banpong

การทอ่ งเท่ียวตาบลท่าผา เมืองโบราณโกสินารายณ์ ตง้ั อยู่ริมแม่น้าแม่กลอง ตามถนนสายบ้านโปง่ – กาญจนบรุ ี ในเขตต้าบลทา่ผา อา้ เภอบ้านโปง่ จังหวัดราชบรุ ี ผังเมอื งโกสนิ ารายณ์เป็นรูปส่ีเหล่ยี มจัตุรสั ใน “คตจิ ักรวาล 4 ทศิ ” แนวกา้ แพงคันดนิ ของเมอื งแทบไม่หลงเหลอื อย่แู ลว้ เพราะถูกร้ือทา้ ถนนและปรับเปล่ียนโดยบา้ นเรือนและโรงงานใหญ่นอก ก้าแพงเมืองทางดา้ นทิศเหนือ มีสระน้าขนาดใหญ่กว้างประมาณ 200 เมตร ยาวประมาณ 400 เมตรเรียกกันว่า สระโกสนิ ารายณ์ เชอ่ื กันวา่ เป็นสระน้าศักดส์ิ ิทธ์ิมาแตโ่ บราณ ภายในตวั เมืองมซี ากโบราณสถานขนาดใหญเ่ รยี กวา่ “จอมปราสาท” ตัง้ อยบู่ ริเวณกึง่ กลางเมือง น่าจะเป็นปราสาทหรอื “สุคตาลยั ” (สถานบูชาพระพทุ ธเจา้ ไภษัชยคุรุไวฑูรยประภา หรอื พระอวโลกิเตศวร ประจา้ โรงพยาบาล “อโรคยศาลา” ) หลังเดยี่ วขนาดไมใ่ หญ่นักเดมิ เมืองโกสนิ ารายณ์มีสระน้าอยู่ภายในตัวเมืองรวม 4 ทิศ เรียกกันว่า สระนาค สระจรเข้ สระมังกร และสระแกว้ ซึง่ ก็แทนความหมายของมหาสมุทรทั้ง 4 ท่ีรายล้อม “เขาพระสุเมรุ” ทส่ี ถิตแห่งพระพุทธเจ้าสูงสุดบนสรวงสวรรค์ จากจารึกปราสาทพระขรรค์ ในสมยั พระเจ้าชยั วรมนั ที่ 7 เมืองโกสินารายณ์ อาจจะเป็นเมืองตามชือ่“ศมั พกู ปัฏฏนะ” ท่ี ประดิษฐานพระพทุ ธรปู ซง่ึ มพี ระนามว่า “พระชยั พุทธมหานาถ” จา้ นวน 23 พระองค์ ทัว่พระราชอาณาจักร รวมทั้ง เมืองลโวทยปรุ ะ (ลพบุรี) เมืองสุวรรณปุระ (สพุ รรณบรุ ี) เมืองชัยราชปุระ (ราชบรุ )ีเมืองศรีวัชระปุระ (เพชรบุร)ี เมืองศรีชยั สงิ หปุระ (เมืองสงิ ห์ จังหวัดกาญจนบุรี ซ่งึ ก็อาจจะเป็นการประกาศทั้งอ้านาจทางการเมืองและการศาสนาของพระองค์ไป พร้อมกนั ทเี ดยี วจอม ปราสาท สนั นษิ ฐานว่า เป็น “ปราสาท”ทีน่ ยิ มสร้างในวัฒนธรรมแบบเขมรวัชรยาน โดยส่วนฐานกอ่ ดว้ ยศลิ าแลง มมี ขุ ยื่นออกไปท้ังสด่ี ้าน ทจ่ี อมปราสาทมกี ารขุดพบพระโพธสิ ัตวอ์ วโลกิเตศวรเปล่งรศั มีสลักจากหินทราย ไม่มเี ศยี ร (คงไปอยู่ในบา้ นผู้ลาภมากดแี ลว้ ) ตงั้ แตป่ ี 2509 พระวรกายของพระโพธสิ ตั วโ์ ลเกศวรเปลง่ รศั มี ตอนบนมีจะสลักรปูพระอมิตาภะปางสมาธิโดยรอบพระวรกราย และมรี ูปนางปรชั ญาปารมิตาประทับนง่ั ถือดอกบวั อยู่ท่บี ้ันเอวสามองค์และที่ พระอุระ(อก)อีกหน่ึงองค์ เบอื้ งลา่ งทรงผ้าโจงกระเบนสัน้ ท้ิงชายผา้ มาด้านหนา้ เปน็ ความนยิ มในศลิ ปะเขมรแบบบายน ในราวพุทธศตวรรษท่ี 18พระโพธิสัตว์อวโลกเิ ตศวรเปล่งรัศมี เป็นรปู เคารพสา้ คัญของลัทธิ “โลเกศวร” ซ่งึ แตกออกมาจากศาสนาพุทธนกิ ายวัชรยานตันตระ เป็นคติที่นิยมเฉพาะในช่วงสมยั