สุภาษิตพระร่วง

สภุ าษติ พระร2วง ตัวชว้ี ัด • สรุปเนอ้ื หาวรรณคดีและวรรณกรรมที่อ8าน • วเิ คราะหว; รรณคดแี ละวรรณกรรมท่ีอ8าน พรอ= มยกเหตุผลประกอบ • อธิบายคุณคา่ ของวรรณคดแี ละวรรณกรรมท่อี 8าน • สรุปความรแ=ู ละข้อคดิ จากการอา8 นเพื่อประยุกตใ; ชใ้ นชวี ติ จริง

ทุกวันนี้ พวกเราควร ฉันคิดว8าควรรู=นะ สุภาษิตคือการย8อ สำหรับฉัน สุภาษิตจำเปRนเวลาเราต=องการ เรียนรู=เรื่องสำนวน คำสอนให=สั้นลง เราก็จำคำสอน เลือกใช้คำ ซึ่งจุดเด8นของสุภาษิตอยู8ที่ สุภาษติ ไหม ขอ้ คิดต8าง ๆ ได=งา่ ยข้ึน การใช้คำโดยซ่อนความหมายบางอย8างเอาไว= ซง่ึ เปนR สงิ่ ทน่ี 8าสนใจมาก ทกุ คนมีความคิดเหน็ เก่ียวกับประเดน็ นอ้ี ยา2 งไรบBาง

ความสำคัญของวรรณคดี ความเปนG มา พ.ศ. ๒๓๗๙ ปรากฏหลักฐานวา8 วัดพระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม พบสมดุ ไทยดำ เร่ือง บัณฑติ พระรว8 ง รชั กาลท่ี ๓ ทรงพระกรณุ าโปรดเกล=าฯ พระนพิ นธ;ในสมเดจ็ พระมหาสมณเจ้า ให=จารกึ เรื่อง สภุ าษติ พระร8วง ลงบน กรมพระปรมานชุ ิตชิโนรส ซึ่งมีข้อความ แผน8 ศลิ า ประดบั ไว=บนฝาผนังดา= นใน คลา= ยคลึงกับสุภาษติ พระร8วง และมี ศาลาหลังเหนือ หนา= พระมหาเจดยี ; เนอ้ื เรื่องครบถ=วน กรมศิลปากรจึงใช้ บณั ฑิตพระร2วง เปGนเอกสารในการ ตรวจสอบชำระสภุ าษติ พระรว2 งจนเปGนฉบบั สมบรู ณP

สำนวนสุภาษติ พระร2วง ๑. ร2ายสุภาษิตพระร2วง ฉบบั จารึกวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม พระนพิ นธ; สมเด็จพระมหาสมณเจา้ กรมพระปรมานชุ ิตชิโนรส ๒. โคลงประดษิ ฐPพระรว2 ง ฉบบั พระราชนิพนธ; สมเด็จพระเจา้ อยูห8 ัวบรมโกศ ๓. ร2ายสภุ าษติ พระร2วง ฉบบั วดั เกาะ สำนวนร8าย ๔. สุภาษิตพระรว2 งคำโคลง ฉบบั พระราชนิพนธ; พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกล=าเจา้ อยห8ู ัว ๕. รา2 ยสภุ าสิทตัง ฉบับวดั ลาด อำเภอเมือง จังหวดั เพชรบรุ ี ๖. กาพยสP ภุ าษิตพระรว2 ง ฉบับวดั เกาะ สำนวนกาพย;

พระประวัตผิ ทBู รงพระราชนพิ นธP • มีพระนามเดมิ วา8 พระองคเ์ จ้า วาสุกรี • พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จ พระพทุ ธยอดฟdาจุฬาโลกมหาราช • ทรงผนวชเปRนภิกษุและประทบั สมเด็จพระมหาสมณเจา้ • มพี ระปรีชาสามารถด=าน จำพรรษาที่วดั พระเชตพุ นวิมล กรมพระปรมานุชติ ชิโนรส วรรณคดีและวรรณกรรม มงั คลาราม จนตลอดพระชนม;ชีพ ทรงนพิ นธง; านไวจ= ำนวนมาก

