่ยจะเกิดอาการหลังไดรับเชื้อแลว 1 ถึง 3 สัปดาห สังเกตไดจากตกขาวมาก และมกี ลิ่นผิดปกติ ปส สาวะแสบขัด เน่ืองจากการอกั เสบ ท่ที อ ปส สาวะ และปากมดลูก ถาไมไดรับการรักษาท่ีถูกตอง เชื้อหนองในจะเขาไปทําลายเย่ือบุผิวทอนําไข ทําใหติดเช้ือ แบคทีเรยี ชนิดอน่ื ไดงาย และอาจสงผลใหอุงเชิงกรานอักเสบ ปกมดลูกอักเสบ หรือเกิดการอุดตันของ ทอ รงั ไข ซงึ่ ทําใหเปนหมัน หรอื ตั้งครรภนอกมดลกู ได การรกั ษา หนองในแท มที ง้ั ยาฉดี และยารับประทาน ชวงส้ัน ๆ ครั้งเดยี ว หรือวนั เดียว หนองในเทียม ตอ งรบั ประทานยา ประมาณ 1 ถงึ 2 สัปดาห แผลรมิ ออ น เปน โรคทต่ี ิดตอ ทางเพศสัมพันธเ กดิ จากเชื้อแบคทีเรีย โรคนี้ติดตอไดงายแตก็สามารถรักษาให หายขาด โรคนจี้ ะทําใหเ กิดแผลท่ีอวยั วะเพศ และตอ มนํา้ เหลอื งทีข่ าหนบี โตบางครัง้ มหี นองไหลออกมา

56 ที่เรยี กวา ฝม ะมวง อาการ  ผูท่ีรับเช้อื นจ้ี ะมีอาการหลังจากรับเช้ือแลว 3 - 10 วัน  อาการเร่ิมตน จะเปน ตุม นนู และมอี าการเจบ็ หลังจากนน้ั จะมแี ผลเลก็ ๆ กน แผลมีหนอง ขอบแผลนนู ไมเรียบ มีอาการเจบ็ มาก แผลเลก็ ๆ จะรวมกันเปน แผลใหญ  แผลจะนมุ ไมแขง็  จะมอี าการเจบ็ แผลมากในผูชาย แตผูห ญิงอาจจะไมมีอาการเจ็บ ทําใหเกิดการติดตอสูผูอ่ืน ไดง าย  ตอมน้าํ เหลืองท่ีขาหนบี จะโต กดเจ็บ บางคนแตกเปนหนอง เอชไอวี และ เอดส เช้อื เอชไอวี (HIV) เปนไวรัส ยอมาจาก Human Immunodeficiency Virus แปลวา ไวรัสที่ทําให ภูมิตานทานของรางกายคนนอยลงหรือบกพรอง เชื้อเอชไอวี เปนตนเหตุใหเกิดโรคเอดส (AIDS) ยอมาจาก Acquired Immunodeficiency Syndrome แปลวา กลมุ อาการที่เกิดจากภูมิตานทานของรางกาย นอยลงหรือบกพรอง ทาํ ใหติดเช้ือโรคตาง ๆไดงาย โดยปกติเมื่อเชื้อโรคเขาไปในรางกาย ภูมิตานทาน ของรางกายจะกําจัดเช้ือโรค ทําใหรางกายไมติดเชื้อโรคนั้นๆ การติดเช้ือเอชไอวี ทําใหผูน้ัน มภี มู ติ านทานนอยลงหรอื บกพรอ ง จึงทําใหผ นู ั้นติดเชื้อโรคตา ง ๆ ไดง าย “ผูต ดิ เช้อื เอชไอว”ี คือผูทไี่ ดร บั เชอื้ เอชไอวี แตยงั ไมแ สดงอาการเจ็บปวย “ผูปว ยเอดส” หมายถึง ผูติดเชื้อเอชไอวที ่ีปว ยดวยโรคตดิ เชอ้ื เอชไอวฉี วยโอกาส เนื่องจากภาวะ ภูมิคุม กันบกพรอ ง การเจ็บปวยดว ยโรคฉวยโอกาสในผตู ิดเชื้อเอชไอวเี กิดจากภาวะภมู บิ กพรอง สามารถ รักษาได ผูติดเชื้อเอชไอวี จึงตางจากผูปวยเอดส ผูติดเชื้อเปนผูท่ีมีเชื้อเอชไอวีในรางกาย ไมมีอาการ แสดง และยังสามารถใชช ีวิตไดต ามปกติ จงึ ไมม ีความจาํ เปนทจี่ ะตอ งปฏบิ ตั ิตวั กับผูติดเชื้อใหแตกตาง จากคนอื่น ในประเทศไทยคนสวนใหญมากกวารอยละ 80 ติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธท่ี ไมป อ งกัน มบี างสว นตดิ จากการใชเ ขม็ ฉดี ยาเสพติดรวมกัน และมีเด็กจํานวนหนึ่งท่ีติดเช้ือจากแมท่ีมี เช้ือตั้งแตค ลอด นอกจากนแี้ ลว ยงั ไมเคยปรากฏวามีใครติดเช้ือจากการอยูบานเดียวกัน กินขาว ดื่มนํ้า พูดคยุ หรอื ใชชวี ติ ประจาํ วันกับผูต ดิ เชอื้ เลย เพราะการที่คนจะรับเช้ือเอชไอวีเขา สูรา งกายได ตอ งประกอบดว ย 3 ปจจยั ดงั น้ี 1. แหลงทอี่ ยูของเช้ือ (Source) เช้อื เอชไอวจี ะอยูในคนเทานนั้ โดยจะเกาะอยูก ับเมด็ เลือดขาว ซง่ึ อยูในสารคดั หลงั่ บางอยาง เชน เลือด น้ําอสจุ ิ นํ้าในชอ งคลอด นํา้ นมแม

57 2. ปริมาณและคุณภาพของเชื้อ (Quality and Quantity) ตอ งมีจาํ นวนเชอ้ื เอชไอวใี นปริมาณ ท่ีมากพอ เช้ือตองมีคุณภาพพอ กลาวคือ เช้ือเอชไอวีไมสามารถมีชีวิตอยูนอกรางกายคนได สภาพใน รา งกายและสภาพแวดลอมบางอยางมผี ลทาํ ใหเ ชอื้ ไมสามารถอยูได เชน กรดในนํ้าลาย กระเพาะอาหาร สภาพอากาศรอน ความแหง นาํ้ ยาตาง ๆ 3. ชอ งทางการติดตอ (Route of transmission) เช้ือเอชไอวจี ะตอ งถูกสงผานจากคนท่ีติดเช้ือ ไปยงั อกี คนหนึ่ง เชอื้ จะตองตรงเขา สกู ระแสเลือดของผูท่ีรับเชื้อ โดยผานการมีเพศสัมพันธที่ไมปองกัน การใชเขม็ ฉีดยาเสพตดิ รวมกัน และจากแมสูลูก กิจกรรมทา ยบทท่ี 2 1. ใหผูเรยี นเขียนเรยี งความสนั้ ๆ เลา ถงึ ความรูสึกท่ีเกิดขึ้นกับตัวเองเม่ือเห็นความเปล่ียนแปลง ทางรางกาย และการหาทางออก 2. แบงกลุมผเู รียน ใหแตล ะกลมุ ศึกษาปญหาท่ีเกิดขึ้นจากการเปลยี่ นแปลงทางอารมณและจิตใจ ของวยั รนุ และแนวทางการแกป ญ หา และใหแ ตล ะกลมุ นาํ เสนอหนา ช้ันเรียนพรอมอภิปรายรว มกัน 3. ใหผ เู รียนแบง กลุม แสดงบทบาทสมมตุ ิ ในเร่อื งการใหค าํ ปรึกษาแกเ พ่ือนที่ตองการคุมกาํ เนิด

58 บทท่ี 3 การดูแลสุขภาพ สาระสําคญั มีความรูในเร่ืองคุณคาของอาหารตามหลักโภชนาการ รูจักวิธีการถนอมอาหารเพ่ือคงคุณคา สําหรับการบรโิ ภค ตลอดจนวางแผนการดูแลสขุ ภาพตามหลกั การและวิธีการออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพ รปู แบบตาง ๆ ของกจิ กรรมนนั ทนาการ เพอื่ ใหเกิดผลดีกบั รางกาย ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวัง 1. เรยี นรูเรอ่ื งของคณุ คา อาหารตามหลักโภชนาการ และวธิ ีการถนอมอาหาร 2. เรยี นรูว ธิ กี ารวางแผนในการดูแลสุขภาพตามหลักและวิธีการออกกาํ ลังกาย เพือ่ สุขภาพ 3. เรยี นรูเรอ่ื งรูปแบบกจิ กรรมนันทนาการ ขอบขา ยเนื้อหา เรือ่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั และคณุ คาของอาหาร และโภชนาการ เร่อื งท่ี 2 การเลอื กบรโิ ภคอาหารตามหลกั โภชนาการ เรื่องที่ 3 วธิ กี ารถนอมอาหารเพื่อคงคณุ คา ของสารอาหาร เร่อื งที่ 4 ความสําคญั ของการมสี ขุ ภาพดี เรอ่ื งที่ 5 หลกั การดูและสขุ ภาพเบือ้ งตน เร่ืองท่ี 6 ปฏบิ ัตติ นตามหลกั สขุ อนามยั สวนบุคคล เรื่องที่ 7 คุณคาและประโยชนข องการออกกาํ ลังกาย เรือ่ งที่ 8 หลกั การและวิธอี อกกําลงั กายเพื่อสุขภาพ เร่ืองท่ี 9 การปฏิบัตติ นในการออกกําลังกายรูปแบบตา ง ๆ เร่อื งท่ี 10 ความหมาย ความสาํ คัญของกิจกรรมนันทนาการ เรือ่ งที่ 11 ประเภทและรูปแบบของกิจกรรมนันทนาการ

59 เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคญั และคุณคา ของอาหาร และโภชนาการ ความหมายของอาหาร อาหาร หมายถึง สิ่งท่ีมนุษย และสัตวกินดื่มเขาไปแลวบํารุงรางกายใหเจริญเติบโต และ ดาํ รงชวี ิต รวมทัง้ สง่ิ ทต่ี น ไมดูดเขา ไปหลอ เลย้ี งสวนตาง ๆ ของตนไมใ หเ จรญิ เติบโตและดํารงอยู รา งกายของคนเราตอ งการอาหาร เพราะอาหารเปน สิ่งจาํ เปนตอ รางกาย คือ เพ่ือบําบัดความ หวิ และเพอ่ื นาํ สารอาหารไปสรางสขุ ภาพอนามยั จนถงึ การพัฒนาการทางสมอง สําหรบั ทางดานจติ ใจนั้น คนเรารบั ประทานอาหารเพอ่ื สนองความอยาก สรางสุขภาพจิตท่ีดี อาหารคอื สิ่งที่รบั ประทานเขา ไปแลวกอ ใหเกิดประโยชนแกรางกายในดานตาง ๆ เชน ใหกําลังและ ความอบอนุ เสรมิ สรา งความเจรญิ เติบโต ซอมแซมสวนท่สี ึกหรอ ตลอดจนทําใหอ วัยวะ ตา ง ๆ ของรา งกายทํางานอยางเปน ปกติ โภชนาการ คอื วิทยาศาสตรแขนงหน่ึงเก่ียวกับการจัดอาหาร เพ่ือใหไดประโยชน แก รา งกายมากทส่ี ุด โดยคาํ นงึ ถึงคุณคา ของอาหาร วยั และสภาพรางกายของผูท่ไี ดร ับอาหารนนั้ ๆ ดว ย ประโยชนแ ละคุณคาของอาหาร อาหารเปนสารวัตถุดิบที่รางกายนํามาผลิตเปนพลังงาน รางกายนําพลังงานที่ไดจาก อาหารไปใชในการรักษาสภาวะทางเคมี และนําไปใชเก่ียวกับการทํางานของระบบตาง ๆ เชน การไหลเวยี นโลหิต การเคลื่อนที่ของอากาศเขา และออกจากปอด การเคล่อื นไหวของรางกาย การออกกําลังกาย และการทาํ กจิ กรรมตาง ๆ ประเภทและประโยชนของสารอาหาร ในทางโภชนาการไดแบงอาหารตามสารอาหารออกเปน 6 ประเภทใหญ ดังน้ี 1. คารโบไฮเดรต เปนสารอาหารประเภทแปงและนํ้าตาล ซึ่งสวนใหญไดจากการ สังเคราะหแสงของพืช ไดแก แปง และน้ําตาล คารโบไฮเดรตเปนสารอาหารที่ใหพลังงานแกรางกาย โดยคารโบไฮเดรต 1 กรัม จะสลายใหพ ลังงาน 4 กโิ ลแคลอรี (K.cal) ประโยชน คารโ บไฮเดรต (1) ใหพลังงานและความรอ นแกร างกาย (2) ชวยในการเผาผลาญอาหารจาํ พวกไขมนั เพือ่ ใหร า งกายสามารถนาํ ไปใชได (3) กาํ จดั สารพษิ ทเ่ี ขาสูรางกาย (4) ทําใหก ารขับถายเปนไปตามปกติ

