หลักการของJig Fixture

1 ชนิดและหน้าทีข่ องจ๊ิกและฟิ กซ์เจอร์ 2.1 จ๊กิ แลละฟิ กซ์เจอร์ จ๊ิกและฟิ กซเ์ จอร์ เป็นเคร่ืองมือพิเศษที่สร้างข้นึ มาเพอื่ ช่วยในการกาหนดตาแหน่ง จบั ยดึ ชิ้นงาน และยงั เป็นตวั นาทางของเคร่ืองมือตดั (Cutting Tools) เช่นในการเจาะรูหรือควา้ นรู โดยปกติแลว้ จ๊ิกจะเป็น ปลอกนาทางซ่ึงอดั ติดแน่นอยเู่ สมอปลอกนาทางน้ีจะทาดว้ ยเหลก็ พิเศษที่ผา่ นการชุบแขง็ มาแลว้ ฟิ กซเ์ จอร์เป็นเคร่ืองมือสาหรับการผลิตที่ใชใ้ นการกาหนดตาแหน่ง ยดึ จบั และรองรับชิ้น งานใหอ้ ยคู่ งที่เครื่องจกั รกาลงั ทางานอยู่ สาหรับฟิ กซ์เจอร์น้ีจะมีแท่งต้งั ระยะและแผน่ เกจเป็นตวั ช่วยใหต้ ้งั ระยะของเครื่องมือตดั อยตู่ รงตาแหน่งที่ถกู ตอ้ งท่ีจะกระทาตอ่ ชิ้นงาน 2.1.1 จกิ๊ จ๊ิกเป็นเครื่องมือพิเศษท่ีสร้างข้ึนมาเพอื่ ช่วยในการกาหนดตาแหน่ง จบั ยดึ ชิ้นงานและยงั เป็นตวั นา ทางของเครื่องมือตดั (Cutting Tools) เช่นในการเจาะรูหรือควา้ นรู โดยปกติแลว้ จิ๊กจะเป็นปลอกนาทางซ่ึง อดั ติดแน่นอยเู่ สมอปลอกนาทางน้ีจะทาดว้ ยเหลก็ พิเศษที่ผา่ นการชุบแขง็ มาแลว้ 2.1.2 ฟิ กซ์เจอร์ ฟิ กซเ์ จอร์เป็นเครื่องมือสาหรับการผลิตท่ีใชใ้ นการกาหนดตาแหน่ง ยดึ จบั และรองรับชิ้น งานใหอ้ ยคู่ งที่เครื่องจกั รกาลงั ทางานอยู่ สาหรับฟิ กซเ์ จอร์น้ีจะมีแท่งต้งั ระยะและแผน่ เกจเป็นตวั ช่วยใหต้ ้งั ระยะของเครื่องมือตดั อยตู่ รงตาแหน่งท่ีถูกตอ้ งที่จะกระทาตอ่ ชิ้นงาน ฟิ กซ์เจอร์น้ีจะตอ้ งถูกยดึ ใหต้ ิดแน่นอยู่ กบั เทเบิลของเคร่ืองจกั รในระหวา่ งท่ีชิ้นงานกาลงั ถกู กระทาอยู่ รูปที่ 2.1 ความสัมพนั ธ์กนั ของเครื่องมือตดั กบั จก๊ิ และฟิ กซ์เจอร์ ชนิดของจ๊ิก การออกแบบจก๊ิ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วทิ ยาเขตขอนแกน่ TID3R

