บทที่ 5 ศิลปกรรมที่เกี่ยวกับพระปฐมเจดีย์พ25

79 บทท่ี 5 ศลิ ปกรรมที่เกย่ี วกับพระปฐมเจดีย์ สาระสาคญั กกกกกกก1. วหิ ารในพระปฐมเจดีย์ พระวิหารทิศท้ัง 4 ในองค์พระปฐมเจดีย์ โดยมีระเบียงคดเช่ือมต่อกันเดินได้รอบ องค์พระเจดีย์ บรเิ วณท่ี 1 พระวิหารทิศเหนือ หรอื วิหารพระรว่ งโรจน์ฤทธิ์ เดินเข้าประตูด้านหลัง องค์พระร่วงเข้าไปจะแบ่งออกเป็น 2 ห้อง ห้องด้านนอกมีพระพุทธรูปปางประสูติ ห้องด้านในเป็น พระพทุ ธรูปปางปาลิไลยกะหรอื ปาลไิ ลยก์ บริเวณที่ 2 พระวิหารทิศตะวันออก หรือพระวิหารหลวง ห้องนอกประดิษฐาน พระพุทธรูปปางตรัสรู้ อยู่ในซุ้มเรือนแก้ว มีจิตกรรมฝาผนังท่ีงดงามย่ิง สีน้ามันรูปต้นพระศรีมหาโพธิ์ และภาพอื่น ๆ ส่วนห้องด้านในมีภาพจิตกรรมฝาผนัง มีแท่นบูชาเป็นพระแท่นส้าหรับวางเคร่ือง สกั การะบชู าองค์พระปฐมเจดยี ์ เปน็ ทส่ี า้ หรบั ประกอบพธิ สี กั การะพระบรมสารรี ิกธาตุ บริเวณท่ี 3 พระวิหารด้านทิศใต้ หอ้ งนอก เป็นพระพุทธรูปปางปฐมเทศนา พร้อม ปัญจวัคคีย์ ห้องใน เป็นพระปางนาคปรก ซึ่งนาคที่น้ีมีลักษณะแปลก คือ ล้าตัวใหญ่ แต่เศียรท้ัง 7 มี ขนาดเลก็ บรเิ วณที่ 4 พระวิหารด้านทิศตะวันตก ห้องแรก เป็นวิหารพระนอน มีพระพุทธรูป ปางไสยาสน์ ห้องในเปน็ พระพทุ ธรูปปางปรนิ ิพพาน กกกกกกก2. พระพทุ ธรปู ที่สาคญั ในพระปฐมเจดีย์ พระพุทธรูปท่ีส้าคัญในพระปฐมเจดีย์ (1) พระร่วงโรจนฤทธ์ิ วัดพระปฐมเจดีย์ เป็น พระอารามหลวงช้ันเอกพิเศษ ชนิดราชวรมหาวิหาร ตั้งอยู่ในต้าบลพระปฐมเจดีย์ อ้าเภอเมือง นครปฐม จังหวัดนครปฐม วัดแห่งน้ี เป็นท่ีตั้งประดิษฐานองค์พระปฐมเจดีย์ ปูชนียสถานเก่าแก่ที่สุด แห่งหนึ่งในไทยทั้งน้ี “พระร่วงโรจนฤทธิ์” เป็นที่เคารพบูชาของพุทธศาสนิกชนท่ัวไป มีช่ือเต็ม คือ \"พระร่วงโรจนฤทธิ์ ศรีอินทราทิตย์ ธรรมโมภาส มหาวชิราวุธราชปูชนียบพิตร\" ตามประกาศกระแส พระบรมราชโองการ ลงวันที่ 12 ตุลาคม พุทธศักราช 2466 แต่ประชาชนทั่วไป เรียกขานว่า “หลวง พ่อพระร่วง” หรือ “พระร่วงโรจนฤทธ์ิ” (2) พระพุทธรปู ศลิ าขาว ประดษิ ฐาน ณ ลานช้ันลด (กะเปาะ) ด้าน ทศิ ใต้ขององคพ์ ระปฐมเจดีย์ สร้างในสมัยทวารวดี (พ.ศ.1100-1600) ชาวบ้านเรียกว่า “พระขาว” หรือ “หลวงพ่อขาว” มีลักษณะและขนาดเชน่ เดียวกับหลวงพอ่ ประทานพรองค์ทีป่ ระดิษฐานในพระอโุ บสถ (3) พระพุทธไสยาสน์ เป็นพระพุทธรูปปูนป้ันขนาดใหญ่ ยาว 17 เมตร รัชกาลที่ 4 โปรดให้สร้างขึ้น ประดษิ ฐานเปน็ พระประธานในพระวหิ ารดา้ นตะวันตก หรอื พระวหิ ารนอน กกกกกกก3. โบราณสถานสาคัญของชาติไทย พระปฐมเจดีย์ เป็นโบราณสถานท่ีสา้ คัญของประเทศไทย เปน็ พระเจดีย์ใหญ่ รปู ระฆัง คว่้า ปากผายมหมึ า โครงสร้างเป็นไม้ซุง รัดด้วยโซ่เส้นมหึมาก่ออิฐ ถือปูน ประดับด้วยกระเบ้ืองปูทับ ประกอบด้วยวิหาร 4 ทศิ ก้าแพงแก้ว 2 ช้ัน มีประวัติความเป็นมายาวนานในแผ่นดินสุวรรณภูมิ เป็น

80 ท่ีประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นท่ีประดิษฐานพระร่วงโรจนฤทธ์ิ ศรี อินทราทิตย์ ธรรมโมภาส มหาวชิราวุธปูชนียบพิตร และพระพุทธนรเชษฐ์ เศวตอัศมมัยมุนี ศรีทวาร วดีปูชนียบพิตร ซ่ึงเป็นท่ีเคารพสักการบูชาของบรรดาพุทธศาสนิกชนทั่วโลก อยู่ภายในวัดพระปฐม เจดีย์ราชวรมหาวิหาร ทางวัดก้าหนดให้มีงานเทศกาลนมัสการองค์พระปฐมเจดีย์ ในวันข้ึน 12 ค้่า เดือน 12 ถงึ วนั แรม 5 ค่า้ เดอื น 12 รวม 9 วัน 9 คนื เปน็ ประจา้ ทกุ ปี กกกกกกก4. โบราณวตั ถุทสี่ าคญั ในพระปฐมเจดยี ์ โบราณวัตถุที่ส้าคัญในพระปฐมเจดีย์ พระพุทธรูปพระโพธิสัตว์ที่ทา้ ด้วยปูนปั้นดินเผา และดนิ ดิบ เปน็ ภาพเล่าเรื่องพุทธประวัตแิ ละชาดก ภาพบุคคล ภาพสตั ว์ เชน่ ชา้ ง สิงห์ธรรมจกั ร เปน็ เครือ่ งหมายแทนองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า กกกกกกก5. พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติพระปฐมเจดีย์ พพิ ธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติพระปฐมเจดีย์ เป็นพิพิธภัณฑสถานประเภทโบราณคดี และ ประวตั ิศาสตร์ โบราณวัตถุที่น้ามาจัดแสดงส่วนใหญ่เป็นศิลปะสมัยทวารวดี เก็บรวบรวมได้ในจังหวัด นครปฐม ซึ่งบอกเล่าเร่ืองราวของนครปฐมในอดีต