ภูมิศาสตร์ทวีปเอเชีย

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 ภูมศิ าสตร์ทวปี เอเชีย







ทวีปเอเชีย เป็ นทวีปท่ีมี เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เอเชียตะวนั ออก ขนาดใหญ่ท่ีสุดในโลก โดยมี เ น้ื อ ที่ ป ร ะ ม า ณ 31,729,058 ตารางกิโลเมตร แบ่งออกเป็ น 5 ภมู ิภาค รวมท้งั สิ้น 48 ประเทศ เอเชียกลาง เอเชียใต้ เอเชียตะวนั ตกเฉียงใต้

 ทิศเหนือ จดมหาสมุทรอาร์กติก  ทศิ ใต้ จดมหาสมุทรอินเดีย  ทิศตะวนั ออก จดมหาสมุทรแปซิฟิ ก  ทิศตะวนั ตก จดทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และทวปี ยโุ รป





บริเวณเขตท่ีลุ่มภาคเหนือเป็ นท่ีราบขนาดใหญ่ เรียกว่า “ที่ราบไซบีเรีย ตะวนั ตก” มีลาน้าสายยอ่ ยไหลผา่ น ทาใหเ้ กิดเป็นที่ลุ่มน้าขงั โดยในฤดูหนาวน้าใน ลาน้าจะแขง็ ตวั เป็ นอุปสรรคต่อระบบคมนาคม และส่งผลให้มีประชากรอาศยั อยู่ เบาบาง ทร่ี าบไซบีเรีย สหพนั ธรัฐรัสเซีย

เขตภูเขาและท่ีราบสูง มีพ้ืนท่ีกวา้ งขวาง ซ่ึงเตม็ ไปดว้ ยเทือกเขาและท่ีราบสูง โดยเทือกเขาท่ีสาคญั ไดแ้ ก่ เทือกเขาหิมาลยั มีความยาวประมาณ 2,400 กิโลเมตร มียอดเขาท่ีสูงท่ีสุด คือ ยอดเขาเอเวอเรสต์ มีความสูง 8,848 เมตร ส่วนท่ีราบสูงท่ี สาคญั เช่น ที่ราบสูงทิเบต ที่ราบสูงยนู นาน ท่ีราบสูงอิหร่าน เป็นตน้ ทร่ี าบสูงทเิ บต

ที่ราบสูงเก่า เป็ นแผ่นดินเปลือกโลกท่ีมีอายุเก่าแก่ ประกอบด้วย ที่ราบสูง เดกกนั ในคาบสมุทรอินเดีย ท่ีราบสูงอาหรับ ในคาบสมุทรอาหรับ ซ่ึงจะปรากฏ ภูมิลกั ษณ์แบบทะเลทรายบริเวณคาบสมุทรอาหรับ เช่น ทะเลทรายรุบลั คอลี ใน ประเทศซาอุดีอาระเบีย ทะเลทรายรุบลั คอลี ประเทศซาอุดอี าระเบีย

บริเวณท่ีราบลุ่มน้า เป็ นแหล่งการทาเกษตรกรรมและการต้งั ถ่ินฐานที่สาคญั เนื่องจากเป็ นที่ราบที่มีแม่น้าขนาดใหญ่ไหลผ่าน โดยที่ราบสาคญั เช่น ท่ีราบลุ่ม แม่น้าหวางเหอ แม่น้าฉางเจียง และแม่น้าซีเจียง ในประเทศจีน และท่ีราบลุ่มแม่น้า แดง แม่น้าโขง แม่น้าเจา้ พระยา และแม่น้าอิรวดี ในเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ ที่ราบ ลุ่มแม่น้าคงคา ในประเทศอินเดีย เป็นตน้ ทร่ี าบลุ่มแม่นา้ อริ วดี ประเทศเมยี นมาร์

