สัปดาห์ที่ 8 วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา

บทเรียนโมดูล วิชาหน้าที่พลเมืองและศีลธรรม เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา จัดทำโดย นายสุทธิรักษ์ เชื้อดี แผนกวิชาสามัญ วิทยาลัยเทคโนโลยีสยาม(สยามเทค) สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ

คำนำ หลักการและเหตุผล การสร้างบทเรียนโมดูล นี้ ประกอบด้วยเนื้อหา 2 ตอน ได้แก่ ศาสนพิธี และวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา มุ่งให้ผู้เรียนได้ เรียนรู้ถึงการนำวัฒนธรรมมาพัฒนาสังคมไทยและ เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข โดยการผ่านการเรียนรู้ ต้องศึกษาเอกสาร ประกอบการเรียนรู้ ทำแบบทดสอบระหว่างการ เรียนรู้เรียน และแบบทดสอบหลังเรียนได้ถูกต้อง ตามลิงก์/แอปพลิเคชันในแต่ละบทเรียน โดยการ สแกนคิวอาร์โค้ด/เข้าไปที่แอปฯ เพื่อตอบปัญหา และได้คะแนนไม่น้อยกว่าร้อยละ 60 ของแบบ ทดสอบระหว่างเรียน และแบบทดสอบหลังเรียน กรณีที่ได้ไม่ถึงเกณฑ์ให้นักศึกษากลับเข้าไปตอบ คำถามซ้ำได้จนกว่าจะผ่านเกณฑ์ ผู้เรียน จำเป็นต้องมีพื้นฐานความรู้เรื่อง หลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนา มาบ้าง

สารบัญ 1 2 คำนำ 3 สารบัญ 6 คำชี้แจง 10 จุดประสงค์การเรียนรู้ 10 แบบทดสอบก่อนเรียน 11 ศาสนพิธี 11 วันมาฆบูชา 12 วันวิสาขบูชา 13 วันอาสาฬหบูชา วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา แบบทดสอบหลังเรียน

คำชี้แจง การใช้บทเรียนโมดูล เรื่อง วันสำคัญทางพระพุทธ ศาสนา 1. อ่านคำชี้แจงและคำแนะนำสำหรับนักศึกษาให้ เข้าใจก่อนลงมือศึกษาชุดกิจกรรม 2. นักศึกษารับlink กิจกรรมทาง Line หรือ google classroom 3. ทําแบบทดสอบก่อนเรียนด้วยการสแกนคิวอาร์ โค้ด พิมพ์ชื่อ เลขที่ แล้วตอบคำถาม 4. ศึกษาเนื้อหาในชุดกิจกรรม ตามขั้นตอนที่ระบุไว้ ในคำชี้แจงทุกข้อในกิจกรรมท้ายบทเรียน 5. ทำแบบทดสอบระหว่างเรียนผ่านเกณฑ์ร้อยละ 60 6. ทําแบบทดสอบหลังเรียน ด้วยการเข้าไปที่ แอป พลิเคชัน edpuzzle ดูความก้าวหน้าในการเรียนของ นักศึกษา หลังจากศึกษาบทเรียนและทํากิจกรรมท้าย บทเรียนเรียบร้อยแล้ว ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 60 7. ในการทำกิจกรรมทุกชุดกิจกรรม ขอให้นักศึกษา ทําด้วยความตั้งใจ ให้ความร่วมมือ มีความซื่อสัตย์และ รับผิดชอบต่อตนเองให้มากที่สุด หากนักศึกษาไม่เข้าใจบทเรียนเนื้อหาตอนใด ให้ ถามครูผู้สอนเพื่ออธิบายเพิ่มเติม และสามารถเข้าไปที่ google classroom เพื่อศึกษานอกเวลาได้

จุ ด ป ร ะ ส ง ค์ ก า ร เ รีย น รู้ ป ร ะ ยุ ก ต์ ห ลั ก ธ ร ร ม เ พื่ อ ก า ร เ ป็ น พ ล เ มือ ง ดี ไ ด้

