บท 3

บทที่ 3 รองลื่นและบุช ร า ย วิ ช า ชิ้ น ส่ ว น เ ค รื่ อ ง ก ล ห ลั ก สู ต ร ป ร ะ ก า ศ นี ย บั ต ร วิ ช า ชี พ ความหมายของรองลื่นและบุช หลักการใช้งาน กรรมวิธีการผลิต 20111-2003

31 แผนการเรยี นรู้ท่ี 3 แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 3 เรือ่ ง รองลื่นและบุช

แผนการเรียนรู้ที่ 3 32 ช่ือวิชา ชน้ิ ส่วนเครื่องกล ชั่วโมงรวม 36 ชม. ชอื่ หน่วย รองลนื่ และบุช สอนครง้ั ที่ 3 จำนวน 2 ชวั่ โมง ช่ือเรอ่ื ง รองล่ืนและบุช 1. หัวข้อเร่อื ง 1.1 คณุ ลักษณะรองล่ืนและบุช 1.2 ประเภทวสั ดรุ องล่นื และบชุ 1.3 การออกแบบเพื่อการหลอ่ ล่ืนและมาตรฐานรองล่ิม 2. สาระสำคัญ เข้าใจถึงประเภทวัสดุรองลื่นและบุช การออกแบบให้ได้มาตรฐาน และอธิบายลักษณะการใช้งานได้อย่าง ถูกตอ้ ง 3. สมรรถนะหลกั (สมรรถนะประจำหน่วย) แสดงความรเู้ กย่ี วกับหลักการใช้เคร่ืองมือและอุปกรณ์ 4. สมรรถนะย่อย (สมรรถนะการเรียนรู้) สมรรถนะท่ัวไป (ทฤษฎี) 1) แสดงความรู้เกย่ี วกบั การติดตั้งอุปกรณ์ 2) แสดงความร้เู กีย่ วความปลอดภยั และการบำรุงรักษาเครือ่ งมอื กล สมรรถนะทพี่ ึงประสงค์ (ทฤษฎี) เม่ือผู้เรยี นได้ศึกษาเน้อื หาในบทนี้แล้ว ผู้เรยี นสามารถ 1) บอกหลักการใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ได้ถูกตอ้ ง 2) บอกหลกั ความปลอดภัยและการบำรงุ รักษาเครื่องมือกลได้ถกู ต้อง 5. กิจกรรมการเรยี นการสอน ในการจัดการเรียนการสอนรายวิชาทฤษฎีเครื่องกล หน่วยที่ 3 เรื่องรองลื่นและบุช ได้กำหนดกิจกรรม การเรียนการสอนให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้โดยใช้วิธีการจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะเชิงรุก (Active Learning Competency Based) ด้านเทคนิคการจัดการเรียนการสอนแบบ MAIP โดยมีขั้นตอนในการดำเนินกิจกรรม การเรยี นการสอน ดงั น้ี สอนครัง้ ท่ี 1 1. ข้นั นำเข้าสูบ่ ทเรยี น 1.1 กิจกรรมผสู้ อน 1) ผู้สอนนำเข้าสู่บทเรียนโดยกล่าวถึงความสำคัญของเรื่องที่จะเรียน และโดยเชื่อมโยงความรู้ เดิม กับความรใู้ หม่ทผี่ ้เู รียนจะได้เรยี นรู้ โดยการใช้คำถาม 2) ผู้สอนช้แี จงจุดประสงค์ของการเรียนรหู้ นว่ ยที่ 3 กอ่ นทำการเรียนการสอน

