เขื่อน111

เขอื่ นขุนดา่ นปราการชล “เขอ่ื นขุนด่านปราการชล เป็นผสู้ รา้ งชวี ติ ให้กบั ประชาชน ในแถบล่มุ น้ำ�นครนายกใหก้ นิ ดี อยดู่ ี มรี ายได้พอเพียง” รปู เข่อื น รปู เขื่อน รูปเขื่อน รูปเข่อื น รปู เขอ่ื น

พระราชดำ�รัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ณ พระตำ�หนักจิตรลดารโหฐาน เมื่อวันที่ ๑๗ มีนาคม ๒๕๒๙ นำ้ �เปน็ ปัจจยั สำ�คัญของมนุษย์และสรรพชวี ติ ไมว่ า่ จะใชเ้ พ่อื การ อปุ โภคบรโิ ภค การประกอบอาชพี ท้งั การเกษตรอุตสาหกรรมหรอื การ บริโภคเพื่อดำ�รงชีวิตเม่ือน้ำ�เป็นปัจจัยหลักที่ใช้ในการดำ�รงชีวิตทำ�ให้ ความจำ�เปน็ และความตอ้ งการน้ำ�น้ันมากข้นึ ในทกุ วัน แต่ความต้องการ ในการใช้นำ้�กลับสวนทางกับปัจจุบันท่ีเกิดสภาวะขาดแคลนน้ำ�อย่าง รนุ แรง อาจด้วยเพราะวิถโี ลกวถิ ีชีวิตของคนเราเปลีย่ นไป มกี ารตัดไม้ ทำ�ลายปา่ ทำ�ลายทรัพยากรธรรมชาติ ไม่มตี น้ ไมไ้ มม่ ีปา่ นำ้ �หายเกิด ความแหง้ แล้ง ภาวะโลกรอ้ นเกดิ ตามมา หน้าฝนนำ้ �มากไหลหลากบ่า ท่วมทำ�ลายผลผลติ ทรพั ยส์ นิ กระทงั่ ชีวติ เพราะขาดกำ�แพงธรรมชาติท่ี เกื้อกูลกนั ปะทะบรรเทาใหห้ นักเป็นเบา เม่ือถึงหนา้ แล้งในภูมิภาคตา่ งๆ ของไทย กลับประสบปัญหาการขากแคลนน้ำ� “...หลกั สำ�คัญว่าต้องมีนำ้ �บรโิ ภค นำ้ �ใช้ น้ำ�เพื่อการเพาะปลกู เพราะวา่ ชวี ติ อยูท่ นี่ ัน้ ถ้ามีนำ้ �คนอยไู่ ด้ ถา้ ไมม่ นี ำ้ � คนอยไู่ ม่ได้ ไมม่ ีไฟฟา้ คนอยู่ได้ แตถ่ ้ามไี ฟฟา้ ไมม่ นี ำ้ �คนอย่ไู มไ่ ด้...”



คำ�นำ�

สารบัญ ประวัติความเป็นมา พระราชดำ�รสั ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั แผนทโี่ ครงการเข่อื นขนุ ด่าน ปราการชล สภาพท่ัวไป อาคารประกอบและระบบ ชลประทาน ขุนด่านปราการชล ผลสมั ฤทธ์ิ ก้าวต่อไปในอนาคต