เกาะและหม่เู กาะ ปรากฏเด่นชดั ในเอเชียตะวนั ออกและเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ โดยเกาะและหมู่เกาะท่ีสาคญั เช่น เกาะญี่ป่ ุน เกาะไตห้ วนั หมู่เกาะอินโดนีเซีย หมู่ เกาะฟิ ลิปปิ นส์ หมู่เกาะอนั ดามนั หมู่เกาะนิโคบาร์ เป็ นตน้ ซ่ึงเป็ นพ้ืนที่ท่ีต้งั อยู่ บริเวณ “วงแหวนแห่งไฟ” ทาใหเ้ กิดเหตุการณ์แผ่นดินไหว ภูเขาไฟปะทุ และสึนามิ อยบู่ ่อยคร้ัง หมู่เกาะในประเทศฟิ ลปิ ปิ นส์



 ปรากฏในพ้ืนที่ประเทศ ป่ าดิบช้ืน ประเทศมาเลเซีย มาเลเซีย สิงคโปร์ อินโดนีเซีย บรูไน และเกาะมินดาเนาของ ประเทศฟิ ลิปปิ นส์  ลั ก ษ ณ ะ ภู มิ อ า ก า ศ มี อุ ณ ห ภู มิ สู ง ต ล อ ด ปี เ ฉ ลี่ ย ประมาณ 27 องศาเซลเซียส และมีฝนตกชุกตลอดปี  ลกั ษณะพืชพรรณท่ีพบเป็ น ป่ าดิบช้ืน มีพนั ธุ์ไมข้ ้ึนอยู่อย่าง หลากหลายและหนาแน่น

 ปรากฏในพ้นื ที่คาบสมุทร ป่ าเขตร้อน ประเทศอินเดีย เดกกัน คาบสมุทรอินโดจีน และ คาบสมุทรมลายู  ลกั ษณะภูมิอากาศ มีอุณหภูมิสูง ตลอดปี เฉล่ียอยรู่ ะหวา่ ง 18-27 องศา เซลเซียส และมีฝนตกชุกจากอิทธิพล ของลมมรสุม  ลกั ษณะพืชพรรณท่ีพบเป็นทุ่ง หญา้ สลบั ป่ าไม้ มีไมเ้ น้ือแขง็ และไม้ เน้ืออ่อนที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจข้ึนอยู่ หลายชนิด

 ปรากฏในพ้ืนที่ภูเขาสูงตอน ภเู ขาสูงทางตอนเหนือของอินเดีย เหนือของประเทศอินเดีย เมียนมาร์ ชายฝ่ังตะวนั ออกของจีน ไทย ลาว เวียดนาม จีน เกาหลีเหนือ เกาหลีใต้ และตอนใตข้ องญ่ีป่ ุน  ลกั ษณะภูมิอากาศ มีอุณหภูมิสูง และมีความช้ืนในฤดูร้อน ส่วนฤดู หนาวอากาศจะเยน็ และแหง้ แลง้  ลักษณะพืชพรรณธรรมชาติที่ พบ เป็ นพืชท่ีมีเปลือกหนา เช่น สน โอก๊ สปรูซ เป็นตน้

 ปรากฏชดั ในพ้ืนท่ีประเทศอินเดีย และบริเวณคาบสมุทรอินโดจีน  ลกั ษณะภูมิอากาศ มีฝนตกชุกในช่วงมรสุม อุณหภูมิเฉล่ียประมาณ 27 องศาเซลเซียส ส่วนในฤดูหนาวอากาศจะแหง้ แลง้  ลกั ษณะพชื พรรณธรรมชาติท่ีพบ เป็นป่ าก่ึงผลดั ใบสลบั กบั ทุ่งหญา้ กวา้ ง ทุ่งหญา้ สะวนั นา ประเทศอินเดีย

 ปรากฏในพ้ืนท่ีประเทศเติร์กเมนิสถาน อุซเบกิสถาน คาซัคสถาน มองโกเลีย และทางตะวนั ตกของจีน  ลกั ษณะภูมิอากาศ เป็นเขตทะเลทรายแหง้ แลง้ ที่มีอากาศอบอุ่นและเยน็  ลกั ษณะพืชพรรณธรรมชาติท่ีพบเป็ นทุ่งหญา้ ซ่ึงเป็ นหญา้ ขนาดส้ัน ข้ึนอยไู่ ม่แน่นหนา ทะเลทรายในประเทศมองโกเลีย