แผนการเรยี นร้ทู ี่ 3 33 ช่ือวิชา ชน้ิ สว่ นเครอ่ื งกล ชั่วโมงรวม 36 ชม. ชือ่ หน่วย รองลน่ื และบุช สอนครงั้ ที่ 3 ชือ่ เรอื่ ง รองล่นื และบชุ จำนวน 2 ชวั่ โมง 1.2 กิจกรรมผเู้ รียน 1) ผเู้ รียนตอบคำถามทผ่ี สู้ อนกำหนดให้ 2) ผู้เรียนรบั ฟงั พร้อมทำความเข้าในกบั คำอธบิ ายของผ้สู อน 2. ข้นั ปฏบิ ัตกิ ิจกรรมการเรียนรู้ 2.1 กจิ กรรมผู้สอน 1) ผสู้ อน สอนทฤษฎหี น่วยท่ี 3 รองลนื่ และบุช 2) ผูส้ อนแจกแบบฝกึ หัด หนว่ ยท่ี 3 รองล่ืนและบชุ 3) ผูส้ อนแจกใบกิจกรรมการเรียนรู้กับผู้เรียนพร้อมทั้งอธบิ ายวธิ ีการดำเนนิ กิจกรรม โดยผู้สอน จะคอยเปน็ ผ้แู นะนำ 4) ให้ผ้สู อนแจ้งให้ผเู้ รยี นสรุปความรูห้ รือประสบการณ์ใหมด่ ว้ ยตนเอง โดยการทำแบบทดสอบ 2.2 กิจกรรมผเู้ รียน 1) ผ้เู รียนทำแบบฝึกหัด หน่วยที่ 3 2) ผ้เู รยี นปฏบิ ัตกิ ิจกรรมตามที่ได้รบั มอบหมาย 3) ผเู้ รียนทำแบบทดสอบ 3. ขนั้ สรุปกิจกรรมการเรยี นรู้ 3.1 กจิ กรรมผสู้ อน 1) ผูส้ อนตรวจสอบการสรุปความรูห้ รือประสบการณ์ใหม่ของผูเ้ รยี น (ตรวจใบงาน/ใบกจิ กรรม) 2) ผู้สอนสะท้อนข้อมลู เก่ียวกับการสรปุ ความรูข้ องผู้เรียน เพือ่ ใหผ้ ู้เรียนนำไปปรับปรุงตนเอง 3) ถ้าผูเ้ รียนมผี ลการสรุปความรู้ไมเ่ ปน็ ไปตามเกณฑ์ ให้ผสู้ อนกระตุ้นให้เกิดความมั่นใจและหากผู้เรยี นมีผลการ เรยี นรูเ้ ป็นไปตามเกณฑ์ ผู้สอนกระต้นุ ให้ผู้เรยี นรู้สกึ เกดิ แรงบนั ดาลใจ 3.2 กจิ กรรมผู้เรียน 1) ผเู้ รยี นรบั ทราบข้อมลู สะท้อนกลบั เพอ่ื ปรบั ปรุงการเรียนรู้ของตนเอง 4. ขัน้ สะท้อนความคิด 4.1 กิจกรรมผู้สอน 1) ผสู้ อนมอบหมายให้ผเู้ รียนสะท้อนความรู้ นำเสนอความสำเร็จ หรอื ความผิดพลาดของ ตนเอง (อาจมอบหมายใหค้ นทีส่ ำเร็จ 1 คน และคนที่ไมส่ ำเร็จ 1 คน เพื่อนำเสนอ) 4.2 กจิ กรรมผู้เรียน 1) ผ้เู รียนสะทอ้ นความรู้ นำเสนอความสำเร็จ หรอื ความผดิ พลาดของตนเอง

แผนการเรียนร้ทู ่ี 3 34 ช่ือวิชา ชนิ้ ส่วนเครอื่ งกล ชว่ั โมงรวม 36 ชม. ช่ือหน่วย รองลื่นและบชุ สอนครงั้ ที่ 3 ชื่อเรือ่ ง รองลืน่ และบุช จำนวน 2 ช่วั โมง 5. ข้นั สรุปผลการจดั การเรยี นรู้ 5.1 กิจกรรมผ้สู อน 1) ผู้สอนแจง้ ให้ผู้เรียนประเมินตนเอง 2) ผูส้ อนมอบหมายงานใหผ้ เู้ รยี นศึกษาค้นคว้า หรือเรียนรูเ้ พ่มิ เติม 5.2 กจิ กรรมผเู้ รียน 1) ผเู้ รียนประเมินตนเอง 2) ผเู้ รยี นศึกษาคน้ คว้า หรือเรียนรู้เพ่มิ เตมิ จากประเดน็ ท่ผี ู้สอนไดม้ อบหม 6. ส่ือการสอน 6.1 เอกสารประกอบการสอน 6.2 เอกสารประกอบการเรียน 6.3 สื่อนำเสนอ PowerPoint 7. งานท่ีมอบหมาย/กิจกรรม 7.1 แบบฝึกหดั 7.2 แบบทดสอบ 7.3 ใบงานท่ี 3.1 8. การวดั และประเมินผล สมรรถนะทพี่ ึง วธิ ีการวัด เคร่อื งมือ เกณฑ์การประเมนิ ประสงค์ 1. ดา้ นความจำ - ปฏบิ ัตกิ จิ กรรม - ใบกจิ กรรมการเรียน - ผ่านเกณฑร์ ้อยละ 70 (Knowledge) การเรยี นรู้ 2. ด้านความเขา้ ใจ - การอธิบาย - แบบประเมนิ ผลการ - ผา่ นเกณฑ์รอ้ ยละ 70 (Skill) ปฏิบตั งิ าน 3. คุณลักษณะอนั พึง - ประเมนิ คณุ ลักษณะ - แบบประเมินคุณลักษณะ - ผ่านเกณฑร์ ้อยละ 80 ประสงค์ (Attitude) อนั พึงประสงค์ อันพึงประสงค์

