สวนครัวลอยฟ้า

ความรู สมนุ ไพร ใกลต วั 9. มะรุม ลกั ษณะ เปน ไมยนื ตนขนาดกลาง สงู 3 - 4 เมตร ทรงตนโปรง ใบคลา ยกบั ใบมะขาม ผวิ ใบสีเขียว ดานลา ง สจี ะออ นกวา ดา นบน ดอกออกเปน ชอ สขี าว กลบี ดอกมี 5 กลบี ผลหรอื ฝก มคี วามยาว 20 - 50 เซนตเิ มตร ลักษณะเหมือนไมตีกลอง เปลือกผล หรือฝกเปนสีเขียวมีสวนคอดเปนระยะตามความยาวของฝก ฝกแกผ ิวเปลอื กเปน สีน้ำตาล สวนท่ีใชเปนยา เปลอื กตน ราก ฝก ใบ เนอื้ ในเมล็ด ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ใบ มีธาตุเหล็กสูงมาก ควรรับประทานใบสดหรือลวกผานความรอนเพียงเล็กนอย เพ่ือปองกัน การสูญเสียธาตุอาหาร หรืออาจใชใบผึ่งลมใหแหงสนิทแลวนำมาปนเปนผงบรรจุแคปซูล พกพาไวชงน้ำด่ืม การเก็บผงมะรุมควรใหพนแสงเพ่ือปองกันคุณสมบัติเส่ือม การรับประทานมะรุมสม่ำเสมอ สามารถปองกัน การติดเชอ้ื และสรา งภมู ิคมุ กันใหรางกาย 2. ดอก ใชต มทำนำ้ ชาดืม่ ชว ยใหนอนหลับสบาย 3. ผล รบั ประทานไดท งั้ ฝก ออ นและแก ชว ยควบคมุ โรคเบาหวาน รกั ษาความดนั โลหติ สงู ปอ งกนั มะเรง็ 4. เมล็ด สกัดน้ำมนั ไวใ ชปรงุ อาหารได จะชว ยรักษาโรคปวดตามขอ โรคเกา ท รูมาตซิ ัม่ โรคผิวหนังแหง รักษาโรคท่ีเกดิ จากเช้ือรา กากของเมลด็ ซง่ึ สกดั นำ้ มันออกแลว สามารถใชกรองทำน้ำดืม่ จะมีคุณสมบัติเปน ยาฆา เชอ้ื 5. เปลอื ก จากลำตน นำมาสบั เปน ชนิ้ เลก็ ๆ ใสผ า หอ ทำเปน ลกู ปะคบนำ้ รอ น บรรเทาอาการปวดหลงั ปวดขอ 46 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมนุ ไพร

10. ยานาง ลกั ษณะ เปน ไมเ ถาเลอื้ ย ขนาดเลก็ แตเ หนยี ว มสี เี ขยี ว เมอื่ เถาแกจ ะมสี เี ขม มีขอ หางๆ เถาออน มีขนออน ปกคลุม เม่อื แกแ ลว ผวิ คอนขางเรยี บ สำหรับ ใบ เปน ใบเดีย่ ว ออกตดิ กับลำตน แบบสลบั ปลายใบเรยี ว ฐานใบมน ผิวใบเปนคลนื่ เล็กนอย ในภาคใตใบคอ นขา งเรียวยาว หนาและหลังใบเปน มนั สวนท่ีใชเ ปนยา ใบ ราก หัว ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. แกไ ข ใชร ากยานางแหง 1 กำมือ (ประมาณ 25 กรมั ) ตม กับน้ำ 2 แกวคร่งึ เคี่ยวใหเหลอื 2 แกว ใหดื่มครง้ั ละ 1/2 แกว กอ นอาหาร 3 เวลา 2. แกปวง (ปวดทองเพราะกินอาหารผิดสำแดง) ใช รากยานางแดงและรากมะปรางหวาน ฝนกบั นำ้ อนุ แตไมถ งึ กับขน ดมื่ ครงั้ ละ 1/2-1 แกว ตอ ครัง้ วนั ละ 3-4 คร้ัง หรอื ทุกๆ 2 ช่วั โมง ถา ไมมรี ากมะปรางหวาน ก็ใชรากยา นางแดง อยางเดียวกไ็ ด หรอื ถาใหด ยี ง่ิ ขนึ้ ใชรากมะขามฝนรวมดวย 3. ถอนพิษเบื่อเมาในอาหาร เชน เห็ด กลอย ใชรากยานาง ตน และใบ 1 กำมือ ตำผสมกับขา วสารเจา 1 หยบิ มอื เตมิ น้ำคั้นใหไ ด 1 แกว กรองดวยผาขาวบาง ใสเกลือและน้ำตาลเล็กนอยพอด่ืมงาย ดื่มให หมดท้งั แกว ทำใหอ าเจยี นออกมา จะชวยทำใหด ีข้นึ 4. ดับพษิ รอน ถอนพษิ ไข ใชห วั ยา นางเคยี่ วกับน้ำ 3 สว น ใหเ หลือ 1 สวน ด่มื ครัง้ ละครึ่งแกว 5. ใชร าก ตมเปน ยาแกอ ีสุกอใี ส ตมุ ผืน่ 6. ใชร ากยานางผสมรากหมอนอย ตมแกไขม าเลเรีย 7. ใชราก ตมขบั พษิ ตา งๆ สมนุ ไพรใกลต วั | 47

