Ons Eie - Apr-Mei 20 - Digitaal

APR/MEI ‘20 | Jaargang 55 • 2 Covid-19 5 - duidelike gevaar vir SA-ekonomie Graan 8 - om ‘n ingeligte besluit te maak Nemtek 24- ‘n pionier in sy veld

2 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

Apr/Mei 2020 Jaargang 55 • 2 Ons Eie word deur Suidwes Beleggings (Edms) INHOUDSOPGAWE 5 Beperk uitgegee. 14 RUBRIEKE 22 Algemene kontaknommers vir Suidwes Groep 28 Hoofkantoor: 018 581 1000 4 Op die Geestelike Akker 4 Redaksionele kommentaar Ons Eie word ses keer per jaar na al sy lede en ander belangegroepe versprei. ARTIKELS Redakteur: 6 Veldbrande – aanspreeklikheid en Johan van Zyl verantwoordelikheid vir die boer E-posadres: [email protected] Selnommer: 084 504 3544 8 Graan – Om ’n ingeligte besluit te maak 12 Graan – Innames en opbergingsreëlings Grafiese Ontwerper: 14 Graan – Silotariewe Edward Adendorff 18 Grondbiologie is deurslaggewend E-posadres: [email protected] Telefoonnommer: 018 581 1193 in bewaringsboerdery 20 Troef haarwurms met nuwe entstof Advertensiewerwing: 22 Die belangrikheid van wintergewasversekering Ruth Schultz 28 Hou jou stroper gereed vir nuwe seisoen E-posadres: [email protected] Selnommer: 081 480 6413 NUUS Die inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel 5 COVID-19 hou duidelike en besliste word, word verskaf sonder enige waarborge hoegenaamd gevaar vir SA-ekonomie in en Suidwes of die redakteur sal geen aanspreeklikheid ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan outeurs vry 6 Aardverwarming vererger om menings te lug, maar geen artikel verteenwoordig wêreldwye ongelykheid noodwendig die mening van die uitgewer, die direksie of hoofbestuur van Suidwes Beleggings (Edms) Beperk 25 Nampo 2020 uitgestel nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die uitgewer die reg voor om die nodige veranderinge aan te bring LEEFSTYL aan enige bydrae wat vir publikasie voorgelê word. 26 Geen rede om in wintermaande Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige nie tuin te maak nie ongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk, of enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreë 30 Suidwes ploeg terug in sy gemeenskappe toestemming van die redakteur, is handelinge wat 32 Verantwoordelike jag en “kopskote” outeursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik 32 Springbokfillet onder die sterre kan maak. PRODUKNUUS Geen gratis plasings of krediet sal gegee word vir geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ‘n 16 Molatek – Drywers vir advertensie verminder nie. suksesvolle oorwintering Kennisgewing: Betaal u maandrekening 24 Nemtek... ‘n Pionier in sy veld met ʼn EFT-oorplasing 28 Twee nuwe toevoegings tot Geagte Suidwes-lid die Northmec-stal 34 Suidwes Meganisasie gebruikte goedere Suidwes versoek u vriendelik om nie voortaan u maandrekening met ʼn kredietkaart te vereffen nie, maar eerder ʼn EFT-oorplasing te doen. Kredietkaart- betalings kos die maatskappy geweldig baie in terme van bankkoste. Help ons om Suidwes te verbeter. Bankbesonderhede vir die betaling van maandrekeninge: Kontak Suidwes vir die bankbesonderhede vir elke spesifieke bank by: 018 581 1000. www.suidwes.co.za Apr | Mei ‘20 3