ช่อื เรือ่ ง ชื่อวิชา ชิน้ ส่วนเคร่อื งกล ใบความรูห้ นว่ ยที่ 3 35 ชือ่ หน่วย รองลนื่ และบชุ หนว่ ยท่ี 3 ชวั่ โมงรวม 36 ชม. รองล่นื และบชุ รองล่นื และบุช สอนครง้ั ที่ 3 จำนวน 2 ชั่วโมง คำว่ารองลนื่ และบชุ ตามพจนานกุ รมศัพทย์ านยนต์ ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน กรกฎาคม 2542 มดี ังตอ่ ไปน้ี รองลนื่ (Bearing) : ชนิ้ ส่วนซงึ่ เป็นผิวสัมผัสทม่ี สี ารหลอ่ ลืน่ เคลือบเปน็ ฟลิ ์ม ทำหน้าทีร่ องรบั เพลาท่ีหมุน เพื่อลด แรงเสียดทานและการสีกหรอระหว่างชิ้นส่วนที่มีการเคลื่อนที่สัมพัทธ์กัน มีความหมายเหมือนกับ Plain Bearing ฝารองลน่ื (Bearing Cap) : สว่ นประกบท่ชี ่วยยดี รองลนื่ ในตำแหนง่ ที่ต้องการ โดยใช้สลกั เกลียวและแปน้ เกลียว ระยะห่างรองลืน่ (Bearing Clearance) : ระยะช่องว่างระหว่างรองลื่นกับเพลาซงึ่ หมนุ อยู่ภายในรองลืน่ น้ัน ระยะห่าง (Clearance) : ระยะห่างระหว่างชิ้นส่วน 2 ชิ้นที่เคลื่อนไหวสัมพันธ์กัน เช่น ระยะห่างระหว่างเพลา กับรองล่ืนในขณะที่เพลาหมนุ อยู่ ปลอก, บุช (Bush) : ปลอกวัสดุที่สอดอยู่ในรู ทำหน้ที่เป็นผิวหน้ารองลื่น ทำด้วยโลทะหรือยางหรือพลาสติก จำพวกไนลอน ตลับลูกปืน (Bearing) : ชิ้นส่วนซึ่งเคลื่อนไหวด้วยลูกกลิ้งที่อยู่ภายในร่องลูกกลิ้ง ทำหน้าที่รองรับเพลาที่หมุน เพื่อลดแรงเสียดทานและการสีกหรอระหว่างชิ้นส่วนที่มีการเคลื่อนที่สัมพัทธ์กันรองลื่นและบุช เป็นชิ้นส่วน เครอ่ื งกลเพ่ือรองรับการหมนุ และการรนุ ไปมาของเพลา ให้เพลาหมุนอย่างราบเรียบมอี ายกุ ารใช้งานนาน และมี ความแขง็ แรงคงทนต่อการสง่ ถา่ ยกำลังได้อย่างถาวรของเครื่องยนต์หรือเคร่ืองจักรน้ัน หากรองล่ืนและนุชชำรุด จะมีผลกระทบต่อการทำงานนั้นทันที เช่นมุชพดั ลมเสีย พัดลมจะสั่นหรือมีสยี งดัง หากใช้งานตอ่ ไปอาจร้อนจน ไหม้ได้ รูปที่ 3.1 รองลืน่

