453_20200316110938_tieng-viet-4-tap-2-new

5. C„ th” thay tı nh· nhoi trong c©u SuËt ÆÍi, t´i chÿ lµ mÈt chi’c l∏ nh· nhoi b◊nh th≠Íng bªng tı nµo d≠Ìi Æ©y ? a) nh· nhæn b) nh· xinh c) nh· bä 6. Trong c©u chuy÷n tr™n c„ nh˜ng loπi c©u nµo em Æ∑ h‰c ? a) Chÿ c„ c©u h·i, c©u k” b) Chÿ c„ c©u k”, c©u khi’n c) C„ c∂ c©u h·i, c©u k”, c©u khi’n 7. Trong c©u chuy÷n tr™n c„ nh˜ng ki”u c©u k” nµo ? a) Chÿ c„ ki”u c©u Ai lµm g◊ ? b) C„ hai ki”u c©u Ai lµm g◊ ?, Ai th’ nµo ? c) C„ c∂ ba ki”u c©u Ai lµm g◊ ?, Ai th’ nµo ?, Ai lµ g◊ ? 8. ChÒ ng˜ trong c©u CuÈc ÆÍi t´i r†t b◊nh th≠Íng lµ : a) T´i b) CuÈc ÆÍi t´i c) R†t b◊nh th≠Íng Ti’t 8 Bµi luy÷n tÀp A - Ch›nh t∂ (nhÌ - vi’t) : ßoµn thuy“n Æ∏nh c∏ (3 khÊ th¨ Æ«u). B - TÀp lµm v®n Cho hai Æ“ bµi nh≠ sau : 1. T∂ mÈt Æ vÀt em th›ch. 2. T∂ mÈt c©y b„ng m∏t, c©y hoa ho∆c c©y ®n qu∂. Em h∑y ch‰n mÈt Æ“ bµi vµ : a) Vi’t lÍi mÎ bµi theo ki”u gi∏n ti’p. b) Vi’t mÈt Æoπn v®n t∂ mÈt bÈ phÀn cÒa Æ vÀt ho∆c cÒa c©y. 100

Kh∏m ph∏ th’ giÌi 101

YK Tr.102 Tu«n 29 TÜP ßñC ß≠Íng Æi Sa Pa Xe chÛng t´i leo ch™nh v™nh tr™n dËc cao cÒa con Æ≠Íng xuy™n tÿnh. Nh˜ng Æ∏m m©y træng nh· sµ xuËng cˆa k›nh ´ t´ tπo n™n c∂m gi∏c bÂng b“nh huy“n ∂o. ChÛng t´i Æang Æi b™n nh˜ng th∏c træng xo∏ t˘a m©y trÍi, nh˜ng rıng c©y ©m ©m, nh˜ng b´ng hoa chuËi r˘c l™n nh≠ ng‰n lˆa. T´i lim dim mæt ngæm m†y con ng˘a Æang ®n c· trong mÈt v≠Ín Ƶo ven Æ≠Íng. Con Æen huy“n, con træng tuy’t, con Æ· son, ch©n dfiu dµng, chÔm Æu´i cong l≠Ìt th≠Ìt li‘u rÒ. BuÊi chi“u, xe dıng lπi Î mÈt thfi tr†n nh·. Næng phË huy÷n vµng hoe. Nh˜ng em bä Hm´ng, nh˜ng em bä Tu D›, PhÔ L∏ cÊ Æeo m„ng hÊ, qu«n ∏o s∆c sÏ Æang ch¨i ÆÔa tr≠Ìc cˆa hµng. Hoµng h´n, ∏p phi™n cÒa phi™n chÓ thfi tr†n, ng≠Íi ng˘a dÀp d◊u ch◊m trong s≠¨ng nÛi t›m nhπt. H´m sau chÛng t´i Æi Sa Pa. Phong c∂nh Î Æ©y thÀt Æãp. Thoæt c∏i, l∏ vµng r¨i trong kho∂nh khæc mÔa thu. Thoæt c∏i, træng long lanh mÈt 102

c¨n m≠a tuy’t tr™n nh˜ng cµnh Ƶo, l™, mÀn. Thoæt c∏i, gi„ xu©n h©y h»y nÂng nµn vÌi nh˜ng b´ng hoa lay ¨n mµu Æen nhung hi’m qu˝. Sa Pa qu∂ lµ m„n quµ t∆ng di÷u k◊ mµ thi™n nhi™n dµnh cho Ɔt n≠Ìc ta. Theo Nguy‘n Phan H∏ch : - Sa Pa : mÈt huy÷n thuÈc tÿnh Lµo Cai. - Rıng c©y ©m ©m : rıng c©y rÀm rπp, h¨i tËi vµ t‹nh mfich. - Hm´ng, Tu D›, PhÔ L∏ : t™n g‰i cÒa ba d©n tÈc thi”u sË sËng Î vÔng nÛi cao. - Hoµng h´n : lÛc m∆t trÍi l∆n. - Ép phi™n : h´m tr≠Ìc phi™n chÓ. ? 1. MÁi Æoπn trong bµi lµ mÈt b¯c tranh Æãp v“ c∂nh, v“ ng≠Íi. H∑y mi™u t∂ nh˜ng Æi“u em h◊nh dung Æ≠Óc v“ mÁi b¯c tranh. 2. Nh˜ng b¯c tranh bªng lÍi trong bµi th” hi÷n s˘ quan s∏t r†t tinh t’ cÒa t∏c gi∂. H∑y n™u mÈt chi ti’t th” hi÷n s˘ quan s∏t tinh t’ †y. 3. V ◊ sao t∏c gi∂ g‰i Sa Pa lµ \"m„n quµ t∆ng di÷u k◊ \" cÒa thi™n nhi™n ? 4. Bµi v®n th” hi÷n t◊nh c∂m cÒa t∏c gi∂ ÆËi vÌi c∂nh Æãp Sa Pa nh≠ th’ nµo ? 5. H‰c thuÈc lflng hai Æoπn cuËi (tı H´m sau... Æ’n h’t). CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Ai Æ∑ ngh‹ ra c∏c ch˜ sË 1, 2, 3, 4,... ? Ng≠Íi ta g‰i c∏c ch˜ sË 1, 2, 3, 4,... lµ ch˜ sË A-rÀp v◊ cho rªng chÛng do ng≠Íi A-rÀp ngh‹ ra. S˘ th˘c th◊ kh´ng ph∂i nh≠ vÀy. Vµo n®m 750, mÈt nhµ thi™n v®n h‰c ƒn ßÈ Æ∑ Æ’n th®m B∏t-Æa. §ng mang theo mÈt b∂ng thi™n v®n do ng≠Íi ƒn ßÈ lµm ra Æ” d©ng t∆ng quËc v≠¨ng Æang trfi v◊. C∏c ch˜ sË ƒn ßÈ 1, 2, 3, 4,... dÔng trong b∂ng Æ„ Æ∑ Æ≠Óc ng≠Íi A-rÀp nhanh ch„ng ti’p thu vµ v“ sau Æ≠Óc truy“n b∏ rÈng r∑i. Theo b∏o Thi’u ni™n ti“n phong 103

(2) T◊m ti’ng c„ ngh‹a : a) C∏c ©m Æ«u tr, ch c„ th” ghäp vÌi nh˜ng v«n nµo Î b™n ph∂i Æ” tπo thµnh nh˜ng ti’ng c„ ngh‹a ? ß∆t c©u vÌi mÈt trong nh˜ng ti’ng vıa t◊m Æ≠Óc. ai am tr an ©u ch ®ng ©n b) C∏c v«n ™t, ™ch c„ th” ghäp vÌi nh˜ng ©m Æ«u nµo Î b™n tr∏i Æ” tπo thµnh c∏c ti’ng c„ ngh‹a ? ß∆t c©u vÌi mÈt trong nh˜ng ti’ng vıa t◊m Æ≠Óc. b ch ™t d h ™ch k t 3. T◊m nh˜ng ti’ng th›ch hÓp c„ th” Æi“n vµo mÁi ´ trËng Æ” hoµn chÿnh m»u chuy÷n d≠Ìi Æ©y. Bi’t rªng, c∏c ´ sË 1 ch¯a ti’ng c„ ©m Æ«u lµ tr hay ch, cfln c∏c ´ sË 2 ch¯a ti’ng c„ v«n lµ ™t hay ™ch. Tr› nhÌ tËt S¨n vıa 2 mæt nh◊n l™n t†m b∂n Æ vıa nghe chfi H≠¨ng k” chuy÷n C´-l´m-b´ t◊m ra 1 M‹. Chfi H≠¨ng say s≠a k” rÂi 2 thÛc : - Chuy÷n nµy Æ∑ x∂y ra tı 500 n®m tr≠Ìc. Nghe vÀy, S¨n bÁng 2 m∆t ra rÂi 1 tr : - Sao mµ chfi c„ 1 nhÌ tËt th’ ? 104

LUYåN T\\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Du lfich - Th∏m hi”m 1. Nh˜ng hoπt ÆÈng nµo Æ≠Óc g‰i lµ du lfich ? Ch‰n ˝ ÆÛng Æ” tr∂ lÍi : a) ßi ch¨i Î c´ng vi™n g«n nhµ. b) ßi ch¨i xa Æ” nghÿ ng¨i, ngæm c∂nh. c) ßi lµm vi÷c xa nhµ. 2. Theo em, th∏m hi”m lµ g◊ ? Ch‰n ˝ ÆÛng Æ” tr∂ lÍi : a) T◊m hi”u v“ ÆÍi sËng cÒa n¨i m◊nh Î. b) ßi ch¨i xa Æ” xem phong c∂nh. c) Th®m dfl, t◊m hi”u nh˜ng n¨i xa lπ, kh„ kh®n, c„ th” nguy hi”m. 3. Em hi”u c©u ßi mÈt ngµy Ƶng h‰c mÈt sµng kh´n ngh‹a lµ g◊ ? 4. Trfl ch¨i Du lfich tr™n s´ng : Ch‰n c∏c t™n s´ng cho trong ngo∆c ƨn Æ” gi∂i c∏c c©u ÆË d≠Ìi Æ©y. a) S´ng g◊ Æ· n∆ng phÔ sa ? b) S´ng g◊ lπi ho∏ Æ≠Óc ra ch›n rÂng ? c) Lµng quan h‰ c„ con s´ng H·i dflng s´ng †y lµ s´ng t™n g◊ ? d) S´ng t™n xanh bi’c s´ng chi ? e) S´ng g◊ ti’ng v„ ng˘a phi vang trÍi ? g) S´ng g◊ chºng th” nÊi l™n BÎi t™n cÒa n„ gæn li“n d≠Ìi s©u ? h) Hai dflng s´ng tr≠Ìc s´ng sau H·i hai s´ng †y Î Æ©u ? S´ng nµo ? i) S´ng nµo n¨i †y s„ng trµo Vπn qu©n Nam H∏n ta Ƶo m ch´n ? (s´ng Cˆu Long, s´ng Lam, s´ng HÂng, s´ng M∑, s´ng Ti“n, s´ng HÀu, s´ng ß∏y, s´ng Bπch ߪng, s´ng C«u) Theo Tr«n Li™n Nguy‘n 105

KÕ CHUYåN ß´i c∏nh cÒa Ng˘a Træng Thy Ng‰c 1. D˘a vµo c∏c tranh d≠Ìi Æ©y, k” lπi c©u chuy÷n Æ∑ Æ≠Óc nghe. 12 34 56 2. Trao ÆÊi vÌi c∏c bπn trong lÌp v“ ˝ ngh‹a c©u chuy÷n. 106

TÜP ßñC Tr®ng ¨i... tı Æ©u Æ’n ? Tr®ng ¨i... tı Æ©u Æ’n ? Hay tı c∏nh rıng xa Tr®ng hÂng nh≠ qu∂ ch›n Lˆng l¨ l™n tr≠Ìc nhµ. Tr®ng ¨i... tı Æ©u Æ’n ? Hay bi”n xanh di÷u k◊ Tr®ng trfln nh≠ mæt c∏ Chºng bao giÍ chÌp mi. 107

