หลักการและเทคนิคปฏิบัติIC

อ.ทพิ วรรณ เทยี มแสน

ต้องการใหผ้ ้เู รยี น๑. บอกความหมายของการตดิ เชื้อ (Infection)ได้๒. บอกองคป์ ระกอบและวงจรของการตดิ เชื้อ(Chain of infection ได้๓. บอกหนทางการแพรก่ ระจายเชื้อ(Mode of Transmission) ได้๔. บอกวิธกี ารปฏิบตั ิตามมาตรฐานการป้องกันและควบคุมการแพรก่ ระจายเชอ้ื (Standard Precaution) ได้๕. บอกความหมายของการทาลายเช้อื (Disinfection) และการทาใหป้ ราศจากเชื้อ (Sterilization)ได้๖. บอกหลกั /วิธปี ฏบิ ัตกิ ารทาลายเชือ้ (Disinfection) และการทาใหป้ ราศจากเช้ือ (Sterilization)ได้๗. บอกความหมายของเทคนคิ ปลอดเช้ือ (Aseptic technique)ได้๘. บอกหลกั ปฏิบัติตามเทคนิคการปลอดเช้ือได้๙. บอกวธิ ีการกาจดั ขยะ ตามหลกั มาตรฐานการป้องกนั การติดเช้ือได้๑๐. บอกบทบาทของพยาบาลในการปอ้ งกันและควบคมุ การแพรก่ ระจายเช้ือได้

 การสอบ 8% : 16 ข้อ รู้จา 6 ข้อ เข้าใจ 4 ข้อ นาไปใช้ 6 ขอ้ แบบฝกึ หดั 8% : ◦ รายงานคาศพั ท์ทเี่ ก่ยี วขอ้ งกับการปอู งกันและควบคุมการติดเชื้อ ◦ รายงานอายกุ ารใชง้ านของอุปกรณท์ ่ีผ่านการปราศจากเช้ือแตล่ ะวิธี ◦ การฝึกปฏบิ ัต/ิ สอบทกั ษะการปฏบิ ตั ิตามมาตรฐานการปอู งกนั และ ปูองกนั การแพร่กระจายเชื้อ ในหอ้ งปฏิบัตกิ าร บันทกึ สะท้อนคิด 2% : ไม่เกิน 1 หนา้ กระดาษ สง่ เช้าวนั รุ่งขน้ึ หลงั ฝึก ในหอ้ ง Lab เสร็จ



เวลาไอหรอื จาม ควรใชผ้ ้าหรอื มอื ปิดปาก นา้ มกู น้าลายจะได้ไม่กระเด็นไปที่อ่ืน และแจกเชอ้ื โรคใหค้ นอน่ื อีก มอื ของตนเองควรจะล้างบ่อยๆ เพราะเวลาเผลอ อาจเอาน้ิวมอื ใสป่ าก เชน่ น้นั เชือ้โรคก็จะติดออกมา เม่อื ไปจบั อะไรเข้า เชื้อโรคน้ันก็จะไปติดอยู่ในของสง่ิ นน้ั ได้พระนิพนธ์ของเจ้าฟูามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์(จาก เรอื่ งโรคทุเบอร์คโุ ลสิส เอกสารสาธารณสขุ อันดบั 10 ฉบบั พเิ ศษ 24 กันยายน 2463 หนา้ 1-28)

Host AgentAgent Environment Host Environment



1Contact Transmission 1.1 Direct Contact 1.2 Indirect Contact 1.3 Droplets Contact๒. Airborne Transmission๓. Vehicles Transmission4. Vector Transmission

เป็นมาตรฐานปูองกนั การกระจายเชือ้ ที่จะตอ้ งปฏบิ ตั ิ เพื่อปูองกันการแพร่กระจายเช้ือยึดหลักการว่าผ้ปู วุ ยทุกรายอาจจะมเี ชื้อโรคใน ร่างกาย ทส่ี ามารถตดิ ตอ่ โดยเลอื ดและสารคัดหลั่ง

1.การแยกและเคล่อื นยา้ ยผปู้ ุวย (Isolation and Transport of infected patient)2. การลา้ งมือ (Hand Washing)3. การใช้ถุงมอื (Hand Gloving)4. การใชผ้ า้ ปิดปากปิดจมูก (Mask)5. การใชแ้ ว่นตากนั กระเดน็ (Goggle) และการใชห้ น้ากากปอู งกันหน้า (Face shield)6. การใชเ้ สื้อคลุมและผา้ กันเปื้อน (Gown)7. การทา้ ลายเชอ้ื และท้าใหป้ ราศจากเชอ้ื (Disinfection & Sterilization)8.การจัดการผ้าเปื้อนหรืออุปกรณท์ ี่ใช้กับผูป้ วุ ย (Linen, Laundry and Patient care equipment)9. การหยิบจบั อุปกรณท์ ป่ี ราศจากเชื้อ10. การส่งอปุ กรณป์ ราศจากเชอ้ื11. การเทน้ายาตา่ งๆ12.การเปิดห่ออปุ กรณท์ ปี่ ราศจากเช้ือ