60 ความตองการคารโบไฮเดรต ในวันหน่ึง ๆ คนเราตองการใชพลังงานไมเทากัน ขึ้นอยกู ับขนาดของรา งกาย อายุ และกิจกรรม 2. โปรตนี เปนสารอาหารทจี่ ําเปนตอ รางกายของสงิ่ ทีม่ ีชวี ติ ซง่ึ ประกอบดว ยธาตุ สาํ คัญ ๆ คอื คารบอน โฮโดรเจน ออกซเิ จน และไนโตรเจน นอกจากนย้ี งั มธี าตุอน่ื อกี ดว ย ประโยชนโ ปรตีน (1) ชว ยซอมแซมสว นทส่ี ึกหรอของรางกาย (2) ใหพลังงานและความอบอนุ แกรางกาย โดยโปรตนี 1 กรัม ใหพ ลังงาน 4 กิโลแคลอร่ี เดก็ ทารกถาไดร บั โปรตนี นอยจะมีผลทาํ ใหสมองไมพ ฒั นา ทําใหรางกายแคระแกรน สตปิ ญ ญาตาํ่ (3) ทาํ ใหสขุ ภาพรา งกายแขง็ แรง ไมอ อ นเพลีย (4) ทําใหร างกายมภี ูมติ านทานโรคสูง (5) เปน สารที่จาํ เปน ในการสรา งฮอรโ มน และเอนไซม และเปน สวนประกอบ ทสี่ ําคญั ของเม็ดเลอื ดแดง ผลเสยี ทเี่ กิดจากการทรี่ า งกายขาดโปรตนี (1) ทาํ ใหตวั เล็ก ซบู ผอม (2) การเจริญเตบิ โตชะงกั (3) กลามเนอื้ ออนปวกเปยก ถารางกายขาดโปรตีนอยางมาก จะทําใหเกิดโรคอวาฮิออกกอร (Kwashiorkor) ตบั บวม ผมสีออน เฉยเมยไมมีชีวิตชีวา แหลงอาหารของโปรตีนทร่ี า งกายไดรับจากเน้ือสตั ว เคร่อื งในสัตว ไข นม ถวั่ และผลติ ภณั ฑจากถ่ัว โปรตีนท่ีรางกายตองการไดรับ เม่ือถูกยอยดวยเอนไซม จะไดก รดอะมโิ น 3. ไขมัน (Lipid Fat) เปนสารอาหารที่มีธาตุท่ีองคประกอบที่สําคัญ คือ คารบอน ไฮโดรเจน และออกซเิ จนคลายกบั คารโ บไฮเดรต แตส ัดสว นทีต่ างกนั ไขมนั ประกอบดว ยกรดไขมันและ กรเี ซอรอล (1) กรดไขมนั (Fatty acid) แบง ออกตามจุดหลอมเหลวได 2 ประเภท คือ  กรดไขมนั ชนดิ อม่ิ ตัว (Saturated fatty acid) เปนกรดไขมันท่ีมีจุดหลอมเหลว สูงมีจํานวนธาตุคารบอน และธาตุไฮโดรเจนในโมเลกุลคอนขางสูง ไดแก กรดลอริก กรดโมรีสติก กรดปาลมตกิ กรดสเตียรกิ กรดไขมนั ชนดิ อิ่มตัวสวนมากจะไดจากสตั วและมะพรา ว

61  กรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว (Unsaturated fatty acid) เปนกรดไขมันท่ีมีจุด หลอมเหลวตํา่ ในหน่งึ โมเลกลุ ประกอบดว ยธาตุคารบ อน และธาตไุ ฮโดรเจนในปริมาณต่าํ กรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว สวนมากไดจากไขมันของสัตวเลือดเย็น น้ํามันตับปลา และไขมนั จากพืช กรดไขมนั ชนิดไมอ ม่ิ ตัวมกี ล่ินเกิดขึ้นไดงาย เนื่องมากจากตัวกับออกซิเจนในอากาศ ไดง า ย วธิ แี กทําไดโดยใหท าํ ปฏกิ ิริยากับไฮโดรเจน ซงึ่ เปนหลักของการทาํ เนยเทียม กรดไขมนั ทรี่ างกายตองการ เปนกรดไขมันท่ีรางกายไมสามารถสังเคราะหขึ้นได จึงตอ งรบั จากภายนอก ซงึ่ ไดร ับมาจากพืช เปนกรดไขมันชนดิ ไมอ ิ่มตัว เชน กรดโอเลอกิ (C17H33 COOH) ไดจากนํ้ามนั มะพรา ว ถว่ั ลิสง กรดไลโนเลอกิ (C17H19 COOH) ไดถ่ัวลิสง นา้ํ มนั รํา นํ้ามันดอกคําฝอย ประโยชนของกรดไขมนั ชนดิ อ่ิมตวั ตอรา งกาย คือ (1) ชว ยทําใหร างกายมสี ขุ ภาพดี (2) ชว ยสรางความเจรญิ เติบโตในเดก็ (3) ชว ยทําใหผวิ พรรณงดงาม (4) ชวยลดระดบั คอเลสเตอรอลในเสนเลอื ด แตถ า รางกายขาดไขมนั จะทําใหรางกายเจรญิ เติบโตไดไมเ ทา ท่ีควร และมีผวิ หนัง อกั เสบ ไขมนั เปน สารอาหารทใ่ี หพลังงานสูง โดยไขมัน 1 กรมั จะใหพลงั งาน 9 กโิ ลแคลอร่ี และ นอกจากนี้ ยงั ชว ยใหรางกายดดู วติ ามนิ เอ ดี อี เค ไปใชใ นรา งกายไดด วย ถา รางกายขาดไขมนั จะทําให รา งกายขาดวิตามนิ เอ ดี อี และเค (2) คอเลสเตอรอล (Cholesterol) เปน กรดไขมนั อม่ิ ตวั ท่ีพบมากในไขแดง มนั สมอง สตั ว มคี วามสามารถในการละลายไมด ี ฉะนนั้ เมอ่ื บรโิ ภคเขา ไปในปรมิ าณมาก จะทาํ ใหเกดิ การอดุ ตัน ในเสนเลือดทําใหเสน เลอื ดตบี ตัน และเปน สาเหตุทําใหเกดิ โรคหลอดโลหติ แข็งตวั โรคความดนั โลหิตสงู เปนตน เพ่อื ลดปริมาณคอเลสเตอรอลในเสนเลอื ด ควรเลอื กบริโภคอาหารทมี่ ี ไขมันตา่ํ และควรงดเวนการบริโภคไขแ ดง ไขมนั จากสตั ว โดยเฉพาะมนั สมองสัตว (3) ไตรกลีเซอรไรด หมายถึง ไขมันทเี่ กิดขน้ึ จากปฏกิ ิริยาเคมรี ะหวางไขมนั กบั กลเี ซอรอล ขอ ควรจาํ (1) กรดไขมนั ชนดิ อ่มิ ตวั จดุ หลอมเหลวจะสูงขึ้นตามจํานวนอะตอมของคารบ อน ไฮโดรเจนใน 1 โมเลกุล (2) กรดไขมนั ชนดิ ไมอ ิม่ ตวั เมือ่ คารบอนเทา กนั จดุ หลอมเหลวจะสงู ข้ึน เม่อื มี อะตอมของไฮโดรเจนสูงขน้ึ

62 4. วิตามิน (Vitamin) เปนสารซึ่งมีความจําเปนตอรางกาย เพราะสามารถทําใหรางกาย ทาํ งานไดเ ปน ปกติ ฉะน้นั วิตามนิ ไดจากอาหาร เพราะรางกายไมส ามารถสรา งหรอื สงั เคราะหข ึ้นได วิตามิน แบง ไดเ ปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอื (1) วิตามนิ ทลี่ ะลายไดใ นนํา้ มันหรอื ไขมนั ไดแก วิตามนิ ซี วติ ามนิ พวกน้ีสลายตัว ไดง า ยเมอื่ ถูกแสง ความรอน ฉะนั้น จึงไมม กี ารสะสมในรางกาย ถา รางกายรับเขาไปมากเกินไปจะทําให เกดิ ผลเสยี ได คือ เกิดอาการแพ (2) วติ ามนิ ท่ลี ะลายไดใ นน้ํา ไดแ ก วติ ามนิ บี วติ ามินซี วติ ามนิ พวกน้ีสลายตัวไดง าย เมอื่ ถกู แสง ความรอน ฉะนั้น จึงไมมีการสะสมในรางกาย ถารางกายมีมากเกินไปจะถูกขับออกมาทาง ปส สาวะหรอื ทางเหง่อื 1. วิตามินเอ พบในอาหารประเภทเน้ือ นม ไขแดง เนย นํ้ามันตับปลา พืชผัก และผลไม ตลอดจนผลไมทม่ี สี ีเหลือง เชน มะละกอ ฟกทอง มปี ระโยชน คือ  ชวยรักษาสุขภาพทางตาใหปกติ  ชว ยสรา งเคลอื บฟน  ชวยทาํ ใหผ ิวหนงั สดชน่ื ไมต กสะเก็ด ผลเสีย ของการรับประทานวิตามินเอ มากเกินไป จะทําใหเกิดอาการคลื่นไส ผมรว ง และคนั ตามผวิ หนัง 2. วิตามินดี ไดจากสารอาหารจําพวกนํ้ามันตับปลา ไขแดง เนย และจาก แสงแดดซ่ึงรา งกายสังเคราะหขึน้ ประโยชนค ือ  ควบคุมปริมาณของแคลเซียมในโลหิต  ชว ยปองกนั โรคกระดกู ออน  ชว ยทาํ ใหก ระดกู และฟน แข็งแรง ผลเสยี เม่ือรับประทานวติ ามินดีมากเกนิ ไป จะทาํ ใหเกดิ อาการคลนื่ ไส นํา้ หนักตวั ลดลง ปส สาวะบอ ย ทองผูก ทําใหแ คลเซยี มในเลือดสงู 3. วติ ามินอี พบในน้ํามนั พืชตา ง ๆ เชน เมล็ดขา ว ผักใบเขยี วจดั ถว่ั นม มปี ระโยชนค อื  ปอ งกันการเปนหมันและการแทงลกู  ปอ งกันกลามเน้อื เหี่ยวลีบไมมแี รง  ชว ยทําใหเซลลเม็ดเลอื ดแดงไมถูกทาํ ลายไดง าย

63 4. วิตามนิ เค ไดจากการสงั เคราะหจ ากแบคทเี รียในลําไส ไดจากอาหารสีเขียว สเี หลือง เชน ดอกกะหลํา่ กะหลา่ํ ปลี ถว่ั เหลือง มะเขือเทศ มปี ระโยชน คือ ชวยสรางโปรทอมบิน ซ่ึงตับ เปนผูผลติ และทําใหเลือดแข็งตวั ถารางกายเกิดการขาดแคลนวิตามินเค จะทาํ ใหเสยี เลอื ดมาก เพราะเลอื ด แข็งตวั ไดช า ทารกที่เกดิ ใหมไมม แี บคทเี รยี ในลาํ ไสท่ีผลิตวิตามินเค ถามีบาดแผลจะทําใหเสียเลือดมาก ถึงตายได 5. วิตามินบี 1 (Thiamine) พบมากในขา วซอมมือ เน้ือสัตว ถั่วเหลือง เห็ดฟาง เมลด็ งา รําขาว ยีสต ผกั ใบเขยี ว ถาขาดวติ ามนิ บี 1 จะทาํ ใหเกิดโรคเหนบ็ ชา เบ่ืออาหาร หงุดหงดิ 6. วิตามินบี 2 (Riboflavin) มมี ากในตับ ไต หัวใจ ไขปลา ไขข าว นาํ้ มัน ถ่ัว ผักยอดออน ถาขาดวิตามนิ บี 2 จะทาํ ใหเกดิ โรคปากนกกระจอก ผวิ หนงั เปนผืน่ แดง ปวดศีรษะ หนาทีข่ องวติ ามนิ บี 2 คือ  ชว ยสรางเม็ดโลหติ แดง  ชว ยเผาผลาญอาหารพวกโปรตีน คารโ บไฮเดรต  ชว ยบํารงุ ผิวหนงั 7. วิตามินบี 12 (Cobalmine) พบมากในนม เนยแข็ง ไข หอย ปลารา กะป มีประโยชนค ือ ชว ยรกั ษาระบบประสาท และปองกนั โรคโลหติ จาง 8. วิตามินซี (Ascorbic acid) พบในพืชผักสด และผลไมท่ีมีรสเปร้ียว และพืช กําลังงอก เชน ถวั่ งอก ยอดตําลงึ มีประโยชนค ือ  ปอ งกันโรคเลอื ดออกตามไรฟน  ชวยทาํ ใหผ นังของโลหติ แข็งแรง  ชวยในการดูดซมึ อาหารอื่น  ชวยใหร า งกายสดช่ืนไมออ นเพลีย  ชวยในการตอ กระดูกและรกั ษาแผล 5. เกลือแร (Mineral Salt) เปนสารอาหารท่ีไมไดใหพลังงานแกรางกายแตชวย เสริมสรา งใหเซลลหรอื อวัยวะบางสว นของรางกายทนทานไดเปนปกติ เชน (1) แคลเซยี ม (Calcium) ซงึ่ พบในพืชผกั กงุ แหง กงุ ฝอย กบ มปี ระโยชน คอื 1. เปน สวนประกอบทสี่ ําคัญของกระดกู และฟน 2. ชว ยควบคมุ การทํางานของหวั ใจและระบบประสาท

64 3. ชว ยทําใหเ ลือดเกดิ การแขง็ ตวั ถารางกายขาดแคลเซยี มทําใหเกิดโรคกระดกู ออน และทําใหเลอื ดไหลหยดุ ชาเมอ่ื มี บาดแผล (2) เหล็ก (Ferrous) พบมากในตบั หัวใจ เนอ้ื ถว่ั ผกั สเี ขยี วบางชนิด เชน กระถนิ ผักโขม ผกั บงุ มีประโยชน คือ 1. เปน สวนประกอบสาํ คญั ของเมด็ โลหิตแดง 2. ปองกนั โรคโลหิตจาง หญิงมคี รรภ หรือมปี ระจําเดือน ควรไดร บั ธาตุเหล็ก มาก เพื่อไปเสรมิ และสรางโลหติ ทเ่ี สียไป (3) ไอโอดนี (Iodine)พบมากในอาหารทะเล เชน กุง หอย ปู ปลา มีประโยชน คือ ชวยใหตอมไทรอยดผลิตฮอรโมนขึ้นเพ่ือใหควบคุมการเผาผลาญสารอาหารในรางกาย เด็กท่ีขาด ไอโอดนี จะไมเ จริญเติบโตจะเปน เดก็ แคระแกรน ยาบางอยา งและผักกะหลาํ่ ปลจี ะขดั ขวางการทาํ งานของ ฮอรโ มนไทรอกซิน (4) โปแตสเซียม (Potassium)พบในเนื้อ นม ไข และผักสีเขียว มีประโยชน คือ ควบคมุ การทํางานกลา มเน้อื และระบบประสาท 6. นํ้า (Water) เปนสารอาหารทส่ี ําคญั ที่สดุ ส่งิ มชี วี ติ จะขาดเสยี มิได โดยรางกายเรามนี ้ํา เปน องคประกอบอยปู ระมาณ 70 % ของนํ้าหนักตวั ประโยชนข องนํ้า (1) ชวยทําใหผิวพรรณสดชื่น (2) ชวยหลอ เลย้ี งอวยั วะสว นตา งๆ ท่ีมกี ารเคลอ่ื นไหว (3) ชว ยขบั ของเสียออกจากรา งกาย (4) ชว ยรกั ษาอุณหภูมขิ องรางกาย (5) ชว ยยอ ยอาหารและลาํ เลยี งอาหาร สัดสวนของสารอาหารที่รางกายตองการ (1) ความตองการพลังงานของรางกายในแตละวนั จะมากหรอื นอ ยในแตละบคุ คล ขึ้นอยูกบั  เพศ กลาวคือ เพศชายสว นมากตอ งการมากกวา เพศหญิง  วัย กลา วคอื วัยรุน มีความตองการพลังงานมากวา วยั เดก็ และวัยชรา  อาชพี กลาวคือ ผมู ีอาชีพไมต อ งใชแรงงานจะใชพ ลังงานนอ ยกวาผใู ชแ รงงาน  น้ําหนักตัว กลา วคอื ผูมนี าํ้ หนกั ตัวมากจะใชพ ลังงานมากกวา ผมู ีนาํ้ หนกั ตวั นอย

