ХИМИЙН ЦАХИМ НОМ 6-Р АНГИ

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ СУРАЛЦАХУЙН ҮР ДҮНГИЙН ШАЛГУУРТ СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВРЫН ЦАХИМ НОМ ХАМРАХ ХҮРЭЭ: 6-Р АНГИ БОЛОВСРУУЛСАН : СОД –ЭРДЭМ ХИМИЙН БАГШ Д.НАРАНТУЯА \\ТЭРГҮҮЛЭХ\\ НУТГИЙН АВАРГУУД ХИМИЙН БАГШ Ц.ОТГОНБЯМБА\\ТЭРГҮҮЛЭХ\\ ТҮНЭЛ ЕБС ХИМИЙН БАГШ Д.ПҮРЭВСҮРЭН\\ТЭРГҮҮЛЭХ 2022 ОН 1

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ :1 БОДИСЫН ТӨЛӨВ, ТӨЛВИЙН ШИЛЖИЛТ Дэд агуулга Суралцахуйн үр дүн Суралцахуйн үр дүнгийн шалгуур Гүйцэтгэлийн түвшин Суралцахуйн зорилт буюу суралцагчийн 6.1.1 Ялгаатай 6.1.1.1 Хатуу, шингэн, хий дэх хүрэх үр дүн 6.1.а төлөвт оршиж жижиг хэсэг түүний хөдөлгөөн Хатуу, шингэн, хийн байгаа бодисын төлвийн шилжилтийг жижиг IV түв IV түвши төлөвт орших шинж чанар, хэсгийн загвараар бодисын шинж төлвийн загварчилдаг IVтүвшин чанарыг бодисын шилжилтийг 6.1.1.2 Хатуу ,шингэн, хий дэх ЖХО-р тайлбарлах жижиг хэсгийн жижиг хэсгийн төрх байдалд 6.1.б Бодисын загвараар үндэслэн бодис материалын төлвийн өөрчлөлтийг тайлбарладаг. шинж чанарыг таамаглаж ЖХО-р тайлбарлах чаддаг ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ТҮВШИН: Суралцахуйн Гүйцэтгэлийн түвшин үр дүнгийн I II III IV шалгуур 6.1.1.1 Хатуу, Өгсөн жишээг Жижиг хэсгийн Бодисын жижиг Халаах юмуу хөргөх шингэн, хий дэх бодисын төлөв, хэсгийн загварт үеийн бодисын жижиг жижиг хэсэг төлвийн загвараас бодисын тохирох бодисын хэсгийн хөдөлгөөний түүний шилжилтээр нь төлөв, төлвийн өөрчлөлтийг жижиг хөдөлгөөн ялгадаг. төлөв, төлвийн хэсгийн загвараар төлвийн шилжилтийг шилжилтийн дүрсэлдэг. шилжилтийг Халаах,хайлах,уурш таамагладаг. жишээг гаргадаг. жижиг хэсгийн их хөргөх,хөлдөх Буцлах ,уурших загвараар зэрэг үзэгдлийн Хайлах ба буцлах Буцлах уурших үзэгдлийн төсөөтэй ба загварчилдаг явцад бодисын цэгийн тоон үзэгдэл төлвийн ялгаатай талыг жижиг жижиг хэсгийн хэсгийн загвараар 6.1.1.2 Хатуу хөдөлгөөн,эмх цэгц өгөгдлөөс бодисын шилжилттэй тайлбарладаг. ,шингэн, хий хэрхэн орших төлвийг холбоотой дэх жижиг өөрчлөгдөхийг Бодисын хэлбэр дүрс, хэсгийн төрх дүрсэлдэг. баримжаалдаг. болохыг эзлэхүүн урсамтгай байдалд Бодисын хатуу туршилтаар чанараас нь бодисын үндэслэн бодис ,шингэн,хийн төлөвт төлөв улмаар жижиг материалын жижиг эмх цэгц нотолдог. хэсгийн эмх цэгц, шинж чанарыг хөдөлгөөн хөдөлгөөн таталцлын таамаглаж таталцлын хүчийг Бодисын Хатуу шингэн,хий хүчийг тогтоодог. чаддаг жижиг хэсгийн хатуу,шингэн хийн загвараар бодисын жижиг дүрсэлдэг. төлөвт жижиг хэсгийн хэсгийн эмх цэгц эмх цэгц хөдөлгөөн хөдөлгөөн таталцлын хүчээр таталцлын хүчээр хэлбэр, эзлэхүүн хэлбэр дүрс, урсамтгай чанарыг эзлэхүүн тодорхойлдог. урсамтгай чанараар нь эрэмбэлдэг. СОНГОХ ДААЛГАВАР 1. Тодорхой орон зай эзэлж байгаа масстай биетийг юу гэх вэ?/1 оноо/ А. Бодис В. Жижиг хэсэг С. Хими D. Төлөв байдал 2. Усыг халаахад түүнийг бүрдүүлэгч жижиг хэсэгт хэрхэн нөлөөлдөг вэ? /1оноо/ А. Жижиг хэсгийн хөдөлгөөн хурдан болдог В.Жижиг хэсгийн хөдөлгөөн удааширдаг С.Жижиг хэсэгт нөлөөлөхгүй D.Зөв хариулт алга. 2

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 3. “Хатуу-шингэн –хий” гэсэн эрэмбэд тохирох хариултыг сонгоно уу /1 оноо/ А. Тоосго-ус- агаар B. Ёотон – агаар – ус C. Тоосго – усны уур – агаар D. Тоосго – агаар – ус 4. Зургийн дарааллын дагуу тухайн биет ямар төлөвт оршиж байгааг зөв тодорхойлсон эгнээг ол. А. Хий,шингэн,хатуу,хатуу В.Шингэн,хатуу,хий, шингэн С. Хатуу,Шингэн,Хий,хатуу D. Хатуу, хий, шингэн,хий 5. Дараах үзэгдлийг төлөвийн шилжилтийн нэртэй нь зөв харгалзуулна уу? /4х0,5=2 оноо/ А. Зайрмаг цамцан дээр гоожих 1. Хөлдөх Б. Данхны таган дээр ус тогтох 2. Уурших В. Өвөл голын ус мөстөх 3. Хайлах Г. Угаасан нойтон хувцас хатах 4. Конденсац А. 1A,2Б,3C,4Г В. 1В,2Г,3А,4Б С. 1Б,2В,3А,4С D. 1В,2А,3Б,4Г 6. Дараах өгүүлбэрт тохирох хариултыг сонгоорой. Жижиг хэсгүүд нь .......................учир шингэн нь урсах чадвартай байдаг. /1 оноо/ А. Хоорондоо маш хүчтэй таталцдаг B. Ойрхон, эмх цэгцтэй байдаг C. Бие биенээсээ хамааран хөдөлдөг D. Маш хол зайтай байдаг 7. Сүү , ёотон, төмөр утас, хөлдөөсөн сүү, тоосго зэрэг өгөгджээ. Эдгээр бодис материалиудаас шинж чанарын хувьд сондгой өгөгдлийг учирлан тайлбарласан эгнээг сонгоорой. А.Сүү: Учир нь шингэн, бусад нь хатуу төлөвтэй бодис материал юм. B.Ёотон: Учир нь түүний жижиг хэсэг бусад өгөгдсөн бодисын жижиг хэсгээс огт өөр С.Хөлдөөсөн сүү: Учир нь шингэн төлөвөөс хатуу төлөв рүү шилжсэн байна. D.Сондгой шинж чанартай бодис алга: Учир нь бүгд хатуу төлөвт оршиж байна. 8. Ямар үзэгдлийг буцлах гэдэг вэ? /1 оноо/ А.Шингэн төлөвөөс хий төлөвт шилжихийг B. Хатуу төлөвөөс хийн төлөвт шилжихийг C. Хийн төлөвөөс хатуу төлөвт шилжихийг D. Хатуу төлөвөөс шингэн төлөвт шилжихийг 9. Хоолны давсны хайлах цэг 8040С, буцлах цэг нь 14130С болно. Хоолны давс 10000С-д ямар төлөвт байх вэ? /1 оноо/ А.Хий В. Шингэн С.Хатуу D. Аморф 3