Tr®ng ¨i... tı Æ©u Æ’n ? Hay tı mÈt s©n ch¨i Tr®ng bay nh≠ qu∂ b„ng Bπn nµo Æ∏ l™n trÍi. Tr®ng ¨i... tı Æ©u Æ’n ? Hay tı lÍi mã ru Th≠¨ng CuÈi kh´ng Æ≠Óc h‰c HÛ g‰i tr©u Æ’n giÍ ! Tr®ng ¨i... tı Æ©u Æ’n ? Hay tı Æ≠Íng hµnh qu©n Tr®ng soi chÛ bÈ ÆÈi Vµ soi vµng g„c s©n. Tr®ng tı Æ©u... tı Æ©u ? Tr®ng Æi khæp m‰i mi“n Tr®ng ¨i, c„ n¨i nµo S∏ng h¨n Ɔt n≠Ìc em... Tr«n ß®ng Khoa : Di÷u k◊ : nh≠ c„ phäp m«u, khi’n ng≠Íi ta ph∂i th∏n phÙc, ngÓi ca. ? 1. Trong hai khÊ th¨ Æ«u, tr®ng Æ≠Óc so s∏nh vÌi nh˜ng g◊ ? 2. V ◊ sao t∏c gi∂ ngh‹ tr®ng Æ’n tı c∏nh rıng xa, tı bi”n xanh ? 3. Trong mÁi khÊ th¨ ti’p theo, v«ng tr®ng gæn vÌi mÈt ÆËi t≠Óng cÙ th”. ß„ lµ nh˜ng g◊, nh˜ng ai ? 4. Bµi th¨ th” hi÷n t◊nh c∂m cÒa t∏c gi∂ ÆËi vÌi qu™ h≠¨ng Ɔt n≠Ìc nh≠ th’ nµo ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. 108

TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp t„m tæt tin t¯c 1. T„m tæt mÈt trong c∏c tin sau bªng mÈt ho∆c hai c©u : a) C„ nh˜ng ng≠Íi du lfich kh´ng th›ch Î trong kh∏ch sπn b◊nh th≠Íng. H‰ muËn Æ≠Óc ®n uËng, Ɖc s∏ch, nghÿ ng¨i Î nh˜ng chÁ kh∏c lπ. Tπi V∏t-te-r∏t, Thu˛ ßi”n, c„ mÈt kh∏ch sπn treo tr™n ng‰n c©y sÂi cao 13 mät. Kh∏ch sπn nµy chÿ c„ duy nh†t mÈt phflng nghÿ. MuËn leo l™n phflng nghÿ, bπn ph∂i ngÂi tr™n mÈt chi’c gh’ gÁ g«n giËng nh≠ x›ch Æu Æ” ng≠Íi ta käo bπn l™n. Gi∏ phflng nghÿ kho∂ng h¨n s∏u tri÷u ÆÂng mÈt ng≠Íi mÈt ngµy. Theo b∏o Thi’u ni™n ti“n phong b) Nhi“u ng≠Íi khi Æi du lfich r†t muËn dæt theo mÈt ho∆c vµi con vÀt mµ h‰ v…n coi nh≠ nh˜ng ng≠Íi bπn, ng≠Íi con. Song, t†t c∂ c∏c kh∏ch sπn Æ“u kh´ng cho mang sÛc vÀt vµo. ß” Æ∏p ¯ng nhu c«u cÒa nh˜ng ng≠Íi y™u qu˝ sÛc vÀt, mÈt phÙ n˜ Î Ph∏p vıa mÎ khu c≠ x∏ Æ«u ti™n dµnh cho c∏c vfi kh∏ch du lfich bËn ch©n. Theo b∏o Thi’u ni™n ti“n phong 2. ß∆t t™n cho b∂n tin mµ em Æ∑ ch‰n Æ” t„m tæt. 3. ߉c mÈt tin tr™n b∏o Nhi ÆÂng ho∆c Thi’u ni™n Ti“n phong vµ t„m tæt tin Æ„ bªng mÈt vµi c©u. 109

LUYåN T\\ VÄ C¢U Gi˜ phäp lfich s˘ khi bµy t· y™u c«u, Æ“ nghfi I - NhÀn xät 1. H∑y Ɖc m»u chuy÷n sau : MÈt sÌm, thªng HÔng, mÌi \"nhÀp c≠\" vµo x„m t´i, dæt chi’c xe Æπp g«n h’t h¨i ra ti÷m sˆa xe cÒa b∏c Hai. N„ h†t hµm b∂o b∏c Hai : - B¨m cho c∏i b∏nh tr≠Ìc. Nhanh l™n nhä, tr‘ giÍ h‰c rÂi. B∏c Hai nh◊n thªng HÔng rÂi n„i : - Ti÷m cÒa b∏c hÊng c„ b¨m thu™. - VÀy cho m≠Ón c∏i b¨m, t´i b¨m l†y vÀy. Vıa lÛc †y, c∏i Hoa nhµ Î cuËi ng‚ cÚng dæt xe Æπp chπy vµo r›u r›t chµo h·i : - Ch∏u chµo b∏c Hai π ! B∏c ¨i, cho ch∏u m≠Ón c∏i b¨m nhä. Chi“u nay ch∏u Æi h‰c v“, b∏c coi giÔm ch∏u nghe, hÊng bi’t sao n„ c¯ x◊ h¨i hoµi. - ß≠Óc rÂi. Nµo Æ” b∏c b¨m cho. Ch∏u lµ con g∏i, bi’t b¨m kh´ng mµ b¨m ! - Ch∏u c∂m ¨n b∏c nhi“u. Theo Thµnh Long : - NhÀp c≠ : tı n¨i kh∏c Æ’n Î (th≠Íng dÔng vÌi ngh‹a \"Æ’n Î hºn n≠Ìc kh∏c\"). - HÊng (ti’ng Nam BÈ) : kh´ng. 110

2. T◊m nh˜ng c©u n™u y™u c«u, Æ“ nghfi trong m»u chuy÷n tr™n. 3. NhÀn xät v“ c∏ch n™u y™u c«u, Æ“ nghfi cÒa hai bπn HÔng vµ Hoa. 4. Theo em, nh≠ th’ nµo lµ lfich s˘ khi y™u c«u, Æ“ nghfi ? II - Ghi nhÌ 1. Khi n™u y™u c«u, Æ“ nghfi, ph∂i gi˜ phäp lfich s˘. 2. MuËn cho lÍi y™u c«u, Æ“ nghfi Æ≠Óc lfich s˘, c«n c„ c∏ch x≠ng h´ cho phÔ hÓp vµ th™m vµo tr≠Ìc ho∆c sau ÆÈng tı c∏c tı lµm ¨n, giÔm, giÛp,... 3. C„ th” dÔng c©u h·i Æ” n™u y™u c«u, Æ“ nghfi. III - Luy÷n tÀp 1. Khi muËn m≠Ón bπn c∏i bÛt, em c„ th” ch‰n nh˜ng c∏ch n„i nµo ? a) Cho m≠Ón c∏i bÛt ! b) Lan ¨i, cho tÌ m≠Ón c∏i bÛt ! c) Lan ¨i, cÀu c„ th” cho tÌ m≠Ón c∏i bÛt Æ≠Óc kh´ng ? 2. Khi muËn h·i giÍ mÈt ng≠Íi lÌn tuÊi, em c„ th” ch‰n nh˜ng c∏ch n„i nµo ? a) M†y giÍ rÂi ? b) B∏c ¨i, m†y giÍ rÂi π ? c) B∏c ¨i, b∏c lµm ¨n cho ch∏u bi’t m†y giÍ rÂi ! d) B∏c ¨i, b∏c xem giÔm ch∏u m†y giÍ rÂi π ! 3. So s∏nh tıng c∆p c©u khi’n d≠Ìi Æ©y v“ t›nh lfich s˘. H∑y cho bi’t v◊ sao nh˜ng c©u †y gi˜ ho∆c kh´ng gi˜ Æ≠Óc phäp lfich s˘. a) - Lan ¨i, cho tÌ v“ vÌi ! - Cho Æi nhÍ mÈt c∏i ! b) - Chi“u nay, chfi Æ„n em nhä ! - Chi“u nay, chfi ph∂i Æ„n em Ɔy ! 111

c) - ßıng c„ mµ n„i nh≠ th’ ! - Theo tÌ, cÀu kh´ng n™n n„i nh≠ th’ ! d) - MÎ hÈ ch∏u c∏i cˆa ! - B∏c mÎ giÛp ch∏u c∏i cˆa nµy vÌi ! 4. ß∆t c©u khi’n phÔ hÓp vÌi c∏c t◊nh huËng sau : a) Em muËn xin ti“n bË mã Æ” mua mÈt quy”n sÊ ghi chäp. b) Em Æi h‰c v“ nhµ, nh≠ng nhµ em ch≠a c„ ai v“, em muËn ngÂi nhÍ b™n nhµ hµng x„m Æ” chÍ bË mã v“. TÜP LÄM V°N C†u tπo cÒa bµi v®n mi™u t∂ con vÀt I - NhÀn xät 1. ߉c bµi sau : Con MÃo Hung \"Meo, meo\". ߆y, chÛ bπn mÌi cÒa t´i lπi Æ’n ch¨i vÌi t´i Ɔy. Chµ, n„ c„ bÈ l´ng mÌi Æãp lµm sao ! Mµu l´ng hung hung c„ sæc vªn Æo Æ·, r†t ÆÛng vÌi c∏i t™n mµ t´i Æ∑ Æ∆t cho n„. MÃo Hung c„ c∏i Æ«u trfln trfln, hai tai dong d·ng d˘ng Ưng r†t th›nh nhπy. ß´i mæt MÃo Hung hi“n lµnh nh≠ng ban Æ™m Æ´i mæt †y s∏ng l™n giÛp mÃo nh◊n r‚ m‰i vÀt. BÈ ria mäp v”nh l™n c„ vŒ oai læm ; bËn ch©n th◊ thon thon, b≠Ìc Æi mÈt c∏ch nhã nhµng nh≠ l≠Ìt tr™n m∆t Ɔt. C∏i Æu´i dµi tr´ng th≠Ìt tha duy™n d∏ng... MÃo Hung tr´ng thÀt Æ∏ng y™u. 112

C„ mÈt h´m, t´i Æang ngÂi h‰c, bÁng th†y n„ r„n rän b≠Ìc tıng b≠Ìc nhã nhµng Æ’n b™n b th„c ngÂi r◊nh. A ! Con mÃo nµy kh´n thÀt ! Ch∂ lµ ngµy th≠Íng chuÈt hay vµo b ®n vÙng th„c n™n mÃo mÌi r◊nh Î Æ©y. BÁng nhi™n n„ chÙm bËn ch©n lπi, d∆t d∆t c∏i Æu´i l†y Ƶ rÂi \"phËc\" mÈt c∏i. Th’ lµ mÈt con chuÈt Æ∑ nªm g‰n ngay trong vuËt cÒa n„... Nhi“u lÛc t´i Æang h‰c bµi, chÛ ta Æ’n dÙi dÙi vµo tay, muËn t´i vuËt ve bÈ l´ng m≠Ót nh≠ nhung ho∆c ÆÔa vÌi chÛ mÈt t›. Con mÃo cÒa t´i lµ th’ Ɔy. Theo Hoµng ߯c H∂i 2. Ph©n Æoπn bµi v®n tr™n. 3. NÈi dung ch›nh cÒa mÁi Æoπn v®n tr™n lµ g◊ ? 4. Tı bµi v®n tr™n, nhÀn xät v“ c†u tπo cÒa bµi v®n mi™u t∂ con vÀt. II - Ghi nhÌ Bµi v®n mi™u t∂ con vÀt th≠Íng c„ ba ph«n : 1. MÎ bµi : GiÌi thi÷u con vÀt sœ t∂. 2. Th©n bµi : a) T∂ h◊nh d∏ng. b) T∂ th„i quen sinh hoπt vµ mÈt vµi hoπt ÆÈng ch›nh cÒa con vÀt. 3. K’t luÀn : N™u c∂m ngh‹ ÆËi vÌi con vÀt. III - Luy÷n tÀp LÀp dµn ˝ chi ti’t t∂ mÈt vÀt nu´i trong nhµ (gµ, chim, ch„, lÓn, tr©u, bfl,...). 113

