ตามรอยโรงเรียนช่างกลปทุมวัน ณ ซอยสามมิตร

ตามรอยโรงเรียนช่างกลปทมุ วนั ช่วงสงครามสงครามมหาเอเชียบูรพา ณ ซอยสามมติ ร วนั ที่ 8 ธนั วาคม พ.ศ. 2484 เวลาเชา้ มืด ญ่ีป่ ุนเปิ ดฉากสงครามมหาเอเชียบูรพา โดยการยกพลข้ึนบก บริเวณชายฝั่งทะเลอ่าวไทย ต้งั แต่ภาคใตข้ ้ึนมาถึงบางปู รัฐบาลญ่ีป่ ุนยื่นขอ้ เรียกร้องขอเดินทพั ผา่ นเพ่ือไป โจมตีพม่าและมลายู รัฐบาลจอมพลป. พิบูลสงครามประชุมคณะรัฐมนตรีจาเป็ นตอ้ งยอมรับขอ้ เสนอของ ญี่ป่ ุน เร่ิมตน้ สงครามมหาเอเชียบูรพา หรือสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ในภูมิภาคเอเชีย วนั ที่ 9 ธนั วาคม พ.ศ. 2484 กองทหารญ่ีป่ ุนบุกเขา้ ยดึ สถานที่ราชการและโรงเรียนหลายแห่งเป็ นท่ี พกั และท่ีทาการกองทพั เช่นโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา โรงเรียนช่างก่อสร้างอุเทนถวาย บางส่วนของ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั เป็ นตน้ เวลา 19.00 น. กองกาลงั ญี่ป่ ุนประมาณ 100 คนเศษ บุกจะเขา้ มายึด โรงเรียนช่างกลปทุมวนั ยึดทรัพยส์ มบตั ิและเครื่องจกั รของโรงเรียนไวใ้ ชเ้ ป็ นโรงงานของกองกาลงั ทหาร ช่าง เป็นเหตุใหน้ กั เรียนช่างกลปทุมวนั ตอ้ งระเหเร่ร่อนยา้ ยโรงเรียนไปตลอดช่วงสงคราม

ตามรอยโรงเรียนช่างกลปทมุ วนั ช่วงสงครามสงครามมหาเอเชียบูรพาซอยสามมิตร วนั ท่ี 8 ธนั วาคม พ.ศ. 2484 เวลาเชา้ มืด ญ่ีป่ ุนเปิ ดฉากสงครามมหาเอเชียบูรพา โดยการยกพลข้ึนบก บริเวณชายฝ่ังทะเลอ่าวไทย ต้งั แต่ภาคใตข้ ้ึนมาถึงบางปู รัฐบาลญี่ป่ ุนย่ืนขอ้ เรียกร้องขอเดินทพั ผา่ นเพ่ือไป โจมตีพม่าและมลายู รัฐบาลจอมพลป. พิบูลสงครามประชุมคณะรัฐมนตรีจาเป็ นตอ้ งยอมรับขอ้ เสนอของ ญี่ป่ ุน เร่ิมตน้ สงครามมหาเอเชียบูรพา หรือสงครามโลกคร้ังที่ 2 ในภูมิภาคเอเชีย พลโทอาเคโตะ นากามูระ เป็ นผบู้ ญั ชาการทหารญี่ป่ ุนในไทย (กองทพั งิ) วนั ท่ี 9 ธนั วาคม พ.ศ. 2484 กองทหารญี่ป่ ุนบุกเขา้ ยึดสถานที่ราชการและโรงเรียนหลายแห่งเป็ นที่ พกั และที่ทาการกองทพั เช่นโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา โรงเรียนช่างก่อสร้างอุเทนถวาย บางส่วนของ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั เป็ นตน้ ขณะที่สนามกรีฑาแห่งชาติ ถูกทหารญี่ป่ ุนเขา้ ยึดแลว้ ก็ทาลายร้ือสิ่งของ ของโรงเรียนพลศึกษา หลวงศุภชลาศยั อธิบดีกรมพลศึกษาสมยั น้นั ไดใ้ ห้มาตามอาจารยส์ ิทธิผล พลาชีวิน