รปู เข่อื น

รปู เข่ือน โครงการเข่ือนขนุ ด่านปราการชล จังหวดั นครนายก

โครงการเขอื่ นขุนดา่ นปราการชล ตำ�บลหนิ ต้งั อำ�เภอเมืองนครนายก จงั หวัดนครนายก ประวัติความเปน็ มา ลุม่ น้ำ�นครนายกเปน็ ล่มุ นำ้ �สาขาหน่งึ ของลุ่มน้ำ�บางปะกง ครอบคลมุ พ้นื ทีอ่ ำ�เภอเมือง อำ�เภอบ้านนาอำ�เภอปากพลี อำ�เภอองครักษ์ จงั หวัด นครนายก มีเนือ้ ทป่ี ระมาณ 2,430 ตร.กม.ไหลไปบรรจบกบั แมน่ ้ำ�ปราจนี บุรี เปน็ แมน่ ำ้ �บางปะกง ท่ีอำ�เภอบางน้ำ�เปรย้ี ว จงั หวัดฉะเชิงเทรา ลุ่มนำ้ � นครนายกตอนบน มีต้นกำ�เนดิ อยู่ในเขตอุทยานแหง่ ชาตเิ ขาใหญ่ ปริมาณ น้ำ�ท่าประมาณร้อยละ 93 ของน้ำ�ทา่ เฉลย่ี ทงั้ ปจี ะเกดิ ขึ้นในเดือนมิถนุ ายน ถึงเดอื นตุลาคม สว่ นใหญจ่ ะไหลทงิ้ ลงทะเลหรือกอ่ ให้เกิดอุทกภยั ส่วนในฤดู แลง้ เกดิ ปญั หาการขาดแคลนน้ำ� และพ้นื ทบี่ างส่วนเปน็ ดินเปรี้ยว ไมส่ ามารถ ทำ�การเพาะปลกู ได้ เมอ่ื วนั ที่ 4 ธันวาคม 2536 เนือ่ งในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษา พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั ได้พระราชทานพระราชดำ�รใิ หก้ รมชลประทาน พจิ ารณาวางโครงการเพอ่ื กอ่ สรา้ งเขอ่ื นคลองท่าดา่ น บริเวณบ้านทา่ ด่าน ตำ�บลหนิ ต้ัง อำ�เภอเมอื ง จงั หวัดนครนายก เพอ่ื ช่วยบรรเทาอุทกภยั ในลมุ่ นำ้ �นครนายกที่เกดิ เปน็ ประจำ�ด้วยระบบชลประทาน ทจี่ ะชว่ ยควบคมุ ปรมิ าณ น้ำ�ไม่ให้ไหลเขา้ ทว่ ม พน้ื ที่ และยงั สามารถช่วยราษฎรใหม้ นี ำ้ �ใช้ในการเกษตร การอุปโภคบริโภค ตลอดจนแกไ้ ขปัญหาดนิ เปร้ียว สง่ ผลให้ชีวิตความเปน็ อยู่ ของราษฎรดีขึ้น

พระราชดำ�รสั ของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู ัว วนั ท่ี 4 ธันวาคม พ.ศ.2536 “ โครงการเขือ่ นเก็บกกั นำ้ �คลองท่าด่าน จังหวดั นครนายกซึ่งสรา้ งณบริเวณจดุ ท่ีตำ่ �จากน้ำ�ตกหิวนรกลงมานั้น เป็นโครงการทมี่ คี วามสำ�คัญมาก เพราะนอกจากจะชว่ ยใหร้ าษฎรมนี ำ้ �ใชเ้ พาะปลกู ในฤดูแล้งไดเ้ ปน็ จำ�นวนนับแสนๆ ไร่แล้ว เขอ่ื นแห่งน้ีก็จะสามารถกกั เก็บน้ำ�อทุ กภยั ของทุกปไี ว้ได้หมด จะไมท่ ำ�ให้เกิดภาวะน้ำ�ทว่ มพนื้ ท่เี กษตรในบรเิ วณจงั หวัดนครนายกอีกตอ่ ไป และในขณะเดียวกันในฤดูแล้งนำ้ �จากเข่อื นกจ็ ะถกู ระบายเพื่อชะลา้ งดนิ เปรี้ยว ในหลายอำ�เภอของจะหวัดนครนายกไดอ้ ีกดว้ ย.....” รูปเขื่อน