ความรู สมนุ ไพร ใกลตวั 11. ชะพลู ลกั ษณะ ใบมีลักษณะคลายรูปหัวใจรูปทรงคลาย กบั ใบพลู แตม ีขนาดใบเลก็ กวา มสี เี ขียวเขมเปน ใบเดี่ยว รสชาติเผ็ดออนๆ ดอกออกบริเวณปลาย ยอด มีสีขาวอัดแนนกันเปนทรงกระบอกขนาดเล็ก ลักษณะคลา ยดปี ลีแตส นั้ กวา สวนท่ีใชเปน ยา ดอก ราก ใบ ตน ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ดอก ชวยใหเ สมหะแหง ชว ยขับลมในลำไส 2. ราก ชวยขับเสมหะใหออกมาทางระบบขับถาย ใชราก 1 กำมือ ตมกับน้ำ 2 ถวย เค่ียวให เหลือ 1 1/2 ถวย แกทองอืดเฟอ ขับลม หากใชรากคร่ึงกำมือ ผล 2-3 หยิบมือ ตมกับน้ำ 2 ถวย เคีย่ วใหเหลอื 1 ถวย ดม่ื ครง้ั ละ 1/4 ถว ย แกอ าการโรคบดิ 3. ตน รกั ษาอาการโรคเบาหวาน ใช 7 ตน ลา งนำ้ แลว ตม กบั นำ้ พอทว ม เมอื่ เดอื ดแลว ปลอ ยใหอ นุ ดม่ื แบบชา ตม ทุกครงั้ ใหเ ปล่ียนตนชะพลูใหมท ุกวัน 4. ใช ใชใบสด 1-7 ใบ โขลกพอแหลกผสมเหลา โรงพอควร แชท ้งิ ไวระยะหน่ึง แลวนำมาทาบรเิ วณ ผื่นคัน ปจจุบันมีเจลสำเร็จรูปพรอมใชจำหนาย ใชใบรับประทานสดก็ชวยขับเสมหะ และเจริญอาหาร ในใบชะพลูมีสารเบตาแคโรทนี สูงมาก 48 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