เป็นมาตรฐานที่บุคลากรทางการแพทยถ์ อื ปฏบิ ตั เิ ปน็ พื้นฐานส้าหรบั การดูแลผ้ปู วุ ยทกุ รายโดยให้ยึดหลักว่าผปู้ ุวยทกุ รายอาจเปน็ พาหะของโรควัตถปุ ระสงค์• เพื่อป้องกนั การแพรก่ ระจายของเชอื้ โรคไปส่คู นอ่ืน• เพ่ือปอ้ งกนั การติดเชอื้ จากผ้ปู ่วย• เพอื่ ปอ้ งกันการติดเชอ้ื เพมิ่ ในผู้ปว่ ยท่ีมภี ูมิตา้ นทานต่าอยู่แล้ว• เพ่ือทา่ ลายเช้อื โรคซ่ึงเป็นตัวท่าให้เกิดโรค

หลกั การ  ทราบโรคท่ีผปู้ ุวยเปน็ ทางติดต่อ/แพรเ่ ชอื้ และการปอู งกัน  รู้วธิ กี ารทา้ ลายเชอื้ โรคชนดิ นน้ั ๆ  เตรยี มของใช้ เครอ่ื งมือ ท่ีใช้เฉพาะผปู้ วุ ยรายนั้นในหอ้ งแยก  ล้างมอื ก่อนและหลังให้การพยาบาลทุกครง้ั  ใสห่ น้ากาก สวมถงุ มือ และใสเ่ ส้ือคลมุ ตามความจ้าเป็น  ไมน่ ้ารายงานต่างๆหรอื ส่งิ ของที่ไมจ่ ้าเป็นเขา้ ไปในหอ้ งแยก  เส้อื ผา้ หรอื ของเครือ่ งใช้ ผา้ เปอื้ น ขยะ ควรแยกทา้ ความสะอาดหรือกา้ จัดตา่ งหาก  จ้ากดั การเคลื่อนยา้ ยผปู้ วุ ยออกนอกหอ้ งแยก หากจา้ เป็นตอ้ งเคลอื่ นย้าย ตอ้ งควบคุมการแพร่กระจาย เช้ืออย่างเครง่ ครัด รวมท้งั แจ้งใหบ้ ุคลากรในหนว่ ยงานท่จี ะเคลือ่ นยา้ ยผปู้ วุ ยไปให้ทราบ  หลงั จากทผ่ี ปู้ วุ ยกลับบ้านหรือเสียชวี ติ ควรทา้ ความสะอาดและท้าลายเชอ้ื ในห้องแยกให้เรียบรอ้ ย



วตั ถุประสงค์๑. เพือ่ ขจัดสง่ิ สกปรกตา่ งๆ และลดจานวนเชื้อโรคทีอ่ ยูบ่ นมอื๒. ลดความเส่ยี งในการนาเชือ้ โรคเขา้ สู่ตนเอง๓. เพื่อปูองกันการแพร่กระจายเช้ือและการติดเช้ือที่ติดต่อ โดยการสมั ผสั ด้วยมือชนดิ ของการล้างมือ  การลา้ งมือแบบธรรมดา (Normal hand washing) การลา้ งมือเพือ่ การทา้ หตั ถการ (Hygienic hand washing) การล้างมือเพื่อการผ่าตดั หรอื ท้าคลอด (surgical hand washing) การท้าความสะอาดมือดว้ ยแอลกอฮอลเ์ จล (Alcohol hand rub)