จากช่างกลปทุมวนั ไปเจรจากบั ทหารญ่ีป่ ุน เพราะทา่ นเคยไปศึกษาที่ญ่ีป่ ุนพดู ภาษาญ่ีป่ ุนไดด้ ี จึงทราบวา่ เป็ น คาสั่งจากโตเกียว ใหย้ ดึ ”คิไคโคเงียวงกั โก”้ คือโรงเรียนช่างกลปทุมวนั น้นั เอง แต่ทหารญ่ีป่ ุนเขา้ ใจผิดคิดวา่ สนามกรีฑาแห่งชาติ คือโรงเรียนช่างกลปทุมวนั ท่านจึงกลบั มารายงาน น.อ. หลวงประพรรด์ิจกั รกิจ ร.น. แลว้ ช่วยกนั ขนของท่ีจาเป็ นเท่าท่ีจะขนออกได้ เวลา 19.00 น. กองกาลงั ญ่ีป่ ุนประมาณ 100 คนเศษ บุกจะ เขา้ มายึดโรงเรียน มีนกั เรียนช่างกลจานวนหน่ึงไปปิ ดประตูโรงเรียนป้องกนั จึงถูกทหารญ่ีป่ ุนคนหน่ึงใช้ ดาบซามูไรฟันนกั เรียนช่างกลชื่อนายสงวน จตั ุพร รุ่น 2482 เลขประจาตวั 238 เสียชีวิตตรงหนา้ ประตู โรงเรียน (หากใครมาย่าย่ี พวกเราพร้อมยอมพลีทุกเรือนกาย) ก่อนท่ีจะเกิดเหตุบานปลาย อาจารยส์ ิทธิผล พลาชีวนิ ออกมาเจรจา จึงทราบวา่ พลโทอาเคโตะ นากามูระ เป็ นผบู้ ญั ชาการทหารญ่ีป่ ุนในไทย (กองทพั งิ) จึงเป็นโชคตอ่ ช่างกลปทุมวนั เพราะอาจารยส์ ิทธิผล พลาชีวิน รู้จกั สนิทสนมกบั ท่าน พลโทอาเคโตะ นากามู ระ ต้งั แตต่ อนท่ีท่านไปเรียนท่ีญี่ป่ ุน เมื่อท่านแม่ทพั ทราบวา่ อาจารยส์ ิทธิผลดูแลโรงเรียนช่างกลปทุมวนั จึงมี คาสั่งห้ามทหารญี่ป่ ุนทาลายขา้ วของของโรงเรียน โรงเรียนและอุปกรณ์การเรียนจึงไม่ถูกทาลายเหมือน โรงเรียนอื่นท่ีญ่ึป่ ุนเขา้ ยดึ ญ่ีป่ ุนไดเ้ ขา้ ยดึ ทรัพยส์ มบตั ิและเคร่ืองจกั รของโรงเรียนไวใ้ ชเ้ ป็ นโรงงานของกอง กาลงั ทหารช่าง เป็ นเหตุให้นกั เรียนช่างกลปทุมวนั ต้องระเหเร่ร่อนยา้ ยโรงเรียนไปตลอดช่วงสงคราม วนั รุ่งข้ึนโรงเรียนจึงตอ้ งอพยพนกั เรียนไปอาศยั ห้องสมุดท่ีอยใู่ นตึกเยาวลยอ์ ุทิศน์ โรงเรียนมธั ยมวดั เทพศิริ นทร์ จนถึงวนั ที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2485 ไดย้ า้ ยไปทาการสอนท่ีโรงเรียนช่างเยบ็ หนงั และช่างโลหะรูปพรรณ ซ่ึงอยู่ตรงเชิงสะพานเฉลิมโลก ตาบลประตูน้า ปทุมวนั ซ่ึงได้ยา้ ยไปอยู่ท่ีตลาดน้อย เขตสัมพนั ธ์วงศ์ ตอนตน้ ปี 2485 (ซ่ึงปัจจุบนั คือโรงเรียนสารพดั ช่างเอี่ยมละออ) พ.ศ. 2487 มีคาสัง่ จากกระทรวงศึกษาธิการให้ยา้ ยโรงเรียนช่างกลปทุมวนั ออกจากโรงเรียนช่างเยบ็ หนังและช่างโลหะรูปพรรณ ที่ประตูน้า เน่ืองจากพ้ืนที่ส่วนน้ันเป็ นที่ใกล้โรงงานรถไฟมกั กะสัน ซ่ึง เคร่ืองบินฝ่ ายสัมพนั ธ์มิตรมาทิ้งระเบิดเป็ นประจา อาจจะทาให้ครูและนกั เรียนไดร้ ับอนั ตราย (ตอนน้นั มี