แบบทดสอบก่อนเรียน การแอบรัก ก็เหมือนดูหนังสามมิติ เห็นว่าจ่ออยู่ตรงหน้า แต่ก็คว้ามาไม่ได้

3. ศาสนพิธีและวันสำคัญ ทางพระพุ ทธศาสนา ศาสนพิธีเป็นแบบแผน 3.1 ความหมายของศาสน ที่พุทธศาสนิกชน พิธี ศาสนพิธี หมายถึง แบบ ปฏิบัติในการประกอบ อย่าง แบบแผน หรือรูปแบบที่ กิจกรรมทางพระพุทธ พึงปฏิบัติในศาสนา ชาวพุทธที่ ศาสนา เป็นสิ่งยึด ดีต้องสร้างกุศล ให้พร้อม ทั้ง เหนี่ยวจิตใจให้เกิด ทาน ศีล ภาวนา เรียกว่า การ ความเลื่ อมใสและ ทำบุญ เพราะนิยมบำเพ็ญ เพิ่มพูนศรัทธา ชาว ความดี จึงเกิดพิธีกรรมขึ้น พุทธจึงควรทำความ สืบมาจนเป็น ประเพณี เข้าใจศาสนพิธีเพื่อการ พิธีกรรมนั้นจึงกลายเป็น ปฏิบัติที่ถูกต้อง ศาสนพิธี 3.2 ความสำคัญของศาสน พิธี มีดังนี้ 1) เป็นจุดนัดหมายให้ ตั้งใจเริ่มทำอย่างจริงจัง 2) เป็นวินัยพื้นฐานและ เป็นเครื่องนำคนเข้าสู่ชุมชน 3) เป็นเครื่องน้อมนำ จิตใจให้เกิดความเลื่ อมใสและ เพิ่มพูนศรัทธา 4) เป็นโอกาสสำหรับพระ สงฆ์ที่จะปรากฏตัวและแสดง ธรรม

3.3 ประเภทของศาสน พิธี แบ่งเป็น 4 หมวด คือ 1) หมวดกุศลพิธี คือ พิธีกรรมต่าง ๆ อันเกี่ยวด้วยการอบรม ความดีงามทางพระพุทธศาสนา เฉพาะตัวบุคคล คือ เรื่องสร้าง ความดีแก่ตนตามพิธี กุศลพิธีเฉพาะที่พุทธบริษัทพึงปฏิบัติเบื้อง ต้นอย่างสามัญ ได้แก่ (1) พิธีแสดงตนเป็นพุทธมามกะ การแสดงตนเป็น พุทธมามกะ คือ การประกาศตนของผู้แสดงว่า เป็นผู้นับถือ พระพุทธเจ้า เพื่อการยอมรับนับถือพระพุทธศาสนาประจำชีวิต โดย การมอบตัวกับพระภิกษุที่ตน เคารพนับถือ พร้อมพานดอกไม้ธูป เทียนและนัดหมายประกอบพิธีอาจเป็นบุคคลหรือรายกลุ่ม โดย เตรียมการให้พร้อมทั้งฝ่ายสงฆ์และฝ่ายผู้แสดงตน พิธีการมีลำดับขั้นตอน คือ ให้ผู้แสดงตนเป็นพุทธมามกะคุกเข่า หน้าโต๊ะหมู่บูชา จุดธูปเทียน บูชาพระรัตนตรัย แล้วถือพานเครื่อง สักการะ ถวายหน้าที่ประชุมสงฆ์ กราบเบญจางคประดิษฐ์ เปล่งคำ ปฏิญาณตน พระสงฆ์ให้พร เสร็จพิธี