เริ่มต้ังแต่หลักฐานทางโบราณคดีท่ีพบในนครปฐม ซึ่งมีอายุเก่าไปถึงสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ภายในแบ่งการจัดแสดงออกเป็น 3 ส่วน ส่วนที่ 1 แนะน้า ลักษณะท่ัวไปของจังหวัดนครปฐม ประวัติความเป็นมาของดินแดนแห่งน้ี การต้ังถ่ินฐานของชุมชน ตงั้ แต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ส่วนท่ี 2 เสนอเร่ืองราวด้านศาสนาและความเช่ือของชุมชนทวารวดีใน นครปฐม สะท้อนผ่านงานศิลปกรรมประเภทต่าง ๆ ส่วนที่ 3 เร่ืองราวของนครปฐมหลังความรุ่งเรือง สมัยทวารวดี จนถึงสมยั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รัชกาลท่ี 4 ผลการเรยี นรูท้ ค่ี าดหวัง กกกกกกก1. ผ้เู รียนบอกความแตกตา่ งของศิลปกรรมทีเ่ กีย่ วกับพระปฐมเจดยี ์ได้ กกกกกกก2. ผูเ้ รยี นเหน็ คณุ ค่า ความสา้ คัญของศิลปกรรมทีเ่ กยี่ วกับพระปฐมเจดยี ์ ขอบขา่ ยเน้ือหา กกกกกกกเรื่องที่ 1 วหิ ารในพระปฐมเจดีย์ กกกกกกกเรื่องที่ 2 พระพทุ ธรูปท่ีส้าคัญในพระปฐมเจดยี ์ กกกกกกกเร่ืองที่ 3 โบราณสถานสา้ คัญของชาติไทย กกกกกกกเร่ืองที่ 4 โบราณวัตถุท่ีส้าคัญในพระปฐมเจดีย์ กกกกกกกเร่ืองท่ี 5 พพิ ิธภัณฑสถานแห่งชาติพระปฐมเจดีย์

81 สอื่ ประกอบการเรยี นรู้ กกกกกกก1. ชื่อหนังสอื ประวัติวัดสา้ คัญทางพระพุทธศาสนา ตอนที่ 3 ผแู้ ต่ง กรมศาสนา ปที ี่พิมพ์ 2526 โรงพิมพ์การศาสนา กกกกกกก2. ชือ่ หนงั สอื ปกิณกศิลปวัฒนธรรม เล่ม 15 จังหวัดนครปฐม ผู้แต่ง กรมศิลปากร ปีที่ พิมพ์ 2552 โรงพมิ พ์ หา้ งหุน้ สว่ นจ้ากดั ไซออน มีเดยี กกกกกกก3. CD เรือ่ ง ทวารวดีศรนี ครปฐม จัดทา้ โดย สภาวัฒนธรรมจังหวัด กกกกกกก4. CD เรื่อง พระปฐมเจดีย์เสียดฟ้า ทวารวดีรุ่งเรือง เมืองพุทธศาสน์ จัดท้าโดย สภา วฒั นธรรมจังหวัด กกกกกกก5. พิพิธภณั ฑวัดพระปฐมเจดียร์ าชวรมหาวิหาร ท่ีอยู่ บริเวณลานช้นั ลดด้านทิศเหนือตรง ขา้ มกับพระอโุ บสถ เป็นพิพธิ ภัณฑข์ ององค์พระปฐมเจดีย์ หมายเลขโทรศัพท์ 034-242143 กกกกกกก6. พิพธิ ภัณฑสถานแห่งชาตพิ ระปฐมเจดยี ์ ที่อยู่ บริเวณองค์พระปฐมเจดีย์ดา้ นทิศใต้ เปน็ อาคารทรงไทยประยุกต์ 2 ชน้ั หมายเลขโทรศัพท์ 034-270300 และ 034-242500 เรื่องท่ี 1 วหิ ารในพระปฐมเจดีย์ กกกกกกก วิหาร คอื อาคารทีใ่ ช้เป็นท่ีประดิษฐานพระพุทธรปู ค้าว่า “วหิ าร” น้ี แต่เดิม หมายถึง “ท่ีอยู่” โดยไม่จ้ากัดบุคคลชั้นใด ต่อมาในสมัยพุทธกาล หมายถึง ที่อยู่ส้าหรับพระพุทธเจ้า และ พระสงฆ์สาวก คร้ันพระพุทธเจ้าดับขันธ์ปรินิพพานแล้ว วิหารได้รับการสร้างข้ึนส้าหรับเป็นท่ี ประดษิ ฐาน “พระพทุ ธปฏิมากร” คือ รูปแทนองคพ์ ระพุทธเจ้า ดังนั้น ค้าว่า “วิหาร” ในความเข้าใจ โดยประเพณีนิยม จึงมีความหมายจ้าเพาะ ว่า “สถานที่ประดิษฐานพระพุทธรูป” วัด ไทยแต่ละแห่ง อาจมีวิหารได้มากกว่า 1 หลัง ท้ังน้ีขึ้นอยู่กับความต้องการท่ีจะใช้ประโยชน์ และสนองคติความเชื่อ ฉะน้ันจึงมีสิ่งปลูก สร้างท้าเป็นวิหารประเภทต่าง ๆ ในบริเวณ พทุ ธาวาส 4 บริเวณ ดังต่อไปนี้ บรเิ วณที่ 1 พระวิหารด้านทิศเหนือ

82 กกกกกกก พระวิหารด้านทศิ เหนอื หรือ วิหารพระร่วงโรจน์ฤทธิ์ ซ่ึงอย่ทู างทิศเหนือนี้จะเปน็ ด้านที่ ทุกคนเข้าใจกันว่าเป็นด้านหน้า เพราะทุกคนท่ีไปนมัสการพระปฐมเจดีย์จะต้องขึ้นไปทางด้านนี้และ ไปนมัสการพระร่วงโรจน์ฤทธิ์ ความจริงด้านหน้าท่ีตั้งช่ือถนนว่าถนนหน้าวัด คือด้านที่ถนนมาจาก กรงุ เทพมหานครมาบรรจบ เรียกว่า ถนนหน้าวัด ส่วนทางด้านที่เข้าใจว่าเป็นด้านหน้า เป็นถนนท้าย วัด พระวิหารด้านนี้อยู่ด้านหลังขององค์พระร่วงโรจน์ฤทธิ์ ต้องเดินเข้าประตูด้านหลังองค์พระร่วง โรจนฤทธิ์เข้าไป จะแบ่งออกเป็น 2 ห้อง ห้องแรกมีพระพุทธรูปปางประสูติ ห้องด้านในเป็น พระพุทธรูปปางปาลิไลยกะ หรือปาลไิ ลยก์ กกกกกกก บรเิ วณที่ 2 พระวิหารดา้ นทิศตะวนั ออกหรอื วิหารหลวง กกกกกกก กกกกกกก พระวิหารด้านทิศตะวันออก มีอยู่ 2 ห้อง ห้องด้านนอกมีพระพุทธรูปปางตรัสรู้ ประดิษฐานอยใู่ นซุ้มเรือนแกว้ ทผ่ี นังดา้ นหลงั พระพทุ ธรปู เหนอื ข้นึ ไป เป็นจติ รกรรมฝาผนังสีน้ามัน รูป ต้นพระศรีมหาโพธ์ิเหมือนจรงิ หอ้ งดา้ นในด้านทิศตะวันออกเปน็ ภาพจิตรกรรมองค์พระปฐมเจดีย์องค์ เดิม และองค์ปัจจุบันตัดขวางซ้อนกัน แสดงให้เห็นลักษณะการสร้างต้ังแต่สมัยแรกจนถึงปัจจุบัน เหนอื ข้ึนไปเป็นจิตรกรรมรูปเทวดา ถัดมาท่ีผนังท้ังสองด้านคือ ด้านทิศเหนือ และด้านทิศใต้เป็นภาพ คนธรรพ์ นักสิทธ์ิ ฤาษี ครุฑ นาค พนมมือบูชาไปยังองค์พระปฐมเจดีย์ ด้านละสองแถวเรียงซ้อนกัน เป็นสองช้ัน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้เขียนภาพ เหล่านข้ี ึน้ กกกกกกก