ตวั อย2างบทพระนพิ นธP ลลิ ิต ปฐม โคลงดนั้ เรอื่ ง ตะเลงพ8าย สมโพธกิ ถา ปฏิสงั ขรณ; ตำราฉันท; วัดพระเชตุพน มาตราพฤติและ กฤษณา สมทุ รโฆษ วิมลมงั คลาราม วรรณพฤติ สอนนอ= ง คำฉนั ท; คำฉันท; ตอนปลาย สรรพสิทธิ คำฉนั ท; ร2า8 ยสุภาษิต พระรว28 ง

ลกั ษณะคำประพนั ธP รา2 ยสุภาพ ขน้ึ ต=นดว= ยรา8 ยสุภาพ วรรคหน่ึงมี ๕ คำข้ึนไป และจบดว= ยโคลงสองสภุ าพ โดยมลี ักษณะ และสัมผสั บังคบั ดังน้ี รา2 ยสุภาพ สมั ผสั กับโคลงสองสภุ าพ วรรคถัดไป สัมผัสจากรา2 ยสุภาพ โคลงสองสุภาพ

ตวั อย2างรา2 ยสุภาพ ร2ายสุภาพ ปางสมเดจ็ พระรว8 งเจ้า เผา= แผน8 ภพสโุ ขทัย มลกั เหน็ ในอนาคต จึงผายพจนประภาส โคลงสองสุภาพ โดยอรรถอนั ถ8องถว= น แถลงเลศเหตเุ ลือกล=วน เลศิ อา= งทางธรรม แลนาฯ

สุภาษติ พระรว2 ง เรอื่ งย2อ วรรณคดีคำสอนทรี่ วบรวมและเรยี บเรยี ง สุภาษิตจำนวนมากเปRนบทร=อยกรอง เพือ่ ให=งา่ ยต8อการจดจำ และสามารถ นำมาประยกุ ตใ; ช้ ได=กบั ชวี ิตประจำวนั

ตวั อยา2 ง คตสิ อนใจจากสุภาษิตพระรว2 ง เมื่อนอB ยใหBเรียนวชิ า ใหหB าสนิ เมอื่ ใหญ2 หมายถงึ ทำหน=าท่ีของตนใหเ= หมาะสมกบั วัย ตอนเด็กให=ต้งั ใจเรยี น ตอนโตให=ตัง้ ใจทำงาน ชีวติ จะมีความเจริญร8ุงเรอื ง

ที่รักอยา2 ดถู กู ปลกู ไมตรีอย2ารBรู Bาง หมายถึง ไมด8 ถู ูกหรอื ทำร=ายใครไม8ว8าจะผ8านการพดู หรอื การกระทำ ควรผกู มติ รกบั ผู=อน่ื ไว=

ทท่ี บั จงมไี ฟ ที่ไปจงมีเพ่อื น หมายถงึ ระมดั ระวังตนเองอยเู8 สมอ ให=อยใ8ู นสถานที่และอยู8ใกลก= ับบุคคลทปี่ ลอดภยั เพราะอันตรายอาจมาแบบไมค8 าดคดิ

อย2ายลเยย่ี งถวB ยแตกมติ ิด จงยลเยย่ี งสมั ฤทธแ์ิ ตกมเิ สีย หมายถึง ใหท= ำตนเหมือนเคร่ืองสมั ฤทธ์ิ ซึ่งเม่ือแตกหกั แล=วกน็ ำมาหลอมให=ดีได=ดังเดมิ นน่ั คือ การใหเ= ปRนคนเข้มแข็ง ร=จู กั เรยี นรข=ู อ้ ผดิ พลาดของตวั เอง ปรบั ปรุงตัว และใชช้ วี ติ ต8อไปใหด= ี

อยา2 ขุดคนดBวยปาก อย2าถากคนดBวยตา หมายถึง อยา8 พูดจาไม8ดใี หค= นอื่นเสยี หาย และอยา8 มองผอู= ื่นดว= ยสายตาดถู กู

อย2ารักถ้ำกว2าเรือน อย2ารกั เดอื นกวา2 ตะวัน หมายถงึ อย8าเหน็ ของมปี ระโยชน;นอ= ยดีกว8าของมีประโยชน;มาก ทกุ คนสามารถนำสุภาษิตพระร2วงไปใช้ในชวี ติ ไดBอย2างไรบาB ง