 เพ่อื ขจดั สงิ่ สกปรกตา่ ง ๆ เหงอ่ื ไขมนั ทีอ่ อกมาตามธรรมชาติ และลดจานวนเชอ้ื โรคทีอ่ าศยั อยู่ชว่ั คราวบนมอื ล้างดว้ ยสบเู่ หลว ฟอกมอื ให้เปน็ ฟอง และถไู ปมาใหท้ วั่ ท้งั มอื 6 ขนั้ ตอน ตงั้ แต่ ฝ่ามือ หลงั มือ ลายนิว้ มือ นิว้ หวั แมม่ ือ นิว้ มือทงั้ 4 นิว้ และข้อมือ ใช้เวลาในการฟอกมือนานอยา่ ง น้อย 15 วินาที แล้วล้างให้สะอาดด้วยนา้ ที่ไหลผา่ นตลอด เช็ดมือให้แห้งด้วยกระดาษเชด็ มอื หรือผ้าเชด็ มือท่ีแห้งและสะอาด 1 ผืนตอ่ การล้างมือ 1 ครัง้ ใช้ในกรณีก่อนและหลังสัมผัสผิวหนังผู้ปุวยปกติที่ไม่มีการปนเป้ือนส่ิงคัดหล่ังจากร่างกาย ผปู้ ุวย ก่อนและหลังปฏิบตั กิ จิ กรรมการพยาบาลทวั่ ไปทีไ่ ม่ตอ้ งใชเ้ ทคนคิ ปราศจากเช้อื หลกั และเทคนิคการปฏิบตั หิ ตั ถการ IC 25 พ.ค.59 หลงั นาเสนอ.docx

 ใช้ในกรณี ก่อนการปฏิบัติการพยาบาลที่ต้องใช้เทคนิคปลอดเชื้อ ก่อน การสัมผัสหรือทากิจกรรมกับผู้ปุวยที่มีภูมิคุ้มกันต่า และหลังสัมผัสกับส่ิง คัดหล่ังจากร่างกายผู้ปุวย ข้ันตอนการปฏิบัติ เหมือนกับการล้างมือแบบธรรมดา แต่เปลี่ยนมาใช้ น้ายาทาลายเช้อื เชน่ 4% chlorhexidine gluconate แทนสบเู่ หลว

 เพื่อปูองกันการติดเชื้อ ในการผ่าตัดหรือทาคลอด โดยการฟอกมือด้วยสบู่ผสม น้ายาทาลายเชือ้ เช่น 4% chlorhexidine gluconate ต้ังแต่มือ แขน ถึงข้อศอกให้ท่ัว เป็นเวลา 3-5 นาที โดยใช้แปรงท่ีปราศจากเชื้อแปรงมือและเล็บในการปฏิบัติงานคร้ัง แรกของวัน แลว้ ล้างน้าให้สะอาดและเชด็ ด้วยผ้าแห้งปราศจากเช้อื อปุ กรณท์ ใ่ี ช้ 1.สบ่ผู สมนา้ ยาทาลายเชอ้ื 2.แปรงขดั มือ 3.ผา้ เชด็ มอื ปราศจากเชือ้  หลกั และเทคนคิ การปฏิบัตหิ ัตถการ IC 25 พ.ค.59 หลังนาเสนอ.docx

เป็นการทาความสะอาดมือในกรณีฉุกเฉิน หรือต้องทากิจกรรมอย่างต่อเน่ือง ไม่สะดวกในการลา้ งมือด้วยน้า และมือไม่ปนเป้ือนสิ่งสกปรกหรือสิ่งคัดหล่ังจากร่างกายผู้ปุวย โดยใช้ผลิตภณั ฑ์ในการล้างมือที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ประมาณ 3-5 มิลลลิ ิตร ถมู ือตามขนั้ ตอนการล้างมือ เป็นเวลานานอยา่ งน้อย 15 วินาที สามารถใช้แทนการล้างมือด้วยนา้ ทงั้ 3 วธิ ีหลกั และเทคนคิ การปฏิบตั ิหตั ถการ IC 25 พ.ค.59 หลงั นาเสนอ.docx

 ช่วยปอู งกันมอื สมั ผัสโดยตรงกบั เลอื ด สารน้า อุจจาระ ปัสสาวะ เยือ่ บผุ วิ และผวิ หนังท่มี ีบาดแผล ในการให้การพยาบาลผ้ปู วุ ย การเลือกใชถ้ งุ มอื ควรเลอื กที่มีขนาดพอดกี บั มือ เพ่อื สะดวกในการใหก้ าร พยาบาลปฏบิ ตั งิ าน เปลย่ี นถงุ มือเมื่อเกดิ การร่ัวภายหลังใชง้ านหรือระหว่างใหก้ ารพยาบาลผูป้ ุวย ใช้เทคนิคปลอดเชื้อทั้งขณะสวมและถอด โดยไมใ่ ชม้ ือเปลา่ หยิบจับสว่ นนอก ของถงุ มือ ลา้ งมือทุกคร้งั ก่อนและหลังการถอดถุงมือ