83 กกกกกกก บรเิ วณท่ี 3 พระวิหารดา้ นทิศใต้ กกกกกกก กกกกกกก พระวิหารด้านทิศใต้ มีอยู่สองห้องเช่นกัน ห้องด้านนอกมีพระพุทธรูปปางปฐมเทศนา พร้อมปัญจวัคคีย์ ห้องด้านในมีพระพุทธรูปปางนาคปรก เสาประทีป เป็นเสาส้าหรับตามไฟให้สว่าง ตัง้ อยู่บนลานหน้าวหิ าร เจดยี จ์ ้าลองทชี่ นั้ ลด ทช่ี น้ั ลดดา้ นทิศใต้ มีส่ิงส้าคัญอยู่สามสิ่งคือ ลานด้านทิศ ตะวันออก จะเป็นองค์พระปฐมเจดีย์องค์เดิมจ้าลอง ถัดมาตรงกลางเป็นพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาท สมัยทวารวดี เรียกกันว่า พระพุทธรูปศิลาขาว ขนาดและรูปลักษณะคล้ายกับพระประธานใน พระอุโบสถ ได้รับการถวายพระนามว่า พระพุทธนรเชษฐ์ เศวตอัศวมัยมุนี ศรีทวารวดี ปูชนียบพิตร ถัดมาทางด้านทศิ ตะวันตกจะเปน็ พระธาตุเมอื งนครศรีธรรมราชจา้ ลอง กกกกกกก บริเวณที่ 4 พระวิหารดา้ นทิศตะวนั ตก

84 กกกกกกก พระวิหารดา้ นทศิ ตะวันตก มี 2 หอ้ ง ห้องด้านนอก เป็นวิหารพระนอน เป็นท่ีประดิษฐาน พระพุทธรูปปางไสยาสน์ ห้องด้านในเป็นพระพุทธรูปปางปรินิพพาน มีต้นพระศรีมหาโพธิ์ปลูกไว้ บรเิ วณชัน้ ลด อยูห่ น้าวิหารพระนอน มีต้นโพธิ์เพาะจากเมล็ดต้นศรีมหาโพธ์ิจากอินเดยี ปลูกอยู่ในกะ เปาะ มีขนาดไม่ใหญ่นักบริเวณที่ 4 มีต้นส้าคัญในพระพุทธศาสนา ที่ช้ันลดด้านทิศตะวันตก ซ่ึงน้า เมล็ดจากพุทธคยามาปลูกไว้ที่หน้าพระวิหารพระนอนนอกจากน้ัน ยังมีต้นไม้ส้าคัญทาง พระพุทธศาสนาทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ทรงโปรดใหป้ ลูกไว้คอื กกกกกกก ต้นที่ 1 ไม้ราชายตน (ไม้เกต) เป็นต้นไม้เม่ือครั้งพระพุทธเจ้าได้รับสตูก้อนผงของปุสสะ และภลั สกิ ะหลงั จากตรสั รู้ได้ 48 วัน กกกกกกก ตน้ ท่ี 2 ไม้นโิ ครธ หรือ อชปาลนิโครธ เป็นตน้ ไมท้ ่ีพระพุทธเจา้ ประทับอยู่ใต้ร่มเป็นเวลา เจ็ดวนั หลังจากที่ประทับอยู่ใต้ต้นโพธิ์ กกกกกกก ตน้ ที่ 3 ไม้พหปู ุตตนโิ ครธ (ต้นกรา่ ง) เปน็ ตน้ ไม้ที่พระพทุ ธเจ้าประทบั แล้วได้พบพระมหากัสสป กกกกกกก ตน้ ท่ี 4 ไมม้ ุจลินท์ (ต้นจิก) เปน็ ต้นไมท้ ี่พระพุทธเจา้ ประทับแลว้ เกิดฝนตกหนัก พญานาค จงึ ทา้ กายขดวงให้ล้อมพระพุทธเจ้าไว้ แล้วแผ่พงั พานบังฝนไม่ให้ตกมาต้องพระองค์ กกกกกกก ต้นที่ 5 ไม้สาละ เปน็ ต้นไม้ที่พระพุทธเจา้ ได้ประสูติ และปรนิ พิ พาน และเปน็ ตน้ ไม้ที่ประทบั ใต้รม่ ก่อนตรสั รู้ กกกกกกก ต้นท่ี 6 ไม้ชมพู หรือไม้หว้า เปน็ ต้นไม้ท่ีพระพุทธเจา้ ประทบั เมื่อตามพระราชบดิ าไปแรก มาขวัญ เม่ือครั้งทรงพระเยาว์ กกกกกกก ตน้ ท่ี 7 ไมอ้ มั พวา หรอื มะม่วง เปน็ ต้นไม้ทพ่ี ระพุทธเจา้ แสดงยมกปฏิหารยิ ์ กกกกกกก กล่าวโดยสรปุ พระวิหารทศิ ทั้ง 4 ในองค์พระปฐมเจดยี ์ โดยมรี ะเบียงคดเช่ือมต่อกนั เดนิ ไดร้ อบองค์พระเจดยี ์ กกกกกกก บรเิ วณที่ 1 พระวหิ ารทศิ เหนือ หรอื วิหารพระร่วงโรจน์ฤทธิ์ เดินเข้าประตูด้านหลัง องค์พระร่วงโรจนฤทธ์ิเข้าไป จะแบ่งออกเป็น 2 ห้อง ห้องด้านนอก มีพระพุทธรูปปางประสูติ ห้อง ดา้ นในเป็นพระพุทธรูปปางปาลไิ ลยกะหรือปาลไิ ลยก์ กกกกกกก บรเิ วณที่ 2 พระวิหารทิศตะวนั ออก หรอื พระวหิ ารหลวง หอ้ งนอกประดษิ ฐานพระพุทธรูป ปางตรัสรู้ อยใู่ นซมุ้ เรอื นแก้วมจี ิตกรรมฝาผนงั ทงี่ ดงามย่ิง สีนา้ มนั รปู ตน้ พระศรมี หาโพธิ์และภาพอ่ืน ๆ ส่วนห้องด้านในมีภาพจิตกรรมฝาผนัง มีแท่นบูชา เป็นพระแท่นส้าหรับวางเครื่องสักการะบูชาองค์ พระปฐมเจดีย์ เปน็ ทส่ี ้าหรบั ประกอบพิธสี ักการะพระบรมสารรี ิกธาตุ กกกกกกก บริเวณท่ี 3 พระวิหารด้านทิศใต้ ห้องนอก พระพุทธรูปปางปฐมเทศนาพร้อมปัญจวัคคีย์ ห้องในเป็นพระปางนาคปรก ซ่ึงนาคที่นี่มีลักษณะแปลกคือล้าตัวใหญ่ แต่เศียรทั้ง 7 มีขนาดเล็ก กกกกกกก บรเิ วณท่ี 4 พระวิหารด้านทศิ ตะวันตก หอ้ งแรกเปน็ วิหารพระนอน มีพระพทุ ธรูปปาง ไสยาสน์ ห้องในเป็นพระพทุ ธรปู ปางปรินิพพาน

