แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์

แหล่งท่องเทยี่ วเชิงประวตั ศิ าสตร์ พพิ ธิ ภณั ฑส์ ระโกสินารายณ์และจอมปราสาท แหล่งท่องเทย่ี วตาบลท่าผา อาเภอบ้านโป่ ง จงั หวดั ราชบุรี

การท่องเทยี่ วตาบลท่าผา เมืองโบราณโกสินารายณ์ ต้งั อยรู่ ิมแม่น้าแม่กลอง ตามถนนสายบา้ นโป่ ง – กาญจนบุรี ใน เขตตาบลท่าผา อาเภอบา้ นโป่ ง จงั หวดั ราชบุรี ผงั เมืองโกสินารายณ์เป็นรูปส่ีเหลี่ยมจตั ุรัส ใน “คติจกั รวาล 4 ทิศ” แนวกาแพงคนั ดินของเมืองแทบไม่หลงเหลืออยแู่ ลว้ เพราะถกู ร้ือทาถนน และปรับเปลี่ยนโดยบา้ นเรือนและโรงงานใหญ่นอก กาแพงเมืองทางดา้ นทิศเหนือ มีสระน้า ขนาดใหญ่กวา้ งประมาณ 200 เมตร ยาวประมาณ 400 เมตร เรียกกนั วา่ สระโกสินารายณ์ เช่ือกนั วา่ เป็นสระน้าศกั ด์ิสิทธ์ิมาแต่โบราณ ภายในตวั เมืองมีซากโบราณสถานขนาดใหญ่เรียกวา่ “จอมปราสาท” ต้งั อยบู่ ริเวณก่ึงกลางเมือง น่าจะเป็นปราสาทหรือ “สุคตาลยั ” (สถานบชู า พระพทุ ธเจา้ ไภษชั ยคุรุไวฑูรยประภา หรือ พระอวโลกิเตศวร ประจาโรงพยาบาล “อโรคยศาลา” ) หลงั เด่ียวขนาดไม่ใหญ่นกั เดิม เมืองโกสินารายณ์มีสระน้าอยภู่ ายในตวั เมืองรวม 4 ทิศ เรียกกนั วา่ สระนาค สระจรเข้ สระมงั กร และสระแกว้ ซ่ึงกแ็ ทนความหมายของมหาสมุทรท้งั 4 ที่ราย ลอ้ ม “เขาพระสุเมรุ” ท่ีสถิตแห่งพระพุทธเจา้ สูงสุดบนสรวงสวรรค์ จากจารึกปราสาทพระขรรค์ ในสมยั พระเจา้ ชยั วรมนั ที่ 7 เมืองโกสินารายณ์ อาจจะเป็น เมืองตามช่ือ “ศมั พกู ปัฏฏนะ” ที่ ประดิษฐานพระพุทธรูปซ่ึงมีพระนามวา่ “พระชยั พุทธมหา นาถ” จานวน 23 พระองค์ ทวั่ พระราชอาณาจกั ร รวมท้งั เมืองลโวทยปุระ (ลพบุรี) เมืองสุวรรณ ปุระ (สุพรรณบุรี) เมืองชยั ราชปุระ (ราชบุรี) เมืองศรีวชั ระปุระ (เพชรบุรี) เมืองศรีชยั สิงหปุระ (เมืองสิงห์ จงั หวดั กาญจนบุรี ซ่ึงกอ็ าจจะเป็นการประกาศท้งั อานาจทางการเมืองและการ ศาสนาของพระองคไ์ ป พร้อมกนั ทีเดียว จอม ปราสาท สันนิษฐานวา่ เป็น “ปราสาท”ที่นิยมสร้างในวฒั นธรรมแบบเขมรวชั รยาน โดย ส่วนฐานก่อดว้ ยศลิ าแลง มีมุขยนื่ ออกไปท้งั ส่ีดา้ น ที่จอมปราสาทมีการขดุ พบพระโพธิสัตวอ์ วโลกิเตศวรเปล่งรัศมีสลกั จากหินทราย ไม่มีเศียร (คงไปอยใู่ นบา้ นผลู้ าภมากดีแลว้ ) ต้งั แต่ปี 2509 พระวรกายของพระโพธิสัตวโ์ ลเกศวรเปล่งรัศมี ตอนบนมีจะสลกั รูปพระอมิตาภะปางสมาธิโดยรอบพระวรกราย และมีรูปนางปรัชญาปารมิตา ประทบั นงั่ ถือดอกบวั อยทู่ ี่บ้นั เอวสามองคแ์ ละท่ี พระอุระ(อก)อีกหน่ึงองค์ เบ้ืองล่างทรงผา้ โจง กระเบนส้นั ทิ้งชายผา้ มาดา้ นหนา้ เป็นความนิยมในศิลปะเขมรแบบบายน ในราวพทุ ธศตวรรษ ที่ 18พระโพธิสตั วอ์ วโลกิเตศวรเปล่งรัศมี เป็นรูปเคารพสาคญั ของลทั ธิ “โลเกศวร” ซ่ึงแตก ออกมาจากศาสนาพุทธนิกายวชั รยานตนั ตระ เป็นคติที่นิยมเฉพาะในช่วงสมยั พระเจา้ ชยั วรมนั ท่ี 7 เท่าน้นั ครับ เขาถือพระโลกเกศวรเปล่งรัศมีวา่ “พระองคเ์ ป็นประหน่ึงวญิ ญาณของจกั รวาลที่