65  อุณหภูมิ กลาวคือ ผูท่ีอยูในบริเวณภูมิอากาศหนาว จะใชพลังงานมากกวาผูอาศัย ในบริเวณภูมอิ ากาศรอน โดยปกติในวัยเรียนพลังงานทีจ่ ะใชป รมิ าณ 44 แคลอรี่ ตอกิโลกรัมตอ วนั (2) บุคคลที่ตองการลดความอวน แตไมตองการอดอาหาร จะทําไดโดยลด สารอาหารบางอยางทใ่ี หพลังงานสูง และกนิ สารอาหารอนื่ แทน น้นั คอื ควรลดคารโบไฮเดรต และไขมัน เพราะอาหาร 2 อยา งน้ีใหพ ลงั งานสูง (3) การบริโภคอาหารตามหลักของโภชนาการ คือ จะตองบริโภคอาหารให ครบถวนตามรางกายตองการและในปริมาณทีพ่ อเหมาะ โดยเฉพาะสารอาหารใหพ ลงั งาน เชน  คารโบไฮเดรต ควรไดร ับ 2-3 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน  โปรตีน ควรไดร ับ 1 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน สําหรับเด็กทารก และสตรีมีครรภ ควรจะไดร บั ปรมิ าณโปรตีนสงู กวาคอื ควรรับ 2-3 กรัม/น.น. 1 Kg/วนั  ไขมัน ควรไดรับ 2 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน สําหรับประเทศหนาวควรไดรับ สารอาหารนีใ้ นปรมิ าณที่สงู ขน้ึ อกี เพ่อื นาํ ไปใชก อ ใหเกดิ พลังงาน (4) โปรตีนที่มีคุณภาพสงู หมายถงึ อาหารโปรตีนท่ีมกี รดอมิโนที่จําเปน ตอ รา งกาย ทั้ง 8 ชนิด และอยูใ นสัดสว นทีพ่ อเหมาะท่ีรางกายจะนาํ ไปใชประโยชนไ ดเต็มท่ี อาหารท่ีใหโปรตีนครบ 8 อยาง คือ อาหารจากสัตว เร่ืองที่ 2 การเลอื กบรโิ ภคอาหารตามหลกั โภชนาการ อาหารท่ีเกิดประโยชนตอรางกายอยางเต็มที่ จะตองเปนอาหารท่ีมีโภชนาการสูง ซึ่งหมายถึง อาหารท่ีสารอาหารที่รางกายตองการครบทุกชนิด และมีปริมาณพอเพียงกับความตองการของรางกาย ดังนนั้ อาหารทีน่ ํามารบั ประทานทุกม้อื ควรประกอบไปดวยอาหารจากอาหารหลักครบทัง้ 5 หมู อาหาร ประโยชน อาหารหมูท่ี 1 โปรตีน ไดแก เน้ือสัตวตาง ๆ ถ่ัว เสริมสรางบํารุงรางกายใหเติบโต ซอมแซมอวัยวะ ชนดิ ตา ง ๆ อาหารหมทู ี่ 1 มีความสาํ คัญมาก สวนที่สกึ หรอใหเ ปน ปกติ อาหารหมทู ่ี 2 คารโบไฮเดรต ไดแก ขาว อาหาร ทําใหรางกายมีกําลังท่ีจะทํางาน และทําใหรางกาย จําพวกแปงตาง ๆ อบอุน อาหารหมูที่ 3 ไขมัน เชน นํ้ามันหมู น้ํามัน ทาํ ใหรางกายอบอุน มีกาํ ลังทาํ งาน มะพรา ว และนา้ํ มนั พืชตา ง ๆ อาหารหมูที่ 4 เกลอื แร ไดแก เกลือสินเธาว เกลือ ชว ยควบคุมกระบวนการตาง ๆ ในรา งกาย และชวย

66 อาหาร ประโยชน ทะเล เกลือผสมไอโอดนี อาหารทะเล ปองกันโรคบางชนิด เชน โรคเออ โรคคอพอก อาหารหมูท่ี 5 วติ ามนิ ไดแ ก ผกั ผลไมตาง ๆ ท่ีมี ชวยบํารุงผิวหนัง ตา เหงือก ฟน มีอนุพันธุตาน สเี ขียว มะเรง็ บํารุงกระดูก ชว ยใหร ะบบขับถา ยดี น้าํ ดื่ม น้ําเปน สิง่ จาํ เปน แกร างกาย ถา รางกายขาด ทาํ ใหร างกายสดช่ืน ชว ยนําสารอาหารไปสสู วน น้าํ จะทําใหเสียชีวิตได ตาง ๆ ของรา งกาย และขับถายของเสยี ที่รา งกาย ไมต องการออกจากรางกาย ชวยทาํ ใหอุณหภูมิ ในรา งกายมีความสมดลุ หลักการเลอื กบริโภคอาหาร 1. รับประทานอาหารใหไ ดส ารอาหารครบถวนตามทีร่ า งกายตอ งการ (รับประทานอาหาร หลกั 5 หมูใ หค รบ ในแตละวนั 2. ตองไมรบั ประทานอาหารมากเกินไป หรือรับประทานอาหารนอ ยเกินไป แตล ะคน ตอ งการอาหารในปริมาณที่ไมเทา กัน ขึน้ อยกู ับอายุ ขนาดของรางกาย การใชแ รงงาน และเพศ 3. คนที่ชา งเลือกในการรบั ประทานอาหาร ตอ งระมัดระวังมากข้ึน เพราะถา รับประทาน แตอาหารทต่ี นชอบ อาจทําใหเ ปน โรคขาดสารอาหารบางอยา งได 4. เลือกรบั ประทานอาหารทส่ี ดสะอาด อยา เลือกซอ้ื อาหารตามคาํ โฆษณา ควรคํานึงถึง คณุ คาทีไ่ ดร บั จากอาหารดว ย ในการดแู ลสขุ ภาพตนเองน้ัน ควรสนใจเรื่องนาํ้ หนักของรา งกายของตนเองดวย เพราะ การมีนํ้าหนักมากไปจะทําใหเปนโรคอวน นํ้าหนักนอยไปจะทําใหผอมการที่มีรูปรางอวนหรือผอม ผิดปกติ ยอมมีผลตอสุขภาพทําใหมีโอกาสเปนโรคไดงาย คนอวนอาจเปนโรคหัวใจ คนผอมอาจเปน วณั โรคหรอื มีพยาธิ นอกจากนีย้ งั มผี ลตอ สุขภาพจติ เพราะเกิดความกังวลไมส บายใจที่เพ่ือนลอ อาหารทีค่ วรหลกี เล่ียง อาหารทค่ี วรหลีกเลย่ี ง คือ อาหารที่รบั ประทานเขาไปแลวไมม ีประโยชนแ ละอาจ เกดิ โทษ แกรางกาย คือ 1. อาหารทีไ่ มส ะอาด ไดแ ก อาหารทม่ี ีแมลงวันตอม 2. อาหารที่เปน พษิ ไดแก อาหารทม่ี ีสารพษิ เจอื ปน เชน ผกั ทม่ี ยี าฆา แมลง ถวั่ ลิสงทม่ี เี ชอื้ รา

67 3. อาหารปลอมปน ไดแก อาหารท่ีผูขายใสสารอ่ืนลงไป เพ่ือลดตนทุนในการผลิตหรือ เพ่ือปรุงแตงสีและรสชาติใหนากินข้ึน เชน น้ําสมสายชูปลอม ขนมที่ผสมสียอมผา นํ้าปลาที่เจือสี ลูกช้ินที่ใสส ารบอแรกซ 4. อาหารท่ีเสอื่ มคณุ ภาพ ไดแ ก อาหารกระปอ งท่ีหมดอายุ หรอื อาหารท่มี กี ลนิ่ บดู เนา 5. อาหารทไ่ี มม ปี ระโยชน ไดแก ของหมกั ดอง น้าํ อัดลม ปรมิ าณและคุณคาอาหารทเี่ หมาะสมกบั วยั ความตองการปรมิ าณอาหารแตล ะชนดิ ของรางกายขน้ึ อยูกบั วัย อาชีพ และสภาพของรา งกาย เชน เด็กตองการอาหารประเภทโปรตีนมากกวาผูใหญ ผูใชแรงงานตองการอาหารประเภท คารโบไฮเดรตมาก หรอื พวกทอี่ ยใู นเขตหนาวตองการอาหารประเภทไขมนั มาก เปนตน อยางไรก็ตามมี หลักงาย ๆ คือ รับประทานอาหารท่ีเพียงพอและใหครบทุกประเภทของสารอาหาร ขอ แนะนําเพม่ิ เตมิ 1. ควรรับประทานอาหารทะเล อยา งนอ ยสัปดาหล ะ 2 - 3 ครั้ง 2. ควรรับประทานไขสกุ เพราะยอ ยงาย 3. ควรหุงขา วแบบไมเ ช็ดนํา้ เพอ่ื รกั ษาวติ ามิน 4. ควรรบั ประทานนาํ้ มนั พชื เพราะไมทําใหเกิดไขมันในเสนเลอื ด 5. ควรรบั ประทานผกั สดมากกวาผกั ท่ีสกุ แลว แตค วรลา งสะอาด ปราศจากสารพษิ เรอื่ งท่ี 3 วิธกี ารถนอมอาหารเพื่อคงคุณคา ของสารอาหาร การถนอมอาหาร การถนอมอาหาร หมายถงึ วิธกี ารรักษาอาหารมใิ หเ สื่อมสภาพเรว็ เกินไป และเก็บไวไดนาน การถนอมอาหารมีหลักการสําคัญ คือ ทําลายจุลินทรียบางชนิด หรือทําใหจุลินทรียไมสามารถ เจริญเติบโตได หรือทาํ ใหเ อนไซมใ นอาหารทาํ งานไดชา ลง หรอื หยดุ ชะงกั วธิ ีการถนอมอาหาร 1. การทําแหง คอื การทําไมใหม ีน้ําในอาหาร จลุ ินทรยี ไมส ามารถเตบิ โตไดในสภาวะ ขาดนา้ํ ไดแ ก การตากแหง การอบแหง อบ รมควนั อาหารทถี่ นอมดว ยวิธีการทาํ แหง เชน กลว ยตาก ปลาแหง กงุ แหง เปนตน

68 2. การหมักดอง คือ ใชเ กลอื และกรดแลกติน ชวยยับยง้ั การเจรญิ เติบโตของจุลินทรียที่ทําให อาหารบูดเนา การดองมีท้ังดองเปรี้ยว ดองเคม็ ดองหวาน เชน ผกั กาดดองไขเ ค็ม ผลไมแชอม่ิ 3. การใชค วามรอ น คือ การใชความรอนทําลายจุลินทรีย โดยทําใหอาหารสุกเก็บไวไดนาน เชน หมแู ผน หมหู ยอง เปนตน 4. การจัดอาหารใสข วด หรอื กระปอ ง คือ การนําอาหารมาอัดใสขวด หรือกระปอง ที่ปดฝา แนนสนิท เพื่อปองกันไมใหจุลินทรียเขาไปทําปฏิกิริยากับอาหารภายในขวด หรือกระปองได โดยใช ความรอ นทาํ ลายเชอ้ื โรคทตี่ ดิ มากับอาหารผัก ผลไม และกระปองหรือขวดเสียกอนทําการบรรจุ ไดแก อาหารกระปอง ปลากระปอง ผลไมกระปอ ง เปนตน 5. การแชเย็น คือ การนําอาหารไปเก็บไวในที่ที่มีอุณหภูมิต่ําจนจุลินทรียไมสามารถ เจรญิ เติบโตได เชน เน้ือสตั วท ี่ไวใ นหองเยน็ เปนตน 6. การฉายรังสี เปนการฉายรังสีแกมมาลงไปในผัก ผลไม และเมล็ดพันธุ การฉายรังสี จะทาํ ลาย เอนไซมในอาหาร ยับย้ังการสุกและงอกได นอกจากนีย้ ังทาํ ลายไขแ มลง พยาธิ จุลินทรีย จึงทํา ใหอาหารเก็บไวไดนาน ประโยชนข องการถนอมอาหาร 1. เพอื่ เกบ็ รกั ษาอาหารไวรับประทานไดน าน ๆ 2. เพอื่ เก็บรกั ษาอาหารไมใ หเ นาเสียขณะทาํ การขนสง 3. ประหยดั คา ใชจ ายในการเลือกซ้ืออาหาร และสามารถนําอาหารไปรับประทานในแหลง ที่มอี าหารสดได เรอื่ งท่ี 4 ความสาํ คญั ของการมสี ุขภาพดี สุขภาพทางกาย และสุขภาพทางจิตมีความสัมพันธตอกันโดยจะเช่ือมโยงไปสูสุขภาพทางจิต วิญญาณ สุขภาพเปน องครวมของรางกาย จติ ใจและวิญญาณ องครวมสุขภาพทั้ง 3 ประการ จะสงผลทํา ใหม สี ุขภาพดงั นี้ 1. ถากายนําจิต จะทําใหกายดี จิตก็จะดีดวย เชน ถาหิวแลวเรากินขาวอ่ิมแลวอารมณจะดี สามารถคดิ และมแี รงทํางาน 2. ถา จติ นํากาย จะทําใหจ ิตดี และนาํ กายไปดี ถา เรามอี ารมณท่ดี ีไมหงดุ หงิดโมโหงา ย สภาพรา งกายก็จะไมร ูสกึ เจ็บปวย 3. การดํารงชีวิตอยูในสังคม จิตนํากายไปสูสังคมท่ีอยูรอบขาง ถาสังคมดีก็จะนําพาใหจิต และกายดไี ปดว ย