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 10. Дараах мэдээллийг уншаад үнэн худлыг тодорхойлно уу? /1 оноо/ Хатуу төлөвөөс шингэн төлөвт Хайлах үзэгдэл X шилждэг Y Хийн төлөвөөс шингэн төлөвт учраас шилждэг Шингэрэх үзэгдэл Шингэн төлөвөөс хий төлөвт Хөлдөх үзэгдэл Z шилждэг A Б В X Үнэн Үнэн Худал Y Худал Үнэн Худал Z Үнэн Худал Үнэн 11. Шингэн төлөвөөс хатуу төлөвт шилжихэд ямар өөрчлөлт гарч болох вэ. /1 оноо / А. Жижиг хэсгүүд сул хүчээр таталцана. В. Жижиг хэсгүүд хоорондоо таталцахгүй хол байрлана. С. Жижиг хэсгийн хоорондох таталцах хүч өөрчлөгдөхгүй D. Жижиг хэсгүүд нь хүчтэй таталцан нягт байрлана. 12. Жижиг хэсгүүд бие биетэйгээ ойрхон нягт байрласан, хэлбэлзэх хөдөлгөөнтэй гэсэн тайлбарт аль жижиг хэсэг тохирох вэ. Загвар зургийг сонгоно уу. /1 оноо / А . В. C. D. 13. Ус 3-н төлөвт оршдог бөгөөд төлвийн шилжилт дараах cхемийн дагуу явагджээ. Хатуу- Шингэн- Хий Дарааллын дагуу бодисын төлвийн шилжилтийг сонгон дугуйл. / 1 оноо / А. Хайлах,хөлдөх- уурших В. Хөлдөх, хайлах,уурших С. Уурших,хөлдөх, буцлах D. Хөлдөх,буцлах,царцах 14. Бодисыг халаахад жижиг хэсгийн хөдөлгөөнд ямар өөрчлөлт гарах вэ? /1 оноо/ Өөрчлөгдөхгүй B. Хурдасдаг C. Удааширдаг D. Тогтворжино 15. Багш сурагч А-д бодисын жижиг хэсгийн зураг өгч ,тохирох төлвийг бичих даалгаврыг байдлаар гүйцэтгэсэн бол даалгаврыг гүйцэтгэж зөв хийсэн эсэхийг шалгаж өөрсдийн гүйцэтгэлээ дугуйл. Таны гүйцэтгэл А. Шингэн, хатуу, хий B. Шингэн, хий , хатуу C. Хий, шингэн, хатуу D. Хатуу, шингэн, хий 4

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ЗАДГАЙ ДААЛГАВАР 16. Зургийг сайтар ажиглаад доор өгөгдсөн даалгаврыг гүйцэтгээрэй. Х У Z Даалгавар 1. Х,У,Z - ямар бодисын жижиг хэсэг вэ. Х ................... У .................. Z ................... Даалгавар 2. Эдгээр жижиг хэсгүүдээс тогтож болох бодис,материалын жишээг гаргана уу. Х бодис ...................................... У бодис ................................... Z бодис Даалгавар 3. Бодисын төлвийн шилжилтийг нэрлэн бичээрэй. А үзэгдлийн нэр:........................... В үзэгдлийн нэр:....................... С үзэгдлийн нэр:............................. Даалгавар 4. Х төлвөөс У төлөвт шилжихэд жижиг хэсгийн таталцалын хүч..................., жижиг хэсгүүд шилжих ...................болдог. \\нөхөх үгс: ихсэх,буурах,шилжих,зайтай,зайгүй,урсамтгай\\ 17. Схем зургийг ажиглаад дараах даалгаврыг хийж гүйцэтгээрэй. /4оноо/ a) 2, 3 гэсэн дугаартай бодисын төлөвийг хоосон дөрвөлжин дотор жижиг хэсгийн загварын дагуу дүрслээрэй. b) 3-р төлөвөөс 2-р төлөвт шилжих В үзэгдлийг нэрлэнэ үү. I. В үзэгдэл:...................................................................................... II. В үзэгдэлд тохирох жишээ гаргана уу? .................................................................. c. А үзэгдлийг нэрлэж энэ үед өөрчлөгдөх бодисын төлөвийн өөрчлөлтийг жижиг хэсгийн онолоор тайлбарлана уу. I.А үзэгдлийн нэр: ......................................................................... II.Хэлбэр дүрс ............................................................................... III.Жижиг хэсгийн хоорондын таталцал.............................................. IV. Жижиг хэсгийн хөдөлгөөн............................................................. V. Жижиг хэсгийн хоорондын зай:..................................................... 5

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 18. Шилэн аяганд нэгэн бодисын төлөвийн шилжилтийг харуулжээ. Зургийг сайтар ажиглаад доорх даалгаврыг гүйцэтгэнэ үү. А. Аль нь буцлах үзэгдлийг илэрхийлж буйг сонгон бичнэ үү. ……………………………….. B.Буцлах уурших үзэгдлийн ялгааг учирлан тайлбарлаарай. ....................................................................................... ....................................................................................... C.Амьдрал ахуй дээрх буцлах, уурших үзэгдлийн жишээ гаргаарай. Буцлах: .................................................................................................................... Уурших: ................................................................................................................... 19. Хүснэгтэд “Усны буцлах цэгийн өөрчлөлтийг “хэмжсэн туршилтын үр дүнг тэмдэглэсэн мэдээлэл өгөгджээ. Хугацаа /t, мин/ 5 10 15 20 30 Температур /t0/ 20 60 100 100 100 А даалгавар : Мэдээллийг ашиглан график байгуулна уу /1 оноо/ Б. Даалгавар: Ердийн нөхцөлд ус ямар температурт буцалдаг вэ? ______ 0С /1 оноо/ В. Даалгавар: Ус 15 минутын дараа ямар төлөвт шилжсэн бэ? /1 оноо/ ........................................төлөвт. 6

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 20. А даалгавар:8-аар тэмдэглэсэн үзэгдлийг нэрлэж энэ үеийн бодисын төлөвийн өөрчлөлтийг жижиг хэсгийн онолоор тайлбарлана уу. I.Үзэгдлийн нэр: ……………………………… II.Үзэгдлийн үе дэх жижиг хэсгүүдийн өөрчлөлтийг жижиг хэсгийн онолоор тайлбарла. .............................................................................. ................................................................................................................ III.Тохирох жишээ гаргаарай. ...................................................................... В. Даалгавар: С нь бодисын ямар төлөвийг илэрхийлж байна вэ? I.Төлөвийн нэр:.............................…. II.С бодисын төлөвийн орчны температурыг бууруулах үед жижиг хэсгийн хөдөлгөөн хэрхэн өөрчлөгдөх вэ? Түүнийг жижиг хэсгийн онолоор тайлбарлан бичнэ үү. ............................................................................. ............................................................................................................... III. 10 дугаартай үзэгдлийн эсрэг үзэгдлийг нэрлэж бичнэ үү. ............................................................................................................. С даалгавар: Урсамтгай, амархан шахаж болдог шинжтэй төлөвийг илэрхийлж буй зураглалын үсгэн тэмдэглэгээг бичнэ үү. I Төлөвийг илэрхийлсэн тэмдэглэгээ: ………………...................... ......................................................................................................................... II.Төлөвийн нэр: ................................................................................................................................................................. III.Төлөвийн жижиг хэсгийн хоорондын таталцал.................................................................................................... D даалгавар : Жижиг хэсгүүд нь өөрийн байрлалын ойролцоо зөвхөн чичирхийлэх хөдөлгөөн хийдэг төлөвийг нэрлэнэ үү. I.Төлөвийн нэр: ........................................................................................................................................................... II. Дээрх зурагт байгаа ямар тэмдэглэгээ энэ төлөвийн шинжид тохирч байна вэ? ...................................................................................................................................................................... ......... 7