2 โดยทวั่ ๆ ไปจิ๊กอาจจะแบ่งออกไดเ้ ป็น 2 อยา่ งใหญ่ๆ คือ จิ๊กควา้ นรู และจิ๊กเจาะรู สาหรับจิ๊กควา้ นรู น้นั จะถูกใชง้ านสาหรับการควา้ นรูซ่ึงมีขนาดใหญ่เกินกวา่ ท่ีจะทาการเจาะดว้ ยดอกสวา่ นได้ ส่วนจิ๊กเจาะรูน้นั จะถกู ใชส้ าหรับการเจาะรู ทารูเรียบ ทาเกลียว ลบมุมคม ทารูมุมฉาก ทารูมมุ เอียง ดา้ นลา้ ง และ ทารูมมุ ฉากดา้ นลา้ งเป็นตน้ รูปที่ 2.2 จ๊ิกควา้ นรู จ๊ิกเจาะรูน้ีส่วนใหญ่จะถกู แบง่ ออกเป็น 2 แบบใหญๆ่ คอื แบบเปิ ด (Open Jigs) และ แบบปิ ด (Close Jigs) สาหรับจิ๊กแบบเปิ ดจะใชใ้ นการทางานแบบงา่ ยๆ ส่วนจิ๊กแบบปิ ดหรือแบบกลอ่ งน้นั จะถกู ใชส้ าหรับ ชิ้นงานท่ีถูกกระทาจากเครื่องจกั รมากกวา่ หน่ึงดา้ นข้ึนไป จ๊ิกแบบเทมเพลท โดยปกติแลว้ จ๊ิกชนิดน้ีจะถกู ใชส้ าหรับงานที่ตอ้ งการใหช้ ิ้นงานมีความละเอียดถูกตอ้ งมากกวา่ ท่ีจะ ผลิตชิ้นงานไดร้ วดเร็ว โดยจิ๊กแบบเทมเพลทน้ีจะครอบอยบู่ นชิ้นงาน หรืออยขู่ า้ งในชิ้นงาน โดยไม่ จาเป็นตอ้ งมีการจบั ยดึ ใด ๆ สาหรับจิ๊กแบบน้ีเป็นแบบท่ีราคาถกู ท่ีสุด และ ธรรมดา รูปที่ 2.4จิ๊กแบบเทมเพลท จกิ๊ แบบแผ่น การออกแบบจก๊ิ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน วิทยาเขตขอนแก่น TID3R

3 จ๊ิกชนิดน้ีจะมีลกั ษณะคลา้ ยกบั จ๊ิกแบบเทมเพลท แต่จะแตกตา่ งกนั ก็ตรงที่แบบแผน่ น้ีจะมีตวั ยดึ ชิ้นงานติดต้งั อย่เู พ่ือไวใ้ ชส้ าหรับจบั ยดึ ชิ้นงาน จิ๊กแบบแผน่ สามารทที่จะทาข้ึนมาไดโ้ ดยมีปลอกนาทาง หรือไมม่ ีก็ได้ ซ่ึงข้นึ อยกู่ บั ปริมาณของชิ้นงานท่ีถูกกระทา รูปที่ 2.5 จ๊ิกแบบแผ่น จิก๊ แบบแซนวิช เป็นจ๊ิกที่อยใู่ นแบบของแบบแผน่ แตม่ ีแผน่ ประกอบดา้ นหลงั ของจิ๊กอยดู่ ว้ ย จ๊ิกชนิดน้ีจะถูกใชก้ บั ชิ้นงานท่ีมีลกั ษณะบางและอ่อน ซ่ึงอาจจะโคง้ หรือบิดงอไดร้ ะหวา่ งการเจาะและจิ๊กแซนวิดน้ีจะใชป้ ลอก นาทางหรือไม่ใชก้ ็ข้นึ อยกู่ บั จานวนชิ้นงานท่ีจะถูกกระทาเช่นกนั จิ๊กแบบแผ่นมมุ ฉาก เป็นจ๊ิกท่ีถูกใชส้ าหรับจบั ยดึ ชิ้นงานที่จะถูกกระทา เช่น เจาะรูในตาแหน่งท่ีต้งั ฉากกบั ตวั กาหนด ตาแหน่งตวั อยา่ งงานที่ใชต้ วั กาหนดตาแหน่งแบบมุมฉากไดแ้ ก่ ลูกรอก ปลอกเหลก็ และเฟื อง เป็นตน้ นอกจากน้ียงั มีจิ๊กท่ีมีลกั ษณะคลา้ ยคลึงกนั แตใ่ ชท้ างานกบั งานที่ไม่ใช่มุม 90 ก็คือจิ๊กแบบแผน่ ท่ีปรับมมุ ได้ รูปท่ี 2.6 จ๊ิกแบบแผน่ มมุ ฉาก การออกแบบจ๊กิ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วทิ ยาเขตขอนแกน่ TID3R

