หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 เวลาและยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ไทย

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 1 เวลาและยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ไทย เรื่องที่ 1 เวลาและยคุ สมัยและศักราชในประวตั ิศาสตร์ไทย

วตั ถปุ ระสงค์ของการเรียนรู้ 1. เข้าใจความหมายและความสาคญั ของประวัติศาสตร์ไทย 2. เข้าใจความสาคญั ของเวลาและการแบ่งช่วงเวลาในประวตั ศิ าสตร์ 3. เข้าใจการนบั และการเทียบศกั ราชในประวตั ศิ าสตร์ไทย

1. ความหมายและความสาคัญ ของประวัตศิ าสตร์ไทย

1.1 ความหมายของประวัติศาสตร์ ความหมายของประวัติศาสตร์ไทยในยุคปจั จุบัน อาจแบ่งได้เป็นสองเรื่อง คือ เรื่องภูมิหลงั ของคาว่าประวัติศาสตร์ และการให้ความหมายของประวัติศาสตร์ 1.1.1 เรื่องภูมิหลังของคาว่าประวตั ศิ าสตร์ ▪ บิดาแหง่ ประวัติศาสตร์ เฮโรโดตสั ▪ ร.6 พระองค์ทรงบัญญตั ิคาวา่ (Herodotus) ประวตั ศิ าสตร์ ขึ้นจากศัพท์ ภาษาอังกฤษ ▪ นาหลักฐานทางประวัติศาสตร์มาศึกษา เพือ่ เขียนเป็นเรื่องราว ▪ พระองค์ทรงนาประวัติศาสตร์มาใช้ เพื่อใหค้ วามหมาย ตีความและวนิ ิจฉยั เรือ่ งราวที่เกิดขึ้นในอดตี 1.1.2 การให้ความหมายของประวัตศิ าสตร์ ประวัตศิ าสตร์เก่ยี วขอ้ งกบั มนษุ ย์ 2 ประการ ▪ ประการแรก ประวตั ิศาสตรเ์ ปน็ เหตุการณ์ เรื่องราวหรือสิ่งสาคัญที่เกดิ ขนึ้ ในอดีตทีเ่ กย่ี วข้องกบั พฤตกิ รรมของมนษุ ย์ ซึ่งกอ่ ใหเ้ กดิ การเปลีย่ นแปลงทางสังคม ▪ ประการทีส่ อง ประวัติศาสตร์เป็นศาสตร์แขนงหนึ่ง ทีศ่ ึกษาเรือ่ งราวที่เกี่ยวกับมนุษยใ์ นอดตี โดยผ่านการศึกษาค้นคว้าดว้ ยกระบวนการเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ เพื่ออธิบาย เหตุการณเ์ รือ่ งราว หรือสง่ิ สาคญั ที่เกิดขึ้นในอดตี

1.2 ความสาคญั ของประวัติศาสตร์ ▪ ประวตั ิศาสตร์เป็นการศึกษาเรื่องราวประสบการณข์ องมนษุ ยใ์ นอดีตจากหลกั ฐานตา่ ง ๆ ▪ ซึ่งเรื่องราวประสบการณ์ของมนษุ ย์น้ัน ได้ครอบคลมุ ทกุ เรื่องที่มนุษยไ์ ดท้ า ไดค้ ิด ได้สรา้ งสรรค์ ▪ การกระทานั้นได้สง่ ผลตอ่ มนษุ ย์ทั้งในอดตี และปจั จบุ ัน ▪ การศึกษาประวตั ิศาสตรจ์ ึงมคี วามสาคญั โดยเฉพาะอย่างยิ่งประวัติศาสตร์ไทย เพราะจะทาใหร้ ู้สึกถึง ความเป็นชาติ เขา้ ใจรากเหงา้ ของตน ▪ เพื่อเขา้ ใจและเกดิ ความภาคภมู ใิ จในชาติ เห็นข้อบกพรอ่ ง ความผิดพลาด ความสาเร็จ ความดีงาม และ ความเสียสละของบรรพบรุ ุษ ซึง่ เปน็ บทเรียนทมี่ คี ่าสามารถนามาเปน็ แนวทางปฏบิ ัตใิ นปัจจบุ นั เรียกว่า เปน็ การศกึ ษาอดีต เพอ่ื เข้าใจปัจจุบัน และเป็นแนวทางในอนาคต