ใบความร้หู นว่ ยท่ี 3 36 ชอื่ เร่อื ง ช่อื วิชา ชน้ิ ส่วนเคร่อื งกล ช่วั โมงรวม 36 ชม. ชื่อหน่วย รองลน่ื และบุช สอนคร้ังท่ี 3 จำนวน 2 ช่ัวโมง รองลื่นและบชุ รูปท่ี 3.2 บุช 3.1 คุณลักษณะรองลนื่ และบุช 3.1.1 หน้าท่ขี องรองลน่ื และบชุ รองรับชิ้นส่วนเคลื่อนที่ให้ทำงานเที่ยงตรงทั้งแนวรัศมีและแนวแกนลดความเสียดทาน ให้เพลาหมุนราบเรียบ ด้วยการหล่อล่ืนท่ีเหมาะสมป้องกันเพลาสึกหรอ ให้สึกหรอทีร่ องลนื่ หรือบุชถอดเปล่ียนได้เมื่อสึกหรอหรือชำรุด จะประหยัดทง้ั เวลาและค่าใชจ้ ่าย ไม่ต้องเปล่ยี นเพลาเฟือง หรอื ท้งั เพลาและเฟอื ง 3.1.2 ลกั ษณะรองล่นื รองลื่นมักเรียกกันติดปากวา่ แบริ่งหมายถงึ บุชอย่างหน่ึงที่ผ่าเป็น 2 ฝา เช่น รองลื่น เพลางานเครื่องจักร รอง ลื่นเพลาข้อเหว่ียงเครื่องยนต์ เป็นการออกแบบให้ใช้งานคงทนแข็งแรง ถอดประกอบจากเพลาได้สะดวก ราคา สูงกวา่ บุชหลายเทา่ เพราะเป็นโลหะพเิ ศษและขนาดใหญ่กว่า รองลืน่ เพลาข้อเหวย่ี ง รองลื่นนิยมใช้กันมากกับงานที่รับภาระหนัก ๆ และทำงานที่ความเร็วรอบสูง แต่ในตอนเริ่มหมุนต้องการแรง รองลื่นมาก เนื่องจากมีความฝืดมากเมื่อเริ่มเคลื่อนที่ ซึ่งจะไปสร้างความลำบากให้แก่การหล่อลื่น นอกจากน้ี แล้วรองลื่นมีโครงสร้างที่ง่าย ๆ สามารถถอดประกอบได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว ทั้งในขณะทำงานก็ให้การ ทำงานที่เงยี บกว่า และมีราคาถกู กว่ามาก 3.1.3 ลกั ษณะบชุ โดยท่วั ไปบชุ หมายถงึ โลทะหรอื พลาสติกทรงกระบอกกลวงรองรับเพลาที่มภี าระน้อย เช่นบุชเพลามอเตอร์พัด ลมรองรับเพลาที่มีภาระมากแต่ไม่ต่อเนื่อง เช่น บุชมอเตอร์สตาร์ต เป็นบุชผงโลหะอัดสำเร็จรูป ราคาตั วละ ประมาณ 20-50 บาท บุชพลาสตกิ เช่น บชุ บานพับประตบู า้ นหรอื ประตูตเู้ ย็น เพลารองรบั ด้วยบุชหรอื รองถ่นิ