แผนที่โครงการเขอื่ นขนุ ด่านปราการชล รูปแผนที่

สภาพท่ัวไป 1. ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ อา่ งเก็บนำ้ �เข่อื นขุนด่านปราการชล อยู่ในลมุ่ น้ำ�นครนายก ซึ่ง เป็นลมุ่ น้ำ�ยอ่ ย ของลุ่มน้ำ�บางปะกง ล่มุ นำ้ �นครนายกครอบคลมุ พน้ื ที่อำ�เภอเมอื ง อำ�เภอบ้านนา อำ�เภอปากพลี และอำ�เภอองครกั ษ์ของจังหวัดนครนายก มเี นือ้ ที่ 2,433 ตาราง-กโิ ลเมตร ตน้ นำ้ �ของแมน่ ำ้ �นครนยกเกดิ จากเขตอุทยานแห่งชาตเิ ขาใหญ่ ซง่ึ ติดทางทศิ ตะวันออกเฉยี งเหนือ มียอดเขาสูงประมาณ 1,000 - 1,300 เมตร 2. สภาพภูมอิ ากาศโดยทัว่ ไปของลุม่ น้ำ�นครนายก ไดร้ บั อทิ ธิพลจากลมมรสมุ ตะวันตก เฉียงใต้ ระหว่างเดอื นพฤษภาคม ถึง เดอื นตลุ าคม 3. สภาพนำ้ �ฝน เน่อื งจากพน้ื ท่ลี ุ่มนำ้ �มีเทอื กเขาดงพญาเยน็ (เขาใหญ่) อยทู่ างทิศตะวัน ออกเฉียงเหนือ ซง่ึ เป็นแนวปะทะของลมมรสมุ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ ทำ�ให้มีฝนตกชกุ โดย เฉลย่ี ประมาณ2,600 ถึง 2,900 มม./ปี 3. สภาพน้ำ�ฝน เน่อื งจากพน้ื ทีล่ ุ่มน้ำ�มีเทือกเขาดงพญาเยน็ (เขาใหญ่) อยทู่ างทิศตะวัน ออกเฉยี งเหนอื ซ่งึ เปน็ แนวปะทะของลมมรสมุ ตะวนั ตกเฉียงใต้ ทำ�ให้มฝี นตกชุก โดย เฉลย่ี ประมาณ2,600 ถงึ 2,900 มม./ปี 4. สภาพน้ำ�ท่า ของอ่างเก็บน้ำ�เข่ือนขุนดา่ นปราการชล ขอ้ มูลนำ้ �ทา่ เฉลี่ยมากท่ีสุดเดอื น สงิ หาคม มปี รมิ าณ 70.87 ลา้ น ลบ.ม. น้ำ�ท่าเฉลย่ี น้อยทสี่ ดุ เดือนมนี าคม มปี รมิ าณ 0.66 ลา้ น ลบ.ม.รวมปริมาณน้ำ�เฉล่ยี ทั้งหมด 292.45 ล้าน ลบ.ม. รูปเข่อื น

อาคารประกอบและระบบชลประทาน อาคารระบายน้ำ�ล้น(Spillway) เป็นอาคารคอนกรตี เสริมเหลก็ สามารถระบายนำ้ �ได้สงู สุด 1,454 ลกู บาศกเ์ มตร/ วินาที ผา่ นช่องระบาย 4 ช่อง มีรปู ลักษณะเป็นฝายท่ีระดับ +103.50 ม.รทก. ซง่ึ ควบคุมดว้ ย Radial Gate 4 ชุด ขนาดชดุ ละ 10.00 x 8.40 เมตร

อาคารระบายนำ้ �ลงลำ�น้ำ�เดิม (River Outlet) เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหลก็ ควบคมุ อัตราการไหลโดย Fixed Wheel Gate ขนาด 2.00 x 5.00 เมตร และ Butterfly Valve ขนาดเส้นผ่าศูนยก์ ลาง 2.00 เมตร โดย มรี ะดบั ธรณีท่อ +28.50 ม.รทก. ระบายผา่ นท่อเหลก็ เหนียว ขนาดเสน้ ผา่ ศูนย์กลาง 2.00 เมตร และควบคุมการปลอ่ ยลงทา้ ยน้ำ�ด้วย Hollow Jet Valve ขนาดเส้นผา่ ศนู ยก์ ลาง 1.80 เมตร สามารถระบายนำ้ �ได้ 42 ลูกบาศกเ์ มตร/วินาที

อาคารประกอบและระบบชลประทาน อาคารระบายนำ้ � (Bottom Outlet) เป็นอาคารคอนกรีตเสรมิ เหลก็ มีระดับธรณี +29.00 ม.รทก. ระบายนำ้ �ผา่ นช่องขนาด กว้าง 5.00 เมตร สงู 3.00 เมตร ควบคมุ การไหลโดย Fixed Wheel Gate ขนาด 2.50 x 3.90 เมตร และ Radial Gate ขนาด 2.50 x 3.45 เมตร สามารถระบายน้ำ�ได้ 182 ลกู บาศกเ์ มตร/วินาที ซง่ึ สามารถลดระดับน้ำ�จากระดับเกบ็ กกั ท่ี + 110.00 ม.รทก. ลงมาทร่ี ะดับ +70.00 ม.รทก. ภายใน 10 วนั

อาคารสง่ นำ้ �เขา้ คลองชลประทาน (lrrigation Outlet) เปน็ อาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ระบายน้ำ�ผา่ นท่อสเตนเลส ขนาดเส้นผา่ ศนู ยก์ ลาง 0.90 เมตร จำ�นวน 1 ทอ่ มี ระดบั ธรณี +38.45 ม.รทก. ควบคมุ การไหลโดย Fixed Wheel Gate และ Butterfly Valve ขนาดเสน้ ผ่าศนู ยก์ ลาง 0.70 เมตร รวม 2 ชดุ ระบายนำ้ �ลงคลองชลประทานโดย Hollow JetValve ขนาดเสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง 0.70 เมตร (2 ชดุ ) สามารถสง่ น้ำ�เข้าคลองได้รวม 6.05 ลกู บาศก์เมตร/ วินาที