69 องคป ระกอบท้ัง 3 สว นมีความสําคญั และมีคุณคา ตอสุขภาพกาย คือ มสี ุขภาพรา งกาย ทสี่ มบูรณแขง็ แรง มจี ติ ใจทีเ่ ขม แขง็ และอยูในสงั คมอยางมีความสุข 1. สขุ ภาพทางกาย (Physical Health) หมายถึง สภาพทด่ี ีของรางกายกลาวคือ อวัยวะตาง ๆ อยูในสภาพท่ีดีมีความแข็งแรงสมบูรณ ทํางานไดตามปกติ และมีความสัมพันธกับทุกสวนอยางดี ซง่ึ สามารถกอใหเกิดประสิทธิภาพในการทาํ งาน ลกั ษณะของสขุ ภาพทดี่ ีทางกาย ประกอบดว ย (1) รางกายมีความสมบูรณแ ละแขง็ แรง (2) ระบบตา ง ๆ อวยั วะทุกสว นทํางานเปน ปกติและมีประสทิ ธภิ าพ (3) รางกายเจริญเติบโตในอัตราปกติ และมีความสัมพันธกับความเจริญงอกงาม ทางดา นอ่นื ๆ (4) รางกายแข็งแรง สามารถทาํ งานไดน าน ๆ ไมเหนอื่ ยเรว็ (5) การนอนหลบั และการพกั ผอ นเปน ไปตามปกติ ต่ืนขน้ึ มาดว ยความสดชืน่ แจม ใส (6) ฟน มีความคงทนแขง็ แรง และมคี วามเปน ระเบยี บสวยงาม (7) หูและตามสี ภาพทดี่ ี สามารถรบั ฟง และมองเหน็ ไดดี (8) ผิวหนงั มีความสะอาดเกล้ยี งเกลา สดชื่นและเปลงปล่ัง (9) ทรวดทรงไดส ดั สวน (10) ปราศจากความออนแอและโรคภัยไขเจบ็ ใด ๆ การมีสุขภาพกายท่ีดี ไมมีโรค มีความคลองแคลว มีกําลังในการทํางานไมเหน่ือยงาย ซึ่งสิ่งเหลานี้ จะทําใหบุคคลสามารถดําเนินชีวิตประจําวันไดอยางมีความสุข หากบุคคลใดมีสภาวะ รางกายทีไ่ มส มบูรณ เชน เปนไข ปวดทอง ปวดศีรษะบอยๆ ก็จะขัดขวางตอการดําเนินชีวิตประจําวัน และสงผลตอสุขภาพจิตของบคุ คลนั้น รวมถงึ ครอบครัวดวย 2. สุขภาพทางจิต (Metal Health) หมายถึง สภาพจิตใจที่สามารถควบคุมอารมณ ทําจิตใจ ใหเ บิกบานแจมใส ปรับตวั เขากับสังคม และสิ่งแวดลอมไดอยางมีความสุข สุขภาพทางจิตที่ดียอมมีผล มาจากสุขภาพทางกายท่ดี ีดวย ลกั ษณะของสุขภาพท่ีดีทางจิตใจ ประกอบดว ย (1) สามารถปรับตัวเขากบั สงั คมและสงิ่ แวดลอ ม (2) มคี วามกระตอื รือรน ไมเ หนอ่ื ยหนายทอ แทใ จ หรือหมดหวังในชีวิต (3) มีอารมณมั่นคงและสามารถควบคมุ อารมณไดด ี (4) ไมม อี ารมณเครียดจนเกินไป มีอารมณขันบา งตามสมควร

70 (5) มคี วามรูสกึ และมองโลกในแงด ี (6) มคี วามตัง้ ใจและจดจอ ในงานทีต่ นกาํ ลงั ทําอยู (7) รจู ักตนเองและเขาใจบุคคลอนื่ ไดด ี (8) มีความเชอ่ื ม่นั ตนเองอยางมเี หตผุ ล (9) สามารถแสดงออกอยางเหมาะสมเม่อื ประสบความลมเหลว (10) มีความสามารถในการตัดสินใจไดรวดเรว็ และถกู ตอ งไมผดิ พลาด (11) มีความปรารถนาและยินดีเมื่อบุคคลอื่นมีความสุขความสําเร็จ และมีความ ปรารถนาดีในการปองกันผอู ่นื ใหมคี วามปลอดภัยจากอนั ตรายโรคภยั ไขเ จ็บ การมีสุขภาพจิตท่ีดี แสดงถึงการมีจิตใจที่มีความสุข สามารถแกไขปญหาทางอารมณ ท่ีเกิดขึ้นไดอยางมีประสิทธิภาพและสรางสัมพันธท่ีดีตอผูอ่ืนได ซ่ึงการมีสุขภาพจิตที่ดีก็จะสงผลตอ สขุ ภาพกายดว ย หากจิตใจมคี วามสุขจะทําใหระบบภมู ิคุม กนั ของรา งกายดขี ้นึ ดวย ตรงกันขา มหากบุคคล มจี ติ ใจเปนทุกข จะทาํ ใหผ ูนนั้ เส่ียงตอการเปนโรคไดง า ยกวา 3. การดํารงชีวิตอยูในสังคมดวยดี หมายถึง บุคคลที่มีสภาวะทางกายและจิตใจท่ีสมบูรณ จงึ จะสามารถติดตอและปรับตวั ใหอ ยูในสังคมแหงตนไดอ ยางดแี ละมคี วามสขุ สุขภาพของแตละบุคคล และของสังคม มีความเกี่ยวของซ่ึงกันและกัน เราทุกคนยอม ตอ งการดํารงชวี ิตอยอู ยา งเปน สขุ ตอ งการมชี ีวิตทีย่ ืนยาว มคี วามแขง็ แรงสมบูรณปราศจากโรคภัยไขเจ็บ และปราศจากอุบัติเหตุ ภัยนานาประการ ความปรารถนาน้ีจะเปนความจริงไดน้ัน ทุกคนตองมีความรู เรือ่ งสุขภาพอนามัย และสามารถปฏิบตั ิตนตามหลักสขุ ภาพอนามัยไดอยา งถูกตอ ง การมีความรู และมีการปฏิบัติจนเปนนิสัย ในเร่ืองสุขภาพนั้นจะเปนปจจัยสําคัญของ การดาํ รงชวี ิตอยูอ ยางเปนสุขไปตลอดชีวิต เรอ่ื งท่ี 5 หลกั การดแู ลสุขภาพเบือ้ งตน คนท่ีมีสุขภาพที่ดี จึงเปนผูท่ีมีความสุข เพราะมีรางกายและจิตใจท่ีสมบูรณหรือที่เรียกวาสุขกาย สบายใจ ถาเราตอ งการเปน ผมู ีสุขภาพดกี ็จะตอ งรูจักวธิ กี ารดแู ลรา งกาย โดยการปฏิบัติตนใหถูกสุขลักษณะ อยา งสมา่ํ เสมอจนเปนกจิ นิสยั หลกั การดูแลสขุ ภาพเบ้ืองตน มี 6 วธิ ีคือ 1. การรบั ประทานอาหาร 2. การพกั ผอน 3. การออกกาํ ลังกาย

71 4. การจัดการอารมณ 5. การขับถา ย 6. การตรวจสขุ ภาพประจาํ ป 1. การรับประทานอาหาร การรับประทานอาหาร โดยยึดหลักโภชนาการใหครบ 5 หมู แตละหมูใหหลากหลาย เปน เหตุผลทางวทิ ยาศาสตรที่ไดมีการทดสอบ และคํานวณหาพลงั งานทีไ่ ดรับจากการบรโิ ภคทพี่ อเหมาะ มีหลกั การบริโภค เพ่ือสขุ ภาพท่ีดขี องคนไทย เรียกวา โภชนบญั ญตั ิ 9 ประการ เพือ่ แนะนาํ สัดสว น ใน 1 วนั มีดงั นี้ (1) ทานอาหารครบ 5 หมู แตล ะหมูตอ งหลากหลาย และหมัน่ ดแู ลน้าํ หนกั ตัว (2) ทานขา วเปนอาหารหลกั สลบั กับอาหารประเภทแปง เปน บางมอ้ื (3) ทานพชื ผกั ผลไมใหมากและเปน ประจาํ (4) ทานปลา เนื้อสตั วไ มต ดิ มนั ไข และถ่ัวเมลด็ แหง เปนประจาํ (5) ดม่ื นมใหพ อดี และเหมาะสมตามวยั (6) ทานอาหารทีม่ ีไขมนั แตพอสมควร (7) หลีกเลย่ี งการกนิ อาหารรสหวานจดั และเคม็ จดั (8) ทานอาหารท่สี ะอาดปราศจากการปนเปอ น (9) งดหรอื ลดเคร่อื งดม่ื ท่มี ีแอลกอฮอล 2. การพักผอ น การนอนหลบั และพกั ผอ นใหเพียงพอ อยางนอยวันละ 6 ชั่วโมง จะทําใหรางกายและจิตใจ ไดผ อนคลายความตงึ เครยี ด หวั ใจและอวัยวะตางๆ ทํางานลดลง เปนการยืดอายุการทํางานของรางกาย เม่ือคนเราไดพักผอนอยางเพียงพอจะทําใหสดช่ืน แจมใส รางกายแข็งแรง พรอมท่ีจะเคลื่อนไหว ประกอบกจิ การงานไดอ ยางมีประสิทธิภาพ 3. การออกกําลังกาย ออกกาํ ลงั กายอยา งสมาํ่ เสมอ จะชวยสงเสริมการมีสุขภาพดี ในชีวิตประจําวัน เชน ทํางาน บาน การขึ้นลงบันได ถือเปนการทําใหรางกายไดใชพลังงานทั้งสิ้น ควรออกกําลังกายอยางสมํ่าเสมอ วนั ละ 30 นาที อยา งนอ ย 3 วนั ตอ สปั ดาห จงึ จะเพยี งพอทจี่ ะทําใหมีรางกายแข็งแรง ผลดีของการออกกําลงั กาย มดี ังน้ี (1) ชว ยใหรา งกายมภี มู ติ า นทานโรค

72 (2) ทาํ ใหห วั ใจ กลา มเนือ้ และกระดูกแขง็ แรง (3) ชวยลดความดนั โลหติ (4) ชว ยลดคลอเลสเตอรอล ทําใหม ีนาํ้ หนักตวั คงท่แี ละเหมาะสม (5) ชว ยลดความเครียด ทําใหนอนหลับ และสง เสริมการหมนุ เวยี นของเลอื ด 4. การจัดการอารมณและความเครียด การรจู กั ระวังรกั ษาอารมณใหด อี ยเู สมอ เชน พยายามหลีกเลย่ี งสถานการณใหเกิดความเศรา กลวั วติ กกงั วล ตกใจจะชวยใหระบบตางๆ ของรา งกายทาํ งานอยางเปน ปกติ ดงั น้นั จงึ ควร ยม้ิ แยม แจมใส มอี ารมณข ันอยูเสมอ ทํางานทเี่ ปนกจิ วตั รประจําวันใหเพลิดเพลิน จะสามารถปรับตัวอยูในสถานการณ ปจจุบันไดอยา งเปน สุข 5. การขบั ถา ย การถายอุจจาระเปนเวลาทกุ วนั ชวยปอ งกนั โรคทองผกู ริดสดี วงทวาร โดยควรรับประทาน อาหารพวกผัก ผลไมทุกวัน และด่ืมน้ําสุก สะอาดอยางนอยวันละ 6-8 แกว ซ่ึงการขับถายเปนประจํา จะชวยใหม ีสุขภาพกาย และจิตท่ดี ี 6. การตรวจสุขภาพประจาํ ป โดยปกติบุคคลควรตรวจสุขภาพประจําปอยางนอยปละ 1 - 2 คร้ัง ตรวจหาความผิดปกติ ของรา งกาย เมื่อพบส่ิงผิดปกตคิ วรรบี ปรกึ ษาแพทยผูชํานาญในเรื่องน้ัน ๆ และปฏิบัติตนตามคําแนะนํา ของแพทยอ ยา งเครงครัด เรือ่ งท่ี 6 ปฏบิ ตั ิตนตามหลักสขุ อนามยั สว นบุคคล สขุ อนามยั สวนบุคคล คอื การปฏิบัติตนของการรักษาอนามัย ของรางกายใหสะอาด ปราศจาก เชอ้ื โรค จะชวยปองกนั โรคภัยไขเ จบ็ สามารถดําเนนิ ชวี ิตประจาํ วันไดอยา งมคี วามสขุ การดูแลรักษารา งกายอยางถกู ตอง การดแู ลรกั ษารา งกายใหถกู สุขอนามัยน้นั เราสามารถแยกการดูแลรกั ษารา งกายออกเปน สว น ๆ ดังนี้ 1. การรักษาความสะอาดของรางกาย ควรอาบนํ้าใหสะอาด อยางนอยวันละ 2 คร้ัง ตอนเชาและกอ นนอน 2. การดูแลรักษาอนามยั ในชองปาก ควรแปรงฟน อยา งนอยวันละ 2 คร้ัง ไมค วรขบเค้ยี ว อาหารท่ีแข็งจนเกินไป หม่ันดูแลไมใหเกิดแผลในชองปาก หากพบวาเกิดอักเสบที่เหงือกควรปรึกษา แพทย