 หลกั และเทคนคิ การปฏบิ ตั ิหตั ถการ IC 25 พ.ค.59 หลงั นาเสนอ.docx Clip\การใช้ถงุ มือปราศจากเชือ้ .DAT.mp4 Clip\การใสแ่ ละถอดถงุ มือสะอาด.DAT.mp4

 เพ่ือลดโอกาสเส่ียงตอ่ การตดิ เชอื้ จากการสมั ผัสกับฝอยละออง (droplet contact) และการแพรก่ ระจายทางอากาศ (airborne route เชน่ ไขห้ วัด ไข้หวัดใหญ่ และ ปอดอกั เสบ ปูองกนั ฝนุ ละออง การกระเดน็ ของเลอื ด สารคดั หลั่ง หรือหนองทีเ่ กิด จากตวั ผปู้ ุวย เขา้ ส่รู ่างกายบรเิ วณปาก และจมกู ปูองกนั การแพรก่ ระจายเชอ้ื สูบ่ คุ ลากร ผปู้ วุ ยและส่งิ แวดลอ้ ม

1. ผ้าปิ ดปาก-ปิ ดจมูก (surgical mask)Clip\การใส่และถอดผ้าปิ ดปากปิ ดจมูก.DAT.mp4

 หนา้ กาก N 95 Clip\Donning a Cone Shaped Respirator.mp4

 ปอู งกนั เลือดหรอื ส่งิ คัดหลั่งของผู้ปุวยหรือละอองฝอยกระเด็นเขา้ ตาและหนา้ ของบคุ ลากรขณะทา้ หตั การหรือใหก้ ารพยาบาล

 ปอู งกันการแพร่กระจายเชือ้ โรค อาจเป็นชนดิ ปลอดเชอ้ื หรือชนดิ สะอาดขน้ึ อยู่กับแตล่ ะสถานการณ์ เพอ่ื ปกปูองผิวหนังและปูองกนั เสือ้ ผ้าสกปรกจากการเลือด หนองและสารคดั หล่ังจากผปู้ ุวย ขณะ ปฏบิ ัติกจิ กรรมพยาบาลหรอื ทาหตั ถการ เส้ือกาวน์มที ้ังชนดิ ทท่ี า จากผา้ และแบบใชแ้ ลว้ ทิ้ง (disposable gown) และบางชนิด สามารถกนั นา้ ได้ จะเปิดด้านหลงั และมเี ชือกสาหรับผกู ทค่ี อและ เอว เสอื ้ ควรจะใหญ่และยาวเพียงพอที่จะคลมุ ชดุ เครื่องแบบได้ มิดชดิ แขนยาวคลมุ ข้อมอื Clip\Gowning.mp4



 จะต้องทราบวา่ เคร่อื งมอื เครื่องใช้ใดปลอดเชอ้ื ไม่ปลอดเชื้อ ตอ้ งแยกเคร่อื งมือ เครอ่ื งใชป้ ลอดเชือ้ ออกจากเครือ่ งมือเคร่ืองใช้ที่ไมป่ ลอดเชื้อ และสามารถจัดการ เมื่อเคร่ืองมอื เครอื่ งใช้เกดิ การปนเปอื้ นได้ ระมดั ระวังไม่ให้อุปกรณเ์ กดิ การปนเปือ้ น และยงั คงปราศจากเช้อื ตลอดเวลาของ การทาหัตถการตา่ งๆใหผ้ ้ปู ุวย Clip\3 4 การหยิบจบั เปิดหอ่ ของสะอาดปราศจากเชือ้ x264.mp4 Clip\การหยิบจบั เครื่องใช้ปราศจากเชือ้ .DAT (1).mp4

การสวมหมวกคลมุ ผมกอ่ นทาหัตถการต่างๆหรือกอ่ นเข้าไปในหอ้ งผ่าตัด เปน็ การปอู งกนั การปนเป้อื นขณะทาหัตถการตา่ งๆ โดยจะต้องเกบ็ ผมทัง้ หมดเขา้ ภายในหมวกให้ เรียบรอ้ ย วตั ถุประสงค์ เพื่อลดความเส่ียงในการแพร่กระจายเช้ือจากร่างกายบริเวณศีรษะของบุคลากรไปสู่ผู้ปุวย และส่งิ แวดล้อม1. เพ่อื ปอู งกนั การปนเปอ้ื นหรอื นาเชอื้ โรคมาสู่ตนเอง