3.3 ประเภทของศาสน พิธี แบ่งเป็ น 4 หมวด คือ (2) พิธีเวียนเทียน การเวียนเทียน คือ การที่ พุทธศาสนิกชนถือดอกไม้ธูปเทียน จุดธูปเทียน ประนมมือ เดินเวียนขวา เรียกว่า ทำประทักษิณ รอบปูชนียวัตถุในวัด หรือสถานที่อื่น ๆ 3 รอบ ระลึกถึงพระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ แล้วนำดอกไม้ธูปเทียนไปบูชาปูชนียวัตถุที่เดิน รอบนั้น เป็นการแสดงความเคารพ อย่างสูงด้วยเครื่อง สักการบูชา พิธีเวียนเทียนปฏิบัติในวันเพ็ญมาฆบูชา วิสาขบูชา และอาสาฬหบูชา เมื่อเวียนเทียน 3 รอบแล้ว นำ ดอกไม้ธูปเทียนวางไว้ในที่ที่เตรียมไว้ แล้วเข้าประชุมพร้อมกัน ในอุโบสถ เริ่มทำวัตรเย็น และมีเทศน์พิเศษเกี่ยวกับวันสำคัญ นั้น 1 กัณฑ์ เสร็จพิธี (3) พิธีรักษาอุโบสถ ถืออุโบสถคือการรักษาศีล เป็นการขัดเกลากิเลสอย่างหยาบให้บางเบาเป็น ทางแห่ง ความสงบ อุโบสถของคฤหัสถ์มี 2 ประเภท คือ ปกติอุโบสถ และปฏิชาครอุโบสถ ต่างกันตามจำนวนวัน โดยเนื้อแท้คือการ รักษาศีล 8

2) หมวดบุญพิธี (1) การทำบุญงานมงคล ว่าด้วยพิธีทำบุญ ได้แก่ พิธีทำบุญเลี้ยงพระ เพื่อความ หมายถึง การทำบุญ สุขความเจริญแก่จิตใจ เช่น ฉลอง เนื่องด้วยประเพณีใน พระบวชใหม่ ทำบุญขึ้นบ้านใหม่ ครอบครัวของ ทำบุญวันเกิด ทำบุญวันมงคลสมรส พุทธศาสนิกชน เป็น ประเพณีเกี่ยวกับ (2) การทำบุญงานอวมงคล ชีวิตของคนไทย เป็นการทำบุญเลี้ยงพระเพื่อประโยชน์ ทั่วไป ได้แก่ การ เกื้อกูลโดยเหตุไม่สู้จะดี เช่น มีการเสีย ฉลองสิริมงคล และ ชีวิตครอบครัวจึงจัดพิธีทำบุญ เพื่อให้ การทำบุญให้ผู้ตาย สำเร็จประโยชน์เกื้อกูล และความสุข ประเพณีนิยมนี้ ทำ แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว และเพื่อ เป็น สืบทอดกันมานานแต่ มิ่งขวัญแก่ผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่ โบราณ แยกเป็น 2 ลักษณะ ได้แก่ ระเบียบพิธีปฏิบัติในพิธีทำบุญ มี ลำดับขั้นดังนี้ (1) เตรียมการ ได้แก่ การ อาราธนาพระสงฆ์มาเจริญพระพุทธ มนต์ 5 รูป 7 รูป หรือ 9 รูป ยกเว้น พิธีมงคลสมรส นิยมนิมนต์พระสงฆ์ เป็นจำนวนคู่ เมื่อนิมนต์พระสงฆ์แล้ว เจ้าภาพต้องจัดเตรียมสถานที่โดย จัด ตั้งโต๊ะหมู่บูชาพระพุทธรูป เครื่องบูชา โดยหันหน้าออกทางเดียวกับอาสน์ สงฆ์ และด้ายสายสิญจน์จากฐาน พระพุทธรูปไปยังภาชนะทำน้ำมนต์ และเตรียมเครื่องรับรองพระสงฆ์ตาม ควรแก่ฐานะ