YK Tr.114 Tu«n 30 TÜP ßñC H¨n mÈt ngh◊n ngµy vflng quanh tr∏i Ɔt Ngµy 20 th∏ng 9 n®m 1519, tı c∂ng X™-vi-la n≠Ìc T©y Ban Nha, c„ n®m chi’c thuy“n lÌn giong buÂm ra kh¨i. ß„ lµ hπm ÆÈi do Ma-gien-l®ng chÿ huy, vÌi nhi÷m vÙ kh∏m ph∏ con Æ≠Íng tr™n bi”n d…n Æ’n nh˜ng vÔng Ɔt mÌi. V≠Ót ßπi T©y D≠¨ng, Ma-gien-l®ng cho Æoµn thuy“n Æi d‰c theo bÍ bi”n Nam M‹. TÌi g«n m·m c˘c nam th◊ ph∏t hi÷n mÈt eo bi”n d…n tÌi mÈt Æπi d≠¨ng m™nh m´ng. Th†y Ma-gien-l®ng s„ng y™n bi”n l∆ng, Ma-gien-l®ng Æ∆t t™n cho (1480 - 1521) Æπi d≠¨ng mÌi t◊m Æ≠Óc lµ Th∏i B◊nh D≠¨ng. Th∏i B◊nh D≠¨ng b∏t ng∏t, Æi m∑i chºng th†y bÍ. Th¯c ®n cπn, n≠Ìc ng‰t h’t sπch. Thu˚ thÒ ph∂i uËng n≠Ìc ti”u, ninh nhı giµy vµ thæt l≠ng da Æ” ®n. MÁi ngµy c„ vµi ba ng≠Íi ch’t ph∂i näm x∏c xuËng bi”n. May sao, g∆p mÈt hfln Æ∂o nh·, Æ≠Óc ti’p t’ th¯c ®n vµ n≠Ìc ng‰t, Æoµn th∏m hi”m Ên Æfinh Æ≠Óc tinh th«n. ßoπn Æ≠Íng tı Æ„ c„ nhi“u Æ∂o h¨n. Kh´ng ph∂i lo thi’u th¯c ®n, n≠Ìc uËng nh≠ng lπi n∂y sinh nh˜ng kh„ kh®n mÌi. Trong mÈt trÀn giao tranh vÌi d©n Æ∂o Ma-tan, Ma-gien-l®ng Æ∑ b· m◊nh, kh´ng kfip nh◊n th†y k’t qu∂ c´ng vi÷c m◊nh lµm. Nh˜ng thu˚ thÒ cfln lπi ti’p tÙc v≠Ót ƒn ßÈ D≠¨ng t◊m Æ≠Íng trÎ v“ ch©u ¢u. Ngµy 8 th∏ng 9 n®m 1522, Æoµn th∏m hi”m chÿ cfln mÈt chi’c thuy“n vÌi m≠Íi t∏m thu˚ thÒ trÎ v“ T©y Ban Nha. 114

Chuy’n Æi Æ«u ti™n vflng quanh th’ giÌi cÒa Ma-gien-l®ng käo dµi 1083 ngµy, m†t bËn chi’c thuy“n lÌn, vÌi g«n hai tr®m ng≠Íi b· mπng d‰c Æ≠Íng. Nh≠ng Æoµn th∏m hi”m Æ∑ hoµn thµnh s¯ mπng, khºng Æfinh tr∏i Ɔt h◊nh c«u, ph∏t hi÷n Th∏i B◊nh D≠¨ng vµ nhi“u vÔng Ɔt mÌi. Theo Tr«n di÷u t«n vµ ÆÁ th∏i : - Ma-tan : mÈt Æ∂o thuÈc qu«n Æ∂o Phi-l›p-pin ngµy nay. - S¯ mπng : nhi÷m vÙ cao c∂. ? 1. Ma-gien-l®ng th˘c hi÷n cuÈc th∏m hi”m vÌi mÙc Æ›ch g◊ ? 2. ßoµn th∏m hi”m Æ∑ g∆p nh˜ng kh„ kh®n g◊ d‰c Æ≠Íng ? 3. Hπm ÆÈi cÒa Ma-gien-l®ng Æ∑ Æi theo hµnh tr◊nh nµo ? Ch‰n ˝ ÆÛng : a) Ch©u ¢u - ßπi T©y D≠¨ng - ch©u M‹ - ch©u ¢u. b) Ch©u ¢u - ßπi T©y D≠¨ng - Th∏i B◊nh D≠¨ng - ch©u É - ch©u ¢u. c) Ch©u ¢u - ßπi T©y D≠¨ng - ch©u M‹ - Th∏i B◊nh D≠¨ng - ch©u É - ƒn ßÈ D≠¨ng - ch©u ¢u. 4. ßoµn th∏m hi”m Æ∑ Æπt nh˜ng k’t qu∂ g◊ ? 5. C©u chuy÷n giÛp em hi”u nh˜ng g◊ v“ c∏c nhµ th∏m hi”m ? CHêNH TÅ ≠a 115 1. NhÌ - vi’t : ß≠Íng Æi Sa Pa (tı H´m sau... Æ’n h’t) (2). T◊m nh˜ng ti’ng c„ ngh‹a ¯ng vÌi mÁi ´ trËng d≠Ìi Æ©y : a) a ong ´ng r M : ra (ra l÷nh, ra vµo, ra mæt) d M : da (da thfit, da trÍi, gi∂ da) gi M : gia (gia Æ◊nh, tham gia)

b) ong ´ng ≠a a v M : va (va chπm, va Æ«u, va v†p) d M : da (da thfit, da trÍi, gi∂ da) gi M : gia (gia Æ◊nh, tham gia) (3). T◊m nh˜ng ti’ng ¯ng vÌi mÁi ´ trËng d≠Ìi Æ©y : a) Ti’ng bæt Æ«u bªng r, d hay gi : - H n≠Ìc ng‰t lÌn nh†t th’ lµ h Th≠Óng Î gi˜a Ca-na-Æa vµ M‹. N„ tr™n 80 000 ki-l´-mät vu´ng. Theo Tr«n Hoµng Hµ - Trung QuËc lµ n≠Ìc c„ bi™n chung vÌi nhi“u n≠Ìc nh†t - 13 n≠Ìc. Bi™n cÒa n≠Ìc nµy 23 840 ki-l´-mät. Theo Kÿ lÙc th’ giÌi b) Ti’ng bæt Æ«u bªng v, d hay gi : - ô Th≠ QuËc gia Lu©n ß´n hi÷n nay cfln l≠u mÈt cuËn s∏ch n∆ng h¨n 100 ki-l´-gam. CuËn s∏ch c„ b◊a lµm bªng vµng vµ Æ∏ qu˝. B™n trong c„ 50 ch˜ cÚng lµm bªng . Theo b∏o Thi’u ni™n ti“n phong - G«n ba ph«n t≠ tr∏i Ɔt Æ≠Óc bi”n bao phÒ. Th∏i B◊nh D≠¨ng lµ Æπi lÌn nh†t vµ bao phÒ g«n nˆa th’ . Theo Tr«n Hoµng Hµ LUYåN T\\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Du lfich - Th∏m hi”m 1. T◊m nh˜ng tı ng˜ li™n quan Æ’n hoπt ÆÈng du lfich : a) ß dÔng c«n cho chuy’n du lfich. M : vali, c«n c©u 116

b) Ph≠¨ng ti÷n giao th´ng vµ nh˜ng s˘ vÀt c„ li™n quan Æ’n ph≠¨ng ti÷n giao th´ng. M : tµu thu˚, b’n tµu c) TÊ ch¯c, nh©n vi™n phÙc vÙ du lfich. M : kh∏ch sπn, h≠Ìng d…n vi™n d) ßfia Æi”m tham quan, du lfich. M : phË cÊ, b∑i bi”n 2. T◊m nh˜ng tı ng˜ li™n quan Æ’n hoπt ÆÈng th∏m hi”m : a) ß dÔng c«n cho cuÈc th∏m hi”m. M : la bµn, l“u trπi b) Nh˜ng kh„ kh®n, nguy hi”m c«n v≠Ót qua. M : b∑o, thÛ d˜ c) Nh˜ng Ưc t›nh c«n thi’t cÒa ng≠Íi tham gia Æoµn th∏m hi”m. M : ki™n tr◊, dÚng c∂m 3. V i’t mÈt Æoπn v®n n„i v“ hoπt ÆÈng du lfich hay th∏m hi”m, trong Æ„ c„ mÈt sË tı ng˜ em vıa t◊m Æ≠Óc Î bµi tÀp 1 ho∆c bµi tÀp 2. KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Ɖc ß“ bµi K” lπi mÈt c©u chuy÷n em Æ∑ Æ≠Óc nghe, Æ≠Óc Ɖc v“ du lfich hay th∏m hi”m. GÓi ˝ 1. Nh˜ng c©u chuy÷n c„ thÀt : - C∏c cuÈc th∏m hi”m cÒa C´-l´m-b´ tı n®m 1492 Æ’n n®m 1504 ph∏t hi÷n ra ch©u M‹. - Chuy’n Æi vflng quanh th’ giÌi cÒa Ma-gien-l®ng. - C∏c cuÈc th∏m hi”m Bæc C˘c, Nam C˘c, chinh phÙc Æÿnh nÛi £-v¨-rät,... cÒa nhi“u nhµ khoa h‰c, nhµ th” thao,... 117

2. Nh˜ng c©u chuy÷n t≠Îng t≠Óng : - Hai vπn d∆m d≠Ìi Æ∏y bi”n, T∏m m≠¨i ngµy vflng quanh th’ giÌi, CuÈc du hµnh vµo lflng Ɔt, N®m tu«n tr™n khinh kh› c«u cÒa Väc-n¨. - Gu-li-v¨ du k› cÒa Xu˝p, D’ MÃn phi™u l≠u k› cÒa T´ Hoµi, CuÈc du lfich k◊ di÷u cÒa Nin H¨-gÌc-x¨n cÒa La-gÌc-lËp,... TÜP ßñC Dflng s´ng m∆c ∏o Dflng s´ng mÌi Æi÷u lµm sao Næng l™n m∆c ∏o lÙa Ƶo th≠Ìt tha Tr≠a v“ trÍi rÈng bao la Éo xanh s´ng m∆c nh≠ lµ mÌi may Chi“u tr´i th¨ th»n ∏ng m©y Cµi l™n mµu ∏o h©y h©y r∏ng vµng 118

ß™m th™u tr≠Ìc ng˘c v«ng tr®ng Tr™n n“n nhung t›m tr®m ngµn sao l™n Khuya rÂi, s´ng m∆c ∏o Æen Näp trong rıng b≠Îi l∆ng y™n Æ´i bÍ... S∏ng ra th¨m Æ’n ng»n ng¨ Dflng s´ng Æ∑ m∆c bao giÍ ∏o hoa Ng≠Ìc l™n bÁng g∆p la Ƶ Ngµn hoa b≠Îi træng nÎ nhoµ ∏o ai... Nguy‘n Tr‰ng Tπo : - ßi÷u : t· ra duy™n d∏ng, ki”u c∏ch. - H©y h©y : Æ· ph¨n phÌt. - R∏ng : hi÷n t≠Óng ∏nh s∏ng m∆t trÍi lÛc m‰c hay l∆n ph∂n chi’u l™n c∏c Æ∏m m©y, lµm cho c∂ mÈt kho∂ng trÍi s∏ng r˘c rÏ, nhuÈm mµu vµng Æ· hay hÂng s…m. ? 1. V ◊ sao t∏c gi∂ n„i lµ dflng s´ng \"Æi÷u\" ? 2. Mµu sæc cÒa dflng s´ng thay ÆÊi nh≠ th’ nµo trong mÈt ngµy ? 3. C∏ch n„i \"dflng s´ng m∆c ∏o\" c„ g◊ hay ? 4. Em th›ch h◊nh ∂nh nµo trong bµi ? V ◊ sao ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp quan s∏t con vÀt 1. ߉c bµi v®n sau : ßµn ngan mÌi nÎ Nh˜ng con ngan nh· mÌi nÎ Æ≠Óc ba h´m chÿ to h¨n c∏i tr¯ng mÈt t›. ChÛng c„ bÈ l´ng vµng „ng. MÈt mµu vµng Æ∏ng y™u nh≠ mµu cÒa nh˜ng con t¨ n‚n mÌi guÂng. Nh≠ng Æãp nh†t lµ Æ´i mæt vÌi c∏i m·. 119