2. ความสาคญั ของเวลา และการแบ่งช่วงเวลา ในประวัติศาสตร์

2.1 ความสาคญั ของเวลา ▪ ประวตั ิศาสตร์ใหค้ วามสาคัญตอ่ เวลาที่แวดล้อมพฤติกรรมทางสงั คมของมนุษย์ ▪ ท้ังนีเ้ พราะช่วงเวลาในแต่ละยคุ สมยั แตกต่างกนั การใช้เวลาหรือสถานทใี่ นปัจจุบนั กาหนดเปน็ มาตรฐาน วิเคราะห์เรือ่ งราวในอดีต อาจทาให้ภาพประวตั ศิ าสตร์ผดิ เพยี้ นไป ▪ เหตกุ ารณป์ ระวตั ิศาสตรไ์ มไ่ ด้เกดิ ขนึ้ อย่างโดดเดยี่ วแต่สมั พนั ธ์กับเวลา รวมท้ังสถานที่ด้วย ▪ การให้คาอธิบายทางประวัตศิ าสตร์ จึงไมไ่ ด้อธิบายเฉพาะว่ามใี ครที่เกย่ี วข้องเท่านนั้ ▪ แต่ต้องบอกด้วยว่าเหตกุ ารณ์ เรือ่ งราว หรือสิง่ สาคัญตา่ ง ๆ เหล่านั้น เกดิ ข้ึนเมือ่ ไร และที่ไหนด้วย ▪ จึงทาให้เวลาและสถานทีม่ คี วามสมั พนั ธ์ หรือเป็นองค์ประกอบสาคญั ของประวัตศิ าสตร์

2.2 การแบ่งช่วงเวลาในประวตั ิศาสตร์ เนื่องจากประวตั ิศาสตร์มชี ่วงเวลาอันยาวนาน นกั ประวัติศาสตร์จึงกาหนดช่วงเวลาอีกแบบหนึ่ง โดยแบ่งออกเปน็ 10 ปี 100 ปี และ 1,000 ปี 1. ทศวรรษ ▪ ช่วงเวลา 10 ปี ▪ การนับทศวรรษมักใช้ปีคริสตศ์ กั ราชเปน็ หลกั ▪ เนือ่ งจากเปน็ วิธนี บั แบบตะวนั ตก ซึ่งถือว่าเป็นแบบสากล ▪ โดยนับปีที่ลงทา้ ยดว้ ยเลข 0 เปน็ ปีแรกของทศวรรษ ▪ แล้วนับจนกระทัง่ สิ้นสดุ ทีเ่ ลข 9 เป็นหนงึ่ ทศวรรษ ทศวรรษ 1990 นบั ต้ังแต่ปี 1990 ไปจนถึงปี 1999 ดังนั้น ทศวรรษ 1990 จึงเป็นช่วงเวลาตง้ั แตป่ ี 1990 ถงึ 1999

2. ศตวรรษ ▪ ช่วงเวลา 100 ปี การนบั ศตวรรษเรมิ่ ตน้ ดว้ ยเลข 1 ถงึ 100 2.1 พุทธศตวรรษ นับจากปีท่พี ระพทุ ธเจา้ ปรนิ ิพพานผ่านไปแลว้ หนงึ่ ปี เป็นปที ี่ 1 ไปจนถงึ ปที ่ี 100 เป็นพุทธศตวรรษท่ี 1 ดงั ตวั อยา่ ง พทุ ธศตวรรษที่ 2 นับตั้งแต่ พ.ศ. 101 ถงึ พ.ศ. 200 พุทธศตวรรษที่ 26 นบั ต้ังแต่ พ.ศ. 2501 ถงึ พ.ศ. 2600 2.2 ครสิ ต์ศตวรรษ นับจากปที ี่พระเยซปู ระสูติเปน็ ปที ี่ 1 ไปจนถงึ ปที ่ี 100 เป็นคริสตศ์ ตวรรษที่ 1 ดังตัวอยา่ ง คริสต์ศตวรรษที่ 2 นบั ต้ังแต่ ค.ศ. 101 ถงึ ค.ศ. 200 คริสต์ศตวรรษที่ 21 นับต้ังแต่ ค.ศ. 2001 ถงึ ค.ศ. 2100