(2) ข้อปฏิบัติวัน เมื่อเผาศพแล้วจึงทำบุญอัฐิ โดยตั้งรูป เลี้ยงพระเจ้าภาพเตรียมจุด ในที่สมควร ข้างโต๊ะหมู่บูชาตั้งกระถางธูป ธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย เชิงเทียน 1 คู่ หรืออาจทำบุญอัฐิในวัน อาราธนาศีล รับศีล พระ สงกรานต์ และวันครบรอบวันเสียชีวิตของ สงฆ์สวดถวายพร เมื่อถึง บุคคลนั้น บทพาหุง เจ้าภาพตักบาตร ก่อนพระสงฆ์สวดจบ 3) หมวดทานพิธี พิธีถวายทานต่าง ๆ เตรียมถวายภัตตาหารเมื่อ เรียกว่า ทานพิธี คือ การถวายวัตถุควรให้ จบบทสวด กล่าวคำถวาย เป็นทาน เรียกว่า ทานวัตถุ ได้แก่ ภัตตาหาร ภัตตาหาร เมื่อพระสงฆ์ฉัน น้ำและเครื่องนอนอันควรแก่สมณะบริโภค ภัตตาหารแล้ว เจ้าภาพ ผ้าเครื่องนุ่มห่ม ยานพาหนะ มาลัยดอกไม้ ถวายเครื่องไทยธรรม ต่อ เครื่องบูชา เครื่องสุขภัณฑ์ชำระร่างกาย จากนั้นกรวดน้ำ พระสงฆ์ เครื่องนอนอันควรสำหรับสมณะ ที่อยู่อาศัย ให้พร เครื่องใช้ในเสนาสนะ และเครื่องตามประทีป วิธีการถวายทานมี 2 วิธี คือ ถวายเฉพาะ กรณีที่ทำบุญในงาน เจาะจง เรียกว่า ปาฏิบุคลิกทาน ไม่จำเป็น อวมงคลนิยมทำบุญหน้า ต้องมีพิธีกรรม เพราะถวายด้วยศรัทธา กับ ศพ 7 วัน 50 วัน 100 วัน ถวายไม่เจาะจงรูป มอบเป็นของกลางให้สงฆ์ แล้วทำบุญวันปลงศพ ส่วน เฉลี่ยกันใช้สอย เรียกว่า สังฆทาน ข้อปฏิบัติในการเลี้ยงพระ เช่นเดียวกับงานมงคล ระเบียบพิธีปฏิบัติการถวายทาน เพียงแต่บังสุกุลด้วยผ้า (1) จุดธูปเทียนหน้าที่บูชาพระ จีวรก่อนจึงถวายไทยธรรม (2) อาราธนาศีลและรับศีล เมื่อพระสงฆ์อนุโมทนา (3) ประนมมือกล่าวคำถวายตามรูป กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลและ รับพร แบบด้วยการตั้งนะโม 3 จบ กล่าวคำถวาย (4) ประเคนสิ่งของ (5) พระสงฆ์อนุโมทนา ทายกกรวด น้ำแล้วกราบเบญจางคประดิษฐ์

4) หมวดปกิณก (4) การอาราธนาศีล พิธี ว่าด้วยพิธี อาราธนาพระปริตร อาราธนาธรรม เบ็ดเตล็ด ใช้ในโอกาสต่างกัน ได้แก่ พิธีสวด มนต์ ใช้อาราธนาศีลกับอาราธนา (1) การแสดง พระปริตร พิธีเลี้ยงพระอาราธนา ความเคารพภิกษุสงฆ์ ศีล พิธีถวายทานอาราธนาศีล พิธี พระรัตนตรัย มี 3 เทศน์ต่อจาก สวดมนต์ ไม่ต้อง แบบ คือ การประนม อาราธนาศีล ให้เริ่มต้นด้วย มือ การไหว้ และการก อาราธนาพระปริตร แล้วจึง ราบ อาราธนาศีลตอนพระขึ้นธรรมาสน์ เทศน์ รับศีลแล้วจึงอาราธนาธรรม (2) การกราบ ต่อ ส่วนพิธีสวดศพ ถ้าไม่มีพิธีอื่น บุคคล การกราบศพ นำหน้าให้อาราธนาศีล ถ้ามีพิธีอื่น บุคคล กราบเพียงครั้ง นำหน้า ไม่ต้องอาราธนาศีล เดียวไม่แบมือ (5) การกรวดน้ำให้เตรียม (3) การ น้ำสะอาดใส่ภาชนะพร้อม ที่รอง ประเคนของพระ เสร็จพิธีนำไปเทบริเวณพื้นดิน เป็นการถวายของถึง สะอาดหรือโคนไม้ใหญ่เพราะน้ำที่ มือ ระยะประมาณ 1 กรวดเป็นสักขีพยานในการทำบุญ ศอก และต้อง ด้วยใจบริสุทธิ์ แสดงออกด้วยความ