RUBRIEKE redakteursbrief wat die toekoms inhou... Meeste van ons leef in tye wat ons nog nooit Dankie aan elke boer wat in die sweet van jou aangesig Suidwes sal steeds voortgaan om aan hul klante en van tevore beleef het nie. Uitdagende tye wat help om ons land staande te hou. Goeie nuus is dat daar aandeelhouers op verskillende wyses te kommunikeer. reuse ekonomiese druk op ons land, boerderye in meeste gevalle, baie goeie oeste op die lande lê. My en besighede uitoefen. Individue wat gemiddelde- en grootste wens vir elkeen van ons produsente is dat jul Ek bedank alle rolspelers uit my hart uit wat baie selfs bogemiddelde inkomste verdien, is besig om die oeste en opbrengste vanjaar bo verwagting sal wees. nou betrokke was by die Ons Eie tydskrif. Min mense spit af te byt. Wat nog van lae-inkomste huishoudings? weet hoeveel werk agter die skerms ingaan om ʼn Niemand van ons weet wat die toekoms inhou nie. tydskrif van topgehalte aan ons lesers te bring. Ons Die Koronavirus het almal met die broek op die knieë Dat ons in ʼn ekonomiese onstuimige tye leef, is ʼn adverteerders en medeskrywers het oor dekades heen gevang. Ek dink min mense het vanuit die staanspoor feit. Ek is seker u is bewus van Suidwes Landbou en reuse waarde tot die tydskrif toegevoeg en het altyd geweet watse impak dié pandemie op persoonlike Senwes se ooreenkoms om saam te smelt. Die proses sekergemaak dat ons lesers op hoogte bly van die vlak sou inhou. In dié tye kom mens vinnig agter wat is reeds in ʼn gevorderde stadium en alle partye sal jongste produkte, tendense en tegnologie. Aan elkeen regtig broodnodige items is, en wat eintlik luukshede op hoogte gehou word van verwikkelinge. Strategie wat dit moontlik gemaak het, ʼn opregte dank! was. Punt bly staan, mens kan sonder baie klaarkom, behels verder dat Suidwes soveel moontlik kostes sny maar nie ʼn enkele dag sonder kos nie. Kos, wat van om besparings te bewerkstellig. Een van die bestaande Ek hoop van harte dat dit nie totsiens is nie, maar ons landbouprodusente afkomstig is. Meeste van ons inisiatiewe wat ongelukkig vir eers gestaak gaan weet watse kardinale rol die landbousektor in ʼn land word, is die Ons Eie tydskrif. Hierdie uitgawe is dus slegs tot weersiens is. Johan van Zyl se ekonomie en voortbestaan behels – ek dink daar is die laaste tydskrif wat u sal ontvang. Mooi loop! baie mense wat nou die erns hiervan besef. Op die geestelike akker fiksieskrywer wat ‘n lys gee met eienskappe om te As ek hierdie lysie so deurgaan, lyk dit of ek gaan kwalifiseer vir die menslike ras. swaarkry, want ek kan skaars die helfte doen. Maar dit Druk... is amper wat van elkeen van ons vandag verwag word Lees ‘n bietjie saam: om te kan oorleef. Nie eens om ‘n verskil te maak nie Ds Grant Du Plessis, Om te kwalifiseer vir die menslike ras: net te oorleef. Soms veroorsaak hierdie druk van ons NG Kerk Leeudoringstad alledaagse lewe dat ons, ons tyd met die Here afskeep. • Jy moet ‘n doek kan omruil… Ons leef in uitdagende tye. • ‘n Inval kan beplan… Niemand van ons weet wat vir ons wag nie. • ‘n Vark kan slag… In tye van die Koronavirus, tye wat niemand nog in die • ‘n Skip kan stuur… Wat ons wel weet, is dat die Here elke tree saam met ons is. verlede moes hanteer nie. • ‘n Gebou kan ontwerp… • Rekeninge kan balanseer… Mag ons in hierdie tye van uitdagings net weer Uitdagings wat vir elke individu, maatskappy, boerdery • ‘n Muur kan bou… herinner word: as’t ware lê en wag. • ‘n Arm kan spalk… Dat met alles wat ons doen en dink, bely ons dat dit • Sterwendes kan begelei… God se wêreld is. Dit is geen nuus vir enige een van ons dat die druk op • Mense te kan troos… ons en ons kinders oor jare heen toegeneem het nie. • Bevele kan gee… Mag ons met dit wat ons elke dag sê en doen; daar • Gehoorsaam te kan wees… waar ons woon, werk en saam kuier, Sefanja 3:17 laat Dit laat my dink aan Robert Heinlein ‘n wetenskaplike • Op jou eie te kan funksioneer… waar word: • Berekenings kan maak… • Probleme te kan ontleed… Dat die Here baie opgewonde en bly oor ons kan wees!! • ‘n Rekenaar te kan programmeer… • ‘n Heerlike ete te kan voorberei… • En dan te kan veg en dapper te sterf! KONTAKBLOK: Suidwes Handelstakke: Hoopstad Leeudoringstad 018 581 3301 Bamboesspruit Makwassie 018 065 0014 Bloemhof 018 571 0182 Onderdele 053 444 1419 Migdol 053 965 0730 Boshof 053 433 1348 Schweixer-Reneke 053 963 1041 Bothaville 053 541 0050 Werkswinkel 053 444 1312 Strydpoort 018 065 0012 Bultfontein 056 515 4576 Vryburg 053 927 2264 Christiana 018 011 9452 Leeudoringstad Wolmaransstad 018 596 1300 Hertzogville 053 441 3302 Hoopstad 053 421 9008 Onderdele 018 581 2066 Leeudoringstad 053 444 1907 Louwna 018 581 2022 Migdol Makwassie 053 970 4007 Migdol 018 597 4104 Onderdele 053 965 0608 Reivilo 053 965 0610 Schweizer-Reneke 053 953 0233 Schweizer-Reneke Stella 053 963 1294 Tosca 053 983 0025 Onderdele 053 963 1316 Africum: Vryburg 053 933 0012 Commodities Wesselsbron 053 927 2218 Werkswinkel 053 963 2200 Logistics 018 581 1000 Wolmaransstad 057 899 2137 Mills 018 581 1000 018 596 1076 Stella 018 596 1065 Onderdele 053 983 0194 Vryburg Onderdele 053 927 4033 Terratek, Raddix, Nvirotek & Wynland: Werkswinkel 053 927 4033 Terratek 018 581 1000 Wesselsbron Raddix 018 468 8660 Onderdele 057 899 1386 Nvirotek 012 252 7588 Wolmaransstad Wynland 021 873 3514 Onderdele 018 596 1098 Werkswinkel 018 596 2212 AgriCapital Hooftakke: Bethlehem Suidwes Meganisasietakke: Graan Silo’s: Bothaville 058 303 1363 Amalia Christiana 056 515 1094 Bothaville Bamboesspruit 053 964 0620 Delmas 053 441 2232 Bloemhof 018 571 0261 Hoopstad 013 665 0500 Onderdele 056 515 2577 Christiana 053 433 1002 Lichtenburg 053 444 1023 Hallatshope 053 441 2211 Schweizer-Reneke 018 632 0730 Werkswinkel 056 515 2577 Hertzogville 018 065 0013 Vryburg 053 963 2145 Hoopstad 053 421 9158 Wesselsbron 053 927 5681 Bloemhof Kameel 053 444 1012 Leeudoringstad 057 899 1381 Kingswood 053 989 0005 018 581 1072 Onderdele 053 433 0274 053 433 2141 Christiana Onderdele 053 441 2235 Hertzogville Onderdele 053 421 9218 4AdresAveprra| Mndeei ‘r2i0ng- en verspreiding-navrae kan gerigwwwwo.rsduiadawne:sS.cuon.zealle by 018 581 1002 of [email protected].