ß´i mæt chÿ bªng hÈt c≠Ím, Æen nh∏nh hπt huy“n, lÛc nµo cÚng long lanh Æ≠a Æi Æ≠a lπi nh≠ c„ n≠Ìc, lµm hoπt ÆÈng hai con ng≠¨i b„ng mÏ. MÈt c∏i m· mµu nhung h≠¨u, vıa bªng ng„n tay Ưa bä mÌi ÆŒ vµ c„ lœ cÚng m“m nh≠ th’, m‰c ng®n ngæn ƪng tr≠Ìc. C∏i Æ«u xinh xinh, vµng nuÈt vµ Î d≠Ìi bÙng, lÒn chÒn hai c∏i ch©n bä t› mµu Æ· hÂng. T´ Hoµi : GuÂng : cuËn sÓi bªng guÂng (mÈt dÙng cÙ c„ khung trfln vµ tay quay). 2. ß” mi™u t∂ Ƶn ngan, t∏c gi∂ bµi v®n tr™n Æ∑ quan s∏t nh˜ng bÈ phÀn nµo cÒa chÛng ? Ghi lπi nh˜ng c©u mi™u t∂ mµ em cho lµ hay. 3. Quan s∏t vµ mi™u t∂ c∏c Æ∆c Æi”m ngoπi h◊nh cÒa con mÃo (ho∆c con ch„) cÒa nhµ em ho∆c cÒa nhµ hµng x„m. 4. Quan s∏t vµ mi™u t∂ c∏c hoπt ÆÈng th≠Íng xuy™n cÒa con mÃo (ho∆c con ch„) n„i tr™n. LUYåN T\\ VÄ C¢U C©u c∂m I - NhÀn xät 1. Nh˜ng c©u sau dÔng Æ” lµm g◊ ? - Chµ, con mÃo c„ bÈ l´ng mÌi Æãp lµm sao ! - A ! Con mÃo nµy kh´n thÀt ! 2. CuËi c∏c c©u tr™n c„ d†u g◊ ? 120

3. RÛt ra k’t luÀn v“ c©u c∂m : a) C©u c∂m dÔng Æ” lµm g◊ ? b) Trong c©u c∂m, th≠Íng c„ nh˜ng tı ng˜ nµo ? II - Ghi nhÌ 1. C©u c∂m (c©u c∂m th∏n) lµ c©u dÔng Æ” bÈc lÈ c∂m xÛc (vui mıng, th∏n phÙc, Æau x„t, ngπc nhi™n,...) cÒa ng≠Íi n„i. 2. Trong c©u c∂m, th≠Íng c„ c∏c tı ng˜ : ´i, chao, chµ, trÍi ; qu∏, læm, thÀt... Khi vi’t, cuËi c©u c∂m th≠Íng c„ d†u ch†m than (!). III - Luy÷n tÀp 1. Chuy”n c∏c c©u k” sau thµnh c©u c∂m. a) Con mÃo nµy bæt chuÈt gi·i. b) TrÍi rät. c) Bπn Ng©n ch®m chÿ. d) Bπn Giang h‰c gi·i. M : - A, con mÃo nµy bæt chuÈt gi·i qu∏ ! 2. ß∆t c©u c∂m cho c∏c t◊nh huËng sau : a) C´ gi∏o ra mÈt bµi to∏n kh„, c∂ lÌp chÿ c„ mÁi mÈt bπn lµm Æ≠Óc. H∑y Æ∆t c©u c∂m Æ” bµy t· s˘ th∏n phÙc. b) Vµo ngµy sinh nhÀt cÒa em, c„ mÈt bπn h‰c cÚ Æ∑ chuy”n tr≠Íng tı l©u bÁng nhi™n tÌi chÛc mıng em. H∑y Æ∆t c©u c∂m Æ” bµy t· s˘ ngπc nhi™n vµ vui mıng. 3. Nh˜ng c©u c∂m sau Æ©y bÈc lÈ c∂m xÛc g◊ ? a) §i, bπn Nam Æ’n k◊a ! b) ¤, bπn Nam th´ng minh qu∏ ! c) TrÍi, thÀt lµ kinh khÒng ! 121

TÜP LÄM V°N ßi“n vµo gi†y tÍ in sΩn 1. Em cÔng mã Æ’n ch¨i nhµ h‰ hµng Î tÿnh kh∏c vµ Î lπi Æ„ vµi ngµy. Mã em b∂o : \"Con h∑y giÛp mã Æi“n vµo phi’u khai b∏o tπm trÛ.\" Em h∑y lµm giÛp mã theo m…u d≠Ìi Æ©y : ßfia chÿ H‰ vµ t™n chÒ hÈ ......................................... .................................................. ......................................... .................................................. ßi”m khai b∏o tπm trÛ, tπm væng sË ....... ph≠Íng, x∑ ................... quÀn, huy÷n ...................... Thµnh phË, tÿnh .................................. Phi’u khai b∏o tπm trÛ, tπm væng 1. H‰ vµ t™n : ................................................................................. 2. Sinh ngµy : ................................................................................. 3. Ngh“ nghi÷p vµ n¨i lµm vi÷c : .................................................... ....................................................................................................... ........................................................................................................ 4. CMND sË : .................................................................................. 5. Tπm trÛ, tπm væng tı ngµy ...................... Æ’n ngµy ................... 6. ô Æ©u Æ’n ho∆c Æi Æ©u : ............................................................. 7. L› do : ......................................................................................... 8. Quan h÷ vÌi chÒ hÈ : .................................................................. 9. TrŒ em d≠Ìi 15 tuÊi Æi theo : ...................................................... ........................................................................................................ ........................................................................................................ 10. Ngµy ................. th∏ng .................... n®m ................................ C∏n bÈ Æ®ng k› ChÒ hÈ (K›, ghi r‚ h‰, t™n) (Ho∆c ng≠Íi tr◊nh b∏o) : CMND : gi†y ch¯ng minh nh©n d©n. 2. ßi“n xong, em Æ≠a cho mã. Mã h·i : \"Con c„ bi’t tπi sao ph∂i khai b∏o tπm trÛ, tπm væng kh´ng ?\" Em tr∂ lÍi mã th’ nµo ? 122

Tr.123 CM TÜP ßñC Tu«n 31 °ng-co V∏t °ng-co V∏t lµ mÈt c´ng tr◊nh ki’n trÛc vµ Æi™u khæc tuy÷t di÷u cÒa nh©n d©n Cam-pu-chia Æ≠Óc x©y d˘ng tı Æ«u th’ kÿ XII. Khu Æ“n ch›nh gÂm ba t«ng vÌi nh˜ng ng‰n th∏p lÌn. MuËn th®m h’t khu Æ“n ch›nh ph∂i Æi qua ba t«ng hµnh lang dµi g«n 1500 mät vµ vµo th®m 398 gian phflng. SuËt cuÈc dπo xem k◊ thÛ Æ„, du kh∏ch sœ c∂m th†y nh≠ lπc vµo th’ giÌi cÒa ngh÷ thuÀt chπm khæc vµ ki’n trÛc cÊ Æπi. ß©y, nh˜ng c©y th∏p lÌn Æ≠Óc d˘ng bªng Æ∏ ong vµ b‰c ngoµi bªng Æ∏ nhΩn. ß©y, nh˜ng b¯c t≠Íng buÂng nhΩn b„ng nh≠ m∆t gh’ Æ∏, hoµn toµn Æ≠Óc ghäp bªng nh˜ng t∂ng Æ∏ lÌn Æœo g‰t vu´ng v¯c vµ l˘a ghäp vµo nhau k›n kh›t nh≠ x©y gπch v˜a. Toµn bÈ khu Æ“n quay v“ h≠Ìng t©y. LÛc hoµng h´n, °ng-co V∏t thÀt huy hoµng. M∆t trÍi l∆n, ∏nh s∏ng chi’u soi vµo b„ng tËi cˆa Æ“n. Nh˜ng ng‰n th∏p cao vÛt Î ph›a tr™n, l†p lo∏ng gi˜a nh˜ng chÔm l∏ thËt nËt xoµ t∏n trfln v≠Ót l™n hºn nh˜ng hµng muÁm giµ cÊ k›nh. Ng´i Æ“n cao vÌi 123

nh˜ng th“m Æ∏ r™u phong, uy nghi k◊ lπ, cµng cao cµng th©m nghi™m d≠Ìi ∏nh trÍi vµng, khi Ƶn d¨i bay to∂ ra tı c∏c ng∏ch. Theo Nh˜ng k◊ quan th’ giÌi : - Ki’n trÛc : ngh÷ thuÀt thi’t k’, x©y d˘ng nhµ cˆa, thµnh lu¸,... - ßi™u khæc : ngh÷ thuÀt chπm trÊ tr™n gÁ, Æ∏,... - ThËt nËt : c©y cÔng h‰ vÌi dıa, th©n thºng vµ cao, l∏ h◊nh quπt. - K◊ thÛ : k◊ lπ vµ thÛ vfi. - MuÁm : c©y cÔng h‰ vÌi xoµi, qu∂ nh· vµ chua h¨n. - Th©m nghi™m : s©u k›n, gÓi vŒ uy nghi™m. ? 1. °ng-co V ∏t Æ≠Óc x©y d˘ng Î Æ©u vµ tı bao giÍ ? 2. Khu Æ“n ch›nh Æ sÈ nh≠ th’ nµo ? 3. Khu Æ“n ch›nh Æ≠Óc x©y d˘ng k◊ c´ng nh≠ th’ nµo ? 4. Phong c∂nh khu Æ“n vµo lÛc hoµng h´n c„ g◊ Æãp ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : Nghe lÍi chim n„i Læng nghe loµi chim n„i V“ nh˜ng c∏nh ÆÂng qu™ MÔa nËi mÔa bÀn rÈn ߆t vÌi ng≠Íi say m™. Læng nghe loµi chim n„i V“ thµnh phË, t«ng cao V“ ng®n s´ng, bπt nÛi ßi÷n trµn Æ’n rıng s©u. Vµ bπn bà n¨i Æ©u Vµ nh˜ng Æi“u mÌi lπ... C©y ngÏ ngµng mæt l∏ Næng ngÏ ngµng trÍi xanh. 124

Thanh khi’t b«u kh´ng gian Thanh khi’t lÍi chim n„i Bao ≠Ìc m¨ mÍi g‰i Trong ti’ng chim thi’t tha Nguy‘n Tr‰ng Hoµn : NgÏ ngµng : ngπc nhi™n tr≠Ìc nh˜ng Æi“u mÌi lπ. (2). a) - T◊m 3 tr≠Íng hÓp chÿ vi’t vÌi I, kh´ng vi’t vÌi n. b) M : lµm (kh´ng c„ nµm) - T◊m 3 tr≠Íng hÓp chÿ vi’t vÌi n, kh´ng vi’t vÌi l. M : nµy (kh´ng c„ lµy) - T◊m 3 tı l∏y bæt Æ«u bªng ti’ng c„ thanh h·i. M : nghÿ ng¨i - T◊m 3 tı l∏y bæt Æ«u bªng ti’ng c„ thanh ng∑. M : ngh‹ ngÓi (3). Ch‰n c∏c ti’ng cho trong ngo∆c ƨn Æ” hoµn chÿnh Æoπn v®n. a) B®ng tr´i (LÛi / NÛi) b®ng tr´i (lÌn / nÌn) nh†t tr´i kh·i (Lam / Nam) C˘c vµo (l®m /n®m) 1956. N„ chi’m mÈt vÔng rÈng 31 000 ki-l´-mät vu´ng. NÛi b®ng (lµy / nµy) lÌn bªng n≠Ìc Bÿ. Theo Tr«n Hoµng Hµ b) Sa mπc Æen (ô / ö) n≠Ìc Nga c„ mÈt sa mπc mµu Æen. ß∏ tr™n sa mπc nµy (cÒng / cÚng) mµu Æen. Khi b≠Ìc vµo sa mπc, ng≠Íi ta c„ (c∂m / c∑m) gi∏c bi’n thµnh mµu Æen vµ (c∂ / c∑) th’ giÌi Æ“u mµu Æen. Theo Tr«n Hoµng Hµ 125