ใบความรู้หน่วยท่ี 3 37 ชอื่ วิชา ชน้ิ สว่ นเครือ่ งกล ชว่ั โมงรวม 36 ชม. ชอื่ หน่วย รองลื่นและบชุ สอนครง้ั ที่ 3 ช่อื เรอ่ื ง รองลื่นและบชุ จำนวน 2 ชั่วโมง การรองรับชิ้นส่วนที่เคลื่อนที่นั้น บุชจะต้องรับแรงทั้งแนวรัศมีกับแนวแกน และยังต้องเป็นตัวยึดชิ้นส่วนให้ได้ ศูนย์อีกดว้ ย บชุ ชว่ ยลดแรงเสยี ดทานของชิ้นส่วนท่ีเคล่ือนที่ ไม่ว่าจะเป็นการเคลื่อนท่แี บบลื่นไถล หรือแบบกลิ้ง การลดความเสียดทานอาศัยการออกแบบของบุชและใช้ผลิตภัณฑ์หล่อลื่นช่วย การลดความเสียดทานจะทำให้ การสึกหรอลดลง อายุการใชง้ านจงึ ทนทานข้นึ บุชเปน็ ตัวสกึ หรอแทนเพลา ฉะนัน้ เม่อื บุชชำรุดก็เปล่ียนเฉพาะ บชุ ซึง่ เป็นการประหยัดเพราะไมต่ ้องเปลี่ยนชนิ้ ส่วนอน่ื เชน่ เฟืองหรอื เพลาล้อ 3.1.4 เปรยี บเทยี บขอ้ ดี ข้อเสียตลับลูกปืนกบั นุขและรองถนิ่ ปกตแิ ลว้ ลับลูกนเหมาะกบั งานประเภทภาระนอ้ ย 1 แตท่ ้ังน้ี ยังต้องพจิ ารณาของลูกปืนประกอบไปดว้ ย การใช้ ตลับลูกปืนกับงานท่ีหมุนด้วยความเรว็ ต่ำจะทำให้อายุการใช้งานของตลับลูกปืนสูงขึ้น เนื่องจากโครงสรา้ งท่ชี บั ช้อนและยากแก่การประกอบ กรผลิตตลับลูกปืนจึงจำเป็นต้องผลิตตามขนาดมาตรฐานสากล เพื่อทำให้ราคา ของตลบั ลกู ปีนต่ำท่ีสุด แตอ่ ยา่ งไรก็ตาม ราคาของตลับลูกปนื โดยทัว่ ไปแล้วจะแพงกว่าบชุ และรองล่ืน ข้อดีของ ตลบั ลกู ปืนอีกข้อก็คือ ตอนเร่ิมหมุนจะมีความฝืดน้อยมาก และตลับลกู ปืนแบบมีกันร่ัว (Seal) จะมีสารหล่อล่ืน เก็บอยู่ในตัวขนาดพอเพียงแก่การใช้งาน ถึงแม้ว่าความเที่ยงตรงของตลับลูกปืนจะสูง แต่ในขณะทำงานท่ี ความเรว็ สูงก็ยังมเี สยี งดงั กว่าบุชและรองล่ืนการเลือกวา่ จะใชบ้ ุซหรือรองล่ืนหรือตลับลูกปืนนั้น ต้องพิจารณาให้ รอบคอบ โดยต้องพิจารณาจดุ ประสงค์ของการใช้ ตำแหน่งที่จะใช้ และชนิดของภาระจะรับด้วย 3.2 ประเภทวัสดรุ องล่ืนและวัสดุบุช 3.2.1 ประเภทวัสดุรองลนื่ วสั ดุทำบุชที่ใช้กันแพร่หลายมีหลายชนิด แต่ละชนิดมีความสามารถรบั ภาระไม่เท่ากันใหญ่มีความแข็งน้อย (HB -Brinell Hardness) แต่มีความสามารถรับภาระสูง วัสดุวัสดุเคลือบหน้าบุชจะอ่อนกว่าผิวเพลาที่สัมผัสบุช เพอ่ื ให้สีกง่ายกว่าเพลา เพราะการเปล่ยี นบุชนั้นถูกกวา่ การเปล่ยี นเพลา งานลอดประกอบกส็ ะดวกกว่ากัน เช่น การเปล่ยี นบชู พัดลมหรือนุชมอเตอรว์ สั ดบุ ชุ และรองลื่นกาบควรมลี กั ษณะและคณุ สมบัติดงั นี้ วสั ดสุ ำหรับทำรอง ลื่น รองลื่นแบบธรรมดาออกแบบโดยใช้วัสดุหลายประเภท เช่น ไม้ พลาสติก เหล็กหล่อ เหล็กหล่ออบแข็ง เหลก็ ธรรมดา เหล็กกลา้ ทองแดง ทองเหลอื ง บรอนซ์ ทองแดง อะลูมิเนียม แบบบิท และโลทะผงอดั แน่น การ เลอื กใช้วสั ดขุ ้ึนอยกู่ บั เนื้อท่ี ความเร็วของเพลา แรงท่รี ับสารทใี่ ช้หล่อล่ืน และคา่ ใชจ้ า่ ยในการติดต้ัง จึงตอ้ งเลือก ให้เหมาะสม 3.2.2 คุณสมบตั วิ สั ดบุ ุชและรองลน่ื มีความแข็งแรงพอ (ความตา้ นทานต่อภาระและการลา้ ตัว) ปรับตวั ใหเ้ ข้ากบั สภาพของเพลาได้ ตา้ นทานต่อการ กัดกร่อนสูง ต้านทานการเกาะติดกับเพลาทนทานต่อกรสีกหรอได้พอประมาณยอมให้เศษของแข็งจมในเนื้อได้ ราคาไม่แพงไมเ่ ปลยี่ นคุณสมบัตไิ ปตามอุณหภมู ิ

