การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม

การถา่ ยทอด ลกั ษณะ ทางพนั ธกุ รรม ชัน้ มัธยมศึกษาปี ท่ี 4

CONTENT 01 การประยกุ ตใ์ ชก้ ฎของเมนเดล ความเด่นไม่สมบรู ณ์ ความเด่นรว่ ม 02 การถ่ายทอดลกั ษณะทางพนั ธกุ รรมที่ มลั ติเพิลแอลลลี เป็ นสว่ นขยายของพนั ธศุ าสตร์ ลกั ษณะควบคมุ ดว้ ยยนี หลายค่ ู เมนเดล การถ่ายทอดยนี บนโครโมโซมเพศ

01 การประยกุ ตใ์ ชก้ ฎของเมนเดล

Questions? กฎการแยกและการรวมกล่มุ อย่าง อิสระสามารถนามาใชใ้ นการอธิบาย การถ่ายทอดลกั ษณะทางพนั ธกุ รรม ของส่ิงมีชีวิตต่าง ๆ อยา่ งไร?

Te st C ro s s คือ การนาสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเด่นทง้ั หมดไปผสมพนั ธ์ุ กับส่ิงมีชีวิต ท่ีมีลกั ษณะดอ้ ย ถา้ ร่นุ ลกู มีลักษณะเด่นท้ังหมด แสดงว่าส่ิงมีชีวิตนนั้ เป็ นฮอมอไซกัส แตถ่ า้ ร่นุ ลกู มีลกั ษณะเด่น: ลกั ษณะดอ้ ย เท่ากบั 1:1 แสดงว่าสิ่งมชี วี ิตนน้ั แป็ นเฮเทอโรไซกสั

กรณีท่ี 1 การคดั เลอื กพนั ธใ์ุ นการปรบั ปรงุ

Back Cross คือ เหมอื นกบั Test Cross แตเ่ ป็ นการนารน่ ุ F1 กลบั ไป ผสมกบั พอ่ หรอื แม่

กรณีที่ 2 การปรบั ปรงุ พนั ธ์ุ

02 การถ่ายทอดลกั ษณะทาง พนั ธกุ รรมที่เป็ นสว่ นขยาย ของพนั ธศุ าสตรเ์ มนเดล

ความเด่นไมส่ มบรู ณ์ (incomplete dominance) คือ แอลลีลหนึ่งไม่สามารถข่มอีกแอลลีลหนี่งไดอ้ ย่าง สมบรู ณ์ ทาใหฟ้ ี โนไทป์ ที่ไดอ้ ย่รู ะหว่างฟี โนไทป์ ของรน่ ุ พ่อแม่ที่ เป็ นฮอมอไซกสั ลักษณะดังกล่าวน้ีเป็ นลักษณะขม่ ไม่สมบรู ณ์ (incomplete dominance)

ลกั ษณะของสดี อกล้นิ มงั กร ดอกสีแดง ดอกสขี าว ดอกสีชมพ ู กาหนดใหย้ ีน R ควบคมุ ลกั ษณะดอกสีแดง และ ยนี R’ ควบคมุ ลกั ษณะดอกสีขาว ดงั นนั้ จโี นไทป์ RR แสดง ลกั ษณะดอกสีแดง จีโนไทป์ R’ R’ แสดง ลกั ษณะดอกสีขาว จีโนไทป์ RR’ แสดง ลกั ษณะดอกสีชมพู

ความเด่นไมส่ มบรู ณ์ (incomplete dominance) R RR R’ R’ R’ ตวั อยา่ ง ดอกลน้ิ มงั กรสแี ดง x ดอกลิน้ มงั กรสขี าว (RR) (R’ R’) ดอกลิ้นมงั กรสชี มพู (RR’)

ความเด่นรว่ ม (Co-dominance) คือ ยีนควบคมุ ในสภาพฮอมอไซกสั โดมิแนนทท์ งั้ ค่ ู แอลลีล ทง้ั สองแอลลีลจะสามารถแสดงลกั ษณะเด่นไดเ้ ท่าๆ กัน จึงแสดงออก ร่วมกนั เรยี กว่า ลกั ษณะขม่ รว่ มกนั (Co-dominance) เชน่ หมเู่ ลือด AB ในระบบหมเู่ ลือด ABO และสีขนของววั แบบนา้ ตาลปนแดง เป็ นตน้

สขี นของววั แบบนา้ ตาลปนแดง แทนแอลลีลควบคมุ สขี าว แทนแอลลีลควบคมุ สแี ดง แทนแอลลลี ควบคมุ สนี า้ ตาล ปนแดง