LUYåN T\\ VÄ C¢U Th™m trπng ng˜ cho c©u I - NhÀn xät 1. ߉c c∆p c©u sau vµ cho bi’t chÛng c„ g◊ kh∏c nhau. a) I-ren trÎ thµnh mÈt nhµ khoa h‰c nÊi ti’ng. b) NhÍ tinh th«n ham h‰c h·i, sau nµy, I-ren trÎ thµnh mÈt nhµ khoa h‰c nÊi ti’ng. 2. ß∆t c©u h·i cho c∏c ph«n in nghi™ng Î c©u b. 3. MÁi ph«n in nghi™ng bÊ sung cho c©u b ˝ ngh‹a g◊ ? II - Ghi nhÌ 1. Trπng ng˜ lµ thµnh ph«n phÙ cÒa c©u x∏c Æfinh thÍi gian, n¨i chËn, nguy™n nh©n, mÙc Æ›ch,... cÒa s˘ vi÷c n™u trong c©u. 2. Trπng ng˜ tr∂ lÍi cho c∏c c©u h·i Khi nµo ?, ô Æ©u ?, V◊ sao ?, ß” lµm g◊ ? III - Luy÷n tÀp 1. T◊m trπng ng˜ trong c∏c c©u sau : a) Ngµy x≠a, RÔa c„ mÈt c∏i mai l∏ng b„ng. V‚ Qu∂ng b) Trong v≠Ín, mu´n loµi hoa Æua nÎ. Xu©n Qu˙nh c) Tı tÍ mÍ s∏ng, c´ Th∂o Æ∑ dÀy sæm sˆa Æi v“ lµng. Lµng c´ Î c∏ch lµng M¸ L˝ h¨n m≠Íi l®m c©y sË. V◊ vÀy, mÁi n®m c´ chÿ v“ lµng chıng hai ba l≠Ót. Theo Thanh Tfinh 2. V i’t mÈt Æoπn v®n ngæn tı 3 Æ’n 5 c©u k” v“ mÈt l«n em Æ≠Óc Æi ch¨i xa, trong Æ„ c„ ›t nh†t mÈt c©u dÔng trπng ng˜. 126

KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ≠Óc ch¯ng ki’n ho∆c tham gia ß“ bµi K” chuy÷n v“ mÈt cuÈc du lfich ho∆c cæm trπi mµ em Æ≠Óc tham gia. GÓi ˝ 1. NhÌ lπi nh˜ng l«n bË mã cho Æi du lfich ho∆c nh˜ng l«n cÔng c∂ lÌp cæm trπi. 2. K” chuy÷n - GiÌi thi÷u v“ cuÈc du lfich, cæm trπi : ô Æ©u ? Khi nµo ? CÔng vÌi ai ? - K” nh˜ng chi ti’t cÒa cuÈc du lfich, cæm trπi Æ„. Qua l«n du lfich, cæm trπi Æ„, em ph∏t hi÷n Æ≠Óc nh˜ng g◊ thÛ vfi ? - N™u †n t≠Óng cÒa em v“ l«n du lfich, cæm trπi Æ„. TÜP ßñC Con chuÂn chuÂn n≠Ìc §i chao ! ChÛ chuÂn chuÂn n≠Ìc mÌi Æãp lµm sao ! Mµu vµng tr™n l≠ng chÛ l†p l∏nh. BËn c∏i c∏nh m·ng nh≠ gi†y b„ng. C∏i Æ«u trfln vµ hai con mæt long lanh nh≠ thu˚ tinh. Th©n chÛ nh· vµ thon vµng nh≠ mµu vµng cÒa næng mÔa thu. ChÛ ÆÀu tr™n mÈt cµnh lÈc vıng ng∂ dµi tr™n m∆t hÂ. BËn c∏nh khœ rung rung nh≠ Æang cfln ph©n v©n. RÂi ÆÈt nhi™n, chÛ chuÂn chuÂn n≠Ìc tung c∏nh bay v‰t l™n. C∏i b„ng chÛ nh· x›u l≠Ìt nhanh tr™n m∆t hÂ. M∆t h tr∂i rÈng m™nh m´ng vµ l∆ng s„ng. ChÛ bay l™n cao h¨n vµ xa h¨n. D≠Ìi t«m c∏nh chÛ b©y giÍ lµ lu¸ tre xanh r◊ rµo trong gi„, lµ bÍ ao vÌi nh˜ng kh„m khoai n≠Ìc rung rinh. RÂi nh˜ng c∂nh tuy÷t Æãp cÒa Ɔt n≠Ìc hi÷n ra : c∏nh ÆÂng vÌi nh˜ng Ƶn tr©u thung th®ng g∆m c· ; dflng s´ng vÌi nh˜ng Æoµn thuy“n ng≠Óc xu´i. Cfln tr™n t«ng cao lµ Ƶn cfl Æang bay, lµ trÍi xanh trong vµ cao vÛt. Nguy‘n Th’ HÈi 127

? 1. ChÛ chuÂn chuÂn Æ≠Óc mi™u t∂ bªng nh˜ng h◊nh ∂nh so s∏nh nµo ? 2. Em th›ch h◊nh ∂nh so s∏nh nµo ? V ◊ sao ? 3. C∏ch mi™u t∂ chÛ chuÂn chuÂn bay c„ g◊ hay ? 4. T◊nh y™u qu™ h≠¨ng, Ɔt n≠Ìc cÒa t∏c gi∂ th” hi÷n qua nh˜ng c©u v®n nµo ? TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp mi™u t∂ c∏c bÈ phÀn cÒa con vÀt 1. ߉c Æoπn v®n sau : Con ng˘a Hai tai to d˘ng Ưng tr™n c∏i Æ«u r†t Æãp. Hai lÁ mÚi ≠¨n ≠Ìt ÆÈng ÆÀy hoµi. MÁi khi n„ nh’ch m´i l™n lπi Æ” lÈ hai hµm r®ng træng muËt. BÍm n„ Æ≠Óc cæt r†t phºng. Ng˘c nÎ. BËn ch©n n„ khi Ưng cÚng c¯ giÀm lÈp cÈp tr™n Ɔt. C∏i Æu´i dµi ve v»y h’t sang ph∂i lπi sang tr∏i. Theo V©n Tr◊nh 2. ßoπn v®n tr™n t∂ nh˜ng bÈ phÀn nµo cÒa con ng˘a ? H∑y ghi lπi nh˜ng Æ∆c Æi”m ch›nh cÒa mÁi bÈ phÀn †y. 3. Quan s∏t c∏c bÈ phÀn cÒa mÈt con vÀt mµ em y™u th›ch vµ t◊m nh˜ng tı ng˜ mi™u t∂ Æ∆c Æi”m cÒa c∏c bÈ phÀn Æ„. M : - V“ mµu sæc cÒa mÃo : ßen th◊ Æen nh≠ than, mæt vµng nh≠ lˆa ÆÃn. Træng th◊ træng nh≠ tuy’t, mæt xanh nh≠ da trÍi. ß· th◊ Æ· nh≠ ng‰n lˆa. Træng vÌi nh˜ng ÆËm Æ·. ß· vÌi nh˜ng ÆËm træng. X∏m nh≠ kh„i. X∏m vÌi l´ng vªn nh≠ hÊ. Nh˜ng ÆËm x∏m nh≠ b∏o. X∏m vÌi nh˜ng mµu vªn nh≠ mai rÔa. Mµu vµng cam. Mµu vµng Ƶo. Mµu kem s˜a. Mµu xanh nhπt nh≠ s≠¨ng mÔ buÊi sÌm... - V“ l´ng mÃo : Sao lπi c„ nh˜ng con nhi“u l´ng Æ’n th’ ; t≠Îng nh≠ Æ©y kh´ng ph∂i lµ con mÃo mµ lµ nh˜ng qu∂ c«u bªng l´ng vÌi nh˜ng con mæt mµu vµng. L´ng Î mÈt sË con mÃo giËng nh≠ l´ng c∏o, Î nh˜ng con kh∏c lπi dµi vµ m·ng, loπi th¯ ba lπi nh≠ l≠Ïi m∏c. Theo ´-bra-xËp 128

LUYåN T\\ VÄ C¢U Th™m trπng ng˜ chÿ n¨i chËn cho c©u I - NhÀn xät 1. T◊m trπng ng˜ trong nh˜ng c©u sau vµ cho bi’t chÛng bÊ sung ˝ ngh‹a g◊ cho c©u. a) Tr≠Ìc nhµ, m†y c©y hoa gi†y nÎ t≠ng bıng. Tr«n Hoµi D≠¨ng b) Tr™n c∏c l“ phË, tr≠Ìc cÊng c∏c c¨ quan, tr™n m∆t Æ≠Íng nh˘a, tı khæp n®m cˆa ´ trÎ vµo, hoa s†u v…n nÎ, v…n v≠¨ng v∑i khæp thÒ Æ´. Theo Nguy‘n Tu©n 2. ß∆t c©u h·i cho c∏c trπng ng˜ t◊m Æ≠Óc trong nh˜ng c©u tr™n. II - Ghi nhÌ 1. ß” lµm r‚ n¨i chËn di‘n ra s˘ vi÷c n™u trong c©u, ta th™m trπng ng˜ chÿ n¨i chËn vµo c©u. 2. Trπng ng˜ chÿ n¨i chËn tr∂ lÍi cho c©u h·i ô Æ©u ?. III - Luy÷n tÀp 1. T◊m trπng ng˜ chÿ n¨i chËn trong c∏c c©u sau : - Tr≠Ìc rπp, ng≠Íi ta d‰n dãp sπch sœ, sæp mÈt hµng gh’ dµi. Phi V©n - Tr™n bÍ, ti’ng trËng cµng thÛc d˜ dÈi. Chu V®n - D≠Ìi nh˜ng m∏i nhµ »m n≠Ìc, m‰i ng≠Íi v…n thu m◊nh trong gi†c ngÒ m÷t m·i. Nguy‘n Tr‰ng T©n 2. Th™m c∏c trπng ng˜ chÿ n¨i chËn cho nh˜ng c©u sau : a) ... , em giÛp bË mã lµm nh˜ng c´ng vi÷c gia Æ◊nh. b) ... , em r†t ch®m chÛ nghe gi∂ng vµ h®ng h∏i ph∏t bi”u. c) ... , hoa Æ∑ nÎ. 129