ใบความรู้หน่วยที่ 3 38 ช่ือวิชา ช้นิ สว่ นเครอ่ื งกล ชวั่ โมงรวม 36 ชม. ช่ือหน่วย รองลนื่ และบชุ สอนครัง้ ที่ 3 ช่อื เรือ่ ง รองล่นื และบชุ จำนวน 2 ชว่ั โมง 3.2.3 วสั ดบุ ชุ หรือรองถนิ่ ทตี่ ้องหลอ่ ลนื่ บชุ โลนะที่ใช้งานทัว่ ไปรองลน่ื ทองแดง ทองเหลือง บรอนซ์ ใช้สำหรบั รองรับเฟืองและเพลาของเครื่องจักร วัสดุ ที่ใช้ขึ้นอยู่กับชนิดของงานวัสดุแต่ละชนิด มีคุณสมบัติในการสึกหรอไม่เหมือนกัน ที่ใช้กันอย่างกว้างขวางคือ บรอนซ์ บชุ หรือรองตน่ื ทองแดงและตะก่ัว รองลน่ื ทองแดงผสมตะก่ัว (Copper-Lead Bearing) สารชนดิ น้ี เป็นส่วนผสมของทองแดงและตะกั่ว ทองแดงมี ส่วนประกอบที่แข็งแรงและมั่นคง ส่วนตะกั่วมีคุณสมบัติในความอ่อนตัวบางทีใช้เป็นชั้นรองเพื่อยึดโลทะแบบ บทิ (Bab-bit Metal) ดบี กุ และเงินตดิ กบั เปลอื กเหล็ก บุชหรือรองถนิ่ โลหะขาว บุชหรือรองลื่นโลหะขาว รวมทัง้ โลหะขาวท่ีมีดบี ุกเป็นเนื้อหลัก มักเรียกรวมกันว่า โลทะแบบบิท และโลหะขาว ที่มีตะกั่วเป็นเนื้อหลักใช้เคลือบลงบนผิวเปลือกเหล็กวัสดุที่ใช้ทำรองลื่นดังกล่าวข้างต้น ได้รับการพัฒนาให้มี คณุ สมบตั ิดขี ้ึนโดยการผสมสารบางอย่างเข้าไป เชน่ ดีบุก ทองแดง ถึงแมว้ ่าสารเหลา่ น้ีจะไปทำใหค้ วามแข็งแรง และความ ต้านทานการล้าตัว หรือความต้านทานต่ออุณหภูมิสูงลดลงก็ตาม แต่ก็ทำให้ความต้านทานต่อการกัดกร่อน เพิ่มเติม นอกจากนี้การเพิ่มตะกั่วเข้าไปจะทำให้คุณสมบัติการปรับตัวให้เข้ากับสภาพของเพลาดีขึ้น ยอมให้ส่ิง แปลกปลอมหรือเศษวัสดุจมฝั่งในเนื้อเพื่อป้องกันเพลาสึกหรอ ใช้แพร่หลายสำหรับรองลื่น เพลาข้อเหวี่ยงและ เพลาลกู เบ้ียว บชุ หรืออะลูมเิ นยี ม-ดบี กุ เพื่อใช้เป็นรองลื่นที่คงทนต่อแรงกดบนผิวหน้ามากกว่ารองลื่นโลหะผสม โลทะรองลื่นทำด้วยอะลูมิเนียม-ดีบุก ผสม มีดีบุกอยู่ประมาณ6 ถึง 40% รองลื่นที่มีปริมาณดีบุกน้อยกว่านี้จะทนต่อแรงกดบนผิวมากขึ้น แต่มักจะ เกิดการขดู ขีดไดง้ ่าย 3.2.4 วัสดบุ ุขและรองตื่นท่ีไม่ต้องหล่อล่นื บุชหรือรองลื่นที่ไม่ต้องการหล่อลื่น เช่น บุซพลาสติก บุซที่มีสารหล่อลื่นแทรกอยู่ในเนื้อวัสดุหรือทำด้วยสาร หล่อลืน่ แขง็ ออกแบบผลิตสำหรบั งานลักษณะต่อไปน้งี านทีไ่ ม่ต้องการให้มีการหล่อลน่ื เนอื่ งจากการหล่อลื่นเข้า ไปไม่ถึงหรือไมส่ ามารถใช้กับน้ำมันไดง้ านทเ่ี ป็นประเภทเหว่ยี ง หรือชักขึ้น-ลงซึง่ ทำให้ช้ันน้ำมันหลอ่ ลน่ื เกิดขึ้นได้ ยากงานทีม่ สี ารเคมหี รอื นำ้ งานทมี่ สี ภาพพเิ ศษ เช่น ภาระสูงมากอณุ หภูมสิ งู มากหรือตำ่ มาก หรือในสุญญากาศ บชุ หรอื รองลน่ื พลาสติก

