ภาษากับการสื่อสาร

หน่วยที่ ๑ ภาษากบั การสอื่ สาร ความหมายและความสาคญั ของภาษา ภาษาเป็ นเครอื่ งมอื ในการสอื่ สารทสี่ าคญั ของมนุษย์ เนื่องจากมนุษย์ใชภ้ าษาเกอื บตลอดเวลาในการสรา้ งความสมั พนั ธก์ บั บุคคลอนื่ มนุษย์จงึ เลือกใชภ้ าษาลกั ษณะตา่ งๆ ทง้ั ถอ้ ยคา ตวั หนงั สือ รูปภาพหรือทา่ ทางตา่ งๆเพือ่ สอื่ สารอยา่ งเหมาะสม ความหมายของภาษา ภาษาเป็ นสอื่ ของการคดิ และการตดิ ตอ่ สอื่ สาร ภาษาจงึ เป็ นสญั ลกั ษณ์ทใี่ ชใ้ นการสอื่ สาร ทง้ั การถา่ ยทอดความรู้ ความคดิ ความรสู้ กึ คาวา่ “ภาษา” จงึ หมายถงึ ถอ้ ยคาทใี่ ชพ้ ูด เขยี น หรอื กริ ยิ าอาการตา่ งๆทใี่ ชส้ อื่ ความหมายใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจ สามารถแบง่ เป็ น ๒ ประเภท ไดแ้ ก่ ๑. วจั นภาษา ๒. อวจั นภาษา ความสาคญั ของภาษา เพราะภาษาเป็ นสมบตั ขิ องมนุษย์ ภาษามคี วามสาคญั ตอ่ มนุษย์ มนุษย์จงึ ใชป้ ระโยชน์ในลกั ษณะตา่ งๆ ทง้ั การสอื่ สาร การถา่ ยทอดความรู้ ความคดิ และวฒั นธรรม จงึ ช่วยใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจซง่ึ กนั และกนั ในสงั คม ภาษาจงึ มคี วามสาคญั ดา้ นตา่ งๆดงั นี้ ๑. ภาษามลี กั ษณะเป็ นวฒั นธรรม ๒. ภาษาเป็ นสมบตั ขิ องสงั คม ๓. ภาษาเป็ นศาสตร์และศลิ ป์ ๔. ภาษาเป็ นเครอื่ งมือทใี่ ชต้ ดิ ตอ่ สอื่ สารและสอื่ ความคดิ ความรสู้ กึ ความตอ้ งการซงึ่ กนั และกนั ได้ ๕. ภาษาเป็ นเครอื่ งมือในการคดิ ๖. ภาษาชว่ ยใหบ้ รรลุพนั ธกจิ ตา่ งๆอีกทง้ั ภาษาชว่ ยธารงสงั คม ภาษาแสดงความเป็ นปจั เจกบุคคล ภาษาช่วยใหม้ นุษยพ์ ฒั นา ภาษาชว่ ยกาหนดอนาคต ภาษาช่วยจรรโลงใจ ความหมายและองคป์ ระกอบของการสื่อสาร การสือ่ สารเป็ นกจิ กรรมหน่ึงทีม่ คี วามสาคญั ตอ่ การดาเนินชีวติ ของมนุษ ย์

เนื่องจากมนุษยอ์ ยรู่ วมกนั เป็ นกลมุ่ จงึ เป็ นสตั ว์สงั คมทตี่ อ้ งมปี ฏสิ มั พนั ธก์ บั ผอู้ นื่ มนุษยจ์ งึ เรียนรแู้ ละเลอื กใชก้ ารสอื่ สารรูปแบบตา่ งๆเพอื่ ตอบสนองความตอ้ งก ารของตนเอง ความหมายของการสอื่ สาร การสอื่ สาร หมายถงึ กระบวนการถา่ ยทอดสาร โดยมอี งคป์ ระกอบ ๔ ประการ ไดแ้ ก่ ผสู้ ง่ สาร สาร สอื่ และผรู้ บั สาร กระบวนการสอื่ สารจะเกดิ ขน้ึ ก็ตอ่ เมอื่ ผสู้ ง่ สารสง่ สารลกั ษณะตา่ งๆผา่ นสอื่ ไปยงั ผรู้ บั สาร เพอื่ ใหผ้ รู้ บั สารรแู้ ละเขา้ ใจความหมายของสารนน้ั ๆ องค์ประกอบของการสอื่ สาร หากกลา่ วถงึ องค์ประกอบของการสอื่ สาร เรามกั ถงึ บคุ คลทที่ าหน้าทเี่ ป็ นผสู้ ง่ สารและผรู้ บั สารเป็ นลาดบั แรก เนื่องจากเป็ นผมู้ บี ทบาทเกยี่ วขอ้ งกบั การสอื่ สารมากทสี่ ดุ การสอื่ สารจาเป็ นตอ้ งมีองค์ประกอบอยา่ งน้อย ๔ องคป์ ระกอบ ดงั นี้ ๑. ผสู้ ง่ สาร ๒. สาร ๓. สอื่ ๔. ผรู้ บั สาร นอกจากองคป์ ระกอบการสอื่ สาร ๔ ประการขา้ งตน้ แลว้ ยงั มีองคป์ ระกอบทมี่ กั พบในการสอื่ สาร คอื ปฏกิ ริ ยิ าตอบสนอง ปฏกิ ริ ยิ าตอบสนอง คือ กระบวนการสอื่ สารยอ้ นกลบั ระหวา่ งผสู้ ง่ สารและผูร้ บั สาร ซง่ึ อาจจะมีหรือไมม่ ีก็ได้ แตป่ ฏกิ ริ ยิ าตอบสนองจดั เป็ นองคป์ ระกอบหน่ึงทีท่ าใหท้ ราบวา่ การสือ่ สารสมั ฤ ทธผิ ลหรือไม่ เนื่องจากจะทาใหท้ ศิ ทางการสือ่ สารในแตล่ ะครง้ั ชดั เจนมากขน้ึ วา่ เป็ นการสือ่ ส ารทางเดยี วหรอื การสอื่ สารสองทาง

ความสมั พนั ธ์ของภาษากบั การสอื่ สาร จากการศึกษาความรู้เบ้ืองต้นเกี่ยวกบั ภาษาและการสื่อสารข้างต้น จ ะ เ ห็ น ไ ด้ ว่ า ท้ั ง ส อ ง เ รื่ อ ง มี ค ว า ม สั ม พั น ธ์ กั น กลา่ วคอื มนุษยใ์ ช้ภาษาเป็ นเครอื่ งมอื ในการสอื่ ความหมายตา่ งๆเพอื่ แสดงออก ถึ ง ค ว า ม รู้ ค ว า ม คิ ด ทั ศ น ค ติ ห รื อ ค ว า ม เ ชื่ อ ต่ า ง ๆ ภาษาและการสอื่ สารจงึ มคี วามสมั พนั ธก์ นั ดงั นี้ ความสมั ภาษา การสอื่ สาร พนั ธ์ ความหมาย เป็ นเครื่องมือทีใ่ ช้สือ่ ความหมา คื อ ย กระบวนการถา่ ยทอดสารที่ปร โดยจาแนกเป็ นวจั นภาษาและอ ะกอบด้วย ผู้ส่งสาร สาร สื่อ วจั นภาษา และผูร้ บั สาร ลกั ษณะ เครอื่ งมอื กระบวนการ สงิ่ ทใี่ ช้ ถ้ อ ย ค า ตั ว อั ก ษ ร ขอ้ ความ และสญั ลกั ษณ์ การรบั สารและการสง่ สาร แมม้ นุษย์จะใช้ภาษาในการสื่อสารในชีวติ ประจาวนั ทง้ั การพูด การฟัง การอ่าน และการเขียน แต่ไม่ใช่ว่าการสือ่ สารจะประสบความสาเร็จทุกครง้ั เ นื่ อ ง จ า ก ข า ด ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ก า ร ส่ ง ส า ร แ ล ะ รั บ ส า ร ที่ ถี่ ถ้ ว น ดงั น้นั เพอื่ ใหก้ ารสอื่ สารบรรลุวตั ถปุ ระสงค์ควรคานึงถงึ หลกั การสง่ สารและกา รรบั สาร โดยพจิ ารณาตามองคป์ ระกอบของการสอื่ สาร ดงั น้ี องค์ประกอบของการสื่อสาร ผสู้ ง่ สาร ส่งิ ทีค่ วรคานึงถงึ ๑. ผสู้ ง่ สารมีความเขา้ ใจเน้ือหาของสารเป็ นอยา่ งดี ๒. ผสู้ ง่ สารควรเตรยี มตวั และเรียบเรียงประเด็น ๓. ผสู้ ง่ สารตอ้ งคานึงถงึ ผลลพั ธ์ทเี่ กดิ จากการสอื่ สาร ๔. ผสู้ ง่ สารตอ้ งคานึงถงึ บรบิ ทและปจั จยั แวดลอ้ ม ๕. ผสู้ ง่ สารตอ้ งมีจติ วทิ ยาในการสง่ สาร ๖. ผสู้ ง่ สารควรคานึงถงึ ความสามารถในการรบั รเู้ น้ือหาและการใ ชภ้ าษาของผรู้ บั สาร ๗. ผสู้ ง่ สารควรคานึงถงึ ปฏกิ ริ ยิ าตอบสนองของผรู้ บั สาร