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ :2 МАТЕРИАЛЫН ШИНЖ Дэд агуулга Суралцахуйн үр дүн Суралцахуйн үр дүнгийн Гүйцэтгэлийн түвшин Суралцахуйн зорилт шалгуур буюу суралцагчийн Х.6.2а Өдөр тутмын 6.2.1 Өдөр тутам 6.2.1.1 Материалын шинж хүрэх үр дүн материал, тэдгээрийн хэрэглэдэг материалыг чанарыг туршилт, ажиглалтын үр дүнд IVтүвшин шинж чанарыг ус шингээх, гэрэл үндэслэн ангилдаг тодорхойлох нэвтрүүлэх, цахилгаан IV 6.2.1.2 Физикийн шинж Материалын Х6.2б Металл ба дулаан дамжуулах зэрэг чанарт үндэслэн химийн ус шингээх, металл биш шинжтэй шинж чанарт үндэслэн элементийг металл , металл тусгаарлах, гэрэл биш болохыг нотлон нэвтрүүлдэг, материалын ялгааг ангилдаг. харуулдаг. нэвтрүүлдэггүй тогтоох шинжид үндэслэн хэрэглээг ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ТҮВШИН: тодорхойлдог Суралцахуйн Гүйцэтгэлийн түвшин үр дүнгийн I II III шалгуур Ажиглалтын Туршилтын үр дүнд Туршилтын үр 6.2.1.1 үр дүнд өгсөн өгсөн материалыг дүнд үндэслэн Материалын материалыг ус шингээх, гэрэл нэг төрлийн шинж чанарыг ангилдаг нэвтрүүлэх, материалуудыг туршилт, цахилгаан, дулаан ус нэвтрүүлэх, ажиглалтын үр дамжуулах гэрэл нэвтрүүлэх, дүнд үндэслэн чанараар нь цахилгаан, дулаан ангилдаг ангилдаг дамжуулах чанараар нь эрэмбэлдэг 6.2.1.2 Физикийн Металл, Металл, металл Металл, металл Танил бус шинж чанарт металл бишийн бишийн түгээмэл бишийн түгээмэл материалын шинж үндэслэн түгээмэл шинж шинж чанар (төлөв, шинж чанар (төлөв, чанарт үндэслэн химийн чанар (төлөв, гялтгана, уян чанар, гялтгана, уян чанар, металл, металл элементийг гялтгана, уян бат бэх, цахилгаан, бат бэх, цахилгаан, биш гэж ангилдаг металл, металл чанар, бат дулаан дамжуулах дулаан дамжуулах биш болохыг бэх зэрэг)-ыг чанар, давтагдах чанар, давтагдах нотлон тоочдог зэрэг)-ыг тоочдог зэрэг)-ыг тоочдог харуулдаг. ҮНЭЛГЭЭНИЙ ДААЛГАВАР: СОНГОХ ДААЛГАВАР: 1. Цахилгаан дамжуулдаг материалаас тогтсон биетийг сонгоно уу. /1 оноо / А. Хуванцар саваа В.Мөнгөн ялтас С.Шилэн хутгуур D. Хөвөн даавуу 2. Хатуу боловч ямар нэгэн үйлчлэлийн үр дүнд амархан эвдэрч, хэмхэрдэг материалийг ............. гэнэ. /1 оноо / А. Зөөлөн B.Хэврэг C.Уян хатан D. Бат бөх 3. Гэрэл тусгахад түүнийг нэвтрүүлдэг материалыг сонгоно уу. /1 оноо / А. Шил B. Төмөр B. Мод C. Цаас 4. Дулаан сайн дамжуулдаг материалыг сонгоно уу. /1 оноо / A. Шил B. Төмөр C. Мод D. Цаас 8

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 5. Тунгалаг бус материалыг аль нь болохыг сонгоно уу. /1 оноо / 6. Хатуу материалыг татах сунгах зэрэгт хэлбэрээ өөрчилж байвал. ................. гэнэ. /1 оноо / А. Зөөлөн B. Хэврэг C. Уян хатан D. Бат бэх 7. Зэс нь цахилгаан сайн дамжуулдаг материал юм. Энэ нь ямар материал вэ? /1 оноо / А. Хэврэг B. Зөөлөн C. Металл D. Металл биш 8. Дараах материалуудын цахилгаан дамжуулах шинжийг зөв харгалзуулсан хэсгийг олно уу/1 оноо / 1. Хөнгөнцагаан 2. Мод а. Цахилгаан дамжуулна 3. Хуванцар b. Цахилгаан дамжуулахгүй 4. Зэс 5. Төмөр А. 1a 2b 3 b 4a 5a B. 1b 2a 3a 4b 5b C. 1a 2a 3b 4b 5a D. 1a 2b 3a 4b 5a 9. Гараар тэмтрэхэд таатай мэдрэгдэж байвал түүнийг................... материал гэнэ. /1 оноо / А. Хатуу B. Хэврэг С. Уян хатан D. Зөөлөн 10. Хүснэгтэн мэдээллийг уншаад хэдэн үнэн хариултыг байгааг олж дугуйл. Материалын шинж Үнэн Зэс утас цахилгааныг сайн дамжуулдаг Металл шинжтэй материал нь хатуу, шингэн, хийн төлөвт оршдог D.5 Металл шинжтэй материал нь дулаан сайн дамжуулдаг Металл биш шинжтэй материал хэврэг, бутрамтгай байдаг Металл биш шинжтэй материал нь дулаан сайн дамжуулдаг Металл биш шинжтэй материал тасалгааны температурт хатуу A. 1 B.2 C.3 11. Ямар материал сүүдэр үүсгэдэг вэ? А. Тунгалаг В. Тунгалаг бус С. Тунгалаг ба тунгалаг бус D. Аль алинд нь сүүдэр үүснэ. 12. Дараах зураг нь тунгалаг болон тунгалаг бус материалын алийг нь дүрслэн зурсан байна вэ? A. Тунгалаг ба тунгалаг бус В. Тунгалаг бус С. Тунгалаг D. бүгд мөн 9

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 13. Мөнгө, хөнгөнцагаан,төмөр эдгээр металлыг цахилгаан дамжуулах шинж ихсэх дарааллаар аль нь зөв байрлуулсан байна вэ? А. Төмөр- хөнгөнцагаан-мөнгө В. Хөнгөнцагаан-мөнгө-төмөр С. Хөнгөнцагаан -төмөр-мөнгө D. Мөнгө- хөнгөнцагаан-төмөр 14. Ямар материал дулаан сайн дамжуулдаг вэ? А. Хэврэг В. Хуванцар С. Металл D. Металл биш 15. Ямар материал давтагдаж, сунгагддаг, гялалздаг вэ? А. Хэврэг В. Хуванцар С. Металл биш D. Металл ЗАДГАЙ ДААЛГАВАР: 16. А, Б, В материалын шинж чанарыг тодорхойлсон туршилтын үр дүн өгөгджээ. \\Хүснэгт.1\\ А Хатуу боловч ямар нэгэн Нугалахад Ус Гэрэл тусгахад үйлчлэлийн үр дүнд хугардаг шингээдэггүй сүүдэр үүсдэг амархан эвдэрч, хэмхэрдэг Б Хатуу материалыг татах, Нугардаг, Ус огт Гэрэл тусгахад сунгах зэрэгт хэлбэрээ сунадаг шингээдэггүй сүүдэр үүсдэг өөрчилдөг. В Гараар тэмтрэхэд таатай, Нугардаг. Ус сайн Гэрэл тусгахад зөөлөн мэдрэгддэг. шингээдэг сүүдэр үүсдэг A. Дээрх хүснэгтэнд өгөгдсөн мэдээллийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгээрэй. Цэгийн оронд материалын тохирох үсгэн тэмдэглэгээг бичээрэй. /0,5*3=1,5оноо/ Зөөлөн .............................. I.Хэврэг ............................... II.Уян .................................... B.Дээрх материалтай ижил шинж чанартай материалыг гүйцээж бичээрэй. А материалтай ижил шинжтэй материалыг нэрлээрэй. /0,5*6=3оноо/ Шилэн аяга, ........................................., .................................... Б материалтай ижил шинжтэй материалыг нэрлээрэй. ........................................., үсний боолт, ................................... В материалтай ижил шинжтэй материалыг нэрлээрэй. ........................................., ..........................................., хүзүүний ороолт C. Хүснэгт.1-д илэрхийлсэн А, Б, В материалын зургийг ажиглаад амьдрал ахуйд хэрэглэдэг хэрэглээг тайлбарлаарай. /1*3=3оноо/ А. ........................................................................................................................................... Б. ......................................................................................................................................... В. ....................................................................................................................................... 10