85 เรอื่ งท่ี 2. พระพุทธรปู ทส่ี าคญั ในพระปฐมเจดีย์ มี 3 องค์ องคท์ ่ี 1 พระรว่ งโรจนฤทธ์ิ มีขนาดความสงู วัดจากพระบาทถงึ พระเกศ 7.42 เมตร หรือ ราว 12 ศอก 4 นิ้ว เป็นพระพุทธรูปปางห้ามญาติ ศิลปะแบบสุโขทัย ประทับยืนอยู่บนฐาน โลหะ ทองเหลืองลายบัวคว่้าบัวหงาย ท้าวงพระพักตร์ตามยาว พระหนุเส้ียมน้ิวพระหัตถ์และพระบาทไม่ เสมอกัน ห้อยพระหัตถ์ซ้ายลงข้างพระวรกาย แบฝ่าพระหัตถ์ขวายกตั้งข้ึนยื่นออกไปข้างหน้าระดับ พระอุระ เป็นกิริยาห้าม มีพระอุทรพลุ้ยออกมา ห่มจีวรบางคลุมแนบติดพระวรกาย บ่ายพระพักตร์สู่ ทิศเหนือ ท้าด้วยโลหะทองเหลืองหนัก 100 หาบการอัญเชิญพระร่วงโรจนฤทธ์ิ เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2457 จ้าเปน็ ตอ้ งแยกชิน้ มา และมาประกอบเข้าด้วยกันที่จังหวัดนครปฐม แล้วเสร็จเป็นองค์สมบูรณ์ เม่ือวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2458 หลังจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จสวรรคต แล้วตามความในพระราชพินัยกรรมของพระองค์ระบุว่าให้ บรรจุพระบรมราชสรีรางคารของพระองค์ ไว้ใต้ฐานพระร่วงโรจนฤทธ์ิ ที่องค์พระปฐมเจดีย์ วันท่ี 31 สิงหาคม พ.ศ. 2469 จึงได้ท้าพิธีบรรจุ พระ บรมราชสรีรางคาร ณ ผนังเบื้องหลังพระร่วงโรจนฤทธิ์ ตามพระราชประสงค์ทุกประการ ต่อมาใน ปี พ.ศ. 2529 หลังจากการพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราช เทวี วันท่ี 17 มีนาคม พ.ศ. 2529 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงโปรดเกล้า โปรดกระหม่อมให้อญั เชิญพระสรรี างคาร มาประดิษฐานไว้เคียงข้าง พระบรมราชสรีรางคารของพระ สวามี และในปี พ.ศ. 2555 หลังจากเจ้าฟ้าเพชรรัตน์ราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระราชธิดาใน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวกับพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในวันที่ 12 ธันวาคม พ.ศ. 2555 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงโปรดเกล้าโปรด กระหม่อมให้อัญเชิญพระสรีรางคาร มาประดิษฐานไว้เคียงข้างพระบรมราชสรีรางคารของพระชนก นาถ และ พระสรีรางคารของพระชนนี องค์ท่ี 2 พระพุทธรูปศิลาขาว เป็นพระพุทธรูปปางประทานปฐมเทศนา ประดิษฐานใน พระอุโบสถสรา้ งในสมัยทวาราวดี (พ.ศ. 1100-1600) ชาวบ้านมักจะเรียกว่า \"หลวงพ่อประทานพร\" หลวงพ่อประทานพรมี ลักษณะท่ัวไปเป็นพระพุทธรูปประทับนั่งห้อยพระบาททั้งสองลงบนฐานท้า เป็นกลบี บัว บาน รองรบั ซึ่งมีศัพท์เฉพาะเรียกว่า \"ภัทรอาสน์\" หรือ \" ภัทราสนะ\" พระหัตถ์ซ้ายของ พระพุทธรูป วางหงายอยู่เหนือพระเพลาซ้าย ส่วนพระหัตถ์ขวายกอยู่ในระดับพระอุระ หันฝ่าพระ หัตถ์ออก ปลายพระอังคุฐกับพระดัชนีงอโค้งจรดกัน ส่วนอีกสามน้ิวพระหัตถ์กางออก เป็น พระพุทธรูป ที่ท้าด้วยศิลาขนาดใหญ่ พระพุทธรูปในรูปท่าแบบนี้ เรียกว่า \"ปางประทานปฐมเทศนา\" หรอื \"ปางประทานเอหิภิกข\"ุ ขนาดจากพระเกตุ ถึงพระบาท 3.36 เมตร องค์ท่ี 3 พระพุทธไสยาสน์ ลักษณะบรรทม (นอน) ตะแคงเบ้ืองขวา หลับพระเนตร พระเศยี รหนุนพระเขนย (หมอน) พระหตั ถ์ซ้ายทอดทาบไปตามพระวรกาย พระหัตถ์ขวาวางหงายอยู่ ข้างพระเขนย พระบาทซ้ายทับซ้อนพระบาทขวา (เรียกโดยทั่วไปว่าพระนอน หรือพระไสยาสน์เป็น พระพทุ ธรูปปนู ป้นั ขนาดใหญ่ ยาว 17 เมตร รชั กาลที่ 4 โปรดใหส้ ร้างขึ้นประดษิ ฐานเปน็ พระประธาน ในพระวหิ ารดา้ นตะวันตก หรือพระวิหารนอน