4 รูปที่ 2.7 จิก๊ แบบแซนวิช จิก๊ แบบกล่อง เป็นจิ๊กที่ถกู ทาข้ึนมามีลกั ษณะครอบคลุมชิ้นงานท้งั หมด จิ๊กแบบน้ีใชก้ บั ชิ้นงานที่ถกู ตกแต่งผิวหนา้ มาทกุ ดา้ นเรียบร้อยแลว้ รูปท่ี 2.8 จิก๊ แบบกล่อง จิ๊กแบบแชลแนล เป็นจ๊ิกที่มีแบบเป็นธรรมดาง่ายๆ มากท่ีสุดในบรรดาชนิดของแบบกล่อง ชิ้นงานจะถกู จบั ยดึ ไว้ ระหวา่ งดา้ นของจ๊ิกสองดา้ น และงานจะถกู กระทาจากดา้ นที่สาม ในบางกรณีถา้ เรามีการติดขาเขา้ ไปดว้ ยก็ จะสามารถกระทากบั จ๊ิกไดท้ ้งั สามดา้ น รูปท่ี 2.9 จก๊ิ แบบแชแนล การออกแบบจิก๊ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน วทิ ยาเขตขอนแก่น TID3R

5 จ๊กิ แบบฝาปิ ด เป็นแบบกลอ่ งชนิดหน่ึงซ่ึงมีขนาดเลก็ มีฝาปิ ด-เปิ ดได้ ทาใหง้ ่ายตอ่ การเอาชิ้นงานไส่เขา้ ไปและเอา ชิ้นงานออกไดอ้ ยา่ งสะดวก ขอ้ แตกต่างระหวา่ งจ๊ิกแบบฝาปิ ดและแบบกล่องอยทู่ ่ีขนาดของจิ๊กและตาแหน่ง ของชิ้นงาน นอกจากน้ีแบบฝาปิ ดยงั เป็นจิ๊กที่มีอุปกรณ์ช่วยคอื มีดา้ มถือทาใหง้ ่ายต่อการพาเคล่ือนท่ีไปท่ีใดท่ี หน่ึง รูปที่ 2.10 จ๊กิ แบบฝาปิ ด จิ๊กแบบหวั แบ่ง เป็นจิ๊กท่ีถกู ใชส้ าหรับการเจาะรูหรือตกแต่งอยา่ งอื่นบนชิ้นงานที่ตอ้ งการใหม้ ีระยะห่างของการ กระทาน้นั ห่างเทา่ ๆ กนั รูปท่ี 2.11 จกิ๊ แบบหวั แบ่ง จ๊ิกแบบแคร่ เป็นจ๊ิกแบบหน่ึงของโลตาร่ีจ๊ิกที่ใชส้ าหรับงานที่มีขนาดใหญม่ าก ๆ หรือมีรูปร่างเฉพาะอยา่ ง ชิ้นงานจะถกู ใส่เขา้ ไปในตวั กล่อง (Box-Type-Carrier) ซ่ึงจะถูกรองรับน้าหนกั ดว้ ยแคร่ จ๊ิกชนิดน้ีเหมาะกบั งานที่มีขนาดใหญ่และมีน้าหนกั มาก การออกแบบจ๊ิกฟิกซเ์ จอร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอีสาน วิทยาเขตขอนแก่น TID3R

6 จ๊ิกแบบป้ัม เป็นจิ๊กท่ีถูกผลิตข้ึนมาทางดา้ นการคา้ ซ่ึงผใู้ ชจ้ ะตอ้ งนาไปดดั แปลงใหใ้ ชไ้ ดก้ บั ชิ้นงานท่ีตอ้ งการจะ กระทา สาหรับแผน่ คานงดั ภายในจะทาใหจ้ ิ๊กชนิดน้ีมีความรวดเร็วในการจบั ยดึ และคลายชิ้นงานออกทาให้ ประหยดั เวลาในการทางานไดม้ าก รูปท่ี 2.12 จกิ๊ แบบป้ัม จก๊ิ แบบหลายตาแหน่ง เป็นจ๊ิกท่ีถกู ทาข้นึ มาเพ่ือใชท้ างานไดห้ ลาย ๆ อยา่ งจนเสร็จเรียบร้อยส่ิงที่สาคญั สาหรับจิ๊กชนิดน้ีคือ การวางตาแหน่งของชิ้นงานขณะท่ีตาแหน่งที่หน่ึงไดร้ ับการเจาะรูในตาแหน่งถดั ไปก็จะถกู ทารูเรียบ ส่วน อีกตาแหน่งหน่ึงกจ็ ะถูกควา้ นทารูฉากและในตาแหน่งสุดทา้ ยก็จะเป็นการเอาชิ้นงานออกและใส่ชิ้นงานเขา้ ไปใหม่ รูปที่ 2.13 จ๊กิ แบบหลายตาแหน่ง การออกแบบจก๊ิ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอีสาน วทิ ยาเขตขอนแก่น TID3R