73 3. การดูแลรักษาหู ไมควรใชของแข็งแคะเขาไปในหู หรือใชยาหยอดหูโดยท่ีแพทย ไมไ ดส ั่ง ระวงั การเปนหวัดนาน ๆ เพราะอาจสง ผลใหเ ช้ือโรคเขาไปทาํ ลายหูชั้นกลาง อาจทําใหหูหนวก ได 4. จมูก ไมควรใชของแข็งแยงเขาไปในชองจมูก หรือไมควรใชยาหยอดพนจมูก โดยที่แพทยไ มไ ดส ั่ง 5. ตา เมื่อรูสึกเคืองตาอยาใชมือขยี้ตา เพราะอาจมีเชื้อโรคไมควรใชยาหยอดตา โดยทีแ่ พทยไมไ ดส ั่ง หากมฝี นุ ละอองเขาตาควรลมื ตาในนํา้ สะอาดหรอื ใชน า้ํ ยาลา งตา ไมควรใชม ือขยต้ี า เพราะอาจมีเช้ือโรคเขาตา 6. มือและเทา ควรลางมือกอนรับประทานอาหาร และหลังจากเขาหองน้ําทุกครั้ง รวมท้ังควรสวมรองเทาเมื่อออกจากบานเพื่อปองกันโรคตาง ๆ เชน โรคพยาธิ โรคผิวหนัง หรือถูก ของแหลมของมคี มทม่ิ ตําเปน แผลได และควรลางเทา ใหส ะอาดกอนนอน 7. การดแู ลรักษาอนามัยของผมและศีรษะ ควรสระผมอยางนอยสัปดาหละ 2 - 3 ครั้ง ควรหวผี มทกุ วัน ไมค วรดัด เซทผมบอ ย ๆ เพราะอาจทําใหเสนผมเสยี 8. การดูแลรักษาความสะอาดของเสอ้ื ผา และเคร่ืองนอน ควรเปลี่ยนเสื้อผาที่ใสทุกวัน และซกั เสอ้ื ผา ใหสะอาด ปอ งกนั การสะสมของเชอื้ โรค รวมทง้ั หมั่นซัก ผาปูท่นี อน ปลอกหมอนอยูเสมอ และหมั่นนําออกตากแดดบอย ๆ การสรา งสุขนิสยั ท่ดี ี 1. กอ นไอและจามทกุ ครง้ั ควรใชผ าเชด็ หนาปด ปากและจมูก เพื่อปองกันการแพรเชื้อ โรคสบู ุคคลอื่น 2. ไมควรถมน้าํ ลายลงพนื้ ท่สี าธารณะ หรอื บนถนน เพราะเปนการเสียบุคลิกภาพ และ ยังเปน การแพรเ ช้ือโรคทางออม 3. การรับประทานอาหาร ควรลา งมอื กอ นและหลังรับประทานอาหาร ควรเลือกภาชนะ ทส่ี ะอาด ควรเลือกรบั ประทานอาหารปรงุ สะอาด เสรจ็ ใหม ปราศจากแมลงวันตอม เพ่ือปองกันเช้ือโรค เขาสรู างกาย 4. หมน่ั ออกกาํ ลังกายทกุ วันตดิ ตอ กัน อยางนอยวันละ 30 นาที 5. ควรพักผอ นนอนหลบั ใหไดว ันละ 8 - 10 ช่ัวโมง 6. ควรดืม่ นา้ํ ใหไดวนั ละ 8 - 10 แกว 7. หมนั่ ดูแลความสะอาดเสื้อผา และเครือ่ งนอนใหส ะอาดอยูเสมอ 8. หลกี เลย่ี งสารเสพตดิ ตาง ๆ เชน บหุ ร่ี สุรา กัญชา เฮโรอนี ยาบา ฯล

74 เรือ่ งที่ 7 คณุ คาและประโยชนข องการออกกาํ ลังกาย การออกกําลังกายอยางสม่ําเสมอจะเปนประโยชนตอสุขภาพรางกาย เสมือนเปนยาบํารุงที่ สามารถเพ่มิ สมรรถภาพทางรางกายไดและสามารถปอ งกันโรคได เชน โรคระบบทางเดนิ หายใจ เปนตน ทัง้ นก้ี ารออกกาํ ลังกายจะตองมคี วามถูกตอ งและเหมาะสม และรูจกั วธิ ใี นการออกกําลังกาย จะตองเลือก ใหเหมาะสมกบั เพศ วัย สถานท่ี และอุปกรณ ซึ่งปจจุบันมักนิยมท่ีจะออกกําลังกายเพื่อสุขภาพดวยการ เลนกีฬา และออกกําลังกายท่ีมีจุดประสงคท่ีมุงเนนตอการพัฒนาสุขภาพกายและสุขภาพจิต การดํารง รกั ษาสขุ ภาพท่ีดีอยูแลวไมใหลดถอยลง ปรับปรงุ สุขภาพทีท่ รุดโทรมใหดขี น้ึ ปอ งกันโรคทเี่ กี่ยวเน่ืองกับ การขาดการออกกําลังกาย ตลอดจนชวยแกไ ขหรือฟนฟูสภาพรางกายจากโรคบางอยาง การเคลื่อนไหว และการออกกําลังกายท่ถี ูกตองตามวธิ แี ละหลกั การ มีประโยชนต อสขุ ภาพมากมาย และทีส่ ําคญั มีดงั น้ี 1. มปี ระโยชนต อระบบหายใจ ทําใหห วั ใจ ปอด แขง็ แรง ไดอ อกกําลังกลามเน้ือหัวใจ ไดท ํางานเตม็ ที่ ถุงลมเล็ก ๆ ภายในปอดมโี อกาสสดู ลมเต็ม และไลอากาศออกไมหมด ทําใหปอดมีพลัง ในการฟอกโลหติ 2. มีประโยชนตอระบบไหลเวียนของโลหิตดี สืบเน่ืองจากการทํางานของหัวใจและ ปอดดี มีพลงั ในการบบี ตวั ไดดี สูบฉีดโลหติ และฟอกโลหิตไดด ีมีประสทิ ธภิ าพ ไมเปนโรคหัวใจไดงาย 3. มปี ระโยชนต อ ระบบกลามเนอ้ื กลามเน้ือเสนเอ็นตาง ๆ ไดออกกําลัง ยืดและหดตัว ไดเ ตม็ ที่ ทาํ ใหม คี วามแขง็ แรงยดื หยุนไดอ ยางมีประสิทธิภาพ ทําใหสามารถทํางานไดทนไมเหน่ือยงาย เพราะกลา มเนื้อมพี ลังมาก 4. มีประโยชนตอการเผาผลาญในรางกาย เพราะการเคลื่อนไหวและการออกกําลังกาย ตอ งใชพลังงาน ระบบตา ง ๆ จะตอ งทาํ งานเกิดการเผาผลาญ ทําใหอ าหารท่รี ับประทานเขา ไปถูกนํามาใช อยา งมปี ระสิทธภิ าพไมเ หลือสะสมโดยเฉพาะไขมันที่ใหพลังงานมาก จะไมถูกสะสมในรางกาย จนทํา ใหเกิดโรคอวน 5. มปี ระโยชนตอ ระบบขับถาย การเคลื่อนไหว และภายหลังการออกกําลังกาย ทําให ดื่มน้ําไดม าก กระเพาะ สาํ ไส ไดเ คลื่อนไหวในการออกกาํ ลังกายดว ย ทาํ ใหระบบยอ ยอาหารดี กระเพาะอาหาร สําไส บีบรดั ตวั ไดดี 7. มปี ระโยชนต อ สุขภาพจติ และอารมณไ มเครยี ด

75 เรื่องท่ี 8 หลักการและวิธอี อกกําลงั กายเพอ่ื สขุ ภาพ หลักการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ คือ การออกกําลังกายชนิดท่ีเสริมสราง ความทนทานของ ปอด หวั ใจ ระบบไหลเวยี นเลือด รวมทัง้ ความแขง็ แรงของกลามเนื้อ ความออนตัวของขอตอ ซึ่งจะชวย ใหรางกายแขง็ แรงสมบรู ณ สงา งามและการมสี ขุ ภาพจิตทด่ี ี ซ่งึ หลักการออกกําลงั กายเพื่อสุขภาพมีดังน้ี 1. การอบอนุ รา งกายและผอ นคลาย การออกกําลงั กาย เพอ่ื สุขภาพที่ถูกวิธีทําไดโดยการฝกหัดบอย ๆ ดวยทาทางท่ีถูกตอง กอนจะฝก การเคลอ่ื นไหวรางกายสว นใดก็ตาม ตองมีการเตรียมความพรอ มใหรางกายอบอุนทุกคร้ังเพื่อ ปองกนั การบาดเจ็บของกลา มเนอ้ื ในการอบอนุ รา งกายและผอ นคลาย มวี ิธกี ารท่สี ามารถทาํ ไดคอื การว่ิง รอบสนาม การหมนุ คอ หมุนแขน หมุนเอว พับขา หมุนขอ เทา กระโดดตบมอื กมแตะสลับมือ วง่ิ อยกู ับท่ี นงั่ ยืน ฯลฯ 2. ระยะเวลาในการออกกําลงั กาย ในการออกกําลงั กายอยา งตอ เนอื่ งนาน อยางนอย ในแตละคร้ัง 20 - 30 นาทตี อวนั 3. จาํ นวนคร้ังตอสปั ดาห การออกกาํ ลงั กายเพื่อสุขภาพ ตอ งปฏบิ ตั ิอยา งสม่าํ เสมอทกุ วนั หรอื อยางนอยสปั ดาหละ 3 คร้งั และควรปฏิบตั ิในเวลาเดียวกัน จะชว ยเพ่ิมสมรรถภาพในการทํางานของระบบหวั ใจและปอด ทาํ ใหกลามเน้อื หัวใจและปอดแข็งแรง 4. ความหนักในการออกกําลังกายควรออกกําลังกายใหหนักถึงรอยละ 70 ของอัตรา การเตน สงู สดุ ของหวั ใจแตล ะคน หรือออกกาํ ลงั กายใหเ หงอ่ื ออก เหนอ่ื ยพอประมาณท่ีจะสามารถพูดคุย ขณะออกกําลงั กายได ไมควรออกกาํ ลังกายหักโหมเกินไปเพราะจะเกิดอนั ตรายได การเคล่ือนไหวรา งกายและออกกาํ ลงั กายมีหลกั การท่ัวไป ดงั น้ี 1. เลือกกิจกรรมเคลอ่ื นไหว และการออกกาํ ลังกายที่เหมาะสมกบั สภาพรา งกาย และวยั ของตน 2. เลอื กเคร่อื งแตง กายทเี่ หมาะสมกับกจิ กรรม การเคลื่อนไหว และการออกกําลงั กายแตล ะรปู แบบ 3. การเคล่อื นไหว และการออกกําลงั กาย ตอ งเรม่ิ จากการอบอุนรางกายกอนจากนั้นเริ่มตนจากเบา ไปหาหนัก จากงายไปยาก 4. ใหทกุ สวนของรา งกายไดอ อกแรงเคล่ือนไหว ไมควรเปน เฉพาะสวนใดสวนหน่ึง 5. การออกกําลงั กายตองปฏิบตั ิอยา งสมาํ่ เสมออยา งนอยสัปดาหละ 3 วัน และควรปฏิบัติในเวลา เดียวกนั อยางนอยวันละ 20 – 30 นาที

76 6. ควรศึกษาวธิ ีเคล่ือนไหวและการออกกําลังกายที่ถูกตอง เพ่ือใหเกิดประโยชนตอรางกายและ ปอ งกนั อนั ตรายทอ่ี าจเกิดขึ้นได 7. การใชอ ปุ กรณป ระกอบการเคล่อื นไหว และออกกาํ ลงั กายควรศกึ ษาวธิ ีการใชทถ่ี ูกตอง เรอ่ื งท่ี 9 การปฏิบัตติ นในการออกกําลังกายรปู แบบตา ง ๆ รปู แบบการเคล่ือนไหวและการออกกําลังกายอาจแบง ไดเ ปนกลุมใหญ ๆ ดังน้ี 1. กลุมบริหารรา งกายดว ยทา ตาง ๆ ดวยมอื เปลา 2. กลุมบริหารรางกายโดยมีอุปกรณป ระกอบการบรหิ ารรา งกาย 3. กลมุ กจิ กรรมเขาจังหวะโดยใชด นตรปี ระกอบ 4. กลุมกีฬาประเภทตา ง ๆ 5. กลุมการละเลน พื้นเมอื ง 6. การออกกําลงั กายเพอื่ สุขภาพ 1. รูปแบบการบริหารรางกายดวยมือเปลา เปนรูปแบบงาย ๆ สามารถบริหารดวยตนเองได ไมตอ งใชเวลามากนกั เพยี งใหกลามเนอ้ื สวนตา ง ๆ ไดเคลื่อนไหวและยืดหยุนอยูเ สมอ จะชวยใหรางกาย เคลอื่ นไหวไดอยา งคลองแคลว ตัวอยา ง การบรหิ ารรางกายดวยมือเปลา ทา ท่ี 1 เปนการบรหิ ารรา งกายกลา มเนื้อหลงั กับกระดูกสันหลงั จงั หวะที่ 1 ยืนตรงเทาแยกประมาณ 1 ฟุต ยกแขนท้ัง 2 ขางขนานกับพื้น และเกรง็ กลามเนอื้ หนา ขา ผอ นกลามเนอื้ คอ จังหวะที่ 2 หงายศีรษะไปดานหลังอยางเสรี และเอนตัวไปดานหนา พรอมยกแขนขึน้ ชา ๆ ไปดา นหลัง อยูในทานี้ประมาณ 2 - 3 วินาที