3. C∏c c©u d≠Ìi Æ©y chÿ mÌi c„ trπng ng˜ chÿ n¨i chËn. H∑y th™m nh˜ng bÈ phÀn c«n thi’t Æ” hoµn chÿnh nh˜ng c©u †y. a) Ngoµi Æ≠Íng, ... b) Trong nhµ, ... c) Tr™n Æ≠Íng Æ’n tr≠Íng, ... d) ô b™n kia s≠Ín nÛi, ... TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng Æoπn v®n mi™u t∂ con vÀt 1. Bµi Con chuÂn chuÂn n≠Ìc c„ m†y Æoπn v®n ? T◊m ˝ ch›nh cÒa mÁi Æoπn. 2. Sæp x’p c∏c c©u sau thµnh mÈt Æoπn v®n : a) ß´i mæt n©u tr«m ng©m ng¨ ng∏c nh◊n xa, c∏i bÙng mfin m≠Ót, cÊ y’m quµng chi’c tπp d“ c´ng nh©n Æ«y hπt c≠Ím l†p l∏nh bi™ng bi’c. b) Con chim g∏y hi“n lµnh, bäo nÙc. c) Chµng chim g∏y nµo gi‰ng cµng trong, cµng dµi th◊ quanh cÊ cµng Æ≠Óc Æeo nhi“u vflng c≠Ím Æãp. Theo T´ Hoµi 3. H∑y vi’t mÈt Æoπn v®n c„ ch¯a c©u mÎ Æoπn nh≠ sau : ChÛ gµ nhµ em Æ∑ ra d∏ng mÈt chÛ gµ trËng Æãp. GÓi ˝ : Vi’t ti’p mÈt sË c©u mi™u t∂ c∏c bÈ phÀn cÒa gµ trËng Æ” lµm nÊi bÀt vŒ Æãp cÒa n„ : - Th©n h◊nh. - BÈ l´ng. - C∏i Æ«u : mµo, mæt. - C∏nh, Æ´i ch©n, Æu´i. 130

T◊nh y™u cuÈc sËng 131

YK Tr.132 Tu«n 32 TÜP ßñC V≠¨ng quËc væng nÙ c≠Íi Ngµy xˆa ngµy x≠a, c„ mÈt v≠¨ng quËc buÂn ch∏n kinh khÒng chÿ v◊ c≠ d©n Î Æ„ kh´ng ai bi’t c≠Íi. N„i ch›nh x∏c lµ chÿ c„ r†t ›t trŒ con c≠Íi Æ≠Óc, cfln ng≠Íi lÌn th◊ hoµn toµn kh´ng. BuÊi s∏ng, m∆t trÍi kh´ng muËn dÀy, chim kh´ng muËn h„t, hoa trong v≠Ín ch≠a nÎ Æ∑ tµn. Ra Æ≠Íng g∆p toµn nh˜ng g≠¨ng m∆t r«u r‹, häo hon. Ngay kinh Æ´ lµ n¨i nhÈn nhfip cÚng chÿ nghe th†y ti’ng ng˘a h›, ti’ng s·i Æ∏ lπo xπo d≠Ìi b∏nh xe, ti’ng gi„ thÎ dµi tr™n nh˜ng m∏i nhµ... Nhµ vua, may sao, v…n cfln tÿnh t∏o Æ” nhÀn ra mËi nguy c¨ Æ„. Ngµi h‰p tri“u Æ◊nh vµ cˆ ngay mÈt vi™n Æπi th«n Æi du h‰c, chuy™n v“ m´n c≠Íi. MÈt n®m tr´i qua, thÍi hπn h‰c tÀp Æ∑ h’t, nhµ vua th©n hµnh d…n c∏c quan ra tÀn cˆa ∂i Æ„n vfi Æπi th«n du h‰c trÎ v“. Ai cÚng hÂi hÈp mong nh◊n th†y nÙ c≠Íi m«u nhi÷m cÒa ´ng ta. Nh≠ng h‰ Æ∑ th†t v‰ng. Vfi Æπi th«n vıa xu†t hi÷n Æ∑ vÈi rÀp Æ«u, t©u lπy : 132

- Mu´n t©u B÷ hπ, th«n xin chfiu tÈi. Th«n Æ∑ cË gæng h’t s¯c nh≠ng h‰c kh´ng vµo. C∏c quan nghe vÀy ÿu x◊u, cfln nhµ vua th◊ thÎ dµi s≠Ín s≠Ót. Kh´ng kh› cÒa tri“u Æ◊nh thÀt lµ ∂o n∑o. ßÛng lÛc Æ„, mÈt vi™n thfi v÷ hÌt h∂i chπy vµo : - T©u B÷ hπ ! Th«n vıa t„m Æ≠Óc mÈt kŒ Æang c≠Íi sªng s∆c ngoµi Æ≠Íng. - D…n n„ vµo ! - Nhµ vua ph†n khÎi ra l÷nh. (Cfln n˜a) Theo Tr«n ߯c ti’n : - Nguy c¨ : Æi“u c„ th” g©y ra tai hoπ lÌn. - Th©n hµnh : t˘ m◊nh lµm, kh´ng Æ” ng≠Íi kh∏c lµm thay. - Du h‰c : Æi h‰c xa (th≠Íng lµ Î n≠Ìc ngoµi). ? 1. T◊m nh˜ng chi ti’t cho th†y cuÈc sËng Î v≠¨ng quËc n‰ r†t buÂn. 2. V ◊ sao cuÈc sËng Î v≠¨ng quËc †y buÂn ch∏n nh≠ vÀy ? 3. Nhµ vua Æ∑ lµm g◊ Æ” thay ÆÊi t◊nh h◊nh ? 4. K’t qu∂ vi÷c nhµ vua lµm ra sao ? CHêNH TÅ 1. Nghe - vi’t : V ≠¨ng quËc væng nÙ c≠Íi (tı Æ«u Æ’n tr™n nh˜ng m∏i nhµ.) (2). T◊m nh˜ng ch˜ bfi b· trËng Æ” hoµn chÿnh c∏c m»u chuy÷n d≠Ìi Æ©y. Bi’t rªng : a) Nh˜ng ch˜ bfi b· trËng trong m»u chuy÷n sau bæt Æ«u bªng s ho∆c x : ChÛc mıng n®m mÌi sau mÈt... th’ kÿ Ngµy 4-1-1889, ´ng C´-lin tı §-xtr©y-li-a gˆi mÈt t†m thi’p chÛc mıng n®m mÌi cho c´ U´n-ÆrËp Î thµnh phË A-bäc-Æin, n≠Ìc Anh. Kh´ng hi”u v◊ m∑i Æ«u n®m 2001, t¯c lµ 112 n®m , t†m b≠u thi’p mÌi Æ’n Æ≠Óc A-bäc-Æin. C∏c nh©n vi™n b≠u Æi÷n sÎ s≠¨ng mÔ Æang gæng t◊m con ch∏u cÒa cÙ U´n-ÆrËp Æ” trao t†m thi’p vµ lÁi v◊ chÀm tr‘ nµy. Theo b∏o C´ng an nh©n d©n 133

b) Nh˜ng ch˜ bfi b· trËng trong m»u chuy÷n sau ch¯a o ho∆c ´ : Ng≠Íi kh´ng bi’t c≠Íi Nhµ v®n M‹ nÊi ti’ng M∏c Tu™n r†t c„ khi’u kh´i hµi. Ai Æ∑ d˘ nh˜ng buÊi n„i chuy÷n cÒa ´ng th◊ kh´ng th” nµo kh´ng bÀt c≠Íi v◊ nh˜ng c©u n„i d› , nh˜ng m»u chuy÷n hÿnh. Nh≠ng trong mÈt l«n g∆p gÏ chÛng, M∏c Tu™n r†t ngπc nhi™n th†y mÈt ´ng giµ suËt buÊi kh´ng h“ nh’ch mäp, m∆c dÔ ai n†y c≠Íi ng∂ c≠Íi nghi™ng. M∑i Æ’n lÛc ra v“, M∏c Tu™n mÌi bi’t ´ng giµ Æ„ bfi Æi’c tı m†y n®m nay rÂi. §ng Æ’n d˘ buÊi chuy÷n chÿ v◊ muËn bi’t m∆t nhµ v®n ti’ng. Theo Nguy‘n ß◊nh Ch›nh LUYåN T\\ VÄ C¢U Th™m trπng ng˜ chÿ thÍi gian cho c©u I - NhÀn xät 1. T◊m trπng ng˜ trong c∏c c©u d≠Ìi Æ©y : Kh´ng kh› cÒa tri“u Æ◊nh thÀt lµ ∂o n∑o. ßÛng lÛc Æ„, mÈt vi™n thfi v÷ hÌt h∂i chπy vµo : - T©u B÷ hπ ! Th«n vıa t„m Æ≠Óc mÈt kŒ Æang c≠Íi sªng s∆c ngoµi Æ≠Íng. Theo tr«n Ưc ti’n 2. Trπng ng˜ vıa t◊m Æ≠Óc bÊ sung ˝ ngh‹a g◊ cho c©u ? 3. ß∆t c©u h·i cho loπi trπng ng˜ n„i tr™n. II - Ghi nhÌ 1. ß” x∏c Æfinh thÍi gian di‘n ra s˘ vi÷c n™u trong c©u, ta c„ th” th™m vµo c©u nh˜ng trπng ng˜ chÿ thÍi gian. 2. Trπng ng˜ chÿ thÍi gian tr∂ lÍi cho c∏c c©u h·i Bao giÍ ?, Khi nµo ?, M†y giÍ ?... 134

III - Luy÷n tÀp 1. T◊m trπng ng˜ chÿ thÍi gian trong c∏c c©u sau : a) BuÊi s∏ng h´m nay, mÔa Æ´ng ÆÈt nhi™n Æ’n, kh´ng b∏o cho bi’t tr≠Ìc. Vıa mÌi ngµy h´m qua, trÍi h∑y cfln næng †m vµ hanh, c∏i næng v“ cuËi th∏ng m≠Íi lµm n¯t nŒ Ɔt ruÈng vµ lµm gifln kh´ nh˜ng chi’c l∏ r¨i. Th’ mµ qua mÈt Æ™m m≠a rµo, trÍi bÁng ÆÊi gi„ b†c, rÂi c∏i lπnh Î Æ©u Æ’n lµm cho ng≠Íi ta t≠Îng Æang Î gi˜a mÔa Æ´ng rät m≠Ìt. Theo Thπch lam b) Tı ngµy cfln ›t tuÊi, t´i Æ∑ th›ch nh˜ng tranh lÓn, gµ, chuÈt, ’ch, tranh c©y dıa, tranh tË n˜ cÒa lµng HÂ. MÁi l«n T’t Æ’n, Ưng tr≠Ìc nh˜ng c∏i chi’u bµy tranh lµng H gi∂i tr™n c∏c l“ phË Hµ NÈi, lflng t´i th†m th›a mÈt nÁi bi’t ¨n ÆËi vÌi nh˜ng ng≠Íi ngh÷ s‹ tπo h◊nh cÒa nh©n d©n. Nguy‘n Tu©n (2). Th™m trπng ng˜ cho trong ngo∆c ƨn vµo nh˜ng chÁ th›ch hÓp Æ” Æoπn v®n Æ≠Óc mπch lπc. a) C©y gπo b“n bÿ lµm vi÷c Æ™m ngµy, chuy™n c«n l†y tı Ɔt, n≠Ìc vµ ∏nh s∏ng nguÂn sinh l˘c vµ s¯c trŒ v´ tÀn. C©y chÿ cfln nh˜ng cµnh tr¨ trÙi, nom nh≠ cªn cÁi. Nh≠ng kh´ng, dflng nh˘a trŒ Æang rπo r˘c khæp th©n c©y. Xu©n Æ’n, lÀp t¯c c©y gπo giµ lπi trÊ lÈc n∂y hoa, lπi g‰i chim ch„c tÌi, cµnh c©y Æ«y ti’ng h„t vµ mµu Æ· thæm. C©y lπi nhÍ gi„ ph©n ph∏t Æi khæp chËn nh˜ng mÛi b´ng træng nuÈt nµ. Theo VÚ TÛ Nam (Trπng ng˜ : Æ’n ngµy Æ’n th∏ng ; mÔa Æ´ng) b) ô Tr≠Íng S¨n, mÁi khi trÍi nÊi gi„, c∂nh t≠Óng thÀt lµ d˜ dÈi. Nh˜ng c©y Æπi thÙ c„ khi cÚng bfi bÀt gËc cuËn tung xuËng v˘c thºm. C∏nh chim Æπi bµng v…n bay l≠Ón tr™n n“n trÍi. C„ lÛc chim cÙp c∏nh lao vÛt Æi nh≠ mÈt mÚi t™n. Chim lπi v…y c∏nh, Æπp gi„ vÛt l™n cao. Theo Thi™n L≠¨ng (Trπng ng˜ : c„ lÛc ; gi˜a lÛc gi„ Æang gµo thät †y) 135