86 กล่าวโดยสรุป พระพุทธรูปท่ีส้าคัญในพระปฐมเจดีย์ (1) พระร่วงโรจนฤทธ์ิ มีช่ือเต็ม คือ“พระร่วงโรจนฤทธิ์ ศรีอินทราทิตย์ ธรรมโมภาส มหาวชิราวุธราชปูชนียบพิตร” (2) พระพุทธรูป ศลิ าขาว ประดิษฐาน ณ ลานช้ันลด(กะเปาะ) ด้านทิศใต้ขององค์พระปฐมเจดีย์ สร้างในสมัยทวาราวดี (พ.ศ.1100-1600) ชาวบ้านเรียกวา่ “พระขาว”หรือ “หลวงพ่อขาว” มีลักษณะและขนาดเช่นเดียวกับ หลวงพอ่ ประทานพร องคท์ ่ปี ระดิษฐานในพระอุโบสถ และ (3) พระพุทธไสยาสน์ เป็นพระพุทธรูปปูน ปั้นขนาดใหญ่ ยาว 17 เมตร รัชกาลที่ 4 โปรดให้สร้างขึ้นประดิษฐานเป็นพระประธานในพระวิหาร ด้านตะวันตก หรือพระวิหารนอน เร่ืองท่ี 3. โบราณสถานสาคญั ของชาติไทย โบราณสถาน หมายถึง อาคารหรือส่ิงก่อสร้างที่มนุษย์สร้างข้ึน มีความเก่าแก่ มีประวัติ ความเปน็ มาท่เี ปน็ ประโยชนทางดา้ นศิลปะ ประวัตศิ าสตร์ หรือ โบราณคดี และยังรวมถึงสถานท่ีหรือ เนินดนิ ท่ีมีความสา้ คัญทางประวัติศาสตร์ หรอื มีร่องรอย กิจกรรมของมนุษยป์ รากฏอยู่ องค์พระปฐมเจดีย์ ปูชนียสถานคู่บ้านคู่เมืองนครปฐมตั้งอยู่ภายในวัดพระปฐมเจดีย์ราช วรมหาวิหาร เป็นเจดีย์ใหญ่ทรงระฆังคว่้า ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า แต่เดิม เรยี กวา่ “พระธมเจดีย์” ต่อมาในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ได้ทรงมี พระราชวินิจฉัยว่า เจดีย์ใหญ่องค์น้ีอาจเป็นเจดีย์ท่ีสร้างขึ้นแต่คร้ังพระสมณทูตของพระเจ้าอโศก มหาราชเดินทางมาเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสุวรรณภูมิเป็นคร้ังแรก จึงได้โปรดเกล้า โปรด กระหม่อม พระราชทานนามใหม่ว่า “พระปฐมเจดีย์” หรือ “เจดีย์แห่งแรก” นอกจากน้ันในบริเวณ โบราณสถานแห่งน้ีมีพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติท่ีเป็นแหล่งรวบรวมศิลปกรรมชั้นดีของสมัยทวารวดี มากที่สดุ ในไทย

87 พระปฐมเจดีย์ หรือเดิมเรียกว่า “พระธมเจดีย์” มีฐานะเป็นมหาธาตุหลวงของแผ่นดิน สุวรรณภูมิ ทั้งนี้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชวินิจฉัยว่า พระธมเจดีย์องค์นี้ อาจเปน็ เจดีย์ทีส่ ร้างข้นึ เมอื่ คราวทพ่ี ระสมณทูตในพระเจ้าอโศกมหาราช เดินทางมาเผยแผ่ศาสนายัง สุวรรณภมู ิ กเ็ ป็นไดเ้ พราะพระเจดีย์เดมิ มีลักษณะทรงโอคว่้า หรือทรงมะนาวผ่าซีกแบบเดียวกับพระ สถูปสาญจี แต่ปรากฏว่ามียอดเป็นแบบปรางค์ ซ่ึงพระองค์ทรงมีพระราชวินิจฉัยว่า อาจมีเจ้านาย พระองคใ์ ดมาบูรณะไว้ก็เป็นได้ ซ่ึงตรงกับความในศิลาจารึกหลักท่ี 2 (ศิลาจารึกวัดศรีชุม) ของสมเด็จ พระมหาเถรศรศี รัทธาราชจุฬามุณี ศรีรัตนลังกาทีปมหาสามีเป็นเจ้า อันได้กล่าวไว้ว่า พระมหาเถรศรี ศรัทธาราชจุฬามุณี ศรีรัตนลังกาทีปมหาสามีเป็นเจ้า ท่านทรงได้แวะมาบูรณะพระธมเจดีย์องค์นี้ กอ่ นทที่ า่ นจะเดินทางกลบั เมืองราด เมื่อคราวท่ีท่านเสด็จกลับจากศึกษาพระพุทธศาสนาท่ีลังกา ทั้งนี้ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว จงึ ทรงพระราชทานนามใหม่ว่า “พระปฐมเจดีย์”ด้วยทรงเชื่อ ว่าน่ีคือเจดีย์แห่งแรกของสุวรรณภูมิน่ันเอง นักประวัติศาสตร์ และนักโบราณคดีบางท่าน ได้ระบุว่า พระปฐมเจดีย์ ไม่ได้เป็นเจดีย์ท่ีเก่าที่สุดของสุวรรณภูมิ แต่เป็นพระมหาธาตุหลวง ในยุคทวารวดี มากกว่า เนอื่ งดว้ ยเหตผุ ลประกอบหลายประการ โดยเฉพาะการค้นพบเจดยี ท์ ม่ี ีอายุเก่าแก่กว่าพระธม เจดีย์ และหลักฐานลายลักษณ์อักษร ท่ีระบุว่า“พระเจดีย์องค์นี้ เดิม ขอมเรียก พระธม” ซ่ึงไม่ว่าจะ เป็นชาวขอมจริง ๆ หรือชาวลวรัฐ ซ่ึงสมัยนั้นเราก็เรียกว่าขอม เช่น ขอมสบาดโขลญล้าพง ค้าว่า “ธม” สา้ หรับชาวขอมน้ันแปลว่า“ใหญ”่ ตรงกับค้าเมืองว่า“หลวง”ซึ่งเราก็เรียกพระนครธมว่า“พระนครหลวง” ด้วยเหตุผลเดยี วกัน กกกกกกก กล่าวโดยสรปุ พระปฐมเจดยี ์ เปน็ โบราณสถานที่ส้าคัญเปน็ ที่ประดษิ ฐาน พระรว่ งโรจน ฤทธ์ิ ศรีอินทราทติ ย์ธรรโมภาส มหาวชิราวุธปูชนียบพิตร พระพุทธนรเชษฐ์ เศวตอัศมมัยมุนี ศรีทวาร วดีปูชนียบพิตร องค์พระปฐมเจดีย์ เป็นปูชนียสถานอันส้าคัญของประเทศไทย อยู่ภายในวัดพระปฐม เจดีย์ราชวรมหาวิหารมีประวัติความเป็นมายาวนานในแผ่นดินสุวรรณภูมิเป็นท่ีประดิษฐานพระบรม สารีริกธาตุขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นพระเจดีย์ใหญ่ รูประฆังคว่้า ปากผายมหึมา โครงสร้าง เป็นไม้ซุง รัดด้วยโซ่เส้นมหึมาก่ออิฐ ถือปูน ประดับด้วยกระเบื้องปูทับ ประกอบด้วยวิหาร 4 ทิศ ก้าแพงแก้ว 2 ช้ัน เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ ของพระพุทธเจ้า เป็นที่เคารพสักการบูชา ของบรรดาพุทธศาสนิกชนทั่วโลก ทางวัดก้าหนดให้มีงานเทศกาลนมัสการองค์พระปฐมเจดีย์ ในวัน ขน้ึ 12 ค้า่ เดอื น 12 ถึง วันแรม 5 คา้่ เดือน 12 รวม 9 วัน 9 คืน เป็น ประจา้ ทกุ ปี เรอ่ื งที่ 4. โบราณวัตถทุ สี่ าคญั ในพระปฐมเจดีย์ โบราณวัตถุ หมายถึง เปน็ สงั หารมิ ทรัพยท์ ่ีเปน็ ของโบราณไม่ว่าจะเป็นสิ่งประดิษฐ์ หรือ เป็นสิ่งท่ีเกิดข้ึนตามธรรมชาติ หรือท่ีเป็นส่วนใดส่วนหน่ึงของโบราณสถาน ซากมนุษย์ หรือซากสัตว์ ซงึ่ โดยอายุ หรอื โดยลักษณะแห่งการประดิษฐ์หรือโดยหลักฐานเก่ียวกับประวัติของสังหาริมทรัพย์นั้น เปน็ ประโยชน์ในทางศลิ ปะ ประวัตศิ าสตร์ หรอื โบราณคดี โบราณวตั ถุท่ีส้าคญั ในพระปฐมเจดีย์ ไดแ้ ก่ โบราณวตั ถุ หมายถึง เปน็ สงั หาริมทรัพย์ที่เป็นของโบราณ ไมว่ ่าจะเป็นสง่ิ ประดิษฐ์หรือ