ไดเ้ ปล่งประกายสารัตถะแห่งการช่วย เหลือสตั วโ์ ลกใหห้ ลุดพน้ จากภาวะท้งั ปวง และ ความ รอบรู้ช้นั สูงสุดยอดท่ีจะเผยแผใ่ หค้ งอยไู่ ดย้ าวนานตลอดไปดว้ ยจานวนมาก มายที่มีอยขู่ อง บรรดาพระพุทธองคท์ ้งั หลายอนั อยรู่ อบพระวรกาย” ตอน ขดุ คน้ ในปี 2509 น้นั กไ็ ดพ้ บลวดลายปูนป้ันท่ีใชเ้ ป็นเครื่องประดบั ตกแต่งส่วนต่าง ๆ ของโบราณสถานจอมปราสาท ทาเป็นรูปเทพเจา้ มนุษย์ อมนุษย์ และรูปสตั วต์ ่าง ๆ เช่น นาค สิงห์ สิงห์ ชา้ ง ฯลฯ จานวนมาก ส่วนใหญ่มีขนาดเลก็ แต่ลวดลายปูนป้ันมีลกั ษณะเฉพาะ แตกต่างไปจากศลิ ปะแบบบายนที่ประเทศกมั พชู า ดว้ ยมีร่องรอยการผสมผสานศิลปะแบบจีน และทวารวดีในทอ้ งถิ่นเขา้ ไปดว้ ย. ปัจจุบนั ปนู ป้ันและกระเบ้ืองเชิงชายของจอมปราสาท จดั แสดงอยใู่ นพิพธิ ภณั ฑส์ ถาน แห่งชาติอ่ทู องและพพิ ิธภณั ฑส์ ถานแห่งชาติ ราชบรุ ีครับ ส่วนท่ีถูกผคู้ นในยคุ ก่อน ๆ เกบ็ ไป สะสมกม็ ีมาก หายไปตามสายลมและแสงแดดกเ็ ยอะเมือง โกสินารายณ์เป็นเมืองท่ีมีระบบ ชลประทานแบบใช้ “บาราย” ขนาด ใหญ่แบบเขมรโบราณ เป็นที่กกั เกบ็ น้าเพอื่ ใชใ้ นหนา้ แลง้ จากหลกั ฐานสระน้าหลายแห่งภายในตวั เมืองและบริเวณใกลเ้ คียง ท้งั ยงั พบร่องรอยการขดุ คลอง เช่ือมต่อกบั แม่น้าแม่กลองเพ่อื นาน้ามาใชห้ มุน เวยี นในตวั เมือง เป็นระบบการกาจดั มลภาวะทาง น้าจากการอุปโภคบริโภคอีกดว้ ย เม่ือ เวลาเปลี่ยนแปลงไปกวา่ 800 ปี ถนนทนั สมยั ตดั ขนานไป ตามลาแม่น้ากลอง ชุมชนกข็ ยายตวั จากทุ่งป่ ารกร้าง กก็ ลายมาเป็นเมืองตามเสน้ ทางแห่งความ เจริญ ปราสาทจอมปราสาทถกู ร้ือไปเมื่อใดไม่ชดั เจนนกั สระน้าท้งั สี่กห็ ายไป ต้ืนเขินและถกู ไถ ถม คงเหลือแต่ สระโกสินารายณ์ ที่ต้งั อยทู่ างทิศเหนือติดกบั กาแพงเมืองเดิม มีสถานที่ท่องเท่ียวที่สาคญั ไดแ้ ก่ โบราณสถานสระโกสินารายน์ (สระน้าศกั ด์ิสิทธ์ิ) และ พิพธิ ภณั ฑส์ ระโกสินารายณ์และจอมปราสาท ต้งั อยทู่ ี่หมู่ 19 ตาบลท่าผา อาเภอบา้ นโป่ ง จงั หวดั ราชบุรีสระโกสินารายณ์ สระน้าโบราณศกั ด์ิสิทธ์ิ สมยั พุทธศตวรรษที่ ๑๘ ต้งั อยรู่ ิม แม่น้าแม่กลอง ตามถนนสายบา้ นโป่ ง – กาญจนบุรี ในเขตตาบลท่าผา อาเภอบา้ นโป่ ง จงั หวดั ราชบุรี ปัจจุบนั เป็นสถานท่ีพกั ผอ่ นหยอ่ นใจ ร่มร่ืนดว้ ยตน้ ไมร้ อบสระน้าขนาดกวา้ ง 200 เมตร ยาว 400 เมตร ลมโชยท้งั วนั อากาศเยน็ สบาย เหมาะกบั การนงั่ โอเ้ อใ้ ตต้ น้ ไม้ ใหอ้ าหาร ปลา กราบไหวส้ ่ิงศกั สิทธ์ิ และจินตนาการถึงประวตั ิศาสตร์อนั ยาวนานของสระน้าแห่ง น้ี และเม่ือไดท้ ราบถึงความเป็นมายง่ิ ทาใหส้ ระโกสินารายณ์แห่งน้ีดูขลงั มีพลงั มากกวา่ สระน้า ธรรมดาทว่ั ไป รวมถึงเรื่องเล่าขานถึงความศกั ด์ิสิทธ์ิ บางคนเล่าวา่ เคยพบเห็นพญานาคอยใู่ น สระ บางคนเล่าวา่ เคยพบวตั ถุที่เชื่อกนั วา่ เป็นพระธาตุพุทธสาวก (พระสาวกที่สามารถยกจิตกา้ ว