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 17. Өгөгдсөн зургийг ажиглаад дараах даалгаврыг хийж гүйцэтгээрэй. A.Ус шингээхгүй материалын дугаарыг тэмдэглээрэй. .............................../0,5оноо/ Ямар материал ус шингээдэггүй вэ? Тайлбарлаарай. /1оноо/ ............................................................................................................................ B.Өгөгдсөн зургийг ажиглаад ус шингээх шинжийн буурах дарааллаар байрлуулсан дугаарыг зөв харгалзуулан бичнэ үү? \\0,25*5=1,25оноо\\ ....................................................................................................................................... C.Ус шингээхгүй шинжийг нь ашиглаад ахуйд хэрэглэгдэх хэрэглээ чухлаас нь бичээрэй. /1*3=3оноо/ 1. Бодисын ус шингээдэггүй шинжийг ашиглан барилгын материал хийдэг. Энэ нь төмөр дээвэр, тоосгон байшин зэрэг юм. 2. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................... 3. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................... 18. Гэрэл нэвтрүүлдэг материалыг тунгалаг, гэрэл нэвтрүүлдэггүй материалыг тунгалаг бус материал гэж ангилдаг. A. Өгөгдсөн зургийг ажиглаад гэрэл нэвтрүүлдэг ба нэвтрүүлдэггүй метариалын тэмдэглэгээг бичээрэй. /0,5*2=1оноо/ 1. ........................... 2. ........................... B. А ба Б эгнээний аль нь гэрэл нэвтрүүлдэг материалууд байна вэ?............... /0,5оноо/ C. Ямар материал гэрэл нэвтрүүлдэг вэ? ............................................ D. Гэрэл нэвтрүүлдэг материалыг амьдрал ахуйдаа хэрхэн хэрэглэдэг вэ? Хэрэглээг харуулсан жишээ 2-ыг бичээрэй. Жишээ нь: загасны аквариум хийдэг /1*2= 2оноо/ 1.................................................................................................................................... 2. .................................................................................................................................... E. Б эгнээ ямар материал вэ? ........................................................... \\0,5оноо\\ 11

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ F. Модонд яагаад сүүдэр үүссэн бэ? Тайлбарлаарай. ...................................................... ......................................................................................................................../1оноо/ Сүүдэр том, жижиг үүссэн шалтгааныг учирлан тайлбарлаарай? ............................................................................................................................................................. ......................................................................................................................... G. Нарны шил зүүснээр гэрэл нэвтрэх шинжид хэрхэн нөлөөлдөг вэ? /1оноо/ ............................................................................................................................ H. Нарны шил зүүх нь ямар ашигтай вэ? Тайлбарлаарай. /1оноо/ ......................................................................................................................................................................... ...... ....................................................................................................... 18. Зургийг ажиглаад дараах даалгаврыг хийж гүйцэтгээрэй. А .А, Б, В материалаар хийсэн халбаган дээрх тосны аль нь хурдан хайлах вэ? /0,5оноо/ ........................................................................ B.Ямар материал дулааныг сайн дамжуулдаг вэ? /0,5оноо / ......................................................................... C.Тос хурдан хайлсан шалтгааныг тайлбарлана уу? /1 оноо / ...................................................................... ...................................................................... D. Дулаан муу дамжуулдаг, дамжуулдаггүй материалыг нэрлэж, жишээ гаргаарай. /1оноо / ................................................................................................................. .................................................................................................................. E. Металл савыг халааж хоол цайгаа болгоод гаргахдаа бариулыг бээлий, алчуурын аль нэгээр жийрэглэж гаргадаг. Шалтгааныг тайлбарлаарай./1оноо / ....................................................................................................................... ..................................................................................................................... 12

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ F. Хайруулын тавагны бариулыг резин болон хуванцраар бүрсэн байдаг. Яагаад бүрдэг шалтгааныг материалын шинжид үндэслэн тайлбарлана уу. ............................................................................................................................................................. .......................................................................... 19. A. А ба Б материалыг ажиглаад доорх хүснэгтийг ангилаарай. /0,5*2=1/ Материалын металл шинж Материалын металл биш шинж B. Ямар материал цахилгаан дамжуулж, гэрэл асаах вэ? ................................../1оноо / C. Түлхүүр үгийг ашиглан металл, металл биш материалууд ямар шинжээрээ ялгаатай болохыг тоочин бичиж, дүгнэлт гаргана уу./цахилгаан, дулаан сайн дамжуулна, дамжуулахгүй, уян хатан, давтагдаж сунгагдана, хэврэг, бутрамтгай /1*2=2оноо / Ялгаа: Материалын металл шинж Материалын металл биш шинж ........................................................ ............................................................ ........................................................ ...................................................... ...... ........................................................ ............................................................. ........................................................ ...................................................... ....... ........................................................ ............................................................. Дүгнэлт: .......................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................... D. Мөнгө нь зэсээс цахилгаан дамжуулах чанараараа илүү сайн байсан ч цахилгааны утас хийдэггүй шалтгааныг тайлбарлаарай. /1оноо / ............................................................... ............................................................... ............................................................... E. Гоёл чимэглэлийг алт, мөнгөний ямар шинжид үндэслэн хийдэг вэ? /1оноо / ................................................................... ................................................................... 13

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ :3 ХҮЧИЛЛЭГ БА СУУРЬЛАГ ШИНЖ Дэд агуулга Суралцахуйн үр дүн Суралцахуйн үр дүнгийн Гүйцэтгэлийн түвшин Суралцахуйн зорилт шалгуур буюу суралцагчийн хүрэх үр дүн Х.6.3а Индикатор 6.3.1.1 Индикаторын өнгөний IV түв IV түвши IVтүвшин ашиглан материалыг Индикатор ашиглан өөрчлөлтөд үнэдслэн хүчиллэг суурьлаг өгсөн материалын бодисыг шинжээр нь ялгах орчныг тодорхойлж Х.6.3б Саармагжих түүнийг хүчиллэг,суурьлаг,саармаг үзэгдэл зарим хэрэглээг саармагжуулахад шинжээр нь ангилдаг. бодит амьдралын тохирох бодисыг 6.3.1.2 Саармагжих үзэгдэл жишээгээр тайлбарлах сонгодог болон түүний зарим хэрэглээг бодит амьдралын жишээгээр тайлбарладаг. ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ТҮВШИН: Суралцахуйн Гүйцэтгэлийн түвшин үр дүнгийн I II III IV шалгуур Хүчил,суурийн Индикатор хөх, улаан Өгсөн материалын 6.3.1.1 аюулгүй ажиллагааны индикаторын Индикаторын “идэмхий” тэмдгийг лакмус зэргийн өнгөний өөрчлөлтөд өнгөний таньдаг. үндэслэн хүчиллэг, өөрчлөлтөд Бодис материалын өнгөний өөрчлөлтөөр суурьлаг шинжийн үндэслэн хүчиллэг,суурьлаг,саа талаар ерөнхийлөн бодисыг рмаг шинжийг өгсөн өгсөн бодис дүгнэдэг. Байгалийн индикатор хүчиллэг,суурь индикаторыг хэрэглэн лаг,саармаг таньдаг. материалыг бэлтгэн шинжээр нь ангилдаг. Саармагжих хүчиллэг,суурьлаг,са хүчиллэг,суурьлаг,саа үзэгдлийн хэрэглээг 6.3.1.2 амьдралын армаг болохыг рмаг бодит Саармагжих жишээгээр үзэгдэл болон тайлбарладаг. ялгадаг. материалыг ангилдаг. түүний зарим хэрэглээг бодит Саармагжих Саармагжих Уусмалын орчинд амьдралын жишээгээр үзэгдлийн бодит үзэгдлийн бодит үндэслэн уусмалыг тайлбарладаг. амьдралын амьдралын хэрэглээг саармагжуулахад хэрэглээг индикаторын өнгөний индикаторын тохирох бодис өөрчлөлтөөр нь өнгөний материалыг сонгодог. өөрчлөлтөөр нь учирлан учирлан тайлбарладаг. тайлбарладаг. ҮНЭЛГЭЭНИЙ ДААЛГАВАР СОНГОХ ДААЛГАВАР 1. Уусмалд өнгөө өөрчлөх шинж чанартай бодисыг ....................... гэнэ. /1 оноо/ A.Лакмус B.Индикатор C.Хүчил D.Суурь 2. Нэгэн хуруу шилтэй өнгөгүй уусмал дээр фенолфталейн индикаторыг дусаахад өнгө нь ягаан болж өөрчлөгдсөн бол уусмал ямар орчинтой байсан вэ? /1 оноо/ A.Суурьлаг B.Хүчиллэг C.Саармаг D. Аль ч нь биш 3. Сурагч шилэн аяганд байгаа уусмалын орчинг универсаль индикаторын цаасаар туршиж илрүүлэх туршилт хийхээр болжээ. Түүнд шаардлагатай шил савыг сонгоно уу. /1 оноо/ 1 Хуруу шил 5 Спиртэн дэн 2 Термометр 6 3 Универсаль индикатор Хуруу шилний тавиур 4 Хямсаа 7 8 Дусаагуур А.1,2,3,4,5,6,7,8 В.1,3,5,6,8 Бэхлүүр С.1,3,4,6,7 D.3,4,6,7,8 14