ววั ขนสีโรน (Roan) ตวั อยา่ ง ขนวัวสีขาว x ขนวัวสนี า้ ตาล ววั แบบนา้ ตาลปนแดง

ระบบหมเู่ ลือด MN กาหนดให้ แอลลีล ควบคมุ การสรา้ งไกลโคโปรตนี M ควบคมุ การสรา้ งไกลโคโปรตนี N

• กรณีทง้ั พ่อและแมเ่ ป็ น Heterozygous • ลกู จะมีโอกาสมฟี ี โนไทป์ เลือดหมู่ M เลือดหมู่ MN เลือดหมู่ N • อตั ราสว่ น 1:2:1 รปู : จโี นไทป์ และฟี โนไทป์ ของหมเู่ ลือดระบบ MN ในมนษุ ย์

ระบบหมเู่ ลอื ด ABO ตวั อยา่ ง หมเู่ ลือด A x หมเู่ ลอื ด B หมเู่ ลือด AB ตาราง แสดงจีโนไทป์ และฟี โนไทป์ ของหมเู่ ลือดระบบ ABO

ตวั อย่างโจทย์ ลองทาด ู ถา้ ลกู ชายทม่ี จี ีโนไทป์ LMLM แตง่ งานกบั หญิงท่มี จี ีโนไทป์ LMLN ลกู ทเี่ กดิ มาจะมจี โี นไทป์ เป็ น อยา่ งไร

มลั ตเิ พิลแอลลีล คอื ลกั ษณะท่ถี กู ควบคมุ ดว้ ยยีนท่ีมีมากกว่า 2 แอลลีลข้ึนไป เชน่ หมเู่ ลอื ดระบบ ABO เป็ นระบบ ABO เป็ นลกั ษณะที่ควบคมุ ดว้ ยยีน 3 แอลลีล คือ IA IB และ I ดงั นนั้ ยนี ท่มี มี ากกว่า 2 แอลลลี ใน 1 โลคสั (ตาแหนง่ ) เรยี กว่า มลั ติเพิลแอลลนี (multiple alleles)

Questions? ➢ นกั เรยี นคิดว่า เซลลเ์ ม็ดเลือดแดงของแต่ละหม่แู ตกต่างกนั อยา่ งไร?

ลกั ษณะเดน่ และ ลกั ษณะดอ้ ย

การถ่ายทอดแบบเดน่ ไมส่ มบรู ณม์ ี 3 ฟี โนไทป์

การถา่ ยทอดแบบเดน่ รว่ มมี 3 ฟี โนไทป์





ยีนที่ควบคมุ หมเู่ ลอื ด ABO อย่บู น Homologous ค่ทู ่ี 9



ตารางแสดงหมเู่ ลอื ด: ABO blood group system

โจทย์ ถา้ แมม่ หี มเู่ ลือด A พอ่ มหี มเู่ ลอื ด B และทง้ั ค่เู ป็ น เฮทเทอโรไซกสั จะมโี อกาสมลี กู เลือดหมใู่ ดบา้ ง กาหนดให้

วิธีคิด

โจทย์ เมอื่ พิจารณาเลอื ดหมใู่ นระบบ ABO และ ระบบ MN พรอ้ มกนั ภรรยามี หมเู่ ลอื ด B และ N และสามมี หี มเู่ ลือด A และ M โดยพ่อของทงั้ คตู่ า่ งมเี ลือดหมู่ O ลกู ของสามภี รรยคนู่ จี้ ะมโี อกาสมีฟี โนไทป์ ไดก้ ี่แบบ อะไรบา้ ง วิธีคิด

ตวั อยา่ ง กาหนดใหแ้ อลลีล C = สีขนมีสีดาหรอื น้าตาลทง้ั ตวั แอลลีล Cch = สีขนแบบ chinchila แอลลลี Ch = สขี นแบบ himalayan แอลลลี c = สขี นแบบ albino สีขนมีสีดา สีขนแบบ Chinchila สีขนแบบ Himalayan สขี นแบบ Albino

โจทย์ เมื่อผสมพันธร์ุ ะหว่างกระต่ายพันธแ์ุ ทท้ ี่มีขนสีดากับกระต่ายพันธแ์ุ ทท้ ่ีมีสีขน แบบ Himalayan จากนนั้ นารนุ่ F1 มาผสมพนั ธก์ุ บั กระตา่ ยทมี่ สี ีขนแบบ albino จงหาโอกาสของรนุ่ F2 ทม่ี สี ขี นเหมอื นร่นุ F1 วิธีคิด

เพ่ิมเติม ➢ สตู รการหาจานวน genotype ของ multiple alleles จานวน genotype = n (n + 1) ; เมอ่ื n = จานวน allele 2

Any Question?

THANK YOU!