 ปรากฏในพ้ืนท่ีคาบสมุทรอาหรับ และบางส่วนของประเทศอิหร่าน อฟั กานิสถาน และปากีสถาน  ลกั ษณะภูมิอากาศ ในฤดูร้อนมีอุณหภูมิสูง เฉล่ียเกิน 35 องศาเซลเซียส ส่วนในฤดูหนาว มีอุณหภูมิเฉลี่ย 18 องศาเซลเซียส และแหง้ แลง้ มาก  ลกั ษณะพืชพรรณธรรมชาติที่พบ เป็ นพืชท่ีตอ้ งการน้านอ้ ยและทนความ แหง้ แลง้ ไดด้ ี ทะเลทรายในประเทศการ์ตา

 ปรากฏในพ้นื ท่ีคาบสมุทรอานาโตเลียในประเทศตุรกี และจอร์เจีย  ลกั ษณะภูมิอากาศ มีฝนตกชุกเกือบตลอดท้งั ปี เน่ืองจากไดร้ ับอิทธิพลจากลม ประจาตะวนั ตก  ลกั ษณะพืชพรรณธรรมชาติที่พบ เป็ นป่ าไมผ้ ลดั ใบ ซ่ึงมกั เป็ นพนั ธุ์ไมท้ ่ีมีใบ ขนาดใหญ่ บริเวณคาบสมุทรอานาโตเลีย ประเทศจอร์เจีย

 ปรากฏในดินแดนที่ติดกบั ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ไดแ้ ก่ ประเทศอิสราเอล เลบานอน ซีเรีย ตุรกี และตอนเหนือของอิรัก อิหร่าน  ลกั ษณะภูมิอากาศ มีฝนตกในฤดูหนาวและมีอากาศแหง้ แลง้ ในฤดูร้อน  ลกั ษณะพืชพรรณธรรมชาติที่พบ เป็ นพืชที่มีเปลือกหนา ใบเลก็ ผิวมนั และเขียวตลอดปี ป่ าเขตเมดิเตอร์เรเนียน

 ปรากฏในประเทศจี นและ ลกั ษณะภูมิอากาศแบบหนาวช้ืนภาคพ้นื ทวปี เกาหลีเหนือ  ลัก ษ ณ ะ ภู มิ อ า ก า ศ มี ก า ร เปล่ียนแปลงลักษณะลมฟ้ าอากาศ อย่างรวดเร็ว และมีมวลอากาศเย็น ปกคลุมอยา่ งยาวนาน  ลักษณะพืชพรรณธรรมชาติที่ พบ มีท้งั ตน้ ไมป้ ระเภทผลดั ใบและ ไม่ผลดั ใบ โดยในช่วงฤดูร้อน ตน้ ไม้ จะเขียวชอุ่ม และเร่ิมผลดั ใบเม่ือย่าง เขา้ สู่ฤดูหนาว

 ปรากฏในพ้ืนท่ีตอนเหนือของประเทศรัสเซีย  ลกั ษณะภูมิอากาศ มีความหนาวเยน็ ตลอดท้งั ปี  ลกั ษณะพืชพรรณธรรมชาติท่ีพบ ส่วนใหญ่เป็ นพืชจาพวกมอสส์และ ไลเคน ซ่ึงสามารถข้ึนไดใ้ นช่วงฤดูร้อน บริเวณตอนเหนือของประเทศรัสเซีย



ดินในทวีปเอเชียที่สาคญั ไดแ้ ก่ ดินเขตร้อนช้ืน ซ่ึงเป็ นเป็ นดินแดงหรือ ดินลูกรังที่เกิดจากหินผุ ซ่ึงขาดอินทรียวตั ถุ เหมาะต่อการปลูกพืชสวน และ พืชไร่ และดินตะกอนน้าพา มีลกั ษณะเป็ นดินเหนียว เหมาะแก่การปลูกขา้ ว และพืชการคา้