 หลักการเทน้ายาทีถ่ ูกตอ้ ง จะชว่ ยปอู งกันการปนเป้อื นของนา้ ยาทีจ่ ะนาไปใชก้ บั ผู้ปวุ ย ถอื ขวดน้ายาโดยหนั ฉลากยาไว้ด้านบน ปอ้ งกนั นา้ ยาไหลเปือ้ นเลอะฉลากยา เปิดขวดแล้วถอื ไวด้ ้วยมอื อีกขา้ งหนึ่ง หรือหงายฝาขวดวางบนโตะ๊ ถอื ขวดนา้ ยาสูงกว่าภาชนะปลอดเชื้อประมาณ 6 น้ิว ปากขวดตอ้ งไม่สัมผัสกับของใช้หรือภาชนะรองรบั นา้ ยาตอ้ งไหลจากปากขวดลงภาชนะ โดยไม่ไหลเปอื้ นข้างขวดก่อนลงภาชนะ หลกี เลยี่ งการทานา้ ยาหกเป้อื นผา้ ห่อของปลอดเชอื้ จะทาใหอ้ ปุ กรณ์ทอี่ ยูใ่ นผ้า เกดิ การปนเปือ้ น

 กระบวนการทา้ ลายหรือหยดุ ยั้งการเจรญิ ของจุลชีพต่างๆให้ ลดลงถงึ ระดับท่ีไมเ่ ปน็ อันตรายต่อสขุ ภาพ ยกเวน้ สปอร์ ก่อน น้าอปุ กรณ์ไปใช้กับผูป้ ุวย แบ่งเป็น 2 วิธี 1.ทางกายภาพ (Physical method) : การลา้ ง การตม้ เดือด การพลาสเจอร์ไรซ์ 2.การใช้สารเคมี (Chemical method) : Alcohol, Chorine, Hypochlorite, Hydrogen peroxide เป็นต้น

กระบวนการทาลายจุลชีพทุกชนิด รวมท้ังสปอร์ เป็นกระบวนการที่ทาให้อุปกรณ์ปลอดภัยสูงสุดก่อนนาไปใช้กับผู้ปุวย เช่น อุปกรณ์ที่ใช้ในการผ่าตัด สวนปัสสาวะ เป็นต้น การทาให้ปราศจากเช้อื (Sterilization) มี 2 วธิ ี๑.วิธที างกายภาพ (Physical method) : ความร้อนชืน้ ความร้อนแห้ง รังสี และคลน่ื เสยี ง๒.การใช้สารเคมี (Chemical method) : การอบด้วยแก๊ส เช่น เอทิลีน ออกไซด์ (Ethylene Oxide) การใช้นา้ ยาทาลายเชือ้ Hydrogen peroxide plasma เป็นต้น

การแบ่งประเภทขยะในสถานบริการสขุ ภาพ1. ขยะรีไซเคิล2. ขยะท่ัวไป3. ขยะตดิ เชื้อและของมีคม4. ขยะอันตราย

1. ปูองกนั (Protective Aspects) ตอ้ งมีความรเู้ ร่อื งหลักการปูองกนั และควบคมุ การ แพร่กระจายเชอื้ พรอ้ มทงั้ ดูแลไมใ่ หเ้ กดิ การแพรก่ ระจายเชอ้ื ในหอผู้ปุวย ชมุ ชน2. ให้ความรแู้ ละคาแนะนา (Teaching and Supervision Aspects) ใหค้ วามรูท้ ่ที ันสมัยแก่ บุคลากร ใหค้ าแนะนาแกผ่ ้ปู วุ ยและญาติเขา้ ใจในการปฏบิ ัตติ วั ทถ่ี กุ ตอ้ ง เพอื่ ปอู งกนั การติด เชอ้ื และแพร่กระจายเช้อื3. ประสานงาน (Coordinating Aspects) กรณที ีจ่ าเป็นตอ้ งสง่ ผู้ปวุ ยตดิ เช้อื ไปหน่วยงานอื่น ต้องแจ้งวธิ กี ารปอู งกนั การตดิ เช่อื และแพรก่ ระจายเช้ือให้บุคลากรและหนว่ ยงานท่ี เก่ียวขอ้ ง และประสานงานกบั ห้องปฏิบัติการเพอ่ื ติดตามผลการตรวจเพาะเชื้อของผปู้ ุวย และนามาเป็นข้อมูลสาหรับการเฝาู ระวัง4. บรหิ ารจัดการ (Managing Aspects) บริหารจดั การ ดแู ลระบบการทาลายเช้อื และการใช้ อุปกรณต์ า่ งๆ รวมทงั้ การจดั สิง่ แวดลอ้ มและกาจัดขยะ

คะแนนดๆี ไมม่ ีขายอยากได้ตอ้ ง…??????