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 4. Хүчиллэг орчинтой бодис бүхий эгнээг дугуйлаарай /1 оноо/ А.Хоолны давс, элсэн чихэр, ус В.Гарын саван, шүдний оо, хүнсний сод С.Хүнсний сод, лимон, хоолны давс D.Лимон, аарц, кола ундаа 5. Хэдгэний хатгуураас ялгардаг хор нь бага зэрэг суурилаг байдаг. Түүнд хатгуулсан үед ямар бодисоор саармагжуулах вэ? /1 оноо/ A.Содын уусмалаар B. Шүдний ооны уусмалаар C. Цууны хүчлийн сулруулсан уусмалаар D.Савангийн уусмалаар 6. Суурийн уусмалд . . . . . . лакмусын цаас . . . . . . өнгөтэй болно. Цэгийн оронд нөхөж бичнэ үү./1 оноо/ А.Улаан, хөх В.Хөх, улаан С.Хөх, тод ягаан D.Ногоон, улаан 7.Идэмхий бодисын таних тэмдэг аль нь вэ? /1 оноо/ AB C 8.Хүний биеийн ходоодны хүчиллэгийн хэмжээ ихэдсэнээр цээж хорсдог. Тригель эм нь хорсолтын үед шинж тэмдгийг бууруулдаг бэлдмэл юм. Тригел нь ямар орчинтой вэ? А.Хүчиллэг В.Суурилаг С. Саармаг D.Аль нь ч биш 9.Метилоранж нь суурилаг орчинд.......................... өнгө үзүүлнэ. Нөхөж бичнэ үү. /1 оноо/ А.Улаан В.Ягаан С.Өнгөгүй D.Шар 10.Хүрэн байцааны индикатор нь хүчиллэг орчинд ................. өнгө үзүүлнэ. A.Хөх B.Улаан C.Ногоон D.Ягаан 11. Туршилтад нэрмэл ус ашигладаг. Нэрмэл ус ямар орчинтой байдаг вэ? A. Хүчиллэг B. Саармаг C. Суурьлаг D. Аль нь ч биш 12. Хүчил, шүлтийн эх үүсвэрийг индикаторт үзүүлэх өнгөтэй зөв харгалзуулна уу. Хүчил, шүлтийн эх Индикатор (үзүүлэх өнгө) үүсвэр 1. Гарын саван a. Универсаль (ногоон) 2. Сүү b. Фенолфталейн (өнгөгүй) 3. Хүнсний сод c. Метилоранж (улаан ) А.1с 2а 3b В. 1a 2c 3b С. 1a 2c 3a 13. Хүчлийн бороо хэрхэн үүсдэг вэ? Үнэн мэдээллийг сонгоно уу. А. Хорт утаа их хэмжээгээр ялгарахад хий нь агаарт дэгдэж цас, бороо байдлаар орохыг хэлнэ. В. Үйлдвэр, машин, гэрийн яндангаас гарч буй хорт хий болон галт уулын дэлбэрэлтийн үр дүнд үүссэн хий агаарт агуулагдах устай харилцан үйлчилж салхиар туугдан тунадас байдлаар орохыг хэлнэ. С. Хог хаягдлыг шатаахад, салхи шуурга гарахад, D. Зөв хариулт алга 14. Цэгийн оронд тохирох үгийг нөхөж бичнэ үү. Хүчиллэг бороо орсноор хөрсний .............................. шинж ихэсч, ургамлын өсөлтөд ............................. нөлөөлдөг учраас ой модны навч хагдран унаж ……………………. зогсдог. Нөхөх үг: (өсөлт, суурилаг, эерэгээр, хүчиллэг, сөргөөр) 15. Дараах мэдээллийн Үнэн/Худал эсэхийг тогтооно уу. i. Бохирдсон усыг бүрэн цэвэрлэх боломжтой. (Үнэн/Худал) ii. Усны бохирдол зөвхөн хог хаягдлаас бий болдог. (Үнэн/Худал) iii. Зарим хөрс нь маш хүчиллэг байх ба ийм хөрсөнд ургамал ургаж чаддаггүй. (Үнэн/Худал) 15

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ЗАДГАЙ ДААЛГАВАР 16. Дараах материалыг исгэлэн ба исгэлэн биш (гулгамтгай) шинжээр нь ангилаарай. A. Исгэлэн биш (гулгамтгай) Исгэлэн В.Исгэлэн материалыг ямар химид юу гэж нэрлэдэг вэ? ........................................ С.Исгэлэн биш материалыг ямар химид юу гэж нэрлэдэг вэ? ................................... D.Исгэлэн ба исгэлэн биш материалыг илрүүлдэг бодисыг ............................... гэнэ. E.Хүний амны хөндий саармаг орчинтой байх ёстой. Бат резинэн чихэр иджээ. Түүний амны хөндий ямар орчинтой болсон бэ? .................................................. F.Амны хөндийн орчингоо саармаг болгохын тулд ямар бодис хэрэглэх ёстой вэ? ............................................................................................................................ 17.Уусмалын орчинг таних хэд хэдэн индикатор байдаг. Эдгээр индикаторын дутууг цэгийн оронд нөхөж нэрлээрэй. Лакмус хөх, улаан А. I …………………………….......................... II Фенолфталейн III ……………………..................................... IV. Байгалийн индикатор В. А ба Б бодисын орчинг тодорхойлж A ба Б бодист тохирох жишээг сонгоорой Үүнд:шүдний оо,алим,лимон,соод А бодис .......................................................... Б бодис .......................................................... ................................................................. .................................................................. .................................................................. 18. А. pH-ийн хуваарийн зураг өгөгджээ. A, B, C-ээр тэмдэглэгдсэн pH-н өнгөний утгад харгалзах уусмалын орчныг нэрлэнэ үү? /3 оноо/ 16