3. สหัสวรรษ ▪ ช่วงเวลา 1000 ปี การนับปีสหัสวรรษนบั ปีทขี่ นึ้ ตน้ ด้วยเลข 1 เป็นปีแรกของสหสั วรรษ และนบั ไปจนสนิ้ สดุ ทเี่ ลข 1000 3.1 สหสั วรรษของพทุ ธศักราช นบั จากปีทีพ่ ระพทุ ธเจ้าปรินพิ พานผา่ นไปแลว้ หนงึ่ ปี เปน็ ปีที่ 1 ไปจนถงึ ปีที่ 1000 เปน็ สหัสวรรษ ที่ 1 ของพทุ ธศักราช ดังตวั อย่าง สหัสวรรษของพุทธศตวรรษที่ 2 นับต้ังแต่ พ.ศ. 1001 ถงึ พ.ศ. 2000 3.2 สหสั วรรษของครสิ ต์ศักราช นับจากปีที่พระเยชูประสตู ิเป็นปที ี่ 1 ไปจนถงึ ปีที่ 1000 เป็นสหสั วรรษที่ 1 ของคริสต์ศักราช ดงั ตัวอย่าง สหัสวรรษของคริสต์ศตวรรษที่ 2 นับตั้งแต่ ค.ศ. 1001 ถงึ ค.ศ. 2000

3. การนบั และการเทียบ ศักราชในประวตั ิศาสตรไ์ ทย

ศักราช ▪ ศักราช คือ เวลาที่กาหนดข้ึนอย่างเปน็ ทางการ โดยกาหนดจดุ เริ่มต้นจาก เหตกุ ารณ์ที่คนในสงั คมเข้าใจตรงกันไดง้ ่ายทีส่ ดุ ▪ การกาหนดศกั ราช จึงเป็นการตงั้ เกณฑ์เพื่อทาความเข้าใจช่วงเวลาทตี่ รงกนั ของคนในแตล่ ะสงั คม ▪ ด้วยเหตนุ แี้ ตล่ ะสงั คมจึงมกี ารตงั้ ศักราช โดยกาหนดจุดอา้ งองิ พื้นฐานจาก เหตกุ ารณ์ทีแ่ ตกต่างกัน ▪ แต่ส่วนใหญ่มักจะใช้ศาสนศักราช ซึง่ มที ี่มาจากเหตุกาณ์ทเี่ กย่ี วข้องกบั ศาสดาของแตล่ ะศาสนา อาทิ พุทธศาสนา คริสต์ศาสนา และศาสนาอสิ ลาม เปน็ ต้น