องค์ประกอบของการสื่อสาร สาร สิง่ ทีค่ วรคานึงถึง ๑. เนื้อหาของสารควรมีระดบั ความรทู้ เี่ หมาะสมกบั ผู้สง่ สารและผู้ รบั สาร ๒. เนื้อหาสาระของสารมีความสอดคลอ้ งกบั จุดมงุ่ หมายในการสื่อ สาร ๓. ภาษาทใี่ ช้สอดคลอ้ งกบั ลกั ษณะของสารและช่องทางในการสื่อ สาร ๔. สารควรมีลกั ษณะที่เหมาะสมกบั บรบิ ททางสงั คม วฒั นธรรม ความเชื่อ และคา่ นิยมของผสู้ ง่ สารและผูร้ บั สาร ๕. สารควรมีปริมาณที่เหมาะสมกบั การสื่อสารแต่ละคร้งั คือ ไมม่ ากหรอื น้อยจนเกนิ ไป องค์ประกอบของการสือ่ สาร สอื่ สิ่งที่ควรคานึงถงึ ๑. สอื่ ทใี่ ช้มีความเหมาะสมกบั ลกั ษณะของสาร ๒. สอื่ ทใี่ ชจ้ ะตอ้ งสง่ เสรมิ ใหบ้ รรลุวตั ถปุ ระสงค์ ๓. ก า ร เ ลื อ ก ใ ช้ สื่ อ ค ว ร ค า นึ ง ถึ ง บุ ค ค ล เ ว ล า และบรบิ ทของการสอื่ สาร ๔. ในการใช้สอื่ ผสู้ ง่ สารจะตอ้ งคานึงถงึ ความสามารถในการใชส้ ือ่ นน้ั ๆ องค์ประกอบของการสื่อสาร ผรู้ บั สาร สง่ิ ทีค่ วรคานึงถึง ๑. ผูร้ บั สารจะตอ้ งรบั สาสารดว้ ยความตง้ั ใจและปราศจากอคติ ๒. ผู้ รับ ส า ร ค ว ร เต รี ย ม ตัว ใ ห้ พ ร้อ ม ส า ห รับ ก า ร รับ ส า ร ทง้ั ดา้ นรา่ งกายและจติ ใจ ๓. ผรู้ บั สารตอ้ งพฒั นาตนเองใหม้ ีความรเู้ พยี งพอตอ่ การวเิ คราะห์ สาร ๔. ผรู้ บั สารจะตอ้ งใชว้ จิ ารณญาณและเหตุผลในการพจิ ารณาสาร ๕. ผรู้ บั สารควรสอบถามผสู้ ง่ สารในประเด็นทไี่ มเ่ ขา้ ใจ ๖. ผรู้ บั สารควรคานึงถงึ ปฏกิ ริ ยิ าตอบสนองตอ่ ผสู้ ง่ สาร

อุปสรรคในการรบั สารและส่งสาร แ ม้ ว่ า จ ะ มี ค ว า ม เ ข้ า ใ จ เ กี่ ย ว กั บ ห ลั ก ก า ร สื่ อ ส า ร ซ่ึ ง เ ป็ น แ น ว ท า ง ที่ จ ะ ท า ใ ห้ ก า ร สื่ อ ส า ร สั ม ฤ ท ธิ ผ ล แ ล้ ว แต่ใน บางค ร้งั อาจมี อุปสรรค บางป ระการท าให้การสื่อสารไม่ร าบรื่น และไม่บรรลุวตั ถุประสงค์ โดยจาแนกอุปสรรคในการรบั สารและส่งสาร ตามองคป์ ระกอบของการสอื่ สารได้ ดงั นี้ องค์ประกอบของการสื่อสาร ผสู้ ง่ สาร อุปสรรคที่เกิดขน้ึ ๑. ผสู้ ง่ สารขาดความรแู้ ละความเขา้ ใจเกยี่ วกบั สาร ๒. ผสู้ ง่ สารขาดความน่าเชื่อถือ ๓. ผสู้ ง่ สารมีอคตใิ นการสือ่ สาร ๔. ผสู้ ง่ สารขาดความสามารถในการสอื่ สาร ๕. ผสู้ ง่ สารขาดความพรอ้ มและความเชือ่ ม่นั ในการสอื่ สาร ๖. ผสู้ ง่ สารมีบุคลิกภาพภายนอกและภายในไม่เหมาะสมกบั การสื่ อสาร องค์ประกอบของการสื่อสาร สาร อุปสรรคที่เกิดขึ้น ๑. สารยากและซบั ซอ้ นมากเกนิ ไป ทาใหผ้ รู้ บั สารไมเ่ ขา้ ใจ ๒. ส า รง่าย เกิ น ไป ห รื อ เป็ น เรื่อ งที่ ผู้ รับ ส า รเข้ าใจอ ยู่ แ ล้ ว ทาใหส้ ารไมน่ ่าสนใจ ๓. ส า ร มี ป ริ ม า ณ ม า ก ห รื อ น้ อ ย เ กิ น ไ ป ไ ม่ เ ห ม า ะ กั บ ร ะ ย ะ เ ว ล า ใ น ก า ร สื่ อ ส า ร ทาใหผ้ รู้ บั สารไดร้ บั สารไมค่ รบถว้ น ๔. ส า ร มี เ นื้ อ ห า ที่ ขั ด กั บ ค ว า ม คิ ด ค ว า ม เ ชื่ อ และคา่ นิยมของคนในสงั คมหรอื ผรู้ บั สาร ๕. สารขาดคณุ ภาพ มีขอ้ บกพรอ่ งทาใหข้ าดความน่าเชื่อถอื องค์ประกอบของการสือ่ สาร สอื่

อุปสรรคที่เกดิ ขน้ึ ๑. สอื่ ไมเ่ หมาะสมกบั สภาพแวดลอ้ มหรือบรบิ ทในการสอื่ สาร ๒. สอื่ บางประเภทอาจไมเ่ หมาะสมกบั ผรู้ บั สารทุกเพศ ทุกวยั องค์ประกอบของการสื่อสาร ผรู้ บั สาร อุปสรรคทีเ่ กิดขึ้น ๑. ผรู้ บั สารขาดความรแู้ ละความเขา้ ใจเกยี่ วกบั สารทไี่ ดร้ บั ๒. ผรู้ บั สารมอี คตใิ นการรบั สาร และเลือกรบั สารเฉพาะทนี่ ่าสนใจ ๓. ผรู้ บั สารขาดความพรอ้ มบางประการ เชน่ ป่ วย วติ กกงั วล ๔. ผรู้ บั สารขาดสมาธแิ ละไมต่ ง้ั ใจรบั สาร ทาใหร้ บั สารไดไ้ มด่ ี ๕. ผู้รับ ส ารห วังสู งเกิ น ไป ห าก ไม่ เป็ น ไป ต าม ที่ ค าด ห วัง จงึ ทาใหก้ ารสอื่ สารไมส่ มั ฤทธผิ ล สรุปสาระสาคญั ภาษากบั การสือ่ สาร ๑. ภ า ษ า เ ป็ น เ ค รื่ อ ง มื อ ใ น ก า ร สื่ อ ส า ร ข อ ง ม นุ ษ ย์ โดยสามารถจาแนกความหมายของภาษาได้ ๒ ประเภท ไดแ้ ก่ วจั นภาษา คือ ภาษาพูด ภาษาเขียน และอวจั นภาษา คือ ภาษามือ ภาษาทา่ ทาง หรือสญั ลกั ษณ์ตา่ งๆ ๒. ภ า ษ า มี ค ว า ม กั บ ม นุ ษ ย์ ท้ั ง ก า ร ติ ด ต่ อ สื่ อ ส า ร ก า ร ถ่ า ย ท อ ด ค ว า ม รู้ ค ว า ม คิ ด และวฒั นธรรมซ่งึ ช่วยใหเ้ กิดความเข้าใจซง่ึ กนั และกนั ในสงั ค ม ๓. การสื่อสารเป็ นรูปแบบหนึ่งของการปฏิสมั พนั ธ์ทางสงั คม โดยผสู้ ง่ สารทาหน้าทสี่ ง่ สารลกั ษณะตา่ งๆผา่ นสอื่ ไปยงั ผรู้ บั สาร ๔. การสื่อสารตอ้ งให้ความสาคญั กบั องค์ประกอบของการสือ่ สาร ไ ด้ แ ก่ ผู้ ส่ ง ส า ร ส า ร สื่ อ แ ล ะ ผู้ รั บ ส า ร ซง่ึ องคป์ ระกอบเหลา่ นี้จะทาใหก้ ารสือ่ สารสมั ฤทธผิ ลหรอื ไมส่ มั ฤทธผิ ลก็ได้