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ А....................................... В....................................... С....................................... B.Зурагт тохирсон жишээ гаргаж, асуултын тэмдгийн оронд тохирох уусмалын орчинг нэрлээрэй. • Хүчлийн жишээ: ................................... • Суурийн жишээ: .................................. • Хүчиллэг ба суурилаг бодисыг холиход …...... ...... орчинтой бодис үүснэ. Жишээ гаргаарай. ............................................................................................ ......................................................................................................................... 20. Батын ходоод өвдсөн Туяа дараах зөвлөгөөг өгжээ. \\нөхөх үгс:хүчиллэг,суурилаг,саармаг,саармагжих,\\ А.Батаа миний найзын ходоодны .................орчин ихэдсэн тул ходоодныхоо өвдөлтийг намдаахын тулд ..............орчинтой эм хэрэглээрэй. Тэгвэл ..............үзэгдэл болж ходоод нь өвдөхгүй ээ. В.Тэрээр цаашид дараах хүнснээс алийг нь түлхүү сонгож их шаардлагатай вэ? Дээрх зургийн алийг нь Бат сонгож идэх ёстой вэ? ........................................................................ С. Батын ходоодны өвчинд тус болох зөвлөгөө бичээрэй. ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 17

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 20. А.Метилоранж индикатораар дээрх уусмалуудын орчинг тодорхойлжээ. Зөв харгалзуулж алдааг засаарай. 1....................................... , 2......................................... , 3............................................ В.Метилоранж индикатор уусмалын орчинд ямар өнгө үзүүлдэг болохыг нэрлээрэй. Хүчиллэг ................................... Саармаг ................................... Суурилаг .................................. С Агаарын бохирдлоос болж хүчиллэг бороо орсноор газрын хөрсний орчин өөрчлөгдөх эрсдэлтэй байдаг. Үүний нөлөөгөөр тариан талбайд ургацын гарц багасдаг. Энэ эрсдлийг бууруулахын тулд тариаланчид ямар арга хэмжээ авах хэрэгтэй вэ? i. Хөрсний орчинг хэрхэн тодорхойлох вэ? 1. .................................................................................................... ii. Бороо орсны дараа хөрс ямар орчинтой болсон бэ? 1. .................................................................................. iii. Ямар хөрсөнд ургац сайн ургахыг эрэмбэлнэ үү ?\\хүчиллэг,суурилаг,саармаг\\ 1. ................................................................... iv. Ургацын гарцыг нэмэгдүүлэхийн тулд тариаланчид хөрсийг ямар бордоогоор бордох хэрэгтэй вэ? ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ :4 ХИМИ БА АМЬДРАЛ: Дэд агуулга Суралцахуйн үр дүн Суралцахуйн үр дүнгийн Гүйцэтгэлийн түвшин буюу Суралцахуйн зорилт шалгуур суралцагчийн хүрэх үр дүн Х6.4а. Хүчиллэг шинжтэй 6.4.1. Бохирдол 6.4.1.1. Хүчиллэг IVтүвшин бодис, материалын шинжтэй бодис, байгаль, орчинд үзүүлэх ухагдахууныг материалын нөлөөг тодорхойлох томьёолж, ахуйн хог байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөг Х6.4б. Усны бохирдол, хаягдлаар усны тодорхойлдог түүний шалтгааныг бохирдох шалтгааныг тодорхойлох 6.4.1.2. Усны бохирдол, тайлбарлаж чаддаг түүний шалтгааныг тодорхойлдог 18

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ Гүйцэтгэлийн түвшин: Суралцахуйн үр Гүйцэтгэлийн түвшин дүнгийн шалгуур I II III IV 6.4.1.1. Хүчиллэг Хүчиллэг Хүчиллэг борооны Хүчиллэг Хүчиллэг шинжтэй бороо үүсгэх борооноос бодис, бохирдлын барилга борооны барилга эд зүйлийг материалын эх үүсвэрийг байгууламж, хөшөө хамгаалах арга байгаль нэрлэдэг байгууламж, дурсгал, байгаль замыг орчинд орчинд үзүүлэх үндэслэлтэй үзүүлэх нөлөөг хөшөө дурсгал, санал болгодог тодорхойлдог сөрөг нөлөөг байгаль орчинд тайлбарладаг үзүүлэх сөрөг нөлөөг харуулсан жишээ гаргадаг Усыг Усны бохирдолд Усны бохирдлоос Усны бохирдлоос 6.4.1.2. Усны бохирдуулагч хүний үйл сэргийлэх, усыг сэргийлэх, усыг бохирдол, эх үүсвэрийг ажиллагааны хамгаалахад түүний нэрлэдэг үзүүлэх авч болох арга хамгаалахад шалтгааныг нөлөөг хэмжээг тоочдог өөрийн тодорхойлдог тайлбарладаг зүгээс оруулж чадах хувь нэмрийг сонгодог ҮНЭЛГЭЭНИЙ ДААЛГАВАР: 1. Голын усанд хувцас угаах нь усны ямар бохирдлыг үүсгэх вэ? А. Хатуу хог хаягдын В. Уусдаг хаягдлын С. Уусдаггүй хаягдлын D. Түлшний 2. Цэгийн оронд тохирох үгий дугаарыг зөв дараалалд оруулан нөхнө үү. Хүчиллэг бороо орсноор хөрсний .............................. шинж ихэсч, ургамлын өсөлтөд ............................. нөлөөлдөг учраас ой модны навч хагдран унаж ……………………. зогсдог. Түлхүүр үг : (1.өсөлт, 2.суурилаг, 3.эерэгээр, 4.хүчиллэг, 5.сөргөөр) A. 2-3-1 B.4-5-1 C. 4-2-1 D. 1-5-4 3. Хүчлийн бороо хэрхэн үүсдэг вэ? Үнэн мэдээллийг сонгоно уу. A.Хорт утаа их хэмжээгээр ялгарахад хий нь агаарт дэгдэж цас, бороо байдлаар орохыг хэлнэ. B.Үйлдвэр, машин, гэрийн яндангаас гарч буй хорт хий болон галт уулын дэлбэрэлтийн үр дүнд үүссэн хий агаарт агуулагдах устай харилцан үйлчилж салхиар туугдан тунадас байдлаар орохыг хэлнэ. 4. Дараах зурагт ямар бохирдлын талаар үзүүлснийг тодорхойлно уу? A. Хөрсний бохирдол B. Усны бохирдол C. Агаарын бохирдол D. Усны эргэлтийг харуулсан 5. Голын усанд ахуйн хог хаях нь ямар бохирдлыг үүсгэх вэ? 19

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ A.Хатуу хог хаягдлын B.Уусдаг хаягдлын C.Уусдаггүй хаягдлын D.Түлшний 6. Баримал хөшөө дурсгалын өнгө үзэмж муудаж, элэгдэхэд юу хамгийн ихээр нөлөөлдөг вэ? A.Хүчлийн бороо B.Салхи C.Нар D.Агаар 7. Монголчууд голын усанд юу оруулахыг цээрлэдэг вэ? А.Сүү, цагаан идээ В.Шороо С.Өвс D.Тос 8. Голын усны бохирдол юунд сөргөөр нөлөөлөх вэ? (2 оноо) a.…………………… b. ………………… c.………………………. 9. Зургийг ажиглаад ой мод яагаад ийм болсон шалтгааныг гаргана уу? A.Утааны нөлөөгөөр B. суурин газрын нөлөөгөөр C. хүний буруу үйл ажиллгаанаас D. хүчиллэг борооны нөлөөгөөр 10. Голын усны бохирдол бүрэн цэвэрлэгдэх боломжтой юу? A. Тийм B. Үгүй 11. Цэвэр ус ямар орчинтой вэ? (1 оноо) A. Хүчиллэг B.Саармаг C.Суурилаг 12. Зургийг ажиглан голын ус юугаар бохирдсон болохыг тодорхойлно уу? A. Хатуу хог хаягдлын B. Уусдаг хаягдлын C. Уусдаггүй хаягдлын D. Нефть 13. Бохирдсон усны орчин ямар болж өөрчлөгдөх вэ? (1 оноо) a. Хүчиллэг b. Суурилаг c. Саармаг d. Хүчиллэг, суурилаг 14. Усны бохирдол юунаас үүсдэг вэ? Өгөгдсөн үгнээс сонгож нөхөөрэй. Түлхүүр үг: \\утаа, цэцэрлэгжилт, хог хаягдал, үүл буудах, гол дотор юм угаах, мод тарих\\ (1оноо) ...................................................... ..................................................... ....................................................... 15. Хөрсний хүчиллэгийг бууруулахын тулд шохойн усыг бага хэмжээтэйгээр ашигладаг. Шохойн ус ямар шинж чанартай вэ? a. Хүчиллэг b. Суурилаг c. Саармаг 20