7 ชนิดของฟิ กซ์เจอร์ สาหรับชื่อตา่ งๆที่จะใชเ้ รียกฟิ กซเ์ จอร์แต่ละชนิดน้นั โดยหลกั ใหญ่แลว้ จะพิจารณาดูจารท่ีฟิ กซ์เจอร์ เหลา่ น้นั ถูกสร้างมาอยา่ งไร ตามพ้ืนฐานทว่ั ๆ ไปแลว้ ฟิ กซ์เจอร์จะถกู สร้างข้ึนมาเพ่ือกาหนดตาแหน่งของ ชิ้นงานใหอ้ ยใู่ นตาแหน่งท่ีตอ้ งการ ดงั น้นั ฟิ กซ์เจอร์จึงถกู สร้างใหม้ ีความแขง็ แรงมากกวา่ จิ๊กสาหรับชิ้นงาน แบบเดียวกนั ฟิ กซเ์ จอร์แบบตา่ งคอื ฟิ กซ์เจอร์แบบแผ่น เป็นฟิ กซ์เจอร์ที่เป็นแบบธรรมดาที่สุด โดยพ้ืนฐานแลว้ ฟิ กซ์เจอร์ชนิดน้ีจะถกู สร้างมาจากแผน่ เรียบ ๆ ซ่ึงมีตวั จบั ยดึ ชนิดตา่ ง ๆ กนั ติดอยแู่ ละยงั มีตวั กาหนดตาแหน่งอยดู่ ว้ ย ซ่ึงจะทาหนา้ ท่ีในการจบั ยดึ และ กาหนดตาแหน่งความท่ีเป็นฟิ กซ์เจอร์แบบธรรมดาและงา่ ยๆ เป็นฟิ กซ์เจอร์ท่ีมีผนู้ ิยมใชง้ านมากที่สุดชนิด หน่ึง ฟิ กซ์เจอร์แบบแผ่นต้ังฉาก เป็นฟิ กซ์เจอร์แบบหน่ึงของฟิ กซเ์ จอร์แบบแผน่ การทางานก็คอื ชิ้นงานจะถกู กระทาในทิศทางต้งั ฉากกบั ตวั กาหนดตาแหน่งของฟิ กซ์เจอร์ ปกติแลว้ ฟิ กซเ์ จอร์แบบแผน่ ต้งั ฉากจะถูกทามุม 90 องศา แต่กม็ ี บางคร้ังจาเป็นท่ีจะตอ้ งใชม้ ุมอยา่ งอ่ืนที่ไม่ใชม้ มุ 90 องศา ซ่ึงในกรณีน้ีตอ้ งเปลี่ยนมาใชฟ้ ิ กซเ์ จอร์แบบแผน่ ต้งั ฉากแบบปรับมุมได้ รูปที่ 2.14 ฟิ กซเ์ จอร์แบบต้งั ฉาก ฟิ กซ์เจอร์แบบปากกา เป็นฟิ กซเ์ จอร์ท่ีใชส้ าหรับการทางานท่ีมีขนาดเลก็ ฟิ กซเ์ จอร์ชนิดน้ีจะมีปากกาสาหรับจบั ชิ้นงานท่ี เป็นมาตรฐาน จึงสามารถท่ีจะเปล่ียนปากกาสาหรับจบั ชิ้นงานไดอ้ ยา่ งสะดวกและรวดเร็ว ฟิ กซเ์ จอร์แบบ ปากกาเป็นฟิ กซเ์ จอร์ที่ราคาถูกท่ีสุดในบรรดาฟิ กซเ์ จอร์ที่ถูกทาข้นึ มา การออกแบบจก๊ิ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วทิ ยาเขตขอนแกน่ TID3R