1) วันมาฆบูชา ตรงกับ 3.4 วันสำคัญทางพระพุทธ วันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 ศาสนา ได้แก่ เป็นวันที่ พระพุทธเจ้าแสดง โอวาท ปาติโมกข์ เรียกว่า วัน การประกอบพิธีวันมาฆบูชาใน จาตุรงคสันนิบาต เพราะ การ ประเทศไทยมีขึ้นในรัชกาลที่ 4พระบาท ประชุมสงฆ์กลางเดือน 3 สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว การ ประกอบด้วย องค์ 4 คือ ประกอบพิธีวันมาฆบูชาจะประกอบทั้ง พระราชพิธี พิธีของประชาชนทั่วไปและ พระภิกษุที่มาชุมนุม พิธีของสงฆ์ โดยทั่วไป ประชาชนจะ 1,250 รูป เป็นพระอรหันต์ทั้ง รักษาศีล ฟังพระธรรมเทศนา ในตอน สิ้น ค่ำจะมีการเวียนเทียน พระภิกษุทั้งหมดล้วนได้ 2) วันวิสาขบูชา ตรงกับวันเพ็ญ รับการอุปสมบทด้วยเอหิภิกขุ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 วันวิสาขบูชา หมาย อุปสัมปทา คือ พระพุทธเจ้า ถึง การบูชาใน วันเพ็ญเดือน 6 มีความ เป็นผู้ประทานการอุปสมบท สำคัญ คือ เป็นวันที่ตรงกับวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานของพระพุทธเจ้า พระภิกษุทั้งหมดมา การทำบุญวันวิสาขบูชาในประเทศไทย ประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัด นั้นมีมาตั้งแต่ครั้ง อาณาจักรสุโขทัย มี หมาย จารึกว่า เมื่อถึงวันวิสาขบูชา พระเจ้า แผ่นดินและ ปวงชนตกแต่งสถานที่ วันนั้นเป็นวันเพ็ญเดือน ด้วยดอกไม้ของหอม จุดประทีปโคมไฟ 3 สว่างไสว ทั่วพระนคร ประชาชนรักษา ศีล ฟังธรรม ถวายสังฆทานและ ภัตตาหาร แด่พระสงฆ์ ปล่อยนกปล่อย ปลา ครั้งรัชกาลที่ 9 พ.ศ. 2542 องค์การ สหประชาชาติได้ประกาศให้วัน วิสาขบูชาเป็นวันสำคัญสากลของชาว โลก