12. ฟา ทะลายโจร ลกั ษณะ เปนไมลมลุก สูง 30 - 70 เซนติเมตร ทุกสวนมีรสขม ใบเดี่ยว แผนใบสีเขียวเขมเปนมัน ดอกชอ ออกท่ีปลายกิ่งและซอกใบ กลีบดอกสีขาว ผลเปนฝก เมื่อแกเปนสีน้ำตาล แตกได ภายในมีเมล็ด จำนวนมาก สว นท่ีใชเปนยา ตน ใบสด ใบแหง ใบจะเก็บมาใชเ ม่อื ตนมีอายไุ ด 3- 5 เดอื น ประโยชนท างสมุนไพร 1. ตน ใชท้ังตนผึ่งลมใหแหง หั่นเปนช้ินเล็กๆ ประมาณ 1 กำมือ ตมเอาน้ำดื่มคร้ังละ 1 แกว วันละ 4 คร้ัง กอนอาหาร หรือกอนนอน หรือจะใชใบสด 5-7 ใบ ใสแกวเติมน้ำเดือด เกือบเต็ม ปดฝาท้ิงไว ยาอุนจึงด่ืม แกอาการทองเสีย ทองเดิน เปนบิด มไี ข 2. ใบและกงิ่ แกไ ขห วดั ปวดหวั ตวั รอ น ใชใ บและกงิ่ 1 กำมอื (แหง หนกั 3 กรมั สด 25 กรมั ) ตมน้ำ ดม่ื กอ นอาหารเชา-เยน็ และ เมอ่ื มีอาการ 3. ใบและก่งิ ตำหรือสบั ใชพ อกฝหรอื แผล ทำใหห นองยบุ สมนุ ไพรใกลตวั | 49

ความรู สมนุ ไพร ใกลต ัว 13. ตะไคร ลักษณะ เปน พืชลม ลุก มีความสูงประมาณ 4 - 6 ฟตุ ใบยาวเรียว ปลายใบมีขนหนาม ลำตนรวมกนั เปน กอ มกี ลน่ิ หอม ดอกออกเปน ชอ ยาวมีดอกเลก็ ฝอยเปนจำนวนมาก สว นที่ใชเ ปนยา หัว ใบ ราก และตน ประโยชนทางสมุนไพร 1. ตน ใชเปนยารักษาโรคหืด แกปวดทอง ขับปสสาวะ แกอหิวาตกโรค เปนยาบำรุงธาตุไฟให เจริญอาหาร ขับเหง่ือ ถา ใชผสมกบั สมนุ ไพรชนดิ อื่นจะรกั ษาโรคหนองใน 2. หวั เปนยารักษาเกลื้อน แกท องอดื ทองเฟอ รักษาอาการขัดเบาและนวิ่ ผสมสมุนไพรชนิดอื่น จะแกอาเจยี น เปนซาง ทำใหหลบั สบาย แกกษยั เสน อัมพาต 3. ใบ ใบสดชว ยลดความดันโลหติ สงู แกไข 4. ราก ใชเ ปนยาแกไขเ หนอื ลม แกป วดทอง และแกท อ งเสยี 50 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

14. มะกรูด ลกั ษณะ เปนไมยืนตนขนาดเล็ก ลักษณะไมเน้ือแข็ง ลำตนและกิ่งมี หนามยาวเลก็ นอ ย ใบเปน ใบประกอบ มีลักษณะคลายกับใบไม 2 ใบ ตอกันเปน 2 ตอน ใบสีเขียวแกพ้ืนผิวใบเรียบเกล้ียง เปนมนั คอ นขางหนา มกี ล่นิ หอมมากเพราะมตี อ มน้ำมัน สว นที่ใชเ ปน ยา ผล ผิวของผล น้ำของผล ใบ และราก ประโยชนทางสมุนไพร 1. ผล ใชเปนสวนผสมของยา เชน น้ำในผลแกอาการ ทอ งอืด ชว ยใหเ จรญิ อาหาร ใชด องยาเพือ่ ใชฟอกเลือด และบำรงุ โลหติ สตรี ผลมะกรดู ทคี่ วา นไสอ อก นำมหาหงิ สใ สแ ทน ใชเ ปน ยาขบั ลม แกปวดทองในเด็กออน นอกจากน้ี ผลและใบมะกรูดยังใชในอุตสาหกรรม เครอื่ งหอมและเครื่องสำอางคตางๆ 2. เนื้อของผล ใชเ ปนยาแกอาการปวดศรี ษะ 3. น้ำมันจากผิวมะกรูด ใชสระผม จะชวยขจัดคราบสบู (ดาง) ท่ีหลงเหลืออยู เน่ืองจากมีกรด Citric ทำใหผ มหวงี า ย ดกดำ เปน เงางาม 4. ใบ ใชเปน ยาขบั ลมในลำไส แกจ กุ เสียด สมนุ ไพรใกลตัว | 51