KÕ CHUYåN Kh∏t v‰ng sËng L¨n-ƨn 1. D˘a vµo c∏c tranh minh hoπ d≠Ìi Æ©y, h∑y k” lπi tıng Æoπn c©u chuy÷n em Æ∑ nghe c´ gi∏o (th«y gi∏o) k”. 12 Gi´n bfi b· r¨i gi˜a lÛc bfi th≠¨ng. SuËt mÈt tu«n anh chÿ ®n c· dπi vµ vµi con c∏ nh·. 3 4 MÈt l«n, anh bfi g†u t†n c´ng. MÈt con s„i cÚng Æ„i l∂ nh≠ anh theo s∏t anh tıng b≠Ìc. 5 6 CuËi cÔng, con s„i ph∂i chfiu quy hµng. Kh∏t v‰ng sËng cÒa Gi´n Æ∑ chi’n thæng c∏i ch’t. 2. K” lπi toµn bÈ c©u chuy÷n. 3. Trao ÆÊi vÌi c∏c bπn v“ ˝ ngh‹a c©u chuy÷n. 136

TÜP ßñC Ngæm tr®ng Trong tÔ kh´ng r≠Óu cÚng kh´ng hoa, C∂nh Æãp Æ™m nay, kh„ h˜ng hÍ. Ng≠Íi ngæm tr®ng soi ngoµi cˆa sÊ, Tr®ng nhflm khe cˆa ngæm nhµ th¨. H Ch› minh (Nam Tr©n dfich) : - Th∏ng 8 - 1942, tr™n Æ≠Íng sang Trung QuËc, B∏c H bfi ch›nh quy“n T≠Îng GiÌi Thπch bæt vµ giam gi˜ h¨n mÈt n®m trÍi. Bµi th¨ tr™n Æ≠Óc B∏c s∏ng t∏c trong tÔ. - H˜ng hÍ : kh´ng Æ” ˝ Æ’n. ? 1. B∏c H ngæm tr®ng trong hoµn c∂nh nµo ? 2. H◊nh ∂nh nµo cho th†y t◊nh c∂m gæn b„ gi˜a B∏c vÌi tr®ng ? 3. Bµi th¨ n„i l™n Æi“u g◊ v“ B∏c H ? 4. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. 137

Kh´ng Æ“ ß≠Íng non kh∏ch tÌi hoa Æ«y Rıng s©u qu©n Æ’n, tung bay chim ngµn Vi÷c qu©n vi÷c n≠Ìc Æ∑ bµn, X∏ch b≠¨ng, dæt trŒ ra v≠Ín t≠Ìi rau. H Ch› minh (Xu©n Thu˚ dfich) : - Bµi th¨ tr™n Æ≠Óc B∏c H s∏ng t∏c Î chi’n khu Vi÷t Bæc trong kh∏ng chi’n chËng th˘c d©n Ph∏p (1946 - 1954). - Kh´ng Æ“ : kh´ng c„ t™n bµi (th≠Íng Æ©y lµ nh˜ng bµi th¨ th” hi÷n c∂m xÛc chÓt Æ’n, r†t Æa dπng, kh„ Æ∆t t™n cho thÀt ÆÛng). - B≠¨ng : Ëng Æ˘ng lµm bªng th©n c©y b≠¨ng (mÈt loπi c©y giËng c©y tre, th©n to, thºng, m·ng). ? 1. B∏c H s∏ng t∏c bµi th¨ nµy trong hoµn c∂nh nµo ? Nh˜ng tı ng˜ nµo cho bi’t Æi“u Æ„ ? 2. T◊m nh˜ng h◊nh ∂nh n„i l™n lflng y™u ÆÍi vµ phong th∏i ung dung cÒa B∏c HÂ. 3. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. 138

TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng Æoπn v®n mi™u t∂ con vÀt 1. ߉c bµi v®n sau vµ tr∂ lÍi c©u h·i : Con t™ t™ Con t™ t™ cfln c„ t™n g‰i lµ con xuy™n s¨n. V◊ ng≠Íi ta b∂o con t™ t™ c„ th” Ƶo thÒng nÛi. BÈ v»y cÒa t™ t™ mµu Æen nhπt, r†t giËng v»y c∏ g∏y nh≠ng c¯ng vµ dµy h¨n nhi“u. BÈ v»y nh≠ mÈt bÈ gi∏p sæt che k›n tı Æ«u xuËng Æ’n s∏t c∏c ng„n ch©n vµ tÀn mÛt ch·m Æu´i. T™ t™ s®n mÂi tr´ng thÀt lπ mæt. Th¯c ®n cÒa n„ lµ s©u b‰, nh≠ng chÒ y’u lµ c∏c loµi ki’n. Mi÷ng t™ t™ nh·, hai hµm chÿ c„ lÓi, kh´ng c„ r®ng. Nh≠ng bÔ lπi, n„ c„ c∏i l≠Ïi Æ” bæt mÂi r†t lÓi hπi. N„ thà c∏i l≠Ïi dµi, nh· nh≠ chi’c ÆÚa, xŒ lµm ba nh∏nh, ÆÙc thÒng tÊ ki’n rÂi thfl l≠Ïi vµo s©u b™n trong. ßÓi ki’n b©u k›n l≠Ïi, t™ t™ rÙt l≠Ïi vµo m‚m, t„p täp nhai c∂ lÚ ki’n x†u sË. C¯ nh≠ th’, t™ t™ ®n tÊ ki’n nµo th◊ ®n k◊ h’t mÌi th´i. ß∆c bi÷t nh†t lµ t™ t™ c„ bËn ch©n ngæn ngÒn vÌi bÈ m„ng c˘c sæc vµ khoŒ. Khi Ƶo Ɔt, n„ dÚi Æ«u xuËng Ƶo nhanh nh≠ mÈt c∏i m∏y, chÿ c«n chıng nˆa phÛt Æ∑ ngÀp nˆa th©n m◊nh n„. Khi †y, dÔ c„ ba ng≠Íi l˘c l≠Ïng tÛm l†y Æu´i n„ käo ng≠Óc cÚng kh´ng ra. Trong chÌp nho∏ng, t™ t™ Æ∑ »n m◊nh trong lflng Ɔt. Tuy vÀy, t™ t™ cÚng c„ mÈt nh≠Óc Æi”m r†t k◊ lπ. Bao nhi™u ng≠Íi tÛm Æu´i käo kh´ng ra, nh≠ng chÿ c«n mÈt c∏i que lÔa theo ph›a d≠Ìi Æu´i khœ ch‰c mÈt nh∏t lµ t™ t™ lÀp t¯c cuÈn trfln nh≠ qu∂ b„ng l®n ra ngoµi mi÷ng lÁ. T™ t™ lµ loπi thÛ hi“n lµnh, chuy™n di÷t s©u b‰. V◊ vÀy, chÛng ta c«n b∂o v÷ n„. Theo Vi hÂng, h thu˚ giang 139

a) Ph©n Æoπn bµi v®n tr™n vµ n™u nÈi dung ch›nh cÒa tıng Æoπn. b) T∏c gi∂ chÛ ˝ Æ’n Æ∆c Æi”m nµo khi mi™u t∂ h◊nh d∏ng b™n ngoµi cÒa con t™ t™ ? c) Nh˜ng chi ti’t nµo cho th†y t∏c gi∂ quan s∏t hoπt ÆÈng cÒa con t™ t™ r†t tÿ mÿ vµ ch‰n l‰c Æ≠Óc nhi“u Æ∆c Æi”m l› thÛ ? 2. Quan s∏t ngoπi h◊nh cÒa mÈt con vÀt mµ em y™u th›ch vµ vi’t mÈt Æoπn v®n mi™u t∂ ngoπi h◊nh cÒa con vÀt Æ„. 3. Quan s∏t hoπt ÆÈng cÒa mÈt con vÀt mµ em y™u th›ch vµ vi’t mÈt Æoπn v®n mi™u t∂ hoπt ÆÈng cÒa con vÀt Æ„. LUYåN T\\ VÄ C¢U Th™m trπng ng˜ chÿ nguy™n nh©n cho c©u I - NhÀn xät 1. Trπng ng˜ Æ≠Óc in nghi™ng trong c©u sau tr∂ lÍi c©u h·i g◊ ? V ◊ væng ti’ng c≠Íi, v≠¨ng quËc n‰ buÂn ch∏n kinh khÒng. 2. Loπi trπng ng˜ tr™n bÊ sung cho c©u ˝ ngh‹a g◊ ? II - Ghi nhÌ 1. ß” gi∂i th›ch nguy™n nh©n cÒa s˘ vi÷c ho∆c t◊nh trπng n™u trong c©u, ta c„ th” th™m vµo c©u nh˜ng trπng ng˜ chÿ nguy™n nh©n. 2. Trπng ng˜ chÿ nguy™n nh©n tr∂ lÍi cho c∏c c©u h·i V◊ sao ?, NhÍ Æ©u ?, Tπi Æ©u ?... 140

III - Luy÷n tÀp 1. T◊m trπng ng˜ chÿ nguy™n nh©n trong nh˜ng c©u sau : a) Chÿ ba th∏ng sau, nhÍ si™ng n®ng, c«n cÔ, cÀu v≠Ót l™n Æ«u lÌp. b) V◊ rät, nh˜ng c©y lan trong chÀu sæt lπi. c) Tπi Hoa mµ tÊ kh´ng Æ≠Óc khen. 2. ßi“n c∏c tı nhÍ, v◊ ho∆c tπi v◊ vµo chÁ trËng : a) ... h‰c gi·i, Nam Æ≠Óc c´ gi∏o khen. b) ... b∏c lao c´ng, s©n tr≠Íng lÛc nµo cÚng sπch sœ. c) ... m∂i ch¨i, Tu†n kh´ng lµm bµi tÀp. 3. ß∆t mÈt c©u c„ trπng ng˜ chÿ nguy™n nh©n. TÜP LÄM V°N Luy÷n tÀp x©y d˘ng mÎ bµi, k’t bµi trong bµi v®n mi™u t∂ con vÀt 1. ߉c bµi v®n sau vµ tr∂ lÍi c©u h·i Î b™n d≠Ìi : Chim c´ng mÛa MÔa xu©n tr®m hoa Æua nÎ, ngµn l∏ khoe s¯c sËng m¨n mÎn. MÔa xu©n cÚng lµ mÔa c´ng mÛa. 141

C´ng th≠Íng Æi tıng Æ´i nh»n nha ki’m ®n gi˜a rıng. Chim c´ng cÚng bÌi nh≠ gµ, ®n mËi, ®n ki’n, ®n s©u b‰ nh≠ gµ nhµ. Khi ki’m ®n hay nhÎn nh¨ dπo xung quanh nh˜ng gËc c©y cÊ thÙ ho∆c ÆÀu tr™n cµnh cao, Æu´i con c´ng Æ˘c thu lπi nh≠ chi’c quπt gi†y khäp hÍ. Nh≠ng khi con c´ng m∏i k™u \"cÛt, cÛt\" th◊ lÀp t¯c con Æ˘c cÚng l™n ti’ng \"˘c, ˘c\" Æ∏p lπi, ÆÂng thÍi xoà bÈ Æu´i thµnh mÈt chi’c ´ r˘c rÏ che rÓp c∂ con m∏i. Tıng Æ´i c´ng suËt ngµy ki’m ®n, suËt ngµy mÛa vÍn b™n nhau. Chi’c ´ mµu sæc Æãp Æ’n k◊ ∂o xÀp xoà uËn l≠Ón d≠Ìi ∏nh næng xu©n †m ∏p. Qu∂ kh´ng ngoa khi ng≠Íi ta v› chim c´ng lµ nh˜ng ngh÷ s‹ mÛa cÒa rıng xanh. Theo Vi hÂng, h thu˚ giang a) T◊m Æoπn mÎ bµi vµ k’t bµi. b) C∏c Æoπn tr™n giËng nh˜ng c∏ch mÎ bµi, k’t bµi nµo mµ em Æ∑ h‰c ? c) Em c„ th” ch‰n nh˜ng c©u nµo trong bµi v®n tr™n Æ” : - MÎ bµi theo c∏ch tr˘c ti’p ? - K’t bµi theo c∏ch kh´ng mÎ rÈng ? 2. V i’t Æoπn mÎ bµi cho bµi v®n t∂ con vÀt em vıa lµm trong ti’t tÀp lµm v®n tr≠Ìc theo c∏ch mÎ bµi gi∏n ti’p. 3. V i’t Æoπn k’t bµi cho bµi v®n t∂ con vÀt em vıa lµm trong ti’t tÀp lµm v®n tr≠Ìc theo c∏ch k’t bµi mÎ rÈng. 142