หลายโรงเรียนที่ใกล้จุดยุทธศาสตร์โดนระเบิด เช่นโรงเรียนเทพศิรินทร์ ท่ีใกล้สถานีรถไฟหัวลาโพง โรงเรียนเพาะช่างที่ใกลโ้ รงไฟฟ้าวดั เลียบ และสะพานพทุ ธ) ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2487 โรงเรียนไดย้ า้ ยไป เรียนภาคทฤษฎี ท่ีวดั ธาตุทอง พระโขนง ในตอนเชา้ และในตอนบ่ายใหก้ ลบั มาฝึ กงานท่ีโรงเรียนช่างเยบ็ หนงั และช่างโลหะรูปพรรณ ท่ีประตูน้า (ยงั หาที่ยา้ ยไปไมไ่ ด)้ การเรียนการสอนเป็นไปดว้ ยความยากลาบาก เนื่องจากระยะทางระหวา่ งสถานที่เรียนภาคปฏิบตั ิและภาคทฤษฎีอยไู่ กล ลาบากต่อการเดินทางของนกั เรียน ทาให้การเรียนการสอนไม่ประสบความสาเร็จเท่าที่ควร โดยไดท้ าการเรียนการสอนอยเู่ พียง 3 เดือนเศษ เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2487 อาจารยส์ ิทธิผล พลาชีวินไดไ้ ปขอใชท้ ่ีดินของนายทองห่อ เช็งสุทธา (นายห้าง สามมิตรยนต์) ท่านสนิทสนมกบั อาจารยส์ ิทธิผล พลาชีวิน ก่อสร้างสถานที่เรียนชวั่ คราว ท่ีซอยสามมิตร (สุขุมวิท 16 ปัจจุบนั คือบริเวณส่ีแยกอโศกมนตรีดา้ นถนนรัชดาภิเษกที่ไปศูนยป์ ระชุมแห่งชาติสิริกิต์ิ) อยู่ หลงั บา้ นนายหา้ ง จึงยา้ ยนกั เรียนมาเรียนที่น้ีท้งั ภาคปฏิบตั ิและภาคทฤษฎี นายทองห่อ เช็งสุทธา เอ แล้วโรงเรียนเราท่ีซอยสามมิตรอยู่ตรงไหน แรกที่ก็ไม่รู้ว่าซอยสามมิตร ที่ถนนสุขุมวิทอยู่ ตรงไหน จึงหาขอ้ มูลในอินเตอร์เน็ท พบว่าซอยสามมิตรปัจจุบนั คือซอยสุขุมวิท 16 ไม่ข้อมูลอ่ืนที่เป็ น เบาะแสในการหาที่ต้งั โรงเรียนเลย ไม่วา่ เบาะแสของนายห้างทองห่อ จึงไปสารวจพ้ืนที่จริง คร้ังแรกกวา่ จะ พบซอยสุขุมวทิ 16 ก็เดินวนอยูห่ ลายรอบ เพราะพอซอยสุขุมวิท 14 เดินมาซอยต่อไปดนั กลายเป็ นซอย สุขุมวิท 18 หรือวา่ ถนนรัชดาภิเษก ที่ตดั ใหม่ออกจากแยกอโศกมนตรีไปคลองเตยคือซอยสุขุมวทิ 16 เมื่อ เดินสารวจจึงพบวา่ ปากซอยสุขมุ วทิ 16 อยหู่ ลงั อาคาร Exchange Tower แสดงวา่ ปากซอยเดิมท่ีติดกกบั ถนน สุขมุ วิทปัจจุบนั กลายเป็ นส่วนหน่ึงของถนนรัชดาภิเษก จึงเดินเขา้ ไปสารวจในซอย พบวา่ ซอยน้ีทะลุไปได้ อีกหลายซอย อาคารช่วงตน้ ซอยเป็ นอาคารสูงแบบคอนโด ส่วนดา้ นในซอยจะเป็ นบา้ นเรือนท่ีมีอายุไม่มาก นกั ไดไ้ ปเดินสารวจซอยอยู่ 5 คร้ัง กไ็ มม่ ีจุดใดน่าสงั เกต สงสัยโรงเรียนเราท่ีซอยสามมิตรคงไม่สามารถระบุ ที่ต้งั ได้