ความรู สมุนไพร ใกลตวั 15. หอมแดง ลกั ษณะ เปนพืชที่มีลำตนส้ันและฝงอยูใตดิน ขนาดสูงประมาณ 30 เซนติเมตร กาบใบพองออกเพื่อสะสม อาหาร ดอก ลักษณะเปนชอคลายรม ประกอบดวยดอกยอยจำนวนมาก กลีบดอกสีขาวอมมวง มกี ลีบดอก 6 กลีบ ออกดอกในชวงฤดูหนาว สวนที่ใชเปนยา หัว ใบ เมลด็ ประโยชนท างสมุนไพร 1. หวั หอม มกี ลน่ิ ฉนุ ชว ยขบั ลม แกท อ งอดื ชว ยยอ ยและทำใหเ จรญิ อาหาร เปนยาขับลมขับพยาธิ ชวยใหรางกายอบอุน ใชลดไข ชวยรักษาแผล อกั เสบได โดยเอาหวั หอมแดงมาซอยเปนแวนๆ ผสมกบั น้ำมันมะพราว และเกลือ ตมใหเดือด อุนแลวจึงนำมาพอกแผล หอมแดงชวยลด ระดบั นำ้ ตาลในเลือด ยบั ย้ังอาการเสน เลอื ดอดุ ตันโดยบรโิ ภคสด หรอื ใชประกอบอาหาร หรือจะทานชนิดผงกไ็ ด 2. หอมแดงมีสารเคอรซิตินและฟลาโวนอยด Quercetin และ Flavonoid glyeosides) อาจปอ งกนั โรคมะเร็งได 52 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

16. พญายอ ลกั ษณะ เปนไมพุมกึ่งเล้ือยเถา ใบมีสีเขียวใบไม ไมมีหนาม ใบยาวเรียวปลาย แหลม ออกตรงขา มเปนคู ดอกออกเปนชอ อยูทปี่ ลายกิง่ แตละชอมี 3 - 6 ดอก กลีบดอก เปน หลอดสีแดงสม กลีบรองดอกมสี เี ขียว เหมือนหวั งูกำลังอา ปาก สว นท่ีใชเ ปนยา ใบ ตน ราก ประโยชนทางสมุนไพร 1. ใบ มีสารสำคัญที่ออกฤทธิเ์ ปนสารประกอบฟลาโวนอยด ชว ยบรรเทาอาการแพหรืออกั เสบจาก แมลงกัดตอย สารสกัดของใบพญายอมีฤทธิ์ทำลายเชื้อไวรัส Herpes Simplex type-2 ออกฤทธ์ิ ฆา เชอื้ ไวรสั Vanrieella Zoster จงึ ใชร กั ษาโรคเรมิ งสู วดั และโรคอสี กุ อใี สได โดยใชใ บสด 10-15 ใบ ลาง ตำใหล ะเอียด เตมิ เหลา ขาวพอชุม ใชท าพอกบริเวณทเี่ จ็บหรือแผล 2. ตน โบราณใชตนตำกับดินปะสิวเล็กนอย ผสมสุราค้ันน้ำ ใชกากพอก แกพิษงู แมลงพิษสัตว กดั ตอ ย แกส วิ ผดผืน่ คัน แกบิด และถอนพษิ ไข 3. ราก ใชฝนทาแกพ ษิ งู ตะขาบ หรอื แมลงปอ ง ผงึ้ ตอ แตน สมุนไพรใกลตัว | 53