คำศพั ทP คำศัพทP ของเข็ญ ความหมาย คนขำ เคียด สิ่งของท่นี ำความเดือดรอ= นมาให= ของไม8สจุ ริต ทช่ี อบ คนเจา้ เลห8 ; คนทีม่ ีลับลมคมใน ทท่ี ับ โกรธ ธราดล ส่ิงที่ถูกต=องตามทำนองคลองธรรม ไฟฟนุ ท่อี ยูอ8 าศัย บ=านเรอื น เมอ่ื ยาก พ้นื แผ8นดนิ ระบอื ระบลิ ปkจจุบนั ใช้ ฟlนไฟ ในท่นี ห้ี มายถึง โมโหเกร้ียวกราดเปนR ฟlนเปนR ไฟ หนาB ศกึ เม่ือ (ทา8 น) ลำบาก ขา่ วลือ ชว่ งทมี่ ีสงครามหรือเม่อื อย8ูต8อหน=าขา้ ศกึ

คณุ คา่ ดาB นเนื้อหา คำสอนในสุภาษิตพระร8วง เปRนการสอนอย8างกว=าง ๆ ครอบคลุมทั้งคติทางโลกและทางธรรม สามารถนำไปปฏิบัตไิ ด=จรงิ ในชวี ติ จงึ ทำใหส= ุภาษิตพระรว8 งมีคุณคา่ ในดา= นเน้อื หา ซ่ึงแบ8งได= ดังน้ี ข้อคดิ และคติทางโลก ขอ้ คดิ และคติทางธรรม

ตวั อยา2 ง ข้อคดิ และคติทางโลก สุภาษิตพระรว8 งมเี น้อื หามุง8 สอนให=รว=ู ธิ ีดำเนินชีวิตและการปฏิบัติทงั้ ตอ8 ตนเองและผู=อนื่ อยา8 งเหมาะสม เพื่อความสงบสขุ ในสังคม เชน่ คิดแลBวจึงเจรจา ของแพงอย2ามกั กิน สอนเก่ียวกบั การพดู ใหค= ดิ ก่อนพูดเสมอ สอนเรือ่ งการใชเ้ งนิ ใหร= จ=ู ักประหยดั ผลของการไมป2 ฏบิ ัตติ ามขอ้ คดิ ทงั้ สองข้อนค้ี ืออะไร

ตวั อยา2 ง ข้อคดิ และคติทางธรรม สภุ าษติ พระรว8 งมีคำสอนท่ีเชอื่ มโยงกับหลกั ศาสนา จรยิ ธรรม และคณุ ธรรมหลายดา= น เช่น เข้าเถ่อื นอย2าลืมพราB อย2าใฝเd อาทรพั ยทP 2าน สอนให=ตง้ั ตนอยู8ในความไมป8 ระมาท สอนใหม= ีความซือ่ สัตย; ไม8นำของของ เดินทางไปท่ใี ดตอ= งระมัดระวังตนเองอยู8เสมอ ผ=อู ่นื มาเปRนของตน

คุณค่าดาB นวรรณศลิ ปe สุภาษิตพระร8วงแต8งด=วยร8ายสุภาพที่มีสัมผัสคล=องจอง จดจำง่าย มีความไพเราะและยังให= ความรูเ= รอ่ื งคำศพั ทแ; ละสำนวนเก่า ทำใหเ= ห็นการเปลี่ยนแปลงของภาษาท่เี ปนR ไปตามกาลเวลา คุณค่าดBานวรรณศิลปขe องสภุ าษติ พระรว2 งแบง2 ไดB ดังน้ี ๑ การใช้คำนBอยแตก2 ินความมาก ๒ การใช้คำศัพทคP ำเดียว ๓ การสรรคำ