ขุนด่านปราการชล ผลสมั ฤทธ์ิ องค์การเข่อื นคณุ ด้านปราการชลสามารถช่วยป้องกนั และบรรเทาปัญหา อุทกภัยในชว่ งฤดูน้ำ�หลากและสามารถสง่ นำ้ �เพอ่ื การอุปโภคบรโิ ภคใหก้ ับ พนื้ ทีช่ มุ ชนต่างๆสอ่ี ำ�เภอไดแ้ ก่อำ�เภอเมืองนครนายกอำ�เภอปากพลอี ำ�เภอ องครักษ์และอำ�เภอบา้ นนาและการระบายน้ำ�ลงลำ�น้ำ�เดิมตลอดทัง้ ปเี ปน็ การ รกั ษาระบบนิเวศของแมน่ ำ้ �นครนายกซ่ึงก่อนสรา้ งเขือ่ นนั้นแม่นำ้ �นครนายก จะเกิดการเน่าเสยี ในฤดูแลง้ เปน็ ประจำ�ทกุ ปแี ต่จากการระบายน้ำ�ลงลำ�นำ้ � เดิม สง่ ผลประโยชน์ต่อการพฒั นาและส่งเสริมด้านการทอ่ งเที่ยวของจงั หวัด นครนายกโดยเขอ่ื นคณุ ด้านปราการชลจะเป็นแหลง่ ท่องเทย่ี วใหม่ทม่ี ี ทศั นยี ภาพที่สวยงามและเป็นสถานท่ีพักผ่อนหย่อนใจปัจจบุ นั นักทอ่ งเทีย่ ว สามารถลอ่ งแกง่ ในลำ�น้ำ�ไดต้ ลอดปีสง่ ผลให้ประชาชนมีรายไดเ้ พิ่มขึ้นจากการ ทอ่ งเท่ยี ว รูปเข่ือน

กา้ วตอ่ ไปในอนาคต เพอื่ ให้เกดิ ผลสมั ฤทธ์ไิ ด้ตามทพ่ี ระราชทานแนวพระราชดำ�ริไวก้ รมชลประธานได้ เร่งรัดปรบั ปรุงระบบส่งน้ำ�ของโครงการสง่ น้ำ�และบำ�รงุ รกั ษานครนายกจำ�นวน 165,000 ไร่ใหแ้ ล้วเสร็จสมบรู ณต์ ามแผนท่กี ำ�หนดพรอ้ มกบั สง่ เสรมิ และขยาย ผลการนำ�น้ำ�จากโครงการไปใชป้ ระโยชนแ์ กร่ าษฎรรวมท้งั จะไดม้ ีการเฝ้าระวัง และตดิ ตามสถานการณน์ ้ำ�อยา่ งต่อเน่ืองเพ่อื บรหิ ารและจัดการใหเ้ หมาะสม สอดคลอ้ งกับพฒั นาการท่ีเกิดขน้ึ เพ่อื บรรเทาทกุ กภยั ปจั จุบนั ปญั หาทเ่ี คยเกดิ ขน้ึ จนถือเปน็ ปัญหารนุ แรงจนอยากจะแก้ไขดว้ ย ตนเองได้ของชาวจังหวดั นครนายกมาเปน็ เวลาช้านานหากดว้ ยพระมหากรุณา ทคี่ ณุ และพระปชี าสามารถทไี่ ดพ้ ระราชทานแนวพระราชดำ�รใิ นการกอ่ สรา้ ง โครงการจึงทำ�ให้ทุกชวี ิตมสี ถานภาพทางเศรษฐกจิ และมชี วี ติ ความเป็นอยู่ที่ดี ขึ้นกว่าแต่กอ่ นซงึ่ แน่นอนความยากลำ�บากเช่นในอดตี ย่อมไม่หวนคืนกลบั สู่ ชาวเมอื งน้ีอีกต่อไปและตลอดไป รปู เข่อื น

วดี ีทศั น์

นานากิจกรรม นัง่ เรือชมน้ำ�ตกในเข่อื นขุนดา่ น น้ำ�ตกผางามงอน นำ้ �ตกคลองคราม

นำ้ �ตกชอ่ งลม

รถราง สวัสดกิ าร บรรจุได้ 30 คน คา่ บริการ 30 บาท ต่อทา่ น ตอ่ เท่ยี ว ระยะเวลาไปกลับ 20 นาทีโดยประมาณ บนสนั เข่อื น