บรรลุสู่ภมู ิธรรมข้นั ต่างๆ นบั แต่พระโสดาบนั เป็นตน้ ไป) มาปรากฎใหเ้ ห็นใตต้ น้ ไมร้ อบสระโก สินารายณ์ ทาใหบ้ างคนที่มาพกั ผอ่ นที่นี่กห็ วงั พบเจอสิ่งเหล่าน้ีดว้ ยเช่นกนั สถานท่ีน้ีเป็น โบราณสถาน หา้ มดื่มสุราเสพของมึนเมา. การเดินทาง – ทางรถโดยสาร > รถโดยสาร สายกรุงเทพ – กาจนบุรี และ สายราชบุรี – กาญจนบุรี – ทางรถส่วนตัว > เริ่มจากอาเภอบา้ นโป่ งไปตามถนนแสงชูโต (323) สู่จงั หวดั กาญจนบุรี สระโกสินารายณ์จะอยหู่ ลงั โรงงานกระดาษ สยามคราฟท์ ตาบลท่าผา อาเภอบา้ น โป่ ง จงั หวดั ราชบุรี เกี่ยวกับ เมืองโบราณโกสินารายณ์ 1. สระโกสินารายณ์เป็นโบราณสถานที่เก่าแก่สร้างข้ึนในราวพทุ ธศตวรรษท่ี 18 สมยั ลพบุรี ตามประวตั ิเดิมสระโกสินารายณ์ อยนู่ อกกาแพงเมืองทางทิศเหนือ ภายในตวั เมืองมี ซากโบราณสถาน เรียกวา่ …จอมปราสาท ต้งั อยกู่ ลางเมือง มีสระ 3 สระ ไดแ้ ก่ สระนาค สระ เข้ และสระมงั กร สระท้งั 3 ดงั กล่าวไดถ้ กู ทาลายไปแลว้ เหลือแต่จอมปราสาทอยใู่ นโรงงาน กระดาษสยามคราฟท์ 2. ณ บริเวณใกลส้ ระแห่งน้ี สมยั โบราณเป็นเมืองโกสินารายณ์ หรือเมืองสระโกสินารายณ์ ซ่ึง เป็นช่ือสามญั ที่ชาวบา้ นเรียกโดยทว่ั ไปในจารึกที่ปราสาทพระขรรค์ ประเทศกมั พชู า เรียกเมือง น้ีวา่ …สัมพกู ปัฏฏนะ เมืองโกสินารายณ์เป็นเมืองศนู ยก์ ารคา้ ริมฝ่ังแม่น้าแม่กลองที่สาคญั เมือง หน่ึงในสมยั ลพบุรี เช่นเดียวกบั เมืองราชบุรี และเมืองสิงห์ จงั หวดั กาญจนบุรี คงจะเสื่อมลงใน สมยั อยธุ ยา 3. กรมศิลปากร ไดข้ ้ึนทะเบียนสระโกสินารายณ์ เม่ือวนั ที่ 25 กนั ยายน 2522 ปัจจุบนั อยใู่ น ความดูแลของกรมศลิ ปากร มีพ้นื ที่ประมาณ 62 ไร่ 75.4 ตารางวา



ลกั ษณะทางสถาปัตยกรรมและศิลปกรรม ประกอบด้วย ๔ ส่วน คือ ๑.จอมปราสาท ต้งั อยบู่ ริเวณก่ึงกลางเมือง น่าจะเป็นปราสาทหรือ “สุคตาลยั ” (สถานบชู าพระพุทธเจา้ ไภษชั ย คุรุไวฑูรยประภา หรือ พระอวโลกิเตศวร ประจาโรงพยาบาล “อโรคยศาลา” ) หลงั เด่ียวขนาด ไม่ใหญ่นกั ปัจจุบนั ต้งั อยกู่ ลางโรงงานกระดาษ บริษทั สยามคราฟทอ์ ุตสาหกรรม จากดั มีการ ทากาแพงลอ้ มรอบตวั โบราณสถาน หากอยากชมสามารถขออนุญาตเขา้ ชมได้