77 จงั หวะที่ 3 คอย ๆ ยกตวั ข้ึนชา ๆ พรอ มลดมอื ลงอยูในจังหวะท่ี 1 ทําซาํ้ ไดตามความตองการ จะชวยผอน คลายกลามเน้ือหลงั และกระดกู สันหลังไดด ีข้ึน ทาที่ 2 เปนการบริหารกลามเนื้อตนขา กลามเนื้อนอง กลามเน้ือทอง กลามเน้ือหัวไหล กลามเน้ือหลัง กลามเนื้อกระดูกสันหลัง ใหม กี ารเคลอื่ นไหวยดื และหดตัวไดด ี ทาเตรียม ยืนตัวตรง ลําตัวตั้งฉากกับพ้ืน ผอนคลายกลามเน้ือสวนตาง ๆ ของกลามเนื้อเชน ตนขา หลัง หนาทอ ง แขน หัวไหล จังหวะที่ 1 แยกเทาไปดานขางประมาณ 1 ฟุต ปลอยศีรษะหอยไปดานหนาปลอยตามสบายไมตอง เกร็งคอ แลวคอย ๆ กมหลังนับตั้งแตสะโพกขึ้นไป ปลอยใหมือและแขนหอยตามสบาย เชนกัน ผอนคลายกลามเนื้อคอและไหล หายใจเขา-ออก ดวยการแขมวทอง และเบงทอง โนมนํ้าหนักตัวใหไปดานหนาใหตกอยูบริเวณปลายเทา ขณะที่อยูในทากมนี้ หายใจปกติ ไมกล้ันหายใจ นบั หายใจเขาออก 10 รอบ หรือนานกวานนั้ จังหวะที่ 2 ยกลําตวั อยางชา ๆ โดยไมเ กรง็ คอ หวั ไหล และแขนอยูในทาเตรียม เพื่อใหกลามเน้ือมีความ ยืดหยนุ ดีมากข้ึนควรทําหลาย ๆ ครง้ั และทาํ ทุกวนั รูปแบบการบริหารรางกายดว ยอปุ กรณ รปู แบบของการบริหารรางกายดวยอุปกรณมีหลากหลาย เชน การใชไมพลอง มาเปนอุปกรณ ในการบริหารดว ยทา ตา ง ๆ ของการบริหารท่ัวไป หรือคดิ ประดิษฐทา ขนึ้ ใหมก็ได - การใชกระบองในลกั ษณะกระบองสั้นคู - การใชก ระบ่ี หรอื ทีเ่ รยี กวาฟน ดาบ มที ั้งดาบเด่ยี วดาบคไู ทยมที า ทางตาง ๆ สืบทอดตอ กันมา - การบริหารรา งกายดวยอุปกรณ เชน พลองลูกบอล ดัมเบล รวมท้ังอุปกรณออกกําลังกายที่ พบเห็นทว่ั ไปตามสถานบรหิ ารกาย ซง่ึ มีประโยชนท ั้งทางรางกาย ชว ยผอนคลายความเครียด - การใชเ ชอื ก เปน อุปกรณ เชน การกระโดดเชอื ก

78 รูปแบบการบรหิ ารรา งกายเขา จงั หวะ รปู แบบการบรหิ ารรางกายเขา จังหวะมี 3 ลักษณะ คอื 1. การบริหารดวยทาทางธรรมดา แตใช ดนตรี หรอื เพลง หรอื นกหวดี เปาเปน จงั หวะก็ได การบริหารแบบน้ีจะเนนบริหารรางกายเปนสวน ๆ เชน บรหิ ารสว นอก ดว ยทา รําพ้นื บา น เปน ตน ตัวอยา ง การบรหิ ารรางกาย เขา จงั หวะดวยทา ธรรมดา สวนหนาอก 8 จังหวะ 2. การเตน แอโรบคิ ใชดนตรีประกอบ การเตน แอโรบิคจะเปนการเคล่อื นไหวทร่ี วดเรว็ และหนกั กวา การบริหารรา งกายเขาจงั หวะธรรมดาที่กลา วแลวตอนตน เปนการออกกาํ ลังกายทใ่ี ชการตอ เน่อื ง เปนการผสมผสาน การเคลือ่ นไหว การบรหิ ารรางกายและการเตนราํ เขา ดวยกนั

79 ดนตรี หรอื เพลงทน่ี าํ มาประกอบการเตน เปนจังหวะท่เี รา ใจ สนกุ สนาน ผใู หญท่จี ะเตน แอโรบิคควร ตรวจสุขภาพของตนเสียกอน โดยควรเลอื กเคร่ืองแตงกาย และรองเทาท่ีเหมาะสม เพ่ือปองกัน อนั ตรายท่ีจะเกดิ กบั ขอ เทา และขอ เขา 3. การลีลาศและรําวง การเตนรําเปนการเคล่ือนไหวประกอบจังหวะอีกรูปแบบหนึ่ง มีทั้งการ เคลื่อนไหวอยกู ับท่ี และแบบเคลอ่ื นท่ีในกรณีเคลอ่ื นทีผ่ ูเตนราํ จะตอ งศึกษาทิศทางในการเคล่ือนไหว เพื่อ ปองกันอันตราย หรือการกระทบกระท่ังกัน รูปแบบการเคลื่อนไหว เคล่ือนท่ีทวนเข็มนาฬิกา โดยยึด วงกลมเปน หลกั คอื ยืนหันหนาเขา หาวงกลม การเคล่ือนท่ใี หเ คลอื่ นทีไ่ ปทางขวาของตนเสมอ รูปแบบการเลนกฬี า รูปแบบของกีฬาที่หลากหลายมีทั้งในลักษณะเดี่ยว และทีม การเลนกีฬาตองฝกทักษะ และมี ความรคู วามเขา ใจในกฎกตกิ า และวธิ ีการเลน ประเภทของกีฬา มดี งั นี้ - กฬี าประเภททีม เชน ฟตุ บอล บาสเกตบอล ฟุตซอล รักบ้ี ฯลฯ - กฬี าประเภทลู เชน การว่งิ ระยะสนั้ การวิ่งระยะยาว การว่ิงขา มร้วั ฯลฯ - กฬี าประเภทลาน เชน พงุ แหลน ทมุ นา้ํ หนัก ฯลฯ - กฬี าประเภทยมิ นาสตกิ เชน ราวเดย่ี ว ราวคู มากระโดด ยิมนาสติกลลี า ฯลฯ - กีฬาแตล ะประเภทจะมรี ูปแบบเฉพาะ มวี ิธกี ารเลน เทคนคิ กฎกติกา และอุปกรณท่ีแตกตาง กัน จึงควรศึกษาความรพู ื้นฐานทีถ่ กู ตอง เพื่อใหเลน ไดอ ยางสนกุ สนานและอาจพัฒนาทกั ษะ จนสามารถเปนการออกกําลังกายทําใหสุขภาพแข็งแรงแลว คนท่ีเลนกีฬามักเปนผูมี มนษุ ยสมั พนั ธสามารถปรับตวั ตวั เขา กับผอู ่ืนไดดี รูปแบบของการละเลนพนื้ บาน การละเลนพื้นบานในแตละภาค อาจมีลักษณะหรือแตกตางกันข้ึนอยูกับลักษณะทาง ภูมศิ าสตรแ ละมวี ถิ ชี วี ติ ของประชาชนในทอ งถน่ิ นน้ั ๆ การเตะตะกรอ ตามชนบทหลังจากเสร็จภารกิจประจําวัน แลวบางคน บางกลุม จะมารว มกันเตะตะกรอ เพอื่ เปนการผอ นคลายความเครยี ด และไดมีการเคลื่อนไหว เพื่อใหระบบตาง ๆ ของรา งกายมคี วามยืดหยนุ

80 เรอ่ื งที่ 10 ความหมาย ความสาํ คญั ของกจิ กรรมนันทนาการ นันทนาการ หมายถึง การทํากิจกรรมอยางใดอยางหน่ึงในเวลาวาง ดวยความสมัครใจ เปนกจิ กรรมที่ไมใ ชเ ปน งานอาชพี ไมข ดั ตอกฎหมาย ศีลธรรม ประเพณีอันดีงาม แตเปนประโยชนและ เปนการพักผอนทงั้ รางกายและจติ ใจ ในการดาํ รงชวี ิตประจําวันของคนเรานน้ั เราอาจแบงเวลาไดเปน 4 สวน 1.1 เวลาท่ีใชใ นการประกอบอาชพี ของคนเราน้นั ประมาณวันละ 8 ช่วั โมง 1.2 เวลาท่ีใชในการประกอบภารกิจสวนตัววันละ 4 - 6 ช่ัวโมง เชน การอาบน้ํา ลางหนา แปรงฟน การปรงุ อาหาร การรับประทานอาหาร 1.3 เวลาทใ่ี ชใ นการพกั ผอ นหลบั นอน วนั ละ 8 ชว่ั โมง 1.4 เวลาวา งทีส่ ามารถใชใหเ กิดประโยชนไดป ระมาณ 2 - 4 ช่ัวโมง ชวงท่ีเหลือ 2-4 ชั่วโมงน้ี ถาเรานํามาใชประกอบกิจกรรมที่เกิดประโยชนเรียกวา กิจกรรม นนั ทนาการ จะชวยทําใหรางกายและจิตใจผอนคลาย ความตึงเครียด เกิดความสนุกสนาน เพลิดเพลิน เกิดประโยชนตอสขุ ภาพกาย และสขุ ภาพจติ อยางยิง่ ประโยชนของกจิ กรรมนนั ทนาการ กิจกรรมนันทนาการตอการดําเนินชีวิต ถาเราเลือกกิจกรรมนันทนาการไดอยางเหมาะสม จะกอประโยชนต อ ตนเอง และสังคมไดห ลายประการ 1. ประโยชนต อ สขุ ภาพกาย ความเจริญทางดานเทคโนโลยีในปจจุบัน ทําใหเราไมจําเปนตอง ออกกําลังกายภายในการปฏิบตั งิ านมากนัก เพราะมีการใชเคร่ืองมอื เคร่ืองจักรเขามาชวย ทําใหการออก กาํ ลงั กายของเรานอ ยเกินไป จําเปนตอ งมีกิจกรรมนันทนาการประเภทกีฬา หรือกิจกรรมการออกกําลัง กายเขามาชว ย เพือ่ ทําใหรา งกายแขง็ แรงสมบูรณ 2. ประโยชนตอสุขภาพจิต ชวยใหคนไดพักผอนหยอนใจ ผอนคลายความตึงเครียดทางจิต การประกอบกิจกรรมนันทนาการหลายประเภทเปนกิจกรรมทีพ่ กั ผอ นหยอนใจ เชน การชมและฟง ดนตรี การชมภาพยนตร เปน ตน 3. ประโยชนต อ ครอบครัว ชว ยใหส มาชิกครอบครัวรจู กั ใชเวลาวางใหเปนประโยชนตอตนเอง และครอบครัว เชนการทําสวนครัว สวนดอกไม ทําใหเกิดผลพลอยได คือมีพืช ผัก ผลไม ดอกไมไว ใชสอยเปน ประโยชน 4. ประโยชนตอสังคม กิจกรรมนันทนาการหลายชนิดเปนประโยชนตอสังคมโดยตรง เชน กิจกรรมดานสังคมสงเคราะห กิจกรรมอาสาสมคั ร กจิ กรรมบางชนดิ ชวยลดปญหาสงั คมได

81 เร่อื งที่ 11 ประเภทและรูปแบบของกิจกรรมนันทนาการ กิจกรรมนันทนาการมีมากมายหลายชนิด หลายรูปแบบ แตละรูปแบบมีลักษณะเฉพาะ แตกตา งกนั ไป สามารถแบง กิจกรรมนันทนาการไดด งั น้ี 1. งานอดเิ รก เปนเพยี งกิจกรรมนันทนาการประเภทหน่งึ เทา นนั้ มไิ ดหมายความวา กจิ กรรม นนั ทนาการทุกชนิดรวมกันเปนงานอดิเรก เชน การเก็บสะสมแสตมปที่ใชแลว การเก็บสะสมรูปภาพ การทาํ สวนดอกไม เปน ตน 2. การเลนกีฬา การเลนกีฬาท้ังกีฬาในรม เชน การเลนหมากรุก และกีฬากลางแจง เชน การเลน ฟุตบอล วอลเลยบอล หรือเลนกีฬาอยางอื่น เชนวายน้ํา โบวล่ิง ฯลฯ อยางไรก็ตามการเลนกีฬา เหลาน้ี ถาเปนกฬี าอาชีพไมถ อื วาเปนกจิ กรรมนันทนาการ 3. การเลนดนตรี การเลน ดนตรที ุกชนิด ถอื วา เปนกิจกรรมนนั ทนาการทัง้ ส้นิ 4. การเลนกิจกรรมเขาจังหวะ เชน การรําวง การเตนรํา การฟอนรํา การเตนลีลาศ ฯลฯ ถือเปน กิจกรรมนันทนาการทัง้ สน้ิ 5. การเลน ละคร ภาพยนตร และการแสดงตา ง ๆ ทเี่ ปน การสมัครเลน ถอื วาเปนกจิ กรรม นันทนาการ 6. งานศิลปหตั ถกรรม ไดแก งานฝม อื เชน งานเยบ็ ปก ถกั รอ ย การสานพัด การประดษิ ฐ ดอกไม การวาดภาพ เปนตน 7. กิจกรรมสอื่ ความหมาย ไดแ กก ารอานหนงั สอื นวนยิ าย การเขยี นหนังสอื 8. กจิ กรรมทัศนศกึ ษา ไดแก การทอ งเที่ยวทศั นาจร เปนตน 9. กิจกรรมชมรม เชน ชมรมคนรกั แสตมป ชมรมดนตรี ฯลฯ การเลือกกิจกรรมนันทนาการท่ีเหมาะสมกับความชอบและวิถีชีวิตของแตละบุคคล นอกจาก จะชวยใหบุคคลน้ันไดผอนคลายท้ังทางรางกายและจิตใจแลว ยังอาจเกิดผลพลอยไดอื่นๆ เชน ไดเ พอ่ื นใหม หรอื มรี ายไดเพม่ิ ขน้ึ เปนตน

82 บทที่ 4 โรคตดิ ตอ สาระสําคญั มีความรูและความสามารถปฏิบัติตนในการปองกันโรคติดตอท่ีเปนปญหาตอสุขภาพของ ครอบครัว และชุมชน โดยการเผยแพรขาวสาร ขอมูล แนวทางการปองกันและวิธีการรักษาโรค อยางถกู วธิ ี ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวัง 1. เรยี นรูเรอ่ื งโรคตดิ ตอ ตา ง ๆ ทีเ่ ปนปญหาตอสขุ ภาพของครอบครวั และชมุ ชน 2. เรยี นรถู งึ สาเหตุทีเ่ กิดโรค ศึกษาวิธีการปอ งกนั และการดแู ลรักษาอาการของผูปวย ขอบขายเนอื้ หา