ตน้ ปี พ.ศ. 2555 ไดร้ ับเชิญจากสถาบนั เทคโนโลยปี ทุมวนั ให้เป็ นกรรมการจดั ทาหนงั สื อครบรอบ 80 ปี สถาบนั ไดต้ ิดต่ออาจารยป์ รีชา ทรัพยส์ มบูรณ์ซ่ึงเป็ นอาจารยผ์ มท่ีเทคนิคกรุงเทพ ฯ ซ่ึงท่านจะเล่าเร่ือง ท่ีเทคนิคกรุงเทพ ฯ แยกออกมาจากช่างกลปทุมวนั เพื่อสอบถามขอ้ มูล จึงทราบวา่ ท่านเป็ นนกั เรียนช่างกล ปทุมวนั รุ่น 2487 จึงถามวา่ อาจารยเ์ ป็ นนกั เรียน รุ่นท่ีเรียนท่ีซอยสามมิตรซิครับ ท่านบอกวา่ ใช่ จึงสอบถาม ท่ีต้งั ของโรงเรียนที่ซอยน้ี ท่านเล่าใหฟ้ ังวา่ หอ้ งเรียนปลูกแบบอาคารชวั่ คราวหลงั คามุงจาก โรงเรียนปลูกใน ท่ีดา้ นหลงั ต่อจากบา้ นนายห้าง ซ่ึงบา้ นนายห้างอยู่ปากซอยติดถนนสุขุมวิทอยูด่ า้ นซ้าย ส่วนดา้ นขวาของ ซอยเป็ นโรงเรียนของลูกสาวนายห้าง จึงไปเดินสารวจอีกคร้ัง ประมาณการไดว้ ่าท่ีต้งั ของบ้านนายห้าง ปัจจุบนั คือตน้ ถนนรัชดาภิเษกที่ติดกบั ถนนสุขุมวิทกบั ดา้ นหนา้ ของอาคาร Exchange Tower ส่วนบริเวณ ท่ีต้งั โรงเรียนน่าจะอยใู่ นบริเวณดา้ นหลงั อาคาร Exchange Tower แผนท่ีที่ต้งั ของโรงเรียนที่ซอยสามมิตรในสมยั 2487 - 2489

แผนท่ีบริเวณซอยสามมิตรในปัจจุบนั รูปถ่ายอาคาร Exchange Tower

ตน้ ถนนรัชดาภิเษก ด้านสี่แยกอโศกมนตรี ซ่ึงเดิมเป็ นปากซอยสามมิตรหรือซอยสุขุมวิท 16 ปัจจุบนั ปากซอยขยบั ไปอยู่หลงั อาคาร Exchange Tower และจุดที่ต้งั โรงเรียนช่างกลท่ีซอยสามมิตรคือท่ี ส่วนหลงั ของอาคาร Exchange Tower ตรงจุด A 18 สิงหาคม พ.ศ. 2488 ญ่ีป่ ุนประกาศยอมแพส้ งคราม ทหารของฝ่ ายสมั พนั ธมิตรเขา้ ยดึ โรงเรียนต่อ จากญี่ป่ ุน โรงเรียนช่างกลปทุมวนั ยา้ ยกลบั มาทาการสอนท่ีโรงเรียนช่างหนงั และโลหะพรรณ ท่ีประตูน้า วนั ที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2489 โรงเรียนไดย้ า้ ยกลบั มาเปิ ดการสอนที่โรงเรียนช่างกลปทุมวนั ตามเดิม จนถึงปัจจุบนั

แหล่งข้อมูลอ้างองิ - อาจารยป์ รีชา ทรัพยส์ มบูรณ์ นกั เรียนช่างกลปทุมวนั รุ่น 2487 เลขประจาตวั 751 อดีตอาจารย์ โรงเรียนช่างกลปทุมวนั พ.ศ. 2490 – 2496 อดีตอาจารยว์ ิทยาลยั เทคนิคกรุงเทพ ฯ ปี พ.ศ. 2496 – 2530 สืบค้นเรื่องราวและเรียบเรียงโดย นายประเสริฐ แซ่อ๊ึง ปวช. ช่างวทิ ยแุ ละโทรคมนาคม รุ่น 50 เลขประจาตวั 15697