การใชค้ ำนอB ยแตก2 นิ ความมาก สภุ าษิตพระรว8 งแตง8 ด=วยรา8 ยสุภาพ ซ่งึ จำกดั จำนวนคำ ทำใหใ= นแต8ละวรรคจำเปนR ตอ= งใชค้ ำนอ= ย แตใ8 ห=ได=ใจความมาก ผู=อ8านตอ= งตคี วามให=ถูกตอ= งจึงจะเขา้ ใจความหมายที่แทจ= รงิ เชน่ อย2าปลกุ ผกี ลางคลอง มคี วามหมายวา8 ไมค8 วรรือ้ ฟolนเรอื่ งทีย่ ตุ ลิ งไปแล=วข้นึ มาใหม8 ในขณะที่ การงานกำลังดำเนินไปไดด= =วยดีหรอื ในระหวา8 งท่ีอยู8ในภาวะคับขนั เปRนการนำคำสอนมาเปรียบกับความเชื่อคนในอดีตที่เชื่อกันว8า เมื่อนำวิญญาณ ไปถว8 งน้ำ (คลอง) แลว= ไม8ควรปลกุ หรอื เรยี กวิญญาณนัน้ ใหฟ= loนขึ้นมาอีก อนั เปนR การกระทำทีไ่ มม8 ีเหตผุ ลและไมก8 อ่ ให=เกดิ ประโยชน;แต8อยา8 งใด การแต2งบทประพนั ธใP หมB ลี กั ษณะตามตวั อยา2 ง จำเปนG ตอB งมคี วามรBูดBานใดบาB ง

การใช้คำศัพทPคำเดียว เปRนการนำคำศพั ทม; าใชเ้ พียงคำเดยี วโดด ๆ และแตกต8างจากคำทีใ่ ช้ในปจk จบุ ันมาก ผ=อู 8านต=องพิจารณา จงึ จะเขา้ ใจความหมายของคำและเนื้อความ เชน่ จงเรง8 ระมดั ฟนl ไฟ นอบตนต8อผ=เู ฒ8า พรรคพวกพงึ ทำนุก มีสินอยา8 อวดมั่ง ปจf จุบันใช้ ปจf จบุ นั ใช้ ปจf จบุ นั ใช้ ปจf จุบันใช้ ระมดั ระวงั มัง่ มี นบนอบ หรอื นอบนอ= ม ทำนบุ ำรงุ หรอื ทะนุบำรงุ

การสรรคำ : การเลน2 เสียง เปนR การเล8นเสยี งสัมผัส ท้งั สมั ผสั สระและสมั ผัสอกั ษรในวรรคเดียวกัน เชน่ สัมผัสอกั ษร สัมผสั สระ อย8าเคล่ือนคลาดคลาถอย อยา8 ตีปลาหนา= ไซ เล2นเสียงสมั ผสั อักษร คือ เคลื่อน-คลาด-คลา เลน2 เสยี งสัมผัสสระ คือ ปลา-หน=า อยา8 กร้วิ โกรธเนืองนิตย; อยา8 กอปรจิตริษยา เลน2 เสียงสมั ผสั อักษร คือ กริ้ว-โกรธ, เนอื ง-นิตย; เล2นเสยี งสัมผัสสระ คอื จิต-ริษ ขอ้ ดีของการเล2นเสียงในบทรอB ยกรองตา2 ง ๆ คอื อะไร

การสรรคำ : การเลน2 คำ เปนR การเล8นคำโดยเฉพาะการซำ้ คำทีต่ =นวรรค ภายในวรรค และระหวา8 งวรรค ชว่ ยเน=นย้ำ ความหมายและยงั ไดค= วามไพเราะจากเสยี งสัมผสั ทีค่ ลอ= งจองกัน เช่น ร=ูทขี่ ลาดทหี่ าญ คนพาลอยา8 พาลผิด อยา8 ถากคนด=วยตา อย8าพาผิดด=วยหู อยา8 ยลเย่ยี งถว= ยแตกมิติด จงยลเยยี่ งสัมฤทธิ์แตกมเิ สีย เขา้ เถื่อนอย8าลืมพร=า หน=าศึกอยา8 นอนใจ ไปเรอื นท8านอย8านง่ั นาน

สรุปบทเรยี น ใจความสำคัญ สงิ่ ทไ่ี ดB • สมเด็จพระร8วงสอนประชาชน ขอ้ คดิ ความรBู ใหป= ระพฤติดดี ว= ยสุภาษิต • หม่นั ทำความดี • ความเปRนมาของสภุ าษติ พระร8วง • ตรวจสอบความคิดและ • พระประวัติสมเด็จพระมหา พฤตกิ รรมของตนเองให= สมณเจา้ กรมพระปรมานุชติ อย8ูในทางที่ถกู ตอ= งเสมอ ชโิ นรส • คำประพนั ธ;ร8ายสุภาพ • เทคนคิ การแต8งบทร=อยกรอง