3.1 การนับศกั ราช 1. พทุ ธศกั ราช (พ.ศ.) 2. มหาศักราช (ม.ศ.) 3. จลุ ศักราช (จ.ศ.) 4. รัตนโกสินทรศ์ ก (ร.ศ.) ▪ เป็ นศาสนศั กราชที่ ประเทศซึ่ ง ▪ เป็นศักราชเก่าแก่ที่พระเจ้า ▪ เป็นศักราชเก่าแก่ที่กษัตริย์พม่า ▪ เ ป็ น ศั ก ร า ช ที่ ตั้ ง ขึ้ น ใ น รั ช ก า ล ประชาชนส่ วนใหญ่ นั บถื อพุ ทธ กนิษกะแห่งอินเดียเป็นผู้ต้ังเมื่อ ศาสนาใชเ้ ป็นเกณฑก์ ารนบั เวลา พ.ศ. 621 ต้ังขึ้น ภายหลังพุทธศักราช 1181 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ า ▪ โดยกาหนดจากปีที่พระพุทธเจ้า ▪ เริ่มแพร่หลายในอินเดียและ เรยี กวา่ ศกั ราชพุกาม เจา้ อยูห่ ัว ปรินิพพาน แต่บางประเทศมีการนับ ประเทศต่าง ๆ เช่น เกาะชวา ต่างกัน เชน่ ประเทศศรีลังกา พม่า และ (ประเทศอินโดนีเซียในปัจจุบัน) ▪ ต่อมาภายหลังจุลศักราชได้ ▪ โดยนับตามปีที่ก่อตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ เป็น กมั พชู า เร่มิ นับพทุ ธศกั ราชที่ 1 ตั้งแต่ปี พม่า กัมพชู า และไทย ที่พระพุทธเจ้าปรินิพพาน แพร่หลายเข้ามาอยู่ในอาณาจักร ร.ศ.1 (ปี 2324) ▪ พบข้อมูลจากจารึกสมัยสโุ ขทยั ▪ แต่ ประเทศไทยเริ่ มนั บจากปี ที่ สุ โขทั ยสื บเนื่ องจนถึ งสมั ย ▪ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระมงกฎเกล้า พระพุทธเจ้าปรินพิพานผ่านไปแล้วครบ หนึ่งปีเปน็ พ.ศ. 1 อยุทธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์ เจ้ าอยู่ หั ว ทรงโปรดให้ เลิ กการใช้ ▪ ต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระ จนถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จ รัตนโกสนิ ทร์ศก โดยใชพ้ ทุ ธศักราชแทน มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ประกาศให้ใช้ พทุ ธศักราชอย่างเป็นทางการ เมื่อ พ.ศ. พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึง ▪ ดังปรากฏในพระราชบัญญัติ เรื่องประกาศ 2455 เปน็ ต้นมา โปรดเกล้าฯ ให้เลิกใช้ และ วิธีนับ วัน เดือน ปี เมื่อวันที่ 21กุมภาพันธ์ เปลี่ยนไปใชร้ ตั นโกสินทรศ์ กแทน พ.ศ. 2455 (ร.ศ. 131)

3.2 การเทียบศักราชในประวตั ิศาสตร์ไทย ศกั ราช ความสาคญั วิธีการเทียบศกั ราช พุทธศักราช (พ.ศ.) ศสาสนศักราชทางพุทธศาสนาในประเทศไทยเริ่มนบั พทุ ธศกั ราชจากปีที่พระพทุ ธเจ้าปรินิพพานผ่านไป ปจั จบุ ันเปน็ พ.ศ. 2565 แลว้ 1 ปี มหาศกั ราช (ม.ศ.) ศักราชเก่าแก่ทใ่ี ชอ้ ยใู่ นอาณาจกั รสุโขทัยและอยธุ ยา พ.ศ. 2565 - 621 เปน็ ม.ศ. 1944 จลุ ศักราช (จ.ศ.) ศกั ราชเก่าแก่ท่ใี ชใ้ นอาณาจกั รสโุ ขทัย ลา้ นนา และอยุธยา จนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ พ.ศ. 2565 - 1181 เปน็ จ.ศ. 1384 เจ้าอยหู่ ัว รตั นโกสินทร์ศก (ร.ศ.) ศักราชทีต่ ้ังขึ้นในรชั สมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยหู่ วั โดยนับตามปีทีก่ อ่ ตั้งกรงุ รัตนโกสนิ ทร์ พ.ศ. 2565 - 2324 เปน็ ร.ศ. 241 คริสต์ศกั ราช (ค.ศ.) ศาสนศกั ราชทางคริสต์ศาสนาเริม่ นับจากปีที่พระเยชูประสตู ิ พ.ศ. 2565 - 543 เป็น ค.ศ. 2022 ฮจิ เราะห์ศกั ราช (ฮ.ศ.) ศาสนศกั ราชทางศาสนาอสิ ลาม เริม่ นบั จากปีทีศ่ าสดา มูฮัมหมัดอพยพจากเมืองมักกะไปยงั เมืองเมดนิ ะ พ.ศ. 2565 - 1122 เปน็ ฮ.ศ. 1443 สิ่งควรจา พ.ศ.ปัจจุบัน ม.ศ. จ.ศ. ร.ศ. ค.ศ. ฮ.ศ. 2565 621 1181 2324 543 1122