8 รูปที่ 2.15 ฟิ กซ์เจอร์แบบปากกา ฟิ กซ์เจอร์แบบหัวแบ่ง เป็นฟิ กซ์เจอร์ท่ีมีลกั ษณะท่ีมีลกั ษณะคลา้ ยกบั จิ๊กแบบหวั แบ่งอยา่ งมาก ฟิ กซ์เจอร์แบบหวั แบง่ เหลา่ น้ีจะถูกใชส้ าหรับการทางานกบั ชิ้นงานท่ีจะตอ้ งการตกแตง่ ใหม้ ีช่องวา่ งหรือระยะห่างเท่าๆกนั ฟิ กซ์เจอร์แบบหลายตาแหน่ง เป็นฟิ กซ์เจอร์ท่ีถูกนามาใชเ้ ม่ือตอ้ งการๆผลิตท่ีตอ้ งการความรวดเร็วและมีปริมาณมากๆ ในขณะที่ การทางานของเคร่ืองจกั รจะตอ้ งทางานเป็นจงั หวะต่อเนื่องกนั ไปตลอด สาหรับดูเพลก็ ฟิ กซ์เจอร์เป็นแบบ หน่ึงของฟิ กซ์เจอร์แบบหลายตาแหน่ง แบบท่ีธรรมดาที่สุดโดยมีการทางานเพยี งสองตาแหน่ง รูปท่ี 2.16 ฟิ กซ์เจอร์แบบหลายตาแหน่ง การออกแบบจิก๊ ฟิกซเ์ จอร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลอสี าน วิทยาเขตขอนแกน่ TID3R

9 ฟิ กซ์เจอร์แบบโปรไฟล์ เป็นฟิ กซเ์ จอร์ที่ถูกใชเ้ ป็นตวั นาทางสาหรับการทางานท่ีกระทาตามเสน้ รอบรูปท่ีเคร่ืองจกั รไม่ สามารถไปตามทิศทางปกติได้ สาหรับเสน้ รอบรูปน้ีอาจจะเป็นเส้นรอบรูปภายในหรือภายนอกกไ็ ดเ้ ช่น แสดงการทาลกู เบ้ียว รูปท่ี 2.16 ฟิ กซ์เจอร์แบบโปรไฟล์ ประเภทของฟิ กซ์เจอร์ โดยปกติแลว้ ฟิ กซเ์ จอร์จะถูกแบบตามชนิดของเคร่ืองจกั รที่ฟิ กซ์เจอร์น้นั ๆ ถกู นาไปใชง้ านดว้ ย และสามารถจะเรียกชนิดเจาะจงไปตามการใชง้ านยอ่ ยๆไปอีกก็ได้ เช่น ถา้ ฟิ กซ์เจอร์ถูกออกแบบมาใหใ้ ชก้ บั เคร่ืองกดั มนั กจ็ ะถกู เรียกวา่ ฟิ กซ์เจอร์เคร่ืองกดั ถา้ ฟิ กซเ์ จอร์ถูกออกแบบมาใหใ้ ชก้ บั เคร่ืองกลึง มนั กจ็ ะถกู เรียกวา่ ฟิ กซเ์ จอร์เคร่ืองกลึง เป็นตน้ สาหรับรายการต่อไปนี้เป็ นการทางานการผลติ ทใี่ ช้ฟิ กซ์เจอร์ด้วยดงั นคี้ ือ งานประกอบ งานแลปปิ้ ง งานควา้ น งานกดั งานทาล่อง งานเพลนน่ิง งานเจาะรู งานเล่ือย งานข้นึ รูป งานไส งานทาเกจ งานป้ัม งานเจียระไน งานทาเกลียว งานอบชุบ งานทดสอบ งานทามมุ เรียบ งานกลึง งานตรวจสอบ งานเช่ือม และมีอีกมากมายหลายงานท่ีใชฟ้ ิ กซ์เจอร์ในการทางานดว้ ย การออกแบบจิ๊กฟิกซเ์ จอร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลอสี าน วทิ ยาเขตขอนแก่น TID3R