ความรู สมนุ ไพร ใกลตัว 17. มะแวง เครือ ลกั ษณะ เปนไมเลื้อยหรือไมพุม มีหนามตามสวนตางๆ ใบรูปกลมรี ขอบใบหยักเวา 2 - 5 หยัก ผิวใบอาจ เรียบหรือมีหนามเล็กๆ ตามเสนกลาง ดอกออกเปนชอคลายมะเขือสีมวง เกสรสีเหลือง ผลกลมเล็ก ตอนดบิ สีเขยี วมลี ายเลก็ นอ ย ตอนสกุ จะเปน สแี ดงสดใส สวนที่ใชเ ปนยา ราก ตน ใบ ผล ประโยชนท างสมนุ ไพร 1. ราก แกไอขับเสมหะ แกไข บำรุงธาตุ แกน้ำลายเหนยี ว แกอาการโลหิตออกทางทวาร หนัก-ทวารเบา แกกระหายน้ำ แกวัณโรค แก ไอและหอบหดื โดยใชผ ลสด 5-6 ผล เคย้ี วกลนื เฉพาะน้ำ คายกากท้ิง หรือโขลกพอแหลก คั้น นำ้ ใสเ กลือ 2. ตน ขบั เหงื่อ แกไอ ขบั ปส สาวะ ขับพษิ ไข 3. ใบ บำรุงธาตุ แกไอ 4. ผล รักษาโรคเบาหวาน โดยใชผลมะแวงท่ีโตเต็มท่ี 10-20 ผล รบั ประทานเปนผักจ้ิมน้ำพรกิ บำรงุ ดี และลดน้ำตาล ในเลือด 54 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมนุ ไพร

18. เสลดพงั พอน ลกั ษณะ เปนไมพุมขนาดเล็ก แตกก่ิงกานสาขามาก ลำตนเปนสีน้ำตาลแดง มีหนามตามขอ ใบยาวเรียว ปลายแหลม มีเสนกลางใบสีแดง ดอกสีเหลือง จำปา ออกเปน ชอ สวนที่ใชเปนยา ใบสด ประโยชนท างสมนุ ไพร ใบ ใชใ บเสลดพงั พอนตัวเมยี 10-20 ใบ (สด) เลือกสเี ขียวเขม สดเปนมนั ตำกับเหลาขาวหรอื นำ้ มะนาว คนั้ เอานำ้ ดม่ื หรอื ทาแผล เอากากพอกแผลอกั เสบ ถอนพษิ งสู วดั แมลงมพี ษิ กดั ตอ ย รกั ษาแผลในปากรอ นใน หากเปนแผลนำ้ รอ นลวก ใชใบตำเคีย่ วกับนำ้ มะพราวหรอื นำ้ มนั งา ใชก ากพอกแผลๆ จะหายเร็ว 19. ไพล ลกั ษณะ เปน พชื ลงหวั มีเหงาใหญ เนื้อในสเี หลอื ง มกี ลนิ่ หอมใบเรียวยาว ปลายแหลมดอกออกรวมกนั เปน ชออยบู นกานชอดอก สวนท่ีใชเ ปน ยา เหงาแกจ ัด ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. ใชเหงาแหงบดเปนผง รับประทาน 1-1/2 ชอนชา ชงน้ำรอน ผสมเกลือดื่ม แกท อ งอืดเฟอ ขบั ลม 2. ใชเหงาไพล 1 หัว ตำคั้นเอาน้ำทาถูนวดบริเวณช้ำบวม ขัดยอกหรือ ขอ แพลง หรอื ตำละเอยี ดผสมเกลอื เลก็ นอ ย คลกุ แลว หอ ประคบองั ไอนำ้ ใหอ นุ จดั นำมา ประคบบรเิ วณปวดเมอ่ื ย บวม เชา-เยน็ จนทเุ ลา หรือทำเปนน้ำมันไพล โดยใชไ พล 2 กก. ทอดน้ำมนั พชื จนเหลอื ง ตักขน้ึ ทอดกานพลู 4 ชอ นชา ดว ยไฟออ น 10 นาที กรองเมอ่ื น้ำมันอุนใสก ารบรู 4 ชอ นชา ใสภ าชนะฝาปดมิดชิด รอเยน็ จึงเขยา ใหก ารบูรละลาย จะไดน ำ้ มันไฟลไวถนู วด แกป วด (นายวบิ ูลย เข็มเฉลิม) 3. แกบ ิด ทอ งเสีย โดยใชเ หงาไพลสด 4-5 แวน ตำละเอียด คน้ั น้ำเติมเกลอื ครึง่ ชอนชา ดืม่ 4. รักษาหืด ใชเหงาไพลแหง 5 สวน พริกไทย ดีปลี อยางละ 2 สวน กานพลู พิมเสน อยางละ 1/2 สวน บดผสมรวมกนั ชง 1 ชอนชากบั นำ้ รอ น ดม่ื จนกวาอาการจะหาย สมุนไพรใกลตวั | 55