88 เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ หรือที่เป็นส่วนใดส่วนหนึ่งของโบราณสถาน ซากมนุษย์ หรือซากสัตว์ ซ่ึง โดยอายุ หรือโดยลักษณะแห่งการประดิษฐ์หรือโดยหลักฐานเกี่ยวกับประวัติของสังหาริมทรัพย์น้ัน เปน็ ประโยชนใ์ นทางศลิ ปะ ประวัติศาสตร์ หรือโบราณคดี โบราณวตั ถทุ ส่ี า้ คญั ในพระปฐมเจดยี ์ ไดแ้ ก่ กกกกกกกกก4.1 พระพุทธรูป ส่วนใหญ่สลักด้วยหิน พระพุทธรูปรุ่นแรก ๆ ยังมีลักษณะเป็นแบบ พ้ืนเมืองแบบศิลปะอินเดียอยู่ แต่รุ่นหลังมีลักษณะเป็นแบบพ้ืนเมือง ส้าหรับพระพุทธรูปยืนพระองค์ มักต้ังตรงและทรงแสดงปางวิจิตรรกะ (ประทานธรรม) ทั้งสองพระหัตถ์ส่วนพระพุทธรูปนั่งมัก ขดั สมาธิราบและแสดงปางสมาธิ กกกกกกกกก4.2 พระพุทธรูป พระโพธิสัตว์ที่ท้าด้วยปูนปั้นดินเผา และดินดิบ เป็นภาพเล่าเร่ือง พุทธประวติ แิ ละชาดก ภาพบุคคล ภาพสตั ว์ เช่น ช้าง สิงห์ กกกกกกกกก4.3 พระพุทธรปู ประทับเหนือพนสั บดี เป็นสัตวท์ ่ีปากเปน็ ครุฑ แตม่ ีหู และเขาอย่างโค มีปีกอย่างหงส์ ครุฑเป็นพาหนะของพระนารายณ์ โคเป็นพาหนะของพระอิศวร และหงส์เป็นพาหนะ ของพระพรหม กกกกกกกกก4.4 ธรรมจกั รเป็นเคร่ืองหมายแทนองค์พระสัมมาสัมพทุ ธเจ้า ผูเ้ ปรียบเหมือนผู้หมนุ กงลอ้ แหง่ ธรรมโดยธรรมจักรเป็นสัญลักษณ์ของเหตุการณต์ อนพระพุทธองค์ทรงแสดงพระธรรมเทศนา กกกกกกกกก4.5 กวางหมอบ มีความกว้าง 9 เซนติเมตร ยาว 19.8 เซนติเมตร สูง 18 เซนติเมตร ลักษณะเป็นประติมากรรมลอยตัว รูปกวางหมอบบนฐานแบนรูปสี่เหล่ียมผืนผ้า ลักษณะของกวาง หมอบเท้าดา้ นหน้างอเข้าหาอก ดา้ นซ้ายพบั ตรง สว่ นหวั เหลยี วไปดา้ นหลัง เขาทั้งคู่หักหายไปสภาพ มุมฐานด้านล่างแถบขวาและด้านหลังแถบซ้ายช้ารุดเล็กน้อย ใบหน้ากว้าง มีการช้ารุดที่โหนกแก้ม ด้านซ้าย เขาท้ังคู่หกั หายไป กกกกกกกกกกล่าวโดยสรุป โบราณวัตถุท่ีส้าคัญในพระปฐมเจดีย์ ได้แก่ พระพุทธรูป พระโพธิสัตว์ท่ี ท้าด้วยปูนปั้นดินเผาและดินดิบ เป็นภาพเล่าเร่ืองพุทธประวิติและชาดก ภาพบุคคล ภาพสัตว์ เช่น ช้าง สิงห์ธรรมจักร เปน็ เครือ่ งหมายแทนองค์พระสมั มาสัมพทุ ธเจา้ เร่ืองที่ 5. พิพธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติ พระปฐมเจดีย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ ตั้งอยู่ภายในบริเวณวัดพระปฐมเจดีย์ ราชวร มหาวหิ าร ต้าบลพระปฐมเจดยี ์ อ้าเภอเมืองนครปฐม จังหวัดนครปฐม เป็นอาคารทรงไทยประยุกต์ 2 ชั้น อยทู่ างทิศใตข้ ององคพ์ ระปฐมเจดยี ์ ใช้เป็นท่ีรวบรวมและเก็บรักษาโบราณวัตถุหายาก ตั้งแต่สมัย ทวารวดี ราวพุทธศตวรรษท่ี 12-16 ซ่ึงเดิมเก็บรวบรวมไว้ท่ีระเบียงคตรอบองค์พระปฐมเจดีย์ จนกระทั่ง พ.ศ.2454 ได้ย้ายโบราณวัตถุเหล่าน้ีไปเก็บรักษาไว้ในวิหารตรงข้ามพระอุโบสถ ซึ่งต่อมา เรยี กว่า “พพิ ิธภัณฑสถานพระปฐมเจดีย์” ปัจจุบันยังคงเป็นพิพิธภัณฑสถานในความดูแลของวัดพระ ปฐมเจดยี ์ และใน พ.ศ. 2477 ได้ยกฐานะเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติในความดูแลของกรมศิลปากร ตอ่ มาเมือ่ จา้ นวนโบราณวัตถุเพิ่มมากขึ้น ท้าให้อาคารพิพิธภัณฑสถานหลังเดิมคับแคบ ใน พ.ศ.2510 กรมศิลปากรจึงได้รับงบประมาณให้สร้างอาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งใหม่ ภายหลังแล้วเสร็จจึง เคลื่อนย้ายโบราณวัตถุจากพิพิธภัณฑสถานหลังเดิมมาจัดแสดงไว้ท่ีอาคารทรงไทยประยุกต์หลัง