พระเจ้าชัยวรมนั ท่ี 7 เท่าน้นั ครับ เขาถือพระโลกเกศวรเปล่งรศั มวี า่ “พระองคเ์ ปน็ ประหนง่ึ วิญญาณของจกั รวาลทไี่ ดเ้ ปล่งประกายสารัตถะแห่งการช่วย เหลอื สัตว์โลกใหห้ ลดุ พ้นจากภาวะท้ังปวง และ ความรอบรชู้ ้นั สูงสุดยอดที่จะเผยแผใ่ หค้ งอยู่ได้ยาวนานตลอดไปดว้ ยจา้ นวนมาก มายท่ีมอี ยู่ของบรรดาพระพุทธองค์ทัง้ หลายอันอยรู่ อบพระวรกาย”

ตอน ขดุ คน้ ในปี 2509 น้ันก็ได้พบลวดลายปูนป้นั ที่ใชเ้ ปน็ เครือ่ งประดับตกแต่งสว่ นตา่ ง ๆ ของโบราณสถานจอมปราสาท ทา้ เปน็ รปู เทพเจา้ มนุษย์ อมนุษย์ และรูปสตั วต์ ่าง ๆ เชน่ นาค สงิ ห์ สงิ ห์ ช้าง ฯลฯจา้ นวนมาก ส่วนใหญ่มีขนาดเลก็ แตล่ วดลายปนู ปัน้ มีลักษณะเฉพาะแตกตา่ งไปจากศิลปะแบบบายนท่ีประเทศกัมพชู า ด้วยมรี ่องรอยการผสมผสานศลิ ปะแบบจนี และทวารวดใี นท้องถน่ิ เข้าไปดว้ ย. ปจั จบุ นั ปูนปน้ั และกระเบอ้ื งเชิงชายของจอมปราสาท จดั แสดงอยูใ่ นพิพธิ ภณั ฑ์สถานแหง่ ชาติอู่ทองและพิพธิ ภัณฑ์สถานแหง่ ชาติ ราชบรุ ีครบั สว่ นทีถ่ ูกผู้คนในยคุ กอ่ น ๆ เก็บไปสะสมก็มีมาก หายไปตามสายลมและแสงแดดกเ็ ยอะเมือง โกสนิ ารายณ์เป็นเมืองท่ีมรี ะบบชลประทานแบบใช้ “บาราย” ขนาด ใหญ่แบบเขมรโบราณ เปน็ ที่กักเกบ็น้าเพื่อใชใ้ นหนา้ แล้ง จากหลักฐานสระน้าหลายแห่งภายในตวั เมืองและบริเวณใกล้เคยี ง ท้งั ยงั พบร่องรอยการขดุ คลองเชอื่ มต่อกับแม่น้าแม่กลองเพ่ือน้าน้ามาใชห้ มนุ เวียนในตัวเมือง เป็นระบบการกา้ จดั มลภาวะทางนา้จากการอุปโภคบริโภคอกี ดว้ ยเมือ่ เวลาเปล่ียนแปลงไปกวา่ 800 ปี ถนนทนั สมยั ตดั ขนานไปตามล้าแม่น้ากลอง ชุมชนกข็ ยายตัว จากทุ่งป่ารกร้าง ก็กลายมาเปน็ เมืองตามเสน้ ทางแหง่ ความเจริญ ปราสาทจอมปราสาทถูกร้อื ไปเมื่อใดไม่ชดั เจนนกั สระน้าท้งั สีก่ ห็ ายไป ตนื้ เขินและถูกไถถม คงเหลอื แต่ สระโกสินารายณ์ ทต่ี ้งั อยทู่ างทิศเหนือติดกบั กา้ แพงเมืองเดมิ มสี ถานท่ีทอ่ งเท่ียวที่สา้ คญั ไดแ้ ก่ โบราณสถานสระโกสนิ ารายน์ (สระน้าศกั ด์สิ ทิ ธ์)ิ และพิพิธภณั ฑ์สระโกสินารายณแ์ ละจอมปราสาท ตง้ั อยูท่ ่หี มู่ 19 ต้าบลทา่ ผา อา้ เภอบ้านโป่ง จงั หวดั ราชบุรีสระโกสินารายณ์ สระน้าโบราณศักด์ิสิทธ์ิ สมยั พทุ ธศตวรรษท่ี ๑๘ ตงั้ อยรู่ ิมแม่น้าแม่กลอง ตามถนนสายบ้านโปง่ –กาญจนบุรี ในเขตตา้ บลทา่ ผา อา้ เภอบ้านโปง่ จงั หวัดราชบุรี ปจั จบุ ันเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ ร่มรน่ืดว้ ยตน้ ไม้รอบสระน้าขนาดกว้าง 200 เมตร ยาว 400 เมตร ลมโชยท้ังวันอากาศเยน็ สบาย เหมาะกบั การน่ังโอเ้ อใ้ ต้ต้นไม้ ใหอ้ าหารปลา กราบไหวส้ ิ่งศักสิทธ์ิ และจินตนาการถึงประวัติศาสตร์อันยาวนานของสระนา้แห่งน้ี และเม่ือได้ทราบถึงความเป็นมายิง่ ท้าใหส้ ระโกสนิ ารายณ์แห่งนีด้ ูขลงั มีพลงั มากกว่าสระนา้ ธรรมดาทวั่ ไป รวมถึงเร่อื งเล่าขานถึงความศักดิ์สทิ ธิ์ บางคนเลา่ วา่ เคยพบเห็นพญานาคอยู่ในสระ บางคนเลา่ ว่าเคยพบวัตถุที่เชื่อกนั ว่าเป็นพระธาตพุ ุทธสาวก (พระสาวกทส่ี ามารถยกจติ ก้าวบรรลสุ ่ภู ูมิธรรมขั้นตา่ งๆ นับแต่พระโสดาบนั เปน็ ตน้ ไป) มาปรากฎให้เห็นใตต้ น้ ไมร้ อบสระโกสินารายณ์ ทา้ ใหบ้ างคนทม่ี าพักผ่อนทีน่ ่ีกห็ วงั พบเจอส่ิงเหล่านี้ด้วยเชน่ กัน สถานที่นีเ้ ป็นโบราณสถาน หา้ มดื่มสรุ าเสพของมึนเมา.การเดินทาง– ทางรถโดยสาร > รถโดยสาร สายกรุงเทพ – กาจนบรุ ี และ สายราชบรุ ี – กาญจนบรุ ี– ทางรถส่วนตวั > เร่ิมจากอ้าเภอบ้านโปง่ ไปตามถนนแสงชูโต (323) สู่จงั หวัดกาญจนบุรี สระโกสินารายณ์จะอยู่หลงั โรงงานกระดาษ สยามคราฟท์ ตา้ บลท่าผา อา้ เภอบา้ นโปง่ จังหวัดราชบรุ ีเก่ียวกับ เมืองโบราณโกสินารายณ์

1. สระโกสนิ ารายณเ์ ปน็ โบราณสถานท่เี กา่ แก่สรา้ งขน้ึ ในราวพุทธศตวรรษที่ 18 สมยั ลพบรุ ี ตามประวัติเดมิสระโกสินารายณ์ อย่นู อกกา้ แพงเมืองทางทิศเหนือ ภายในตวั เมืองมีซากโบราณสถาน เรยี กวา่ …จอมปราสาท ตง้ั อยกู่ ลางเมือง มีสระ 3 สระ ได้แก่ สระนาค สระเข้ และสระมังกร สระทง้ั 3 ดงั กล่าวไดถ้ ูกทา้ ลายไปแล้ว เหลอื แตจ่ อมปราสาทอยู่ในโรงงานกระดาษสยามคราฟท์2. ณ บริเวณใกลส้ ระแห่งน้ี สมัยโบราณเป็นเมืองโกสินารายณ์ หรือเมืองสระโกสนิ ารายณ์ ซึ่งเปน็ ชอื่ สามญั ท่ีชาวบ้านเรยี กโดยทว่ั ไปในจารึกทีป่ ราสาทพระขรรค์ ประเทศกัมพูชา เรยี กเมืองนีว้ า่ …สมั พูกปฏั ฏนะ เมอื งโกสินารายณเ์ ปน็ เมืองศูนย์การค้าริมฝง่ั แม่น้าแมก่ ลองทีส่ ้าคัญเมือง หนึง่ ในสมยั ลพบรุ ี เช่นเดยี วกบั เมอื งราชบรุ ี และเมืองสงิ ห์ จังหวัดกาญจนบุรี คงจะเสื่อมลงในสมยั อยธุ ยา3. กรมศลิ ปากร ไดข้ นึ้ ทะเบียนสระโกสนิ ารายณ์ เม่ือวันท่ี 25 กันยายน 2522 ปจั จุบนั อยู่ในความดูแลของกรมศลิ ปากร มพี น้ื ทีป่ ระมาณ 62 ไร่ 75.4 ตารางวา ลักษณะทางสถาปัตยกรรมและศิลปกรรม ประกอบด้วย ๔ ส่วน คือ๑.จอมปราสาท

ต้ัง อยู่บริเวณกึ่งกลางเมอื ง น่าจะเปน็ ปราสาทหรือ “สคุ ตาลยั ” (สถานบูชาพระพุทธเจา้ ไภษัชยครุ ไุ วฑูรยประภา หรือ พระอวโลกิเตศวร ประจา้ โรงพยาบาล “อโรคยศาลา” ) หลงั เดีย่ วขนาดไมใ่ หญ่นกั ปัจจบุ นัตง้ั อยกู่ ลางโรงงานกระดาษ บรษิ ทั สยามคราฟท์อุตสาหกรรม จ้ากดั มกี ารท้าก้าแพงล้อมรอบตวัโบราณสถาน หากอยากชมสามารถขออนญุ าตเข้าชมได้