ใบความรหู้ นว่ ยท่ี 3 39 ชือ่ วิชา ช้นิ สว่ นเครือ่ งกล ช่ัวโมงรวม 36 ชม. ชอ่ื หน่วย รองลนื่ และบุช สอนคร้ังท่ี 3 ชอื่ เรอ่ื ง รองลน่ื และบุช จำนวน 2 ชั่วโมง การหลอ่ ลน่ื ตวั เองได้ คณุ สมบัตใิ นการต้านทานตวั ของพลาสติกเอง มีคณุ สมบัตใิ นต่อการกัดกร่อน ทำให้เหมาะ กบั งานทต่ี อ้ งสัมผสั น้ำหรือสารเคมี และยังมีสมั ประสทิ ธ์ิของความเสยี ดทานต่ำ นอกจากน้ี ยงั มีคุณสมบัติในการ อม ฝุ่นผง และปรับตัวให้เข้ากับสภาพของเพลาได้ดีเมื่อมีการนำพลาสติกมาผสมกับสารหล่อลื่นที่เป็นของแข็ง ใย แก้ว หรือผงโลหะ ความแข็งแรงและความต้านทานต่อการสึกหรอเพิ่มขึ้น ทำให้อายุการใช้งานเพิ่มขึ้นไปด้วย แต่ก็มีข้อเสียคือสำหรับการหล่อลื่นที่มชี ้ันน้ำมันบาง ๆ การหล่อลื่นไม่สมบูรณ์ จะทำให้เกิดความร้อนเนื่องจาก ความ เสียดทานขึ้น ผลคือ จะเกิดการขยายตัวเนื่องจากความร้อนขึ้น จึงจำเป็นต้องเผื่อระยะช่องว่างระหว่างผิวของ เพลาไว้ตามควร บชุ หรอื รองดืน่ แบบหล่อล่ืนในตวั บุชหรือรองลื่นแบบนี้ เรียกช่ือไดอ้ ีกอย่างว่า บุชผงโลหะอัด (Sintered Metal Bearings) เพราะใช้เศษโลหะผง อัดแน่นของเหล็ก ทองเหลืองบรอนซ์ กราไฟท์ ฯลฯ ใช้สำหรับงานที่ต้องการลดการหล่อลื่น วิธีสร้างจะใช้ผง โลหะอัดลงในแบบด้วยแรงดันและความร้อนสูง สารประเภทนี้มีลักษณะพรุนสามารถดูดซึมสารหล่อลื่นได้ ดังนนั้ จงึ ไมต่ ้องหล่อลื่น ใชก้ ันมากในงานที่มภี าระน้อยเชน่ พดั ลมในบา้ น มอเตอรส์ ตาร์ตรถยนต์ มีความคงทน ตอ่ การกหรอได้ดีมาก ราคาตวั ละประมาณ 20-40 บาท ถูกกวา่ ค่าแรงซ่อมอีก บชุ หรือรองด่นื แบบสารหล่อลื่นแขง็ สารหลอ่ ลืน่ พวกน้ี ใช้กับสภาพการทำงานพเิ ศษนอกเหนือไปจากขอบเขตของการใช้งานธรรมดา เชน่ ท่อี ณุ หภูมิ สูง ภาระสงู มาก หรอื มสี ารเคมี ฯลฯ การผลิตใชว้ ธิ ผี สมสารหล่อลน่ื เข้ากับวัสดุหลักต่าง ๆ เช่น หากใช้งานในท่ีที่ อุณหภมู สิ งู วสั ดุหลัก ไดแ้ ก่ เหล็กหลอ่ หรือทองเหลอื ง เหลก็ สแตนเลส ใชก้ บั งานทีม่ สี ารเคมี และทองเหลืองผสม ที่มีความแข็งแรงสูง ใช้กับพวกที่รับภาระหนักรองลื่นที่ใช้สารหล่อลื่นแข็งเหมาะกับที่ที่มีอุณหภูมิสูงกว่า 220 ช. สารหล่อลื่นหลักที่ใช้กันได้แก่ คาร์บอน กราไฟท์ และมอลิบดินัม-ไดซัลไฟด์ ทางเลือกอีกทางสำหรับงานท่ี อุณหภูมิสูงคือเซรามิก แบบนี้ใช้เหล็กทนความร้อนสูงมาเคลือบด้วยเชรามิก ที่เป็นพวกออกไซด์ของตะกั่วรอง ล่นื ชนิดนจ้ี ะใชง้ านไดด้ ีในที่อณุ หภมู สิ ูงถึง 500-800 C 3.3 การออกแบบเพือ่ การหล่อถ่นิ และมาตรฐานรองลื่น 3.3.1 การออกแบบเพ่อื การหล่อลน่ื โดยทั่วไป บุชและรองลื่นที่เป็นโลหะเกือบทุกชนิด ต้องมีร่องน้ำมันและรูน้ำมันที่ผิวสัมผัสบริเวณที่มีความ ต้านทานความดนั น้อยสดุ หรือไมม่ ีเลย เพ่อื ให้นำ้ มนั หล่อลนื่ ไหลเข้าสหู่ น้าสัมผสั บชุ หรอื รองลน่ื ไดง้ ่าย ร่องน้ำมัน มหี น้าทีเ่ ป็น