น้าเป็ นทรัพยากรที่มีความสาคญั อย่างย่ิงสาหรับประเทศในทวีปเอเชีย เน่ืองจากมีการประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ นอกจากน้นั น้ายงั มี ความสาคญั ต่อระบบการคมนาคมขนส่ง และการผลิตกระแสไฟฟ้ า โตนเลสาบ ประเทศกมั พชู า

ในทวปี เอเชียมีป่ าไมอ้ ยปู่ ระมาณ 8.5 ลา้ นตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ร้อยละ 20 ของพ้ืนท่ีทวีป แต่ในปัจจุบนั ตอ้ งประสบกบั ปัญหาการบุกรุกพ้ืนที่ ป่ าไม้ ทาให้ป่ าถูกทาลาย และส่งผลกระทบในหลายดา้ น โดยบริเวณที่ป่ าไม้ ถูกทาลายมาก เช่น เอเชียตะวนั ออก เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เป็นตน้ พ้ืนท่ีป่ าไมถ้ ูกทาลายในประเทศไทย

ทวีปเอเชียเป็ นทวีปท่ีมีความหลากหลายของสัตว์ป่ า เน่ืองจากมีพ้ืนท่ี กวา้ งขวาง และมีสภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศต่างกนั ซ่ึงในปัจจุบนั การ ขยายพ้ืนที่เพื่อทาการเกษตร ทาให้ป่ าไมถ้ ูกบุกรุกทาลาย ส่งผลให้ปริมาณ สัตวป์ ่ าลดลงจานวนมาก นอกจากน้นั การล่าสตั วป์ ่ าเพ่ือเป็นอาหาร และเพ่ือ การคา้ ส่งผลใหส้ ตั วป์ ่ าลดจานวนลง

พบแหล่งแร่ที่สาคญั กระจายตัวอยู่ท่วั ทวีปเอเชีย โดยแร่สาคญั ท่ีพบ ไดแ้ ก่ ถ่านหิน เหลก็ พลวง ดีบุก น้ามนั ดิบและแก๊สธรรมชาติ ซ่ึงประเทศท่ี เป็นแหล่งแร่สาคญั เช่น จีน มาเลเซีย ซาอุดีอาระเบีย อิรัก การ์ตา เป็นตน้ เหมืองถ่านหินในประเทศจีน



จานวนประชากรของทวปี เอเชีย ประชากรทวปี เอเชีย มีประมาณ 4,260 ลา้ นคน แบ่งตามภูมิภาค ไดด้ งั น้ี 7.87% 1.93% 14.29% 38.67% 37.24% เอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เอเชียตะวนั ออก เอเชียใต้ เอเชียตะวนั ตกเฉียงใต้ เอเชียกลาง

กล่มุ คอเคซอยด์  มี ลัก ษ ณ ะ ผิ ว ข า ว จ น ถึ ง สี น้าตาล จมูกโด่งแคบ ริมฝี ปากบาง ตวั ใหญ่ ศีรษะใหญ่  ต้งั ถิ่นฐานแถบเอเชียตะวนั ตก เฉียงใต้ เอเชียกลาง และตอนเหนือ ของเอเชียใต้

กลุ่มนิกรอยด์  มีลักษณะผิวคล้า ผมหยิก ปาก หนา ตวั สูงใหญ่  ต้ังถิ่นฐานแถบเอเชียตะวนั ตก เฉียงใต้ เอเชียใต้ และบริเวณหมู่ เกาะในเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้

กลุ่มมองโกลอยด์  มีลักษณะผิวเหลือง ผมดาเหยียด ตาเรียว โหนกแก้มสูง จมูกแฟบ ใบหนา้ แบนกวา้ ง ศีรษะกลมเลก็  ต้งั ถิ่นฐานแถบเอเชียตะวนั ออก และภาคพ้ืนทวีปของเอเชียตะวนั ออก เฉียงใต้