ความรู สมุนไพร ใกลต วั 20. บวั บก ลกั ษณะ เปนพืชสมุนไพรที่เลื้อยไปไดตามพื้นดิน แตกรากฝอยตามขอไหลที่แผไป จะงอกใบจากขอชูข้ึน 3-5 ใบ เปนใบเดี่ยวเรยี งกลีบ สูงประมาณ 1 ฝา มือ ใบสเี ขยี ว ขอบหยัก รปู กลมรีเลก็ นอ ย ดอกชอ ออก ทซ่ี อกใบขนาดเล็ก ดอกสีมวงแดงเขม ผลเปน ผลแหง แตกได สวนท่ีใชเปน ยา ตนสดและใบสด ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. ใบ ตม รบั ประทานเปน ยาขบั ปส สาวะพกิ าร หรอื ใชใ บสด 20-30 ใบ ลา งสะอาดตำพอกแผลสด แผลนำ้ รอ นลวก มฤี ทธฆ์ิ า เชอื้ แบคทเี รยี ฆา เชอื้ รา ชว ยหา มเลอื ด ลดอาการปวดแสบปวดรอ น ทำใหแ ผล หายเรว็ 2. ตน รบั ประทานสด โดยใช 1 กำมอื ตำคน้ั นำ้ เตมิ นำ้ ตาลเลก็ นอ ยหรอิ นำ้ สม สายชู 1-3 ชอ นโตะ จบิ บอ ยๆ แกเ จบ็ คอ รอ นใน ปวดศรี ษะขา งเดยี ว ลดความดนั โลหติ สงู แกช ำ้ ใน และใชเ ปน ยาถอนพษิ 56 | สวนครัวลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

21. ทองพันชั่ง ลกั ษณะ เปนไมพุมสูง 1-2 เมตร ก่ิงออน ใบเดี่ยวลักษณะรียาว ปลายแหลม ทายแหลม ดอกออกเปนชอสีขาวตามซอกใบ ผลเปน ฝก เล็ก พอแหง แตกออกได สว นที่ใชเปน ยา ใบสดหรอื ราก (สดหรือแหง ) ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. ใบ ราก และทั้งตน แกกลากเกลื้อน คุดทะราด ผื่นคัน รักษาโรคมะเร็ง โรคผิวหนัง ดับพิษไข ถอนพิษงู แกพยาธิวงแหวนตามผิวหนัง แกน้ำเหลอื งเสีย แกปวดฝ ปวดอกั เสบ แกไสเ ลือ่ น ปสสาวะผดิ ปกติ ความดันโลหติ สงู 2. ตน ใชบ ำรุงรา งกาย รกั ษาโรคผมรว ง และอีก 108 ประการ 22. ขม้ิน ลักษณะ เปนพชื ลม ลุกท่มี ีเหงา อยใู ตดิน เนอื้ เปน สีเหลอื ง มกี ลิ่นหอมเฉพาะตัว ใบรูปเรียวยาว ดอกออกเปนชอ มีกานชอแทงออกมาจากเหงาโดยตรง ดอกสีขาวอมเหลือง สว นท่ีใชเ ปน ยา เหงา สดหรือแหง ประโยชนท างสมุนไพร มีวิตามนิ เอ ซี อี เมือ่ เขา สูรางกายจะทำงานพรอ มกนั ทั้ง 3 ตัว มีผล ชวยลดไขมันในตับ ชวยสมานแผลในกระเพาะอาหาร ชวยยอยอาหาร ทำความสะอาดลำไส เปล่ียนไขมันใหเปนกลามเน้ือ ตานอนุมูลอิสระ ปองกัน การเกดิ มะเรง็ ตบั สรา งภมู ใิ หผ วิ หนงั ชว ยขบั นำ้ นม ซง่ึ ไดผ ลดรี องจากหวั ปลี สรรพคณุ ทางยา สามารถแกพิษในเลือด รักษาโรคกระเพาะ แกปวดทอง ลดอาการอักเสบ ตานการแพยา ลดการปวดเกร็งของลำไส ชว ยขับลม แกอาเจยี น ทอ งอืดทองเฟอ ลดจกุ เสยี ด สมุนไพรใกลต วั | 57

