ภูมิศาสตร์ประเทศไทย

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 2 ภูมศิ าสตร์ประเทศไทย



780 กม. อ.แม่สาย จ.เชียงราย 1,640 กม. อ.สงั ขละบุรี อ.สิรินธร จ.กาญจนบุรี จ.อุบลราชธานี 513,115.029 ตร. กม. เนือ้ ท่ีของประเทศไทย อ.เบตง จ.ยะลา

 ด้านทศิ เหนือ ติดกบั สาธารณรัฐ แห่งสหภาพเมียนมาร์ และสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว  ด้านทศิ ตะวนั ตก ติดกบั สาธารณรัฐ แห่งสหภาพเมียนมาร์  ด้านทศิ ตะวนั ออก ติดกบั สาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว และ ราชอาณาจกั รกมั พชู า  ด้านทศิ ใต้ ติดกบั มาเลเซีย ด่านแม่สาย จ.เชียงราย ต้งั อยบู่ ริเวณพรมแดนไทย-เมียนมาร์





ภาคเหนือประกอบด้วย 9 จังหวดั มีเน้ือท่ีประมาณ 93,691 ตารางกิโลเมตร มีลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็ นภูเขาสลับซับซ้อนต่อเนื่องกันเป็ นทิวเขา ระหว่าง ทิวเขาเป็นหุบเขาและแอ่งที่ราบ ซ่ึงมีดินอุดมสมบรู ณ์เหมาะแก่การเพาะปลกู และต้งั ถิ่นฐาน

ภาคกลางประกอบดว้ ย 22 จงั หวดั มีเน้ือท่ีประมาณ 91,795 ตารางกิโลเมตร ลกั ษณะ ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็ นท่ีราบลุ่มแม่น้า มีแม่น้าสาคญั ไหลผา่ นหลายสาย และมีแนวเทือกเขา บริเวณขอบทางดา้ นทิศตะวนั ออกและตะวนั ตก สภาพพ้ืนดินมีความอุดมสมบูรณ์ เนื่องจากมี ตะกอนแม่น้าทบั ถมจนเป็นที่ราบขนาดใหญ่ ภูมิประเทศของภาคกลางเป็ นท่รี าบลุ่มแม่นา้ ทาให้เกดิ นา้ ท่วมขงั บ่อยคร้ัง

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประกอบด้วย 20 จังหวัด มีเน้ือที่ประมาณ 168,854 ตารางกิโลเมตร ลกั ษณะภูมิประเทศมีทิวเขาพาดผ่านบริเวณด้านทิศตะวนั ตกและทิศใต้ บริเวณตอนกลางมีแอ่งโคราชและแอ่งสกลนคร ซ่ึงเป็นแอ่งที่ราบลุ่มแม่น้าขนาดใหญ่ แม่นา้ มูลไหลผ่านแอ่งโคราช

ภาคตะวนั ออกประกอบดว้ ย 7 จงั หวดั มีเน้ือที่ประมาณ 34,381 ตารางกิโลเมตร ลกั ษณะ ภูมิประเทศจะมีแนวเขาทางดา้ นทิศตะวนั ออก บริเวณตอนกลางเป็ นที่ราบลุ่มแม่น้าและท่ีราบ ชายฝ่ังทะเล รวมท้งั มีเกาะต่างๆ กระจายตวั อยใู่ นทุกจงั หวดั ริมทะเล อ่าวพทั ยา จ.ชลบุรี

ภาคตะวนั ตก ประกอบด้วย 5 จงั หวดั มีเน้ือท่ี ประมาณ 3,679 ตารางกิโลเมตร ลกั ษณะภูมิประเทศเป็น ทิวเขาทางดา้ นทิศตะวนั ตก บริเวณตอนกลางและทางทิศ ตะวนั ออกเป็ นที่ราบลุ่มแม่น้า และท่ีราบชายฝั่งทะเล ทาใหม้ ีประชากรอาศยั อยคู่ ่อนขา้ งหนาแน่น ป่ าชายเลนแหลมผกั เบ้ีย จ.เพชรบุรี น้าตกทีลอซู จ.ตาก