ลกั ษณะการเปลยี่ นแปลงของประชากรในทวปี เอเชีย  จานวนประชากรในทวปี เอเชียมีแนวโนม้ เพิม่ มากข้ึน  ประชากรจากชนบทเขา้ มาอาศยั อยใู่ นเขตเมืองและปริมณฑลเพมิ่ มากข้ึน  มีการอพยพเขา้ ไปต้งั ถิ่นฐานหรือประกอบอาชีพในประเทศอื่นมากข้ึน  คุณภาพชีวติ ของประชากรดีข้ึน  ประชากรมีอายเุ ฉลี่ยสูงข้ึน  มีจานวนประชากรหญิงมากกวา่ จานวนประชากรชาย



 ประชากรในเอเชียกลางส่วน ชาวคาซคั ในประเทศคาซคั สถาน ใหญ่เป็นกลุ่ม “คอเคซอยดผ์ วิ ขาว”  ใชภ้ าษาประจาเผา่ พนั ธุ์ของ ตนเอง และใช้ภาษารัสเซี ยเป็ น ภาษากลางในการติดต่อส่ือสาร  มีศาสนาอิสลามเป็นศาสนา หลัก และบางส่วนนับถือศาสนา คริสต์

 ประชากรส่วนใหญ่เป็นกลุ่ม “มองโกลอยด”์  มีวถิ ีชีวติ และวฒั นธรรมคลา้ ยคลึงกนั เนื่องจากไดร้ ับอิทธิพลจากจีน  มีความเชื่อความศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา สตรีญ่ีป่ ุนในชุดกิโมโน

 ประชากรส่วนใหญ่เป็นกลุ่ม “นิกรอยด”์ มีความแตกต่างทางวฒั นธรรมกนั มาก เน่ืองจากนบั ถือศาสนาต่างกนั และมีภาษาท่ีใชก้ นั มากกวา่ 800 ภาษา  คนอินเดียและเนปาล ส่วนใหญ่นบั ถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ขณะท่ี ปากีสถาน บงั กลาเทศ และมลั ดีฟส์ นบั ถือศาสนาอิสลาม ส่วนศรีลงั กาละ ภูฏาน นบั ถือพระพทุ ธศาสนา ผนู้ บั ถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ในประเทศอินเดีย

 ประชากรมีท้งั กลุ่ม “นิกรอยด”์ และ “มองโกลอยด”์  ลกั ษณะสงั คมและวฒั นธรรมแตกต่างกนั ตามการนบั ถือศาสนา และแต่ ละประเทศมีภาษาเฉพาะของชนชาติตน  ในประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย บรูไน และภาคใตข้ องฟิ ลิปปิ นส์ ส่วน ใหญ่นบั ถือศาสนาอิสลาม ขณะท่ีประเทศไทย เมียนมาร์ เวยี ดนาม ลาว กมั พชู า ส่วนใหญ่นบั ถือพระพทุ ธศาสนา ส่วนฟิ ลิปปิ นส์และติมอร์- เลสเต ส่วนใหญ่นบั ถือศาสนาคริสต์ เทศกาลพระเยซูดาในประเทศฟิ ลิปปิ นส์

 ประชากรเป็นกลุ่ม “คอเคซอยด”์  มีลกั ษณะสงั คมและวฒั นธรรม ภาษาที่เด่นชดั เนื่องจากนบั ถือศาสนา อิสลาม  ประชากรส่วนใหญ่ในทุกประเทศนบั ถือศาสนาอิสลาม ยกเวน้ ประเทศ อิสราเอลและไซปรัส ท่ีประชากรส่วนใหญ่นบั ถือศาสนาคริสต์ ชาวมุสลิมประกอบพธิ ีฮจั ญ์ ท่ีประเทศซาอุดีอาระเบีย

 มีลกั ษณะเป็นสงั คมเมืองและสงั คม ตะวนั ตกมากข้ึน  สภาพสังคมและวฒั นธรรมเป็นแบบ ผสมผสานมากข้ึน  การเคร่งครัดในจารีตและวฒั นธรรม มีนอ้ ยลง