ใบหนว่ ยความรทู้ ี่ 3 40 ชื่อวิชา ช้ินสว่ นเครอื่ งกล ชว่ั โมงรวม 36 ชม. ช่ือหน่วย รองล่นื และบชุ สอนครงั้ ท่ี 3 ชอ่ื เรือ่ ง รองลืน่ และบชุ จำนวน 2 ชว่ั โมง ทางไหลของนำ้ มันหลอ่ ล่ืนกักนำ้ หล่อล่นื ไมใ่ ห้ไหลออกด้านข้างหมดร่องนำ้ มนั บุชเนื่องจากต้องการหล่อล่ืนผิวบุช ใหท้ ่วั ถงึ ผิวบชู จะมรี ่องน้ำมันหลอ่ ล่ืนกระจายรอบผิวบุชลักษณะเลข 8 หรอื วงรี หรือแบบอน่ื ๆ ท่ีมีรูปแบบ และ ขนาดสมั พันธ์กบั ภาระการใช้งานและวธิ กี ารปอ้ นนำ้ มันหล่อล่ืน ร่องน้ำมนั รองล่นื การหล่อลื่นแบบรองลื่นทั่วไป เป็นระบบดูดอัดน้ำมันหล่อลื่นให้ไหลเวียนไปหล่อลื่นหน้าสัมผัสรองลื่นกับเพลา ซ่ึงมีระยะห่างหล่อล่ืน (Clearance) ประมาณ 0.02-0.06 มม. เปลือกรองลื่นมีรูทะลุตรงกลางไปหาร่องน้ำมัน ที่ผวิ รองลื่นผวิ รองลน่ื มีรอ่ งน้ำมนั ตามแนวเส้นรอบวง เพ่อื ให้นำ้ มันไหลเวียนเข้าไปในหนา้ สัมผสั ได้ทั่วถงึ ทศิ ทางนำ้ มันหล่อลน่ื รองลื่น เม่ือน้ำมันหล่อล่ืนเข้าไปถงึ ร่องนำ้ มนั รองล่นื เพลาท่ีหมนุ จะพาน้ำมันหล่อล่ืนกระจายไปทว่ั หน้าสัมผสั ผิวรองลื่น เป็นลักษณะฟิล์มบาง ๆ คั่นระหว่างผิวรองลื่นและเพลวไม่ให้สิมผัสกันโดยตรง ป้องกันการสิคหรอและลดการ เสียดทานรองถิ่นรับน้ำหนักเพลาขณะเพลาไม่หมุนและไม่มีน้ำมันหล่อลื่นขณะที่เพลาไม่หมุน ยังไม่มีการส่ง น้ำมันหล่อลื่นเข้าไปหล่อลื่น เพื่อหล่อลื่นเพลาและรองลื่น รองลื่นรับน้ำหนักเพลาโดยตรง ไม่มีฟิล์ม นำ้ มนั หลอ่ ลน่ื รองรบั น้ำหนกั เพลาขณะเพลาไมห่ มนุ จึงกระจายอย่แู นวดง่ิ รองตื่นรับน้ำหนักเพลาขณะเพลาหมุนและมีน้ำมันหล่อลื่นเมื่อเพลาเริ่มหมุน เพลาสัมผัสผิวรองลื่นลักษณะก่ึง การหล่อลื่น หรือไม่มกี ารหลอ่ ลื่นในพริบตาน้ัน เพลาและรองลน่ื จะไดร้ บั การหล่อลนื่ หลงั เพลาเรม่ิ หมนุ ประมาณ 2-3 รอบ เพลาจะถูกยกข้ึนด้วยความดันฟลิ ์มน้ำมนั หล่อลื่น เพลาจะไมส่ ัมผัสกับรองล่ืนโดยตรงต่อไป ตำแหน่ง รองล่ืนรบั นำ้ หนักเพลาจึงเปล่ยี นไปจากแนวด่ิง เรียกการหล่อลืน่ ประเภทน้วี า่ การหล่อลืน่ แบบไฮโดร-ไดนามกิ ส์ การหลอ่ ลน่ื แบบไฮโดรไดนามกิ ส์ (Hydrodynamics) ลักษณะการหลอ่ ลืน่ แบบไฮโดรไดนามกิ ส์อาศยั หลักการหมนุ ของเพลา ทำใหเ้ กิดแรงเหว่ียงเพื่อดูดน้ำมันหล่อลื่น เข้าไปในช่องว่างระหวา่ งผวิ สัมผัสเพลากับรองลื่น และเมื่อความเร็วรอบเพิ่มมากขึ้น จะเกิดลิ่มน้ำมันดันอัดเข้า ไปในชอ่ งว่างเพอื่ ยกใหเ้ พลาลอยอยเู่ หนือผิวรองล่ืน เป็นระบบหล่อลืน่ ท่สี มบูรณ์แบบทสี่ ดุ

หนว่ ยที่ 3 ช่ือวิชา ชิน้ ส่วนเครอื่ งกล แบบฝึกทักษะหน่วยท่ี 3 41 ชอ่ื หน่วย รองลื่นและบุช หนว่ ยที่ 3 ช่ัวโมงรวม 36 ชม. รองล่นื และบุช รองลื่นและบชุ สอนครง้ั ท่ี 3 จำนวน 2 ชวั่ โมง แบบฝกึ หนว่ ยที่ 3 แบบทดสอบหนว่ ยท่ี 3

42 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 สือ่ การสอน 3 เรื่อง รองลื่นและบชุ

43

44

45