ภาคใตป้ ระกอบดว้ ย 14 จงั หวดั มีเน้ือท่ีประมาณ 70,715 ตารางกิโลเมตร ลกั ษณะภูมิประเทศส่วนใหญเ่ ป็น ท่ีราบชายฝ่ังทะเลอ่าวไทยและอนั ดามนั มีทิวเขาทอดตวั อยบู่ ริเวณตอนกลาง และมีเกาะและหมู่เกาะกระจายตวั อยู่ ทว่ั ไปท้งั สองฝ่ังทะเล แหลมตะลุมพุก จ.นครศรีธรรมราช



 ประเทศไทยตอนบน (ต้งั แต่จงั หวดั เพชรบุรีข้ึนไป)

 ประเทศไทยตอนล่าง (ต้งั แต่จงั หวดั เพชรบุรีลงมา)

 อุณหภูมิอากาศ  ปริมาณนา้ ฝน ประเทศไทยมีอุณหภูมิเฉล่ียสูงตลอดปี ประเทศไทยไดร้ ับน้าฝนเฉลี่ยปี ละ เนื่องจากต้งั อยใู่ นเขตร้อน ซ่ึงแต่ละ 132 วนั โดยการกระจายตวั ของฝนใน ภูมิภาคมีอุณหภมู ิแตกตา่ งกนั เช่น ภูมิภาคต่างๆ จะแตกต่างกนั ตามลกั ษณะ ภาคกลางมีอุณหภมู ิเฉลี่ยสูงกวา่ ภาคอ่ืนๆ ของภูมิลกั ษณ์ ทิศทางลมประจา เพราะต้งั อยใู่ นพ้ืนที่อบั ฝน เป็นตน้ ความใกลไ้ กลทะเล เป็นตน้

 เขตภูมิอากาศแบบสะวนั นา มีฤดูฝนและ  เขตภูมอิ ากาศแบบมรสุม มีฝนตก ฤดูแลง้ ที่ต่างกนั อยา่ งเห็นไดช้ ดั ปรากฏ ทุกเดือน จากอิทธิพลของลมมรสุม ชดั ในพ้นื ที่ประเทศไทยตอนบน ปรากฏชดั ต้งั แต่จงั หวดั ชุมพรลงไป



 ดนิ เหนียว พบทวั่ ไปบริเวณที่ราบ แม่น้าสายต่างๆ เหมาะแก่การปลกู ขา้ ว และพชื ผกั  ดนิ ร่วน พบบริเวณภมู ิลกั ษณ์ท่ีเป็น ที่ดอน เนิน เหมาะแก่การปลูกพชื ไร่ เช่น ออ้ ย มนั สาปะหลงั เป็นตน้

 ดนิ ทราย พบบริเวณเชิงเขา ชายฝ่ัง ทะเล และริมฝั่งแม่น้าต่างๆ เหมาะแก่ การปลูกพชื ไร่ พืชสวน และสวนป่ า แต่ตอ้ งมีระบบชลประทานท่ีดี  ดนิ อนิ ทรีย์ พบในพ้นื ที่ที่เคยเป็น ป่ าชายเลนเก่าหรือป่ าพรุ เหมาะแก่ การใชเ้ ป็นพ้นื ท่ีป่ าธรรมชาติและ ทุ่งหญา้ เล้ียงสตั ว์

 ป่ าดบิ มีตน้ ไมห้ ลายชนิด หลายขนาด  ป่ าดบิ เขา มีตน้ ไมห้ ลายชนิดข้ึนอยไู่ ม่ ข้ึนอยหู่ นาแน่น พนั ธุไ์ มท้ ่ีสาคญั เช่น หนาแน่น มกั อยบู่ ริเวณตน้ น้าลาธาร อยสู่ ูง ตน้ ยาง ตน้ ตะเคียน เฟิ ร์น เถาวลั ย์ เป็นตน้ จากระดบั ทะเลปานกลาง ต้งั แต่ 1,000 เมตร ข้ึนไป พนั ธุ์ไมส้ าคญั เช่น อบเชย กายาน ไทรป่ า เฟิ ร์น มอสส์ เป็นตน้