Tu«n 33 Tr.143 CM TÜP ßñC V≠¨ng quËc væng nÙ c≠Íi (Ti’p theo) C∂ tri“u Æ◊nh h∏o h¯c nh◊n con ng≠Íi phi th≠Íng vıa xu†t hi÷n. Ho∏ ra Æ„ chÿ lµ mÈt cÀu bä chıng m≠Íi tuÊi, t„c Æ” tr∏i Ƶo. Nhµ vua bÃn ng‰t ngµo b∂o cÀu : - H∑y n„i cho ta bi’t v◊ sao ch∏u c≠Íi Æ≠Óc ! - Mu´n t©u B÷ hπ, nh˜ng chuy÷n buÂn c≠Íi kh´ng thi’u Æ©u π. Ngay tπi Æ©y cÚng c„. B÷ hπ tha cho tÈi ch’t, ch∏u sœ n„i. - N„i Æi, ta tr‰ng th≠Îng. CÀu bä †p Ûng : - Chºng hπn, s∏ng nay, B÷ hπ Æ∑ qu™n... lau mi÷ng π. Nhµ vua giÀt m◊nh, Æ≠a tay l™n mäp. MÈt hπt c¨m l®n xuËng ∏o hoµng bµo. C∏c quan Æ≠a tay bÙm mi÷ng c≠Íi. ß’n khi cÀu bä chÿ qu∂ t∏o cæn dÎ Æang c®ng phÂng trong tÛi ∏o cÒa quan coi v≠Ín ng˘ uy”n th◊ ai n†y Æ“u bÀt c≠Íi thµnh ti’ng. 143

Nhµ vua gÀt gÔ. Th’ rÂi, ngæm nh◊n cÀu bä, ngµi bÁng h·i : - Nµy ch∏u, v◊ sao n∑y giÍ ch∏u c¯ Ưng lom khom th’ ? - T©u B÷ hπ, ban n∑y ch∏u bfi quan thfi v÷ ÆuÊi, cuËng qu∏ n™n... Ưt d∂i rÛt π. Tri“u Æ◊nh Æ≠Óc mŒ c≠Íi vÏ bÙng. Ti’ng c≠Íi thÀt d‘ l©y. Ngµy h´m Æ„, v≠¨ng quËc n‰ nh≠ c„ phäp m«u lµm thay ÆÊi. ß’n Æ©u cÚng g∆p nh˜ng g≠¨ng m∆t t≠¨i tÿnh, rπng rÏ. Hoa bæt Æ«u nÎ. Chim bæt Æ«u h„t. Cfln nh˜ng tia næng m∆t trÍi th◊ nh∂y mÛa vµ s·i Æ∏ cÚng bi’t reo vang d≠Ìi nh˜ng b∏nh xe. V≠¨ng quËc u buÂn Æ∑ tho∏t kh·i nguy c¨ tµn lÙi. Theo Tr«n ߯c Ti’n : - T„c Æ” tr∏i Ƶo : Æ«u cπo tr‰c, chÿ Æ” lπi vµi ba mÌ t„c tr´ng nh≠ qu∂ Ƶo. - V≠Ín ng˘ uy”n : v≠Ín hoa trong cung vua. ? 1. CÀu bä ph∏t hi÷n ra nh˜ng chuy÷n buÂn c≠Íi Î Æ©u ? 2. V ◊ sao nh˜ng chuy÷n †y buÂn c≠Íi ? 3. Ti’ng c≠Íi thay ÆÊi cuÈc sËng Î v≠¨ng quËc u buÂn nh≠ th’ nµo ? 4. Ph©n vai Ɖc lπi toµn bÈ c©u chuy÷n \"V ≠¨ng quËc væng nÙ c≠Íi \". CHêNH TÅ ang 1. NhÌ - vi’t : Ngæm tr®ng. Kh´ng Æ“ (2). T◊m nh˜ng ti’ng c„ ngh‹a ¯ng vÌi c∏c ´ trËng d≠Ìi Æ©y : a) a am an tr M : trµ, tr∂ (lÍi) ch 144

b) ch nh th d i™u M : di“u, di‘u (hµnh) iu (3). Thi t◊m nhanh : a) - C∏c tı l∏y trong Æ„ ti’ng nµo cÚng bæt Æ«u bªng ©m tr. M : trfln trfia - C∏c tı l∏y trong Æ„ ti’ng nµo cÚng bæt Æ«u bªng ©m ch. M : ch´ng ch™nh b) - C∏c tı l∏y trong Æ„ ti’ng nµo cÚng c„ v«n i™u. M : li™u xi™u - C∏c tı l∏y trong Æ„ ti’ng nµo cÚng c„ v«n iu. M : l›u r›u LUYåN T\\ VÄ C¢U MÎ rÈng vËn tı : Lπc quan - Y™u ÆÍi 1. Trong mÁi c©u d≠Ìi Æ©y, tı lπc quan Æ≠Óc dÔng vÌi ngh‹a nµo ? C©u Ngh‹a T◊nh h◊nh ÆÈi tuy”n r†t lπc quan. Lu´n tin t≠Îng Î t≠¨ng lai tËt Æãp ChÛ †y sËng r†t lπc quan. Lπc quan lµ li“u thuËc bÊ. C„ tri”n v‰ng tËt Æãp 145

2. X’p c∏c tı c„ ti’ng lπc cho trong ngo∆c ƨn thµnh hai nh„m : a) Nh˜ng tı trong Æ„ lπc c„ ngh‹a lµ \"vui, mıng\". b) Nh˜ng tı trong Æ„ lπc c„ ngh‹a lµ \"rÌt lπi, sai\". (lπc quan, lπc hÀu, lπc Æi÷u, lπc Æ“, lπc thÛ) 3. X’p c∏c tı c„ ti’ng quan cho trong ngo∆c ƨn thµnh ba nh„m : a) Nh˜ng tı trong Æ„ quan c„ ngh‹a lµ \"quan lπi\". b) Nh˜ng tı trong Æ„ quan c„ ngh‹a lµ \"nh◊n, xem\". c) Nh˜ng tı trong Æ„ quan c„ ngh‹a lµ \"li™n h÷, gæn b„\". (lπc quan, quan qu©n, quan h÷, quan t©m) 4. C∏c c©u tÙc ng˜ sau khuy™n ng≠Íi ta Æi“u g◊ ? a) S´ng c„ khÛc, ng≠Íi c„ lÛc. b) Ki’n tha l©u cÚng Æ«y tÊ. KÕ CHUYåN K” chuy÷n Æ∑ nghe, Æ∑ Ɖc ß“ bµi K” mÈt c©u chuy÷n em Æ∑ Æ≠Óc nghe ho∆c Æ≠Óc Ɖc v“ tinh th«n lπc quan, y™u ÆÍi. GÓi ˝ 1. T◊m v› dÙ v“ tinh th«n lπc quan, y™u ÆÍi : - Ng≠Íi chi’n s‹ c∏ch mπng bfi Æfich giam c«m v…n tin vµo thæng lÓi cÒa c∏ch mπng, vui sËng Æ” ti’p tÙc chi’n Ɔu (nh≠ B∏c H trong bµi Ngæm tr®ng). 146

- Nhi“u ng≠Íi g∆p kh„ kh®n ho∆c r¨i vµo hoµn c∂nh kh´ng may v…n tha thi’t vÌi cuÈc sËng, ph†n Ɔu Æ” v≠Ót qua (nh≠ nh©n vÀt Gi´n trong truy÷n Kh∏t v‰ng sËng cÒa L¨n-ƨn). - Tinh th«n lπc quan, y™u ÆÍi cfln th” hi÷n Î s˘ ham th›ch th” thao, v®n ngh÷, ≠a hoπt ÆÈng, ≠a hµi h≠Ìc,... 2. T◊m nh˜ng c©u chuy÷n trong s∏ch b∏o v“ tinh th«n lπc quan, y™u ÆÍi : - C∏c truy÷n v“ anh hÔng, danh nh©n. - C∏c truy÷n v“ g≠¨ng tËt x≠a vµ nay. 3. K” chuy÷n trong nh„m, trong lÌp : - GiÌi thi÷u c©u chuy÷n : + N™u t™n c©u chuy÷n. + N™u t™n nh©n vÀt. - K” di‘n bi’n cÒa chuy÷n. 4. Trao ÆÊi vÌi c∏c bπn v“ ˝ ngh‹a cÒa c©u chuy÷n. 147

TÜP ßñC Con chim chi“n chi÷n (Tr›ch) Con chim chi“n chi÷n Bay vÛt, vÛt cao Lflng Æ«y y™u m’n KhÛc h∏t ng‰t ngµo. C∏nh ÆÀp trÍi xanh Cao hoµi, cao vÓi Ti’ng h„t long lanh Nh≠ cµnh s≠¨ng ch„i. Chim ¨i, chim n„i Chuy÷n chi, chuy÷n chi ? Lflng vui bËi rËi ßÍi l™n Æ’n th◊... Ti’ng ng‰c trong veo Chim gieo tıng chuÁi Lflng chim vui nhi“u H„t kh´ng bi’t m·i. Chim bay, chim sµ LÛa trfln bÙng s˜a ßÂng qu™ chan ch¯a Nh˜ng lÍi chim ca Bay cao, cao vÛt Chim bi’n m†t rÂi Chÿ cfln ti’ng h„t Lµm xanh da trÍi... Huy CÀn 148

: - Cao hoµi : cao m∑i kh´ng th´i. - Cao vÓi : cao Æ’n m¯c t«m mæt kh„ th†y. - Th◊ : thÍi Æi”m thuÀn lÓi nh†t Æ” ph∏t tri”n ; thÍi Æi”m ph∏t tri”n mπnh nh†t. - LÛa trfln bÙng s˜a : nh˜ng hπt lÛa non b™n trong ch¯a ch†t bÈt Æang h◊nh thµnh, dπng l·ng nh≠ s˜a. ? 1. Con chim chi“n chi÷n bay l≠Ón gi˜a khung c∂nh thi™n nhi™n nh≠ th’ nµo ? 2. Nh˜ng tı ng˜ vµ chi ti’t nµo vœ l™n h◊nh ∂nh con chim chi“n chi÷n t˘ do bay l≠Ón gi˜a kh´ng gian cao rÈng ? 3. H∑y t◊m nh˜ng c©u th¨ n„i v“ ti’ng h„t cÒa chim chi“n chi÷n. 4. T i’ng h„t cÒa chi“n chi÷n gÓi cho ta nh˜ng c∂m gi∏c nh≠ th’ nµo ? 5. H‰c thuÈc lflng bµi th¨. TÜP LÄM V°N Mi™u t∂ con vÀt (Ki”m tra vi’t) ß“ bµi gÓi ˝ 1. T∂ mÈt con vÀt nu´i trong nhµ. 2. T∂ mÈt con vÀt nu´i Î v≠Ín thÛ. 3. T∂ mÈt con vÀt em chÓt g∆p tr™n Æ≠Íng. 4. T∂ mÈt con vÀt l«n Æ«u ti™n em th†y tr™n hoπ b∏o hay tr™n truy“n h◊nh, phim ∂nh. 149