วันอาสาฬหบูชา 3) วันอาสาฬหบูชา แปลว่า การบูชาในวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 หากปีใดเป็นปีอธิกมาส คือ มีเดือน 8 สองหน วัน อาสาฬหบูชาจะเลื่อนไปเป็นวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 หลัง วัน อาสาฬหบูชามีความสำคัญ คือ เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง ปฐมเทศนา ชื่อธัมมจักกัปปวัตตนสูตร โปรดปัญจวัคคีย์ ซึ่ง ประกอบด้วย โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ อัสสชิ เป็น วันที่เกิดปฐมสาวก คือ อัญญาโกณฑัญญะได้ดวงตาเห็นธรรม เป็นภิกษุรูปแรกที่พระพุทธเจ้าประทานเอหิภิกขุอุปสัมปทา ถือว่า เกิดสังฆรัตนะ ทำให้รัตนะครบองค์ 3 คือ พุทธรัตนะ ธรรมรัตนะ และสังฆรัตนะ ถือว่าวันนี้เป็นวันพระสงฆ์ มีการเวียนเทียน รักษา อุโบสถศีล และฟังธรรม 4) วันเข้าพรรษา หมายถึง วันที่กำหนดให้พระภิกษุสงฆ์ จะต้องพักประจำอยู่กับที่ในฤดูฝนตลอด ระยะเวลา 3 เดือน การ เข้าพรรษาในปีหนึ่ง ๆ จะมีพุทธบัญญัติไว้เป็น 2 ระยะ คือ ระยะ ที่ 1 รม 1 ค่ำ เดือน 8 ไปจนถึง วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 เรียกว่า วันเข้าปุริมพรรษา ระยะที่ 2 เริ่มตั้งแต่วันแรม 1 ค่ำ เดือน 9 ถึง วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 เรียกว่า วันเข้าปัจฉิมพรรษา

วันอออกพรรรษา การประกอบพิธีบุญในวันเข้าพรรษา นิยมถวายเทียนพรรษา ผ้าอาบ น้ำฝน และมีการทำบุญตักบาตร ถือศีลประพฤติธรรม ละเว้น อบายมุข ตลอดระยะเวลาเข้าพรรษา 3 เดือน 5) วันออกพรรษา หมายถึง วันที่สิ้นสุดการกำหนดอยู่พรรษาของ พระภิกษุตามพุทธบัญญัติ ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 วันนี้เป็นวันสำคัญ ที่พระภิกษุจะทำพิธี มหาปวารณา คือ การเปิดโอกาสให้พระภิกษุด้วยกัน สามารถกล่าวตักเตือนกันได้ทุกกรณี พุทธศาสนิกชนจะตักบาตรเทโวในวันรุ่งขึ้น คือ วันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 “วันเท โวโรหณะ” เพื่อ รําลึกถึงวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จจําพรรษาบนสวรรค์ชั้น ดาวดึงส์ แสดงธรรมโปรดพุทธมารดา แล้วเสด็จกลับจาก เทวโลกทรง แสดงปาฏิหาริย์ให้โลกมนุษย์ โลกเทวดา โลกนรก ให้มองเห็นกันได้ เรียกวัน นี้ว่า วันพระพุทธเจ้าเปิดโลก 3.5 การปฏิบัติตนในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 1) อามิสบูชา คือ บูชาด้วยวัตถุสิ่งของ ด้วยการตักบาตรในตอนเช้า ตอนเย็นนำดอกไม้ธูปเทียนไปเวียนเทียนที่วัด 2) ปฏิบัติบูชา คือ บูชาด้วยการปฏิบัติธรรม ด้วยการไปวัดฟังเทศน์ สมาทานรักษาศีล 5 ศีล 8 บำเพ็ญสมาธิภาวนา ทำจิตใจให้สงบจากความ เศร้าหมอง มีจิตบริสุทธิ์ การบูชานี้เป็นการวิธีสำคัญที่สืบทอดพระพุทธศาสนาให้ยั่งยืน ทั้งนี้ พุทธศาสนิกชนที่ดีต้องปฏิบัติตน ตามหลักธรรม เพื่อให้ดำรงตนในศีล สมาธิ ปัญญา และปฏิบัติศาสนพิธีของพระพุทธศาสนา การศึกษาพระธรรมคำสอน พุทธประวัติ เพื่อเป็นข้อสอนใจของผู้ ศึกษาให้ได้ทราบหลักการเป็นคนดี มีความปลอดภัยในชีวิต เป็นผู้เจริญทั้ง ศีล สมาธิ ปัญญา

แบบทดสอบหลังเรียน ในวันที่ไม่มีคนข้างเคียง เราก็ยังมีเหนียงที่อยู่ข้างคอ