 ป่ าสนเขา มีสนพนั ธุ์ต่างๆ ข้ึนอยไู่ ม่ หนาแน่น มีหญา้ พนั ธุต์ ่างๆ ข้ึนทวั่ ไปอยู่ สูงจากระดบั ทะเลปานกลาง ต้งั แต่ 700 เมตร ข้ึนไป พนั ธุไ์ มส้ าคญั เช่น สนสองใบ สนสามใบ เป็นตน้  ป่ าพรุ พบบริเวณท่ีราบน้าท่วมขงั ประกอบดว้ ย ไมย้ นื ตน้ ไมพ้ มุ่ ไมเ้ ล้ือย และพืชลม้ ลุก พนั ธุไ์ มส้ าคญั เช่น สะเดาน้า หวาย สาคู หมากแดง เป็นตน้

 ป่ าชายเลน พบตามชายฝั่งทะเล ที่ดิน เป็นเลน บริเวณปากแม่น้า พนั ธุ์ไม้ สาคญั เช่น โกงกาง แสม ตะบนู ลาพู เป็ นตน้  เบญจพรรรณ พบทว่ั ไปทุกภูมิภาค แต่ พบนอ้ ยในภาคใต้ มีพนั ธุ์ไมส้ าคญั เช่น ไมส้ กั ไมป้ ระดู่ ไมแ้ ดง ไมต้ ะแบก เป็ นตน้

 ป่ าเต็งรัง มกั พบบริเวณท่ีราบหรือเนินเต้ียๆ ซ่ึงเป็นพ้นื ท่ีมีหินผผุ สมดินสีแดง เรียกอีกช่ือวา่ “ป่ าแดง” “ป่ าโคก” หรือ “ป่ าแพะ” พนั ธุไ์ มส้ าคญั เช่น ไมเ้ ตง็ ไมร้ ัง ไมพ้ ะยอม เป็นตน้

 ประเทศไทยมีปริมาณฝนที่ตกเฉลี่ยเกิน 1,688 มิลลิเมตรต่อปี ส่วนใหญ่ใชเ้ พ่ือการอุปโภค บริโภค และการเกษตรเป็นหลกั ซ่ึงจาเป็นตอ้ งมีระบบการจดั การน้าท่ีดี และใชน้ ้าได้ แบบอเนกประสงค์ เพ่ือการมีน้าใชอ้ ยา่ งยงั่ ยนื

 แร่โลหะ เช่น ทองแดง สงั กะสี ตะกว่ั เหลก็ เหลก็ ทองแดง เป็ นตน้ รัตนชาติ ยปิ ซมั ปิ โตรเลียม ลิกไนต์  แร่อโลหะ เช่น ยปิ ซมั หินปนู ดินมาร์ล รัตนชาติ เป็นตน้  แร่เชื้อเพลงิ และพลงั งาน เช่น น้ามนั ดิบ แก๊สธรรมชาติ ลิกไนต์ เป็นตน้



ประชากรไทย ณ เดือนธนั วาคม พ.ศ. 2561 มีท้งั สิ้น 66,413,979 คน 32,556,271 คน 33,857,708 คน





สังคมและวฒั นธรรมภาคเหนือ ชาวเหนือ หรือ “คนเมือง” พดู ภาษา “คาเมอื ง” สืบเช้ือสายมาจาก “ไทยยวน” ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม มกั ต้งั บา้ นเรือนรวมกนั เป็นกลุ่มในพ้นื ท่ีราบ และมี ความผกู พนั กบั พระพทุ ธศาสนา รวมท้งั มี ชนเผา่ ต่างๆ อาศยั อยบู่ นท่ีสูง เช่น กะเหร่ียง อาข่า มง้ เป็นตน้ งานหตั ถกรรมของภาคเหนือ มีความโดดเด่น เป็นเอกลกั ษณ์ และอ่อนชอ้ ยสวยงาม

สังคมและวฒั นธรรมภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ คนภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือมกั เรียก ตนเองวา่ “คนอสี าน” พดู “ภาษาอสี าน” มีลกั ษณะนิสยั สนุกสนาน ขยนั อดทน รักพวกพอ้ ง ซ่ือสตั ย์ ส่วนใหญ่ประกอบ อาชีพเกษตรกรรมเป็นหลกั และมกั ต้งั บา้ นเรือนรวมกนั เป็นกลุ่ม มีความยดึ มนั่ ศรัทธาพระพทุ ธศาสนา รวมท้งั มีกลุ่ม ชนไทยอื่นๆ เช่น ชาวลาว ชาวผไู้ ทย ชาวไทยดา เป็นตน้ เซ้ีงเป็นศิลปะการแสดงท่ีเป็นเอกลกั ษณ์ของชาวอีสาน