89 ปัจจุบัน โดยโบราณวัตถุส่วนใหญ่เป็นหลักฐานในวัฒนธรรมทวารวดี ซ่ึงเป็นช่วงอดีตท่ีรุ่งเรืองของ ดนิ แดนนครปฐม ภายในแบ่งการจัดแสดงออกเปน็ 3 ส่วน ดังน้ี กกกกกกกกก สว่ นท่ี 1 แนะนา้ ลักษณะทั่วไปของจังหวัดนครปฐม ประวัตคิ วามเป็นมาของดินแดน แหง่ นี้ การต้ังถน่ิ ฐานของชุมชนต้ังแต่สมัยกอ่ นประวัติศาสตร์ การติดต่อรับพุทธศาสนาและวัฒนธรรม จากอินเดียเข้ามาผสมผสานกับความเชื่อและวัฒนธรรมท้องถ่ิน ภาพปูนป้ันรูปชาวต่างประเทศ ศิลา จารกึ ทพี่ บบริเวณเมืองโบราณนครปฐม กกกกกกกกก ส่วนที่ 2 เสนอเรื่องราวด้านศาสนา และความเชื่อของชุมชนทวารวดีในนครปฐม สะท้อนผ่านงานศิลปกรรมประเภทต่างๆ โบราณวัตถุที่จัดแสดงในส่วนนี้ ประกอบด้วย ช้ินส่วน สถาปัตยกรรมและประติมากรรมประเภทตา่ ง ๆ เชน่ พระพุทธรูป ภาพสลักเล่าเร่ืองพุทธประวัติ ภาพ ปูนปั้นเรื่องชาดกประดับฐานเจดีย์และธรรมจักร กกกกกกกกก สว่ นท่ี 3 เร่ืองราวของนครปฐมหลังความรุ่งเรืองสมัยทวารวดี จนถงึ สมัยท่ีพระบาท สมเด็จพระจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ ัว โปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ มใหป้ ฏสิ ังขรณ์องคพ์ ระปฐมเจดีย์และเป็นงาน สา้ คญั ทส่ี ืบเน่ืองต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ ัว ซึง่ เปน็ ช่วงท่ีนครปฐมได้รับ การยกฐานะข้นึ เปน็ มณฑลนครชยั ศรี และในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้า ให้ก่อสร้างพระราชวังสนามจนั ทร์ขนึ้ เมอื งนครปฐมได้รบั การพัฒนาเรอ่ื ยมา กกกกกกกกก พระศรีวสิ ุทธิวงศ์ กล่าวว่า “เหตผุ ลที่มีการสันนษิ ฐานว่า มใี จกลางอยู่ท่ีจังหวัดนครปฐม ของไทย” เนื่องจากได้พบโบราณวัตถุท่ีส้าคัญ เช่น พระปฐมเจดีย์ และรูปธรรมจักรกวางหมอบเป็น หลักฐานส้าคญั แตพ่ มา่ กส็ ันนษิ ฐานว่ามใี จกลางอย่ทู เี่ มอื งสะเทิม ภาคใต้ของพม่า พระพุทธศาสนาเข้า มาส่สู ุวรรณภูมิในยุคน้ี นา้ โดยพระโสณะ และพระอุตตระ พระเถระชาวอนิ เดยี เดินทางมาเผยแผ่พุทธ ศาสนาในแถบนี้จนเจรญิ ร่งุ เรืองมาตามล้าดับตามยุคสมยั กกกกกกกกก ปัจจุบันพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดยี ์ มีบทบาทในการเก็บรักษามรดกอนั มี คุณค่าท้ังด้านประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมของชาติ เพื่อประโยชน์ในการศึกษาของประชาชน โดยทว่ั ไป เปิดใหบ้ ริการทุกวัน ระหว่างเวลา 09.00-16.00 น. กกกกกกกกก กล่าวโดยสรุป พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ เป็นพิพิธภัณฑสถานประเภท โบราณคดี และประวัติศาสตร์โบราณวัตถุท่ีน้ามาจัดแสดงส่วนใหญ่เป็นศิลปะสมัยทวารวดี เก็บ รวบรวมได้ในจังหวัดนครปฐม ซึ่งบอกเล่าเรื่องราวของนครปฐมในอดีต เริ่มตั้งแต่หลักฐานทาง โบราณคดีท่ีพบในนครปฐม ซ่ึงมีอายุเก่าไปถึงสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ภายในแบ่งการจัดแสดง ออกเป็น 3 สว่ น สว่ นที่ 1 แนะน้าลักษณะท่ัวไปของจังหวัดนครปฐม ประวัติความเป็นมาของดินแดน แหง่ น้ี การตง้ั ถ่นิ ฐานของชุมชนตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ส่วนท่ี 2 เสนอเรื่องราวด้านศาสนาและ ความเช่ือของชมุ ชนทวารวดีในนครปฐม สะท้อนผ่านงานศิลปกรรมประเภทต่าง ๆ ส่วนที่ 3 เร่ืองราว ของนครปฐมหลงั ความรุ่งเรอื งสมัยทวารวดี จนถงึ สมัยท่ีพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั

90 กจิ กรรมทา้ ยบท กกกกกกก1. กจิ กรรมที่ 1 กกกกกกก คาชแี้ จง : โปรดเลือกตัวอักษรหน้าข้อท่นี ักศึกษาคิดว่า ข้อน้ันเป็นค้าตอบท่ีถกู ต้องทส่ี ุด เพยี งข้อเดียว แล้วเขียนคา้ ตอบลงในกระดาษของนักศึกษา กกกกกกก 1. ขอ้ ใดบอกความหมายของค้าว่า “วหิ าร” ได้อย่างถูกต้อง กกกกกกก ก. เป็นสถานท่ีทอ่ี ยู่พระพุทธรปู กกกกกกก ข. เป็นสถานทปี่ ระทบั พระพุทธรูป กกกกกกก ค. เป็นสถานทปี่ ระดิษฐานพระพุทธรปู กกกกกกก ง. เปน็ สถานทที่ ่อี ยูส่ า้ หรบั พระพทุ ธรปู กกกกกกก 2. พระวิหารด้านทิศตะวนั ออก ห้องด้านนอกมีพระพุทธรูปปางใดประดิษฐานอยู่ใน เรอื นแกว้ กกกกกกก ก. พระพุทธรปู ปางตรัสรู้ กกกกกกก ข. พระพุทธรปู ปางประสูติ กกกกกกก ค. พระพุทธรปู ปางไสยาสน์ กกกกกกก ง. พระพุทธรูปปางปรนิ พิ พาน กกกกกกก 3. พระบรมราชสรีรางคาร พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้าเจา้ อยูห่ ัว รชั กาลท่ี 6 บรรจุ ไว้ท่ใี ด กกกกกกก