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ЗАДГАЙ ДААЛГАВАР ХИМИ БА АМЬДРАЛ: 16. Зургийг ажиглаад дараах даалгаврыг хийж гүйцэтгээрэй. а. Хүчиллэг бороо хэрхэн үүсэж байгаа шалтгааныг тогтооно уу? \\2 оноо\\ ............................................................................................................ ............................................................................................................ ............................................................................................................. ............................................................................................................. B. Хүчиллэг бороо хөрсөнд хэрхэн нөлөөлж байна вэ? \\2 оноо\\ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ 17. А. Хүчиллэг бороо нь хөшөө дурсгалд хэрхэн нөлөөлдөг шалтгааныг тайлбарлаарай? \\2 оноо\\ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ В. Хөшөө дурсгалд үзүүлэх сөрөг нөлөөг тоочиж бичээрэй.\\1\\ ............................................................................................................................. .............................................................................................................................. С. Хөшөө дурсгалыг хүчиллэг борооноос хамгаалахын тулд юу хийх шаардлагатай вэ? \\1\\ ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... 18. А. Голын ус юунаас болж бохирдсон бэ? Зургийг ажиглан шалтгааныг тайлбарлаарай \\2 оноо\\ ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... В. Бохирдсон усны орчин ямар болж өөрчлөгдөх вэ? \\хүчиллэг, суурилаг, саармаг\\ \\1 оноо\\ ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... С. Усыг бохирдлоос хэрхэн хамгаалах зөвлөмж бичээрэй ? \\2 оноо\\ ........................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................ 21

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 19. a. Зургийг ажиглаад A ба В хөрснийг тайлбарлаарай? \\2 оноо\\. А хөрс................................................................................... В хөрс.................................................................................... b. А ба В хөрсөнд ургасан ургамалын ургацын ялгааг тайлбарлаарай? \\2 оноо\\ ............................................................................................... .............................................................................................. A c. Хөрсний бохирдлыг хэрхэн арилгах талаар тайлбар бичээрэй. \\1 оноо\\ B …………………………………………………………… 20. А. Ус, хөрсний бохирдлоос шалтгаалан байгальд ямар хохирол үзүүлж байна вэ? \\2 оноо\\ .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... В. Ус хөрсний бохирдлоос хамгаалах уриалга гаргаарай. \\2оноо\\ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ............................... ............................................................................................................................. ............................... 22

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ХАРИУЛТЫН ХЭСЭГ : ХАРИУЛТЫГ БОЛОВСРУУЛСАН БАЙДАЛ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ 1 :БОДИСЫН ТӨЛӨВ СОНГОХ ДААЛГАВРЫН ХАРИУ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 AA ACВС АА В В А В В В В Даалгавар Зөв хариулт,онолын дэлгэрэнгүй тайлбар Оноо Оноожуулалт А. Х бодис- хатуу , У бодис- шингэн , Z бодис-хий / Гүйцэтгэл бүрт 0,5 Жижиг хэсгийн зургийг ажиглаад төлөвийг таньж оноо чаддаг байх / 4,5 16 Б. Х- мөс, У- ус, Z-усны уур гэхмэт /Тухайн төлөвт Гүйцэтгэл тус бүрт – тохирох жишээг зөв гаргадаг байх/ 0.5 оноо В. А.Хөлдөх В.хайлах С. Шиннгэрэх буюу 2,5 конденсацлагдах Гүйцэтгэл тус бүрт – А. Шингэн хийн жижиг 0.5 оноо 4 хэсгүүдийг дээрх байдлаар дүрслэнэ. / Жижиг хэсгийг Гүйцэтгэл тус бүрт – 1 дүрсэлж чаддаг / 3 оноо 17 В. В- үзэгдэл- шингэрэх буюу конденсацлагдах 18 B. 2 Данхны таган дээр үүсэх ус, цонх цантах бороо 19 орох / Төлөвийн шилжилтийг зөв илэрхийлэн түүнд тхирсон жишээ гаргаж чаддаг байх / С. А-үзэгдэл- хайлах, хэлбэр дүрсгүй,жижиг хэсгийн хоорондын таталцал сул, , жижиг хэсгийн хоорондын зай дунд зэрэг А. В зураг- буцлах , А зураг- уурших В. Уурших үзэгдэл нь буцлах үзэгдлээс ялгаатай нь температур хамаарахгүйгээр тасралтгүй явагддаг. Харин буцлах үзэгдэл нь тодорхой температурт явагддаг. С. Буцлах- цай буцлах,ус буцлах,аарц буцлах гэх мэт. Уурших- Ус уурших, спирт уурших, бинзен уурших зэрэг А. Графикийг зөв байгуулах В. Усны буцлах t0 – 1000С C. Шингэнээс- хий рүү А.1 Хөлдөх Гүйцэтгэл тус бүрт – 0.5 оноо А.2 Жижиг хэсэг нь татах хүчтэй, хоорондоо хэлбэлзэх хөдөлгөөн хийдэг, хэлбэр дүрстэй 5.5 А.3 Мөс, тоосго, дэвтэр,сод гэх мэт В.1 С бодис нь шингэн В.2 Жижиг хэсгийн хөдөлгөөн хурдсана,татах хүч дунд 20 зэрэг, бие биетэйгээ хамааран хөдлөнө. В.3 10-р үзэгдлийн эсрэг үзэгдэл- уурших С.1 Тэмдэглэгээ- Е С.2 Хий С.3 Маш сул D.1 Хатуу D.2 Тэмдэглэгээ – А 23

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ : 2 ХАРИУЛТЫГ БОЛОВСРУУЛСАН БАЙДАЛ СОНГОХ ДААЛГАВРЫН ХАРИУ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 BВ АВАС CA D C B C D C D Даалгавар Зөв хариулт,онолын дэлгэрэнгүй тайлбар Оноо Оноожуулалт 16 7 А. 1 тэмдэглэгээ- В 5 А-В даалгаврын зөв 17 А. 2 тэмдэглэгээ- А гүйцэтгэл тус бүрт А. 3 тэмдэглэгээ- Б 0,5 оноо В.1 Цонхны шил,ваар гэх мэт В.2 Резин, хуванцар шугам,хуванцар тоглоом гэхмэт С даалгаврын зөв В.3 Чихмэл тоглоом, ноосон бээлий,арчуур гүйцтгэл бүрт 1 оноо В. Хэврэг материалыг гэрлийн чийдэн, аяга, таваг, цонхны шил хийхэд, уян материал шаар, машины дугуй, үсний А даалгаврын зөв боолт хийхэд, зөөлөн материал ихэнх төрлийн хувцас хийхэд гүйцэтгэл тус бүр – 0,5 оноо А.1 дугаар – 1,3 В зөв гүйцтгэл бүрт- А.2 Хуванцар материал 0.25 В 1А,2В,3Г,4Д,5Б С даалгавар зөв С. 1 Ус шингээдэггүй байшин барихад илүү олон жил гүйцэтгэл тус бүр 1 хэрэглэх боломжтой. Жич: Тоосго, шил,цемент оноо С.2 Бороонд ус нэвтэрдэггүй хувцас өмсдөг. А Тунгалаг бус B Тунгалаг C А эгнээ- D тунгалаг 18 E Цонхны шил , Аяга таваг, хундага хийдэг 7 F Тунгалаг бус , сүүдэр их бага үүсэх нь нарны тусгалаас Зөв хариулт бүр 1 оноо шалтгаалдаг. G. Нүдний шил нь нарнаас ирж буй хурц гэрлийг бууруулж нүдийг хамгаалдаг. А. Дугаар - В В. Металл шинжтэй материал 5 C. Металл шинжтэй материал дулаан сайн дамжуулдаг учраас тос хурдан хайлсан. Зөв хариулт бүр 1 оноо D. Металл биш шинжтэй материал Жич:Хуванцар , резин,мод 19 гэх мэт E. Хоёр биеийн хоорондох дулаан дамжуулалтыг тусгаарлахын тулд F. Металл шинжтэй материал дулаан сайн дамжуулдаг учраас гар түлэгдэхээс хамгаалж хайруулын таваг, сав суулганы бариулыг резинээр бүрж тусгаарлалт хийдэг. А. Металл-Б, Металл биш – А В Металл С Металл нь хатуу, гялалзсан өнгөтэй, цахилгаан дулааныг сайн дамжуулдаг, бат бэх, уян хатан, давтагддаг сунгагддаг. 20 Металл биш: Хэврэг, бутрамтгай, цахилгаан дулааныг муу 5 Зөв хариулт 1 оноо дамжуулдаггүй D Мөнгө нь үнэт металл учраас цхахилгаан утас хийдэггүй. E. Алт, мөнгө нь уян хатан давтагдах, сунгагдах чанар сайтай, үнэт металл учраас гоёл чимэглэл хийхэд ашигладаг. 24