83 โรคติดตอ หมายถงึ โรคท่เี กดิ ขนึ้ กบั คนหรอื สตั ว โดยเกิดจากเชอ้ื โรคท่ีเปนส่ิงมีชีวิต หรือ พิษของเชื้อโรค และเม่ือเกิดเปนโรคขึ้นแลวสามารถแพรกระจายจากคนหรือสัตวที่ปวยเปนโรคน้ัน ไปสคู นหรือสตั วอืน่ ไดโดยการแพรก ระจายของโรคน้ันอาจเปน ไดทั้งทางตรงและทางออม ตามการศึกษาคนควาทดลองวิจัยทางการแพทยพบวา เชื้อโรคนั้นเปนแบคทีเรียและไวรัส เปนสาเหตุใหญของความเจ็บปวย ซ่ึงท้ังสองนี้มีอยูตามธรรมชาติทุกหนทุกแหง มีท้ังโทษและ คุณประโยชน แตปจจุบันพบวา สาเหตุการเกิดโรคมาจากพันธุกรรมและเปนเพราะตัวเองนําเชื้อโรค มาสตู ัวเอง ดงั นี้ 1. การรบั เช้อื จากผอู นื่ โรคเหลานี้เปนโรคตดิ ตอโดยมคี นเปนพาหนะนําเชื้อมาติดตอ การติดตอเนอื่ งจากความใกลชิดกับผปู วย เชน ไขห วดั ใหญ โรคผิวหนังบางชนดิ โรคตาแดง ฯลฯ 2. การรับเชอื้ จากการมีเพศสัมพนั ธ การมเี พศสัมพนั ธก บั หญิงอน่ื ชายอืน่ ที่ไมใชภ รรยา หรือสามขี องตนและไมปองกัน ทําใหเ กดิ โรคได เชน โรคเอดส หรอื กลุมของกามโรค 3. การรบั เชื้อจากสมั ผัส โดยมสี ตั วเปน พาหนะ เชน ยงุ ลายนําโรคไขเ ลือดออกมาสูคน หนูเปน พาหนะนาํ เช้ือกาฬโรค และโรคฉ่หี นู มาสูค น ฯลฯ 4. เกิดจากการไมร ักษาความสะอาดของรา ยกาย ทําใหเกดิ โรคผวิ หนัง เชน กลาก เกลื่อน หิด เหา เปน ตน จากสาเหตุการเกดิ โรคตา ง ๆ ดังกลา วมาแลว สามารถที่จะปอ งกันและหลกี เลยี่ งไดตาม ลกั ษณะโรคได เรือ่ งที่ 1 โรคตบั อักเสบจากเชอ้ื ไวรสั เปนไวรัสท่ีอันตรายที่สุด สามารถตรวจพบไดในเลือดผูเปนพาหนะ และน้ําหลั่งตาง ๆ เชน นํ้าลาย น้ําตา เหง่ือ น้ําในชองคลอดและอสุจิ ติดตอไดโดยการสัมผัสที่มีเชื้อเขาสูรางกาย การใช เขม็ ฉดี ยารวมกนั การสัก การฝง เข็ม การสัมผสั เลือดโดยมบี าดแผล อาการของโรค มีตั้งแตอาการเล็กนอยไปจนกระทั่งรุนแรง เชน มีปวดเม่ือย คลายเปนหวัด คล่ืนไส แนนทอง ทองอืด บางรายจะตัวเหลือง ตาเหลือง ปสสาวะสีเขม ผูท่ีมีอาการรุนแรงอาจตาย ภายใน 1 สัปดาห

84 การปองกนั การฉดี วคั ซีนโรคไวรสั ตับอักเสบบี จะเปน การควบคมุ การแพรก ระจายของโรคนี้ เรอื่ งท่ี 2 โรคไขเลือดออก (Hemorrhagic Fever) ไขเลอื ดออก เปนโรคตดิ ตอที่เกิดกับทุกคนทุกกลุมอายุ โดยทั่วไปไขเลือดออกมักจะ ระบาดในฤดฝู น ซึง่ เปน ฤดูทีย่ ุงลายแพรพนั ธโุ ดยงา ย สาเหตุ เกดิ จากเชอื้ ไวรสั เดงกี (Dengue) เลอื ดผปู ว ยไขเลือดออกเกิดจากไดรับไวรัสเดงกีจาก ยงุ ลาย เมอ่ื โดนยุงลายกดั แลว ปลอ ยเชือ้ ไวรสั เดงกีเขาสผู ูป วย หรือยุงดูดเลือดจากผูปวยแสงเชื้อไวรัสนั้น เขาไป เชื้อไวรัสจะเขาไปเจริญอยูในตัวยุง 8-11 วัน จึงจะเปนระยะติดตอ เมื่อยุงไปกัดคนที่ปกติก็จะ ถายทอดเชือ้ โรค ทําใหเปน ไขเลือดออกได ตอจากนน้ั ก็จะมีการถา ยทอดเชอ้ื ใหกบั คนอนื่ ๆ ตอ ไป และ เชอื้ ไวรสั จะอยใู นตวั ยุงตลอดชวี ติ ของยงุ คือ ประมาณ 45-60 วัน อาการ อาการของผูเปนไขเลือดออก คือ ไขสูงมาก แมใหยาแลวไขก็ยังไมลด เบื่ออาหาร คล่นื ไสอาเจียน มจี ดุ เลือดออกตามผิวหนงั เสนเลอื ดเปราะ กดเจบ็ ตรงชายโครง บางรายปวดศีรษะมาก ปวดตา ปวดกลา มเน้ือ ปวดขอ ตองหมั่นสงั เกตอาการเปลี่ยนแปลงภายใน 2-3 วัน ถาอาการยังไมดีข้ึน ตองพาไปพบแพทยเ พอ่ื วินจิ ฉัยโรค วงจรชีวติ

85 การปฏบิ ตั ติ นเมอื่ เปนไขเลือดออก 1. ดื่มน้าํ สะอาดใหม ากๆ หรือปฏิบตั ิตามคําแนะนําของแพทย 2. กนิ ยาลดไขต ามแพทยสั่ง พาราเซตามอล ( Paracetamol ) หา งกันอยางนอย 4 ชว่ั โมง 3. เช็ดตัวชว ยลดไขเปน ระยะ 4. ใหอ าหารออ น ยอยงา ย ตามตองการ 5. ควรงดอาหารหรอื เคร่ืองดมื่ ท่ีมีสแี ดงหรอื ดํา เพราะหากอาเจียนออกมาอาจคิดวา เปน เลือด 6. พบแพทยเ พ่อื ตดิ ตามดูอาการและตรวจเลอื ดตามนัด การปอ งกนั โรคไขเ ลอื ดออก ควรจดั การวสั ดุเหลาน้อี ยา ใหเ ปน 1. ใชมงุ ครอบหรอื กางมงุ เม่อื นอนกลางวนั แหลง เพาะพนั ธยุ งุ 2. นอนในหอ งที่มีมงุ ลวด 3. อยูในบริเวณท่มี อี ากาศถายเทสะดวกและมีแสงสวา ง 4. ท่เี ก็บน้าํ ควรปดฝาใหสนทิ 5. ทําลายแหลงเพาะพนั ธุยุงใหห มดไป 6. ภาชนะใสนํ้าที่ไมมีฝาปด หรือแหลงน้ําเล็ก ๆ ควร ใสทรายเคลือบสารเคมี ปองกันไมใหเปนแหลงเพาะพันธุยุง (ใส ทรายเคลอื บสารเคมี 1 ครั้ง ปองกันได 3 เดือน) เร่อื งท่ี 3 โรคไขหวัดธรรมดา พบมากในฤดหู นาว ฤดูฝนชว งท่มี อี ากาศเย็น โดยเฉพาะผูที่มีรางกายออนแอ ตรากตรํากับ การทาํ งาน และมเี วลาผักผอ นนอ ย สาเหตุ เกิดจากเชอ้ื ไวรสั ตดิ ตอ ทางการหายใจ หรือสมั ผสั น้ําลายและเสมหะ อาการของโรค เกิดอาการอักเสบของทางเดินหายใจ สงผลใหคัดจมูก น้ํามูกไหล เจ็บคอ ไอจาม หรืออาจมีไข ปวดศีรษะ ปกติจะหายไดเองในระยะเวลา 2 - 3 วัน ขึ้นอยูกับภูมิตานทานของ รา งกาย การรกั ษา 1. นอนหลับ พกั ผอนมาก ๆ และนอนในท่อี ากาศถา ยเทไดส ะดวก 2. รักษารา งกายใหอ บอนุ อยเู สมอ โดยใสเ สอ้ื ผาหนา ๆ และหมผา

86 3. ออกกาํ ลงั กายแตพ อเหมาะไมห กั โหม 4. รับประทานอาหารท่มี ีประโยชนใหค รบ 5 หมู 5. ถา มีไขร บั ประทานยาลดไข ไมควรอาบนํ้า 6. หากเปนตดิ ตอ กนั หลายวนั ควรไปปรกึ ษาแพทย เพราะอาจมโี รคแทรกซอน ในการปอ งกันโรคหวัดธรรมดานน้ั มขี อแนะนําดงั นี้ 1. ออกกําลงั กายสมํ่าเสมอ พกั ผอ นใหเพียงพอ รบั ประทานอาหารเพยี งพอตอความตองการ ของรางกายและไดส ารอาหารครบ 5 หมู 2. หลกี เลย่ี งการอยใู กลชิดหรอื ใชสงิ่ ของเครือ่ งใชร ว มกบั ผปู ว ย และเมอ่ื ไอ จาม ควรปด ปาก ปด จมูก 3. หลกี เลยี่ งการอยใู นที่แออดั อากาศระบายไมด ี เพราะอาจมเี ชอื้ ไวรสั ท่ีทาํ ใหเปนโรคหวดั ธรรมดาอยมู าก 4. ควรทาํ ใหร า งกายอบอนุ ตลอดเวลาโดยการสวมเสอื้ ผาปอ งกนั 5. เมือ่ รา งกายเปย กนาํ้ ควรเชด็ ตวั ใหแหง โดยเรว็ เรื่องที่ 4 โรคเอดส (AIDS) เอดส มาจากคําวา AIDS เปนช่ือยอมาจากคําวาแอคไควร อิมมูน เดฟฟเชียนชี ชินโดรม (Acquired Immune Deficiency Syndrome) หมายถึง กลุมอาการของโรคท่ีเกิดจากภูมิคุมกันในรางกาย เสื่อมหรือบกพรอง ซ่ึงเปนภาวะท่ีเกิดข้ึนภายหลัง ไมไดเปนมาแตกําเนิด หรือสืบสายเลือดทาง พนั ธุกรรม Acquired หมายถึง ภาวะทีเ่ กดิ ขึ้นภายหลงั ไมไดเปน มาแตก าํ เนิดหรือสบื สายเลือดทาง พันธุกรรม Immune หมายถงึ ระบบภมู คิ มุ กนั Deficiency หมายถึง ความบกพรองหรอื การขาด Syndrome หมายถึง กลุมอาการของโรค สาเหตุ เกิดจากเช้ือไวรัสเอชไอวี (HIV : Human Immune deficiency Virus) เมื่อเชื้อโรคเขาสู รางกายแลว จะไปทําลายเซลลเม็ดเลือดขาวท่ีทําหนาท่ีปองกันเชื้อโรค ทําใหภูมิคุมกันของคนที่ไดรับ

87 เช้อื นัน้ เสือ่ มหรือบกพรอ งจนเปน สาเหตใุ หรางกายของคนน้นั ออ นแอ เม่ือไดรับเชือ้ ใด ๆก็ตามจะเกดิ อาการ รุนแรงกวาคนปกติและเสยี ชวี ติ ในทส่ี ุด อาการ ผูติดเช้ือสวนใหญจ ะไมมีอาการ แตจะแพรเช้ือใหผูอื่นได จะมีเพียงบางรายท่ีติดเช้ือและมี อาการนาสงสยั วา เปนโรคเอดส ซ่งึ สงั เกตไดง าย คือ 1. ตอมนํา้ เหลืองทีค่ อ รกั แร และขาหนบี โตนานเกิน 3 เดอื น 2. น้ําหนกั ตวั ลดลง 3 - 4 กโิ ลกรัม หรือมากกวา 10% ภายใน 3 เดือน โดยไมทราบสาเหตุ 3. อุจจาระรว งเร้ือรงั นานเกนิ 3 เดอื น 4. เบื่ออาหารและเหนื่อยงา ยมาเปน เวลา 3 เดอื น 5. ไอโดยไมทราบสาเหตนุ านเกนิ 3 เดอื น 6. มีไขเ กนิ 37.8 องศาเซลเซยี ส มเี หงอ่ื ออกตอนกลางคนื นานเกิน 1 เดือน 7. เปนฝาขาวในปากนานเกนิ 3 เดอื น 8. มีกอนสีแดงปนมว งข้ึนตามตัวและโตขน้ึ เร่ือย ๆ 9. แขนหรือขาขางใดขางหนง่ึ ไมม แี รงทํางานไมประสานกัน ทั้งนไี้ มไ ดห มายความวาอาการดังกลาวจะเปนโรคเอดสทุกราย จนกวาจะไดรับการตรวจ เลอื ดยนื ยันทแ่ี นนอนกอน การตดิ ตอ โรคเอดสตดิ ตอกันไดหลายทาง ท่ีพบบอย และสาํ คัญท่สี ุด คือ 1. จากการมเี พศสมั พนั ธก บั ผทู ่ีมเี ชอื้ โรคเอดส 2. จากการถายเลือด หรือรับผลิตภัณฑ เลอื ดทีม่ เี ชอื้ เอดส 3. จากการใชเข็มหรือกระบอกฉีดยา รวมกับผูท่ีมีเช้ือโรคเอดส โดยเฉพาะผูติดสารเสพติด ชนิดฉีดเขา หลอดเลือด 4. จากแมท่ีมีเช้ือไวรสั เอดสไ ปสูท ารกในครรภ