ความรู สมุนไพร ใกลตัว 23. กระชาย ลกั ษณะ เปนพืชลมลุก สูงประมาณ 2 ศอกเศษ มีลำตนใตดิน เรียกวาเหงา รูปทรงกระบอกเนื้อสีเหลือง มีกล่ินหอมเฉพาะ เน้ือละเอียด กาบใบสีแดงเร่ือ ใบใหญย าวเรียว ดอกเปนชอสขี าวหรอื ขาวปนชมพู สว นท่ีใชเปนยา เหงา ใตด นิ ประโยชนทางสมนุ ไพร 1. แกทอ งเดิน ใชเหงา สด 1-2 เหงา ปง ไฟ นำไปตำหรือฝนกับน้ำปูนใส คั้นใหข น ดื่มครงั้ ละ 1-2 ชอนโตะ 2. แกทองอืด ทองเฟอ จุก หรืออาการมวนในทอง โดยใชเหงาและรากสดครึ่งกำมือ ตมน้ำดื่ม หรอื ใชปรงุ อาหารทาน 3. ยาบำรุงหัวใจ ใชเหงาและรากปอกเปลือก ลางแลวห่ันตากแดดใหแหง บดเปนผงแหง ใช 1 ชอนชา ชงกบั นำ้ รอน 1/2 ถวยชา รบั ประทาน 4. ยารักษาริดสีดวงทวาร โดยใชเหงาสด 60 กรัม หรือ 6-8 เหงา ผสมมะขามเปยก 60 กรัม เกลอื แกง 3 ชอนโตะ ตม กับน้ำ 6 แกว เค่ียวใหเ หลอื 2 แกว ดื่มครง้ั ละ 1/2 แกว กอ นนอน เปนเวลา 1 เดอื น อาการจะทุเลาจนหาย 58 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร

24. กระเจย๊ี บแดง ลกั ษณะ เปนไมลมลุกทรงพุมขนาดเล็ก สูงราว 3 - 6 ศอก ลำตนและกิ่งกานมีสีมวงแดง ใบมีหลายแบบ ขอบใบเรยี บ บางคร้ังมีหยักเวา 3 หยกั ดวยกัน ดอกสีชมพู สว นท่ีใชเปน ยา ใบ ดอก ผล เมล็ด ประโยชนท างสมุนไพร 1. ใชเปนยาละลายเสมหะ แกไอ ขับเมือกในลำไส ทำใหโลหิตไหลเวียนดี ชวยยอยอาหาร ขบั ปส สาวะ เปนยาระบาย และบำรงุ ธาตุ ตมลางแผลหรือตำพอกฝ แกพยาธิตวั จดี๊ แกนวิ่ ลดไขมนั ในเลือด สมานแผลในกระเพาะ ลดไข โดยใชทั้งใบ ดอก ผล 2. ใชกลีบเล้ียงหรือกลีบรองดอก ตากแหงบดเปนผง ใช 1 ชอนชา ชงกับน้ำเดือด 1 ถวย ดมื่ วนั ละ 3 ครัง้ อาการขดั เบาจะคอ ยทุเลาจนหาย 3. เมลด็ ชวยบำรงุ ธาตุ บำรุงกำลงั แกอ อ นเพลีย สมนุ ไพรใกลต วั | 59

อางองิ 1. ไสว สนุ ทร. สรรพคณุ สมนุ ไพรคำกลอน ฉบบั ยอ เอกสารประกอบคำบรรยาย เรอื่ ง ปอ งกนั รกั ษาโรค และบำรุงสุขภาพดว ยพชื ผกั ผลไม อาหาร เคร่อื งดืม่ และยาสมุนไพรที่ปลอดสารพษิ 2. http://health.kapook.com/view2518.html 3. http://ittm.dtam.moph.go.th/product_champion/herb2.html 60 | สวนครวั ลอยฟา สวนถาด สมุนไพร