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ:3 ХҮЧИЛЛЭГ БА СУУРИЛАГ ШИНЖ СОНГОХ ДААЛГАВРЫН ХАРИУ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 B A C D C A A B D B B C B Хүчиллэг,сөргөөр,өсөлт Худал,худал,үнэн Даалгавар Зөв хариулт,онолын дэлгэрэнгүй тайлбар Оноо Оноожуулалт 7 А. Исгэлэн-тараг,алим,лимон,резинэн 6 Зөв ангилж бичвэл 2 оноо чихэр 4 B-F зөв хариулт тус бүр 1 Исгэлэн биш-сод,шампун,оо 5 оноо 16 ,саван,угаалгын нунтаг В- хүчиллэг С- суурилаг D.индикатор 8 2 индикатор нэрлэсэн бол Е-хүчиллэг F- суурилаг оо тус бүр 1 оноо В1-Зөв хариулт бүр 2 оноо i. Лакмусын хөх улаан цаас В2-Зөв хариулт бүр 2 оноо ii. Метилоранж Хүчиллэг 1 оноо Суурилаг 1 оноо 17 iii. Универсаль индикатор Хүчил суурийг ходлиход В.1 хүчиллэг:алим,лимон саармаг орчин үүснэ гэвэл 1 оноо В.2 суурилаг:Шүдний оо,соод Жишээ гаргавал 1 оноо 18A хэсэг Зөв нөхсөн үг бүр 1 оноо Б гэвэл 1 оноо A. Хүчиллэг Зөвлөмж бичвэл 1 оноо B. Саармаг Зөв харгалзуулсан бол 1.5 оноо 18 C. Суурилаг Өнгүүдийг зөв нэрлэсэн 18В- хүчил суурьд жишээ гаргах бол 1.5 оноо 18С- саармаг орчин үүснэ гэж бичих Индикатораар илрүүлэх санааг гаргасан бол 1 А –хүчиллэг,суурилаг,саармагжих гэсэн үг оноо нөхөх Хүчиллэг гэвэл 1 оноо 19 В- Б эгнээн дэх хүнс Суурилаг гэвэл 1 оноо Хамгийн сайнаас зөв С- зөвлөмж бичих эрэмбэлсэн бол 1 оноо Хөрсийг суурилаг шинжтэй 20-А 1В,2А,3В харгалзуулах бордоогоор гэсэн бол 1 оноо 20-В хүчилэгт-улаан,саармагт улбар шар,суурилаг орчин шар өнгийг метилоранж индикатор үзүүлнэ. 20-С i. Хөрснөөс дээж авч индикатораао орчныг тодорхойлох ii. Хүчиллэг 20 iii. Суурилаг iv. Суурилаг хамгийн сайн,дараа нь саармаг,хамгийн муу ургах нь хүчиллэг орчин v. Ургацны гарцыг нэмэгдүүлэхийн тулд суурилаг шинжтэй бордоог хэрэглэнэ. 25

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ ҮНЭЛГЭЭНИЙ НЭГЖ : 4 ХИМИ БА АМЬДРАЛ СОНГОХ ДААЛГАВРЫН ХАРИУ 12 3456 78 9 10 11 12 13 14 15 BВ BACA A Ургамал,амьтан D B B D D Утаа,хог B үхэх,усны урсац хаягдал,голд муудах юм угаах Даалгавар Зөв хариулт,онолын дэлгэрэнгүй тайлбар Оноо Оноожуулалт А. Үйлдвэр, машин, гэрийн яндангаас гарч буй хорт Хүчлийн бороо үүсэх 16 хий болон галт уулын дэлбэрэлтийн үр дүнд үүссэн 4 шалтгааныг тайлбарласан хий агаарт агуулагдах устай харилцан үйлчилж бол 2 оноо салхиар туугдан тунадас байдлаар орохыг хэлнэ. Хүчлийн борооны хөрс,ургамалд нөлөөлж буй В.1 Хөрсний хүчиллэг шинж ихсэж,ургамлын тайлбарласан бол 2 оноо өсөлтөд сөргөөр нөлөөлж ой мод хагдарна, А. Хүчлийн борооны улмаас химийн хувирал явагдаж хөшөө дурсгал элэгдэж эвдэрнэ. Шалтгааныг тайлбарласан 4 бол 1 оноо В элэгдэнэ,эвдэрнэ,хэврэг болно,өнгө зүс алдана 2-оос дээш тоочиж бичсэн 17 С. Агаарын бохирдлыг бууруулах, хүчлээс хамгаалах бол 2 оноо материал сонгох. Хөшөө дурсгалыг хамгаалах оновчтой аргаыг тайлбарласан бол 1 оноо 18 А. Голын ус хатуу хог хаягдал,голын усанд юм A бохирдлын 3-аас доошгүй 19 угаах,хүчлийн борооны улмаас бохирдсон. шалтгааныг бичсэн бол 2 B. Хүчиллэг оноо C голд хог хаяхгүй байх,ахуйн хувцас,машин угаахгүй байх,голыг бохирдсоны дараа бус B- хүчиллэг 1 оноо бохирдохоос нь өмнө хамгаалдаг байх гэсэн санааг 5 C- бохирдлыг бууруулах гарган бичих тусгалаас шалтгаалдаг. зөвлөмж оновчтой бичсэн G. Нүдний шил нь нарнаас ирж буй хурц гэрлийг бол 2 оноо бууруулж нүдийг хамгаалдаг. Суурилаг ба хүчиллэг гэж А -А. Суурилаг бичвэл тус бүр 1 оноо - В. Хүчиллэг 5 Суурилаг ба хүчиллэг хөрсөнд ургамалын В. Суурилаг хөрсөнд ургамал сайн ургана. ургалтын харьцуулсан Хүчиллэг хөрсөнд муу ургахын зэрэгцээ бичсэн бол 2 оноо Суурилаг бодис нэмж хүчилд идэгдэнэ. саармагжуулах гэсэн С. Хөрсний хүчиллэг шинжийг бууруулахын санааг зөв гаргавал 1 тулд суурилаг шинж чанартай бодис нэмж оноо багагсгах өөрөөр хэлбэл саармагжуулах Зөв хариулт тус бүр 2 4 оноо А. Ургамал ургалт,усанд амьдарч буй амьтдын амьдрах нөхцөл,хооллолт гэх мэт сөрөг 20 нөлөөлийг бичих В. Бохирлоос урьчилан сэргийлэх уриалга бичих 26

СҮДШ –Т СУУРИЛСАН ЖИШИГ ДААЛГАВАР 6-Р АНГИ 27