88 โรคเอดสไ มต ดิ ตอ ในกรณีตอไปนี้ 1. เรยี นสถาบันเดยี วกนั หรืออยบู า นเดยี วกนั 2. จบั มอื หรอื พดู คุย 3. น่ังรว มโตะ รบั ประทานอาหาร 4. ใชโทรศพั ทรว มกนั หรอื โทรศัพทส าธารณะ 5. ใชห อ งนํ้ารว มกัน หรอื หองนา้ํ สาธารณะ 6. คลกุ คลีหรอื เลนรว มกนั 7. ใชส ระวา ยน้าํ รวมกัน 8. ยุงหรือแมลงดดู เลอื ด การปองกนั โรคเอดส โรคเอดสเ ปนโรคทีไ่ มม ียารักษาใหห ายขาดได จึงควรเนน การปองกันโรคโดยปฏบิ ัติดงั นี้ 1. ไมเสพสารเสพติด และถากําลังติดสารเสพติดก็ไปรับการรักษาเพ่ือเลิกสารเสพติด หลีกเลี่ยงการใชเข็มฉีดยา หรอื กระบอกฉีดสารเสพตดิ รว มกบั ผูอ่ืน 2. ถา มเี พศสมั พันธใ หใชถ งุ ยางอนามัย 3. งดเวน การใชของสวนตัวรวมกับผอู ่ืน โดยเฉพาะของที่อาจปนเปอ นเลอื ด เชน แปรงสีฟน ใบมดี โกนหนวด เขม็ สกั ตัว เข็มเจาะหู เปน ตน 4. หญิงทต่ี ิดเช้ือเอดส ควรหลีกเลี่ยงการตงั้ ครรภ เพราะเดก็ ทเ่ี กิดจากแมท่ีติดเชื้อเอดสจะมี โอกาสตดิ เชอ้ื โรคเอดสไ ดถงึ รอ ยละ 50 เรอื่ งที่ 5 โรคฉหี่ นู (Leptospirosis) โรคฉีห่ นู พบวา มีผตู ิดโรคนีใ้ นฤดฝู น โดยเชื้อโรคจะมากับปสสาวะของหนู และยงั สามารถ พบไดใ นสตั วอ ืน่ ๆ ที่ใชฟน แทะอาหาร เชน กระรอก สุนัขจง้ิ จอก จะสามารถแพรเ ชอื้ ออกมาไดโดยท่ีตัว มนั ไมเปน โรค เช้ือทเ่ี ปนสาเหตขุ องโรค คือ เช้ือแบคทีเรียทีอ่ าศยั อยใู นดนิ โคลน หรอื แหลงนํ้าลาํ คลอง บรเิ วณท่ีมนี ํ้าทว มขงั ที่มี สภาพแวดลอมเหมาะสมในการดาํ รงชวี ิตของเชอื้ โรค คือมคี วามชื้น แสงแดดสองถึง มคี วามเปนกรดปาน กลาง มักจะระบาดมากในเดอื นตุลาคม - พฤศจกิ ายน

89 กลมุ เสยี่ งตอ การเกิดโรค - เกษตรกร ชาวไรชาวนา ชาวสวน - คนงานในฟารม เลี้ยงสัตว โค สกุ ร ปลา - กรรมกรขดุ ทอ ระบายนาํ้ เหมอื งแร โรงฆา สตั ว - กลมุ อนื่ ๆ เชน แพทย เจาหนา ที่หอ งทดลอง ทหารตํารวจท่ีปฏิบัตงิ านตามปาเขา - กลมุ ประชาชนทว่ั ไป ท่ีอยใู นแหลงทมี่ ีนํ้าทวมขงั หรือมหี นูอาศัยอยู การติดตอ ของโรค สัตวทน่ี าํ เช้ือไดแก พวกสัตวฟนแทะ เชน หนู โดยเฉพาะ หนูนา หนูพุก รองลงมา ไดแ ก สนุ ัข วัว ควาย สตั วพ วกนีเ้ กบ็ เชอื้ ไวใ นไตเมอ่ื หนปู ส สาวะเชอ้ื จะอยูในนา้ํ หรือดิน - เม่อื คนสมั ผสั เชอื้ ซ่ึงอาจจะเขา ทางแผล เย่ือบุในปากหรือตา หรือแผล ผิวหนังปกติ ทีเ่ ปยกช้นื เชื้อโรคสามารถไชผา นไปไดเ ชนกัน - เชอื้ อาจจะเขารางกายโดยการดม่ื หรอื กินอาหารท่ีมีเชอื้ โรค อาการที่สาํ คัญ อาการของโรคแบง ออกเปน กลมุ ใหญ ๆ ได 2 กลุม 1. กลุมท่ีไมมีอาการตัวเหลืองตาเหลือง หรือกลุมที่อาการไมรุนแรง กลุมนี้อาการ ไมร นุ แรง หลงั จากไดร ับเชอ้ื 10-26 วัน โดยเฉล่ีย 10 วัน ผูปวยก็จะเกิดอาการของโรคไดแกปวดเม่ือย กลา มเน้อื อยางรุนแรง อาจจะมอี าการคลื่นไสอ าเจียน และมีไขข้นึ สงู ดว ย บางรายอาจเกิดการเบื่ออาหาร ทอ งเสยี ปวดทอง ตาแดง เจบ็ ตา เกดิ ผน่ื ขน้ึ ตามตวั หรอื มีจ้าํ เลือดตามผิวหนัง 2. ระยะการสรางภูมิ ระยะนถี้ า เจาะเลอื ดจะพบภูมิตานทานโรค ผูปวยจะมีไขขึ้นใหม ปวดศีรษะ คอแข็งมีการอกั เสบของเยอ่ื หมุ สมอง และตรวจพบเชื้อโรคในปสสาวะ กลุมทีม่ ีอาการตวั เหลืองตาเหลอื ง กลุมนีไ้ ขจะไมหายแตจ ะเปนมากข้ึนโดยพบมีอาการ ตัวเหลืองตาเหลอื ง มีผืน่ ทเ่ี พดานปาก มจี ดุ เลอื ดออกตามผิวหนัง ตับและไตอาจวายได ดีซาน เย่ือหุม สมองอกั เสบ กลา มเนื้ออกั เสบ อาจจะมีอาการไอเปนเลือด อาการเหลืองจะปรากฏหลังจากไดรับเชื้อ โรคนานเกิน 4 วนั ผูปว ยอาจจะเสียชีวติ ในระยะนีห้ รือในตน สัปดาหท ่สี ามจากไตวาย ในการปองกันโรคฉห่ี นนู นั้ มขี อ แนะนําดงั น้ี 1. กาํ จดั หนูและปรบั ปรงุ ส่งิ แวดลอมใหสะอาดถกู สุขลกั ษณะ เพ่อื ไมใ หเ ปน แหลงเพาะพันธุข องหนู

90 2. หลีกเลย่ี งการลงไปอาบแชใ นแหลงนํา้ ทวี่ ัว ควายลงไปกินน้ํา แชนํา้ 3. หลกี เลีย่ งการแชน า้ํ ยา่ํ โคลนดวยเทา เปลา โดยเฉพาะอยางย่ิงเมื่อมบี าดแผลท่ขี า เทา หรอื ตามรา งกาย 4. หลกี เลีย่ งการเดนิ เทาเปลาในทุงนา ในคอกสัตว 5. สวมเครอื่ งปองกันตนเองดวยการสวมถุงมือยาง รองเทาบูทยาง และสวมเส้ือผาท่ีมิดชิด เมื่อตอง ทาํ งานในไรน าหรอื ท่เี ปยกชื้นแฉะ 6. อาบนํา้ ชาํ ระลางรา งกายดวยนํ้าสะอาดและสบูท นั ทหี ลังการลยุ นาํ้ ยํ่าโคลน หรอื กลบั จากทุงนา 7. ไมชําแหละสัตวโดยไมสวมถุงมือ 8. ไมกินเนื้อสัตว เครื่องในสัตวท่ีไมไดทําใหสุกหรือผักสดจากทองนาที่ไมไดลางใหสะอาด หลกี เล่ยี งการอม กลืนนํา้ หรือลมื ตาในนา้ํ ท่ไี มสะอาด 9. หลีกเล่ียงการดื่มนา้ํ หรอื รบั ประทานอาหารจากภาชนะทเ่ี ปด ฝาทง้ิ ไว เพราะอาจมหี นมู าฉีร่ ดไว เรอื่ งที่ 6 โรคมอื เทาเปอ ย ( hand foot mouth Syndrome) โรคปากเทา เปอ ยเกดิ จากการตดิ เช้ือไวรัสท่ีชื่อวา Coxsackievirus โดยตอง ประกอบดวยผ่ืนท่ีมือ เทา เร่ิมตนเปนที่ปาก เหงือก เพดาน ล้ิน และลามมาที่มือ เทา บรเิ วณทพ่ี นั ผา ออมเชน กัน ผืน่ จะเปนตมุ นํ้าใสมีแผลไมมาก จะพบไดในทารกที่มีอายุ ต้ังแต 2 สัปดาหขึ้นไป ผน่ื ทปี่ รากฏจะหายไดภายใน 5 - 7 วนั อาการ - มไี ข - เจ็บคอ - มตี มุ ท่ี คอ ปาก เหงอื ก ลน้ิ โดยมากเปนตุมนํ้ามากกวา เปน แผล - ปวดศีรษะ - ผื่นเปนมากทม่ี อื รองลงมาพบทีเ่ ทา กน กพ็ อพบได - มีอาการเบ่อื อาหาร - เด็กจะหงดุ หงิด ระยะฟก ตัว หมายถงึ ระยะต้งั แตไ ดรบั เช้อื จนกระทง่ั เกดิ อาการไขเวลาประมาณ 4 - 6 วัน การวนิ จิ ฉัย โดยการตรวจรา งกายพบผ่นื บรเิ วณดังกลา ว การรกั ษา ไมม ีการรกั ษาเฉพาะโดยมากรกั ษาตามอาการ - ถา มีไขใ หย าลดไข

91 - ด่ืมนา้ํ ใหเ พียงพอตอรา งกาย อยา งนอยวันละ 6 – 8 แกว โรคแทรกซอน ผูปว ยสวนใหญเกิดจากเช้ือ coxsackievirus A16 ซงึ่ หายเองใน 1 สปั ดาห แตหากเกิดจากเชื้อ enterovirus 71 โรคจะเปน รุนแรงและเกิดโรคแทรกซอน - อาจจะเกิดชกั เน่อื งจากไขส ูง ตองเชด็ ตัวเวลามไี ขแ ละรบั ประทานยาลดไข - อาจจะเกดิ เย่อื หุม สมองและสมองอกั เสบได การปอ งกนั หลีกเล่ยี งการสมั ผสั กับผปู วย ควรพบแพทยเ มื่อไร - ไขส งู รบั ประทานยาลดไขแ ลวไมลง - ดื่มนาํ้ ไมไ ดและมอี าการขาดน้าํ ผวิ แหง ปสสาวะสเี ขม - เดก็ กระสับกระสา ย - มอี าการชกั เด็กจะเสยี ชวี ิตเนอื่ งจากอาการของโรคแทรกซอ น เรือ่ งท่ี 7 โรคตาแดง โรคตาแดงเปนโรคตาท่ีพบไดบอย เปนการ อักเสบของเยื่อบุตา (conjuntiva) ที่คลุมหนังตาบนและลาง รวมเย่ือบุตาที่คลุมตาขาว โรคตาแดงอาจจะเปนแบบ เฉียบพลัน หรือแบบเรื้อรัง สาเหตุอาจจะเกิดจากเชื้อ แบคทีเรีย ไวรัส Chlamydia trachomatis ภูมิแพ หรือสัมผัส สารท่ีเปนพิษตอตา สาเหตุสวนใหญเกิดจากเช้ือแบคทีเรีย และเช้ือไวรัส มักจะติดตอทางมือ ผาเช็ดหนาหรือผาเช็ดตัว โดยมากจะเปนและหายไดภายในเวลา 2 สัปดาห ตาแดงจากโรคภูมิแพมักจะเปนตาแดงเรื้อรัง มีการ อกั เสบของหนงั ตา ตาแหง การใช contact lens หรือนํา้ ยาลา งตาก็เปน สาเหตุของตาแดงเรือ้ รัง อาการของโรคตาแดง 1. คันตา เปนอาการทสี่ าํ คัญของผปู ว ยตาแดงทเี่ กดิ จากภูมิแพ อาการคันอาจจะเปนมาก หรือนอย คนทเี่ ปนโรคตาแดงโดยท่ไี มม อี าการคนั ไมใชเกิดจากโรคภูมิแพ นอกจากนั้นอาจจะมีประวัติ ภูมแิ พใ นครอบครวั เชน หอบหดื ผนื่ แพ

92 2. ขี้ตา ลกั ษณะของขต้ี าก็ชว ยบอกสาเหตุของโรคตาแดง - ข้ีตาใสเหมอื นนา้ํ ตามักจะเกิดจากไวรัสหรือโรคภมู แิ พ - ขี้ตาเปน เมือกขาวมกั จะเกดิ จากภมู แิ พหรอื ตาแหง - ขตี้ าเปน หนองมกั จะรว มกับมีสะเก็ดปดตาตอนเชาทําใหเปดตาลําบากสาเหตมุ กั จะ เกิดจากเช้อื แบคทเี รยี 3. ตาแดงเปนขางหน่ึงหรือสองขาง - เปนพรอมกันสองขางโดยมาก มกั จะเกิดจากภมู แิ พ - เปนขางหน่ึงกอนแลวคอยเปน สองขางสาเหตุเกิดจากการติดเช้ือเชนแบคทีเรีย ไวรัส หรือ Chlamydia - ผทู ่ีมโี รคตาแดงขางเดียวแบบเร้ือรงั ชนดิ นี้ตองปรกึ ษาแพทย 4. อาการปวดตาหรือมองแสงจาไมได มักจะเกิดจากโรคชนิดอื่น เชน ตอหิน มานตา อักเสบ เปนตน ดังน้ันหากมีตาแดงรวมกบั ปวดตาหรือมองแสงไมไ ดต อ งรบี พบแพทย 5. ตามัว แมว า กระพริบตาแลวก็ยังมัวอยู โรคตาแดงมักจะเห็นปกติหากมีอาการตามัว รว มกับตาแดงตอ งปรกึ ษาแพทย 6. ประวตั ิอ่ืน การเปนหวัด การใชยาหยอดตา น้ําตาเทียม เครื่องสําอาง โรคประจําตัว ยาทใ่ี ชอยูประจํา การปอ งกันโรคตาแดง - อยาใชเ คร่ืองสาํ อางรว มกบั คนอนื่ - อยา ใชผ าเชด็ หนาหรอื ผา เช็ดตวั รว มกัน - ลา งมือบอย ๆ อยา เอามอื ขยตี้ า - ใสแวนตาปอ งกนั เมอ่ื ตอ งทาํ งานเกี่ยวขอ งกบั ฝุน ละออง สารเคมี - อยาใชย าหยอดตาของผอู ่ืน - อยาวายนาํ้ ในสระท่ไี มไดใ สคลอรนี การรักษาตาแดงดวยตัวเอง - ประคบเยน็ วนั ละ 3 - 4 คร้งั ครง้ั ละ 10 - 15 นาที - ลางมอื บอย ๆ - อยา ขยต้ี าเพราะจะทาํ ใหต าระคายมากข้นึ