 การเพาะปลูก เป็นการเพาะปลกู  การเลยี้ งสัตว์ มีท้งั การเล้ียงแบบ แบบผสมผสาน โดยพืชที่ปลูกมาก ฟาร์มและแบบเร่ร่อน โดยสตั วเ์ ล้ียง เช่น ขา้ ว ปาลม์ น้ามนั ยางพารา ฝ้ าย ที่นิยมเล้ียง เช่น โคนม โคเน้ือ แพะ กาแฟ ยาสูบ เป็นตน้ แกะ ไก่ เป็นตน้

 ทาประมง มีท้งั การจบั สตั วน์ ้าเคม็  การทาป่ าไม้ แหล่งการทาป่ าไมท้ ี่ และสตั วน์ ้าจืด โดยประเทศท่ีจบั สาคญั ในทวปี เอเชีย ไดแ้ ก่ บริเวณ สตั วน์ ้าเคม็ ไดม้ าก เช่น ญ่ีป่ ุน ไทย เกาะบอร์เนียว เกาะสุมาตรา ใน และเวยี ดนาม ส่วนประเทศที่จบั ประเทศอินโดนีเซีย ประเทศ สตั วน์ ้าจืดไดม้ าก เช่น กมั พชู า เมียนมาร์ ประเทศลาว เป็นตน้ เป็ นตน้

ทวปี เอเชียเป็นทวปี ท่ีอุดมไปดว้ ยแร่ ทาใหม้ ีการทาเหมืองแร่กระจายตวั อยทู่ ว่ั ทวปี โดยมี แหล่งแร่ท่ีสาคญั เช่น ถ่านหิน ดีบุก และเหลก็ ในประเทศจีน ดีบกุ ในประเทศอินโดนีเซีย และ มาเลเซีย แร่เช้ือเพลิง ในประเทศซาอุดีอาระเบีย อิรัก อิหร่าน เป็นตน้ แท่นขดุ เจาะน้ามนั ในคาบสมุทรอาหรับ

 อุตสาหกรรมในครัวเรือน เช่น การทา อุตสาหกรรมรถยนตใ์ นประเทศจีน เคร่ืองป้ันดินเผา การทอผา้ ในประเทศ ลาว ไทย ฟิ ลิปปิ นส์ เป็นตน้  อุตสาหกรรมโรงงานขนาดเลก็ เช่น การ ผลิตเคร่ืองดื่มกระป๋ อง สิ่งพมิ พ์ เส้ือผา้ สาเร็จรูป เฟอร์นิเจอร์ ในประเทศไทย มาเลเซีย ปากีสถาน ตุรกี เป็นตน้  อุตสาหกรรมขนาดใหญ่ เช่น การผลิต รถยนต์ ผลิตเครื่องจกั รกล ผลิตอปุ กรณ์ ไฟฟ้ า ในประเทศจีน ญี่ป่ ุน เกาหลีใต้ ไตห้ วนั เป็นตน้

 พาณิชยกรรมในทวปี เอเชียกาลงั สินคา้ ทางการเกษตรถกู พฒั นาใหไ้ ดม้ าตรฐานสากลมากข้ึน ขยายตวั โดยเปล่ียนจากการคา้ กบั ประเทศใกลเ้ คียงไปสู่การคา้ ใน ตลาดโลกมากข้ึน  สินคา้ ทางการเกษตรที่พฒั นาคุณภาพ ใหไ้ ดร้ ะดบั สากลกาลงั เป็นท่ีนิยมของ ตลาดในยโุ รปและอเมริกาเหนือ  สินคา้ อุตสาหกรรมประเภทอุปกรณ์ ไฟฟ้ า ชิ้นส่วนเคร่ืองจกั รกล และ เฟอร์นิเจอร์ ไดร้ ับความนิยมจาก ตลาดโลกมากข้ึน

 ประเทศส่วนใหญย่ งั มีการพฒั นาดา้ นการคมนาคมและการส่ือสารนอ้ ย ส่วนประเทศท่ีมี การขนส่งอยใู่ นระดบั มาตรฐาน ไดแ้ ก่ จีน ญ่ีป่ ุน เกาหลีใต้ และสิงคโปร์  ภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉียงใตก้ าลงั เร่งขยายการขนส่งทางอากาศเพม่ิ มากข้ึน รถไฟความเร็วสูงในประเทศจีน