สังคมและวฒั นธรรมภาคกลาง ภาคกลาง เป็นภาคที่มีผคู้ น จากถ่ินต่างๆ เขา้ มาอาศยั และอยู่ ร่วมกนั เช่น ไทย จีน อินเดีย มลายู ยโุ รป เป็นตน้ ใช้ “ภาษาไทย กลาง” ในการสื่อสาร มีวถิ ีชีวติ ผกู พนั กบั อาชีพเกษตรกรรม และ มกั ต้งั บา้ นเรือนตามเส้นทาง คมนาคมทางน้า และรวมตวั กนั เป็นกลุ่มในพ้นื ท่ีดอน โดยมีความ ยดึ มน่ั ศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา การละเล่นเตน้ การาเคียวเป็นศิลปะการแสดงท่ีเป็นเอกลกั ษณ์ของภาคกลาง

สังคมและวฒั นธรรมภาคใต้ ภาคใต้ เป็นอีกหน่ึงภาคท่ีมีผคู้ นจากถิ่น ต่างๆ เขา้ มาอาศยั และอยรู่ ่วมกนั ซ่ึงส่วนใหญ่ สืบเช้ือสายมาจากชาวจีนและชาวมลายู มีภาษา พดู เรียกวา่ “ภาษาปักษ์ใต้” คนปักษใ์ ตม้ ีนิสัย เดด็ เด่ียว มุ่งมนั่ ขยนั อดทน รักความยตุ ิธรรม และใฝ่ เรียนรู้ ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ เกษตรกรรมและทาประมง มีความยดึ มน่ั ศรัทธาในพระพทุ ธศาสนาและศาสนาอิสลาม มโนราห์เป็นศิลปะการแสดงท่ีเป็นเอกลกั ษณ์ของภาคใต้



ลกั ษณะการเปลยี่ นแปลงของสังคมและวฒั นธรรมไทย  ความทนั สมยั และเทคโนโลยสี มยั ใหม่แพร่ เขา้ มามากข้ึนอยา่ งรวดเร็ว  สงั คมชนบทเร่ิมกลายเป็นสงั คมเมือง  วถิ ีชีวติ ท่ีผกู พนั กบั การทาเกษตรกรรมเปลี่ยน มาสู่อาชีพท่ีหลากหลายมากข้ึน  หญิงและชายมีบทบาทเท่าเทียมกนั มากข้ึน  วฒั นธรรมตะวนั ตกเขา้ มามีบทบาทมากข้ึน



เกษตรกรรม  การเพาะปลูก พชื เศรษฐกิจสาคญั เช่น ขา้ ว ออ้ ย ปาลม์ น้ามนั ฝ้ าย ยางพารา เป็นตน้  การเลยี้ งสัตว์ สตั วเ์ ศรษฐกิจสาคญั เช่น สุกร โคเน้ือ โคนม ไก่ เป็ด แพะ เป็นตน้

ประมง  ประมงนา้ จดื สตั วน์ ้าท่ีสาคญั เช่น ปลานิล ปลาดุก ปลาทบั ทิม เป็นตน้  ประมงนา้ กร่อย สตั วน์ ้าที่สาคญั เช่น ปลากะพงขาว เป็นตน้  ประมงน้าเคม็ สตั วน์ ้าที่สาคญั เช่น ปลาทู หอยนางรม กงุ้ กลุ าดา เป็นตน้

การทาป่ าไม้  แหล่งการทาป่ าไม้ทีส่ าคญั เช่น จงั หวดั เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ลาปาง กาญจนบุรี เป็นตน้  ไม้ทสี่ าคญั ทางเศรษฐกจิ เช่น ไมส้ กั ไมย้ าง ไมป้ ระดู่ ไมช้ ิงชนั ไมแ้ ดง เป็นตน้