ก. ฐานพระพุทธไสยาสน์ กกกกกกก ข. ฐานพระรว่ งโรจนฤทธ์ิ กกกกกกก ค. ฐานพระพุทธนิรนั ตราย กกกกกกก ง. ฐานพระพุทธรูปศลิ าขาว กกกกกกก 4. พระพุทธปางไสยาสน์ประดิษฐานอยู่ในพระวหิ ารทิศใด กกกกกกก ก. ทิศใต้ กกกกกกก ข. ทิศเหนือ กกกกกกก ค. ทศิ ตะวันตก กกกกกกก ง. ทิศตะวันออก กกกกกกก 5. พพิ ิธภณั ฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดยี ์ จดั ตงั้ ขนึ้ ในสมยั รัชกาลใด กกกกกกก ก. รัชกาลที่ 5 กกกกกกก ข. รชั กาลที่ 6 กกกกกกก ค. รชั กาลที่ 7 กกกกกกก ง. รชั กาลท่ี 8 กกกกกกก 6. ขอ้ ใดต่อไปน้เี ป็นโบราณสถาน กกกกกกก ก. ธรรมจักร กกกกกกก ข. พระพุทธรปู กกกกกกก ค. องค์พระปฐมเจดีย์ กกกกกกก ง. พระพุทธรปู ประทบั เหนือพนัสบดี

91 กกกกกกก 7. โบราณวัตถุท่รี วบรวมไดใ้ นระยะแรก ได้นา้ มาเก็บรักษาไว้สถานท่ใี ด กกกกกกก ก. พระอุโบสถวดั พระปฐมเจดยี ์ กกกกกกก ข. ระเบียงคดรอบองค์พระปฐมเจดีย์ กกกกกกก ค. พระวิหาร 4 ทิศขององค์พระปฐมเจดีย์ กกกกกกก ง. พพิ ธิ ภัณฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ กกกกกกก 8. โบราณวตั ถุท่นี า้ มาจัดแสดงในพิพธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติพระปฐมเจดีย์ส่วนใหญ่เป็น ศลิ ปะในสมัยใด กกกกกกก ก. สมยั สโุ ขทยั กกกกกกก ข. สมยั ทวาราวดี กกกกกกก ค. สมัยรตั นโกสนิ ทร์ กกกกกกก ง. สมัยกรุงศรอี ยธุ ยา กกกกกกก 9. ภายในพิพิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติพระปฐมเจดยี ์ ส่วนใดเสนอเรื่องราวด้านศาสนา และความเชอื่ ของชุมชนทวารวดีในนครปฐม กกกกกกก ก. สว่ นท่ี 3 กกกกกกก ข. ส่วนท่ี 4 กกกกกกก ค. ส่วนท่ี 1 กกกกกกก ง. ส่วนที่ 2 กกกกกกก 10. ขอ้ ใดจดั เปน็ ทศั นศลิ ป์แขนงสถาปัตยกรรม กกกกกกก ก. ภาพต้นไม้ กกกกกกก ข. เหรียญตา่ ง ๆ กกกกกกก ค. รูปปัน้ หลวงพ่อคูณ กกกกกกก ง. องค์พระปฐมเจดยี ์ กกกกกกก2. กิจกรรมท่ี 2 กกกกกกก คาชีแ้ จง : โปรดจับคขู่ ้อมูลที่อยหู่ ลงั ตวั อกั ษรทต่ี รงกบั ข้อเลขนน้ั ๆ หรือมีความสัมพันธ์ ตรงกับตัวข้อเลขน้ัน ๆ ให้ถูกต้อง แล้วนา้ ตัวอักษรหน้าข้อมูลมาใสห่ น้าตัวเลขข้อนั้น ๆ .......1. พระพุทธรปู ยนื ปางห้ามญาติ ก. พิพิธภณั ฑสถานแห่งชาติ พระปฐมเจดีย์ …….2. สญั ลกั ษณ์ของเหตุการณต์ อนพระพุทธเจา้ ข. องค์พระปฐมเจดีย์ ทรงแสดงพระธรรมเทศนา .......3. พระพุทธรูปประทับน่ังห้อยพระบาททั้ง ค. พระพทุ ธรูปศลิ าขาว สองลงบนฐานท้าเปน็ กลีบบัวบาน .......4. เป็นปชู นยี สถานอนั ส้าคัญของประเทศไทย ง. พระร่วงโรจนฤทธ์ิ .......5. สถานที่เกบ็ รักษามรดกอนั มีคณุ ค่าดา้ น จ. ธรรมจกั ร ประวัตศิ าสตรแ์ ละวัฒนธรรม

92 กกกกกกก3. กจิ กรรมท่ี 3 กกกกกกก คาช้แี จง : โปรดท้าเคร่ืองหมายถูก () หรือทา้ เครื่องหมายผดิ ( X ) ลงหน้าข้อตัวเลขท่ี นกั ศกึ ษาอ่านข้อมูลแลว้ คดิ ว่าถกู ใหท้ ้าเครื่องหมายถูก () ถ้าคดิ ว่าข้อมูลท่ีอา่ นผิดให้ท้าเคร่อื งหมาย ผิด ( X ) กกกกกกก .........1. พพิ ธิ ภัณฑสถานแห่งชาตพิ ระปฐมเจดียเ์ ปน็ ท่ีประดิษฐานพระบรมสารรี กิ ธาตุ กกกกกกก ขององค์สมั มาสัมพุทธเจ้า กกกกกกก .…….2. พระวิหารรอบองคพ์ ระปฐมเจดีย์มีทั้งหมด 5 ทิศ กกกกกกก .........3. พระพุทธรูปทส่ี า้ คัญในองค์พระปฐมเจดยี ม์ ี 3 องค์ ได้แก พระรว่ งโรจนฤทธ์ิ กกกกกกก พระไสยาสน์ พระพุทธรูปศลิ าขาว กกกกกกก .........4. โบราณวตั ถุ หมายถึงอสงั หารมิ ทรัพย์ท่ีเป็นของโบราณไม่วา่ จะเป็สิง่ ประดิษฐ์ กกกกกกก หรือเปน็ สิ่งทเี่ กดิ ขนึ้ เองตามธรรมชาติ กกกกกกก .........5. พระปฐมเจดยี ไ์ ด้รับพระราชทานจาก พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี 4 กกกกกกก4. กจิ กรรมท่ี 4 กกกกกกก คาชแี้ จง : โปรดเติมค้าหรือตวั เลข หรอื ข้อความสัน้ ๆ ลงในช่องว่างของแต่ละข้อให้ สมบรู ณ์ ถกู ต้อง กกกกกกก 1. พพิ ิธภัณฑสถานแหง่ ชาติพระปฐมเจดีย์อยใู่ นความดูแลของ................................... กกกกกกก 2. พระร่วงโรจนฤทธ์ิประดษิ ฐานอยู่พระวหิ ารทศิ ....................ขององค์พระปฐมเจดยี ์ กกกกกกก 3. พระประธานในอุโบสถวัดพระปฐมเจดยี ค์ ือ.............................................................