อตุ สาหกรรม  อุตสาหกรรมในครัวเรือน เช่น การทาร่มจากกระดาษสา การทอผา้ ไหม การทาเคร่ืองเงิน เป็ นตน้  อุตสาหกรรมขนาดย่อม เช่น โรงงานน้าแขง็ กอ้ น โรงกลึง โรงงานเสน้ ก๋วยเต๋ียว เป็นตน้  อตุ สาหกรรมขนาดกลาง เช่น อุตสาหกรรมสิ่งทอ อุตสาหกรรมผลิตอปุ กรณ์ไฟฟ้ า เป็นตน้  อตุ สาหกรรมขนาดใหญ่ เช่น อุตสาหกรรมปนู ซีเมนต์ อุตสาหกรรมการผลิตไฟฟ้ า เป็นตน้

พาณชิ ยกรรม  พาณิชยกรรมในประเทศ มีการซ้ือขายแลกเปลี่ยนสิ่งของ สินคา้ และบริการตามทอ้ งถิ่น ต่างๆ ภายในประเทศ โดยนาไปใชเ้ อง หรือใชเ้ ป็นวตั ถุดิบในโรงงานอุตสาหกรรม  พาณิชยกรรมระหว่างประเทศ มีการซ้ือขายแลกเปลี่ยนสินคา้ ระหวา่ งประเทศค่คู า้ ซ่ึง ประกอบดว้ ย สินคา้ นาเขา้ และสินคา้ ส่งออก

การบริการ  การคมนาคมขนส่ง ไดแ้ ก่ การขนส่ง ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ จ.สมุทรปราการ ทางถนน การขนส่งทางราง (รถไฟ) การขนส่งทางน้า และการขนส่ง ทางอากาศ  การสื่อสารและการโทรคมนาคม เช่น การติดต่อทางโทรศพั ท์ ไปรษณีย์ วทิ ยุ และโทรทศั น์ อินเทอร์เน็ต เป็นตน้  การท่องเทยี่ ว ก่อใหเ้ กิดงานบริการ ดา้ นอื่นๆ ตามมา เช่น ท่ีพกั แรม ร้านอาหาร บริการเช่ารถ เป็นตน้ โรงแรมแมนดารินโอเรียลเตล็ ดาราเทวี จ.เชียงใหม่



ลกั ษณะการเปลยี่ นแปลงทางเศรษฐกจิ ของไทย  เนน้ โครงสร้างการผลิตดา้ นอุตสาหกรรม การบริการ และการท่องเที่ยว เขา้ มาแทนที่ เกษตรกรรม  เนน้ การส่งออกสินคา้ แปรรูปมากกวา่ สินคา้ เชิงเดี่ยวท่ีอยใู่ นรูปวตั ถุดิบ อุตสาหกรรมยานยนต์

ผลกระทบจากการเปลยี่ นแปลงทางเศรษฐกจิ ของไทย  ตน้ ทุนการผลิตสูงข้ึน แต่ส่งออกสินคา้ ไดน้ อ้ ยลง  สินคา้ จากต่างประเทศ โดยเฉพาะจีนเขา้ มาตีตลาดในประเทศไทยมากข้ึน  เกิดร้านคา้ แบบใหม่มากข้ึน เช่น ร้านสะดวกซ้ือ หา้ งสรรพสินคา้ ทาใหร้ ้านคา้ ในชุมชน ไดร้ ับผลกระทบ ห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่ขยายตวั ไปทว่ั ทุกภูมภิ าคของประเทศไทยอย่างรวดเร็ว

 ภาคเหนือ เช่น จงั หวดั เชียงใหม่ เชียงใหม่ จงั หวดั เชียงราย เป็นตน้  ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ เช่น จงั หวดั นครราชสีมา จงั หวดั ขอนแก่น เป็นตน้  ภาคกลาง เช่น กรุงเทพมหานคร จงั หวดั นครสวรรค์ เป็นตน้ นครสวรรค์ ขอนแก่น

 ภาคตะวนั ตก เช่น จงั หวดั ราชบุรี ราชบุรี จงั หวดั กาญจนบรุ ี เป็นตน้ ชลบุรี  ภาคตะวนั ออก เช่น จงั หวดั ชลบุรี จงั หวดั ระยอง เป็นตน้  ภาคใต้ เช่น จงั หวดั สงขลา จงั หวดั นครศรีธรรมราช เป็นตน้ สงขลา