NUUS COVID-19 HOU DUIDELIKE EN BESLISTE GEVAAR VIR SA-EKONOMIE IN “Marktendense en ander ekono- op die wêreldwye en plaaslike ekonomiese • koördinasie te bevorder tussen verskil- miese data bevestig dat die koro- vooruitsig sal voortspruit. lende staatsdepartemente en -instellings naviruspandemie (Covid-19) om ’n noodsaaklike verenigde benadering nou ’n duidelike en besliste gevaar vir “Die omvang van toepaslike beleidsreaksies regoor die openbare sektor te verseker die Suid-Afrikaanse ekonomie inhou. Die word egter oor die algemeen geweldig be- sodat volle implementering verkry kan rimpeleffek van die ekonomiese ontwrig- perk deur die realiteit dat Suid-Afrika swak word van watter strategieë vir beperking ting op ander plekke en die geweldige ekonomiese grondbeginsels, ’n beperkte en versagting ook al gekies word, asook ongestadigdheid in die finansiële markte beleidsruimte, en onvoldoende gesondheids- om die opbou van immuniteit teen die het Suid-Afrika reeds bereik.” kapasiteit het om toereikend te voldoen siekte in die toekoms te hanteer. aan die enorme bykomende uitdagings wat So sê prof Raymond Parsons, ʼn bekende deur Covid-19 veroorsaak word. • die rolspelers in die privaat sektor aan ekonoom en akademikus van die Noord- te moedig om, moontlik deur georgani- wes-Universiteit (NWU) Besigheidskool. “Suid-Afrika moet dus strategies versigtig seerde sake- en professionele netwerke, beplan oor wat nou ten opsigte van Covid-19 saam te werk deur kapasiteit te deel en ”Die risiko van wydverspreide besmetting gedoen moet word. Indien die virus wyd gesamentlike maatreëls te tref wat dan van Covid-19 in ’n land soos Suid-Afrika versprei, is die land tans nie ekonomies nie-regeringshulpbronne meer volledig bly hoog en vereis vaardige risikobestuur goed geplaas om die slegte nuus en die kan benut – veral op gesondheidsgebied en voorkoming as die impak daarvan ekstra las te absorbeer nie. Dit maak dit al – om Covid-19 hok te slaan. beheer moet word,” voeg hy by. hoe noodsaakliker dat ’n samewerkende en gekoördineerde poging betyds ontwikkel • koördinasie tussen die regering en die Prof Parsons sê die sterk boodskap van moet word om dit te hanteer terwyl dit privaat sektor te verhoog om te besluit wêreldwye ervaring beklemtoon tot dusver plaasvind. Gebeurlikheidsplanne wat nou watter gerigte beleidsbesluite ook al nodig dat lande wat vinnig reageer het, beter daarin beraam word, kan hopelik meer drastiese is om kwesbare sektore, wat ontwrigte geslaag het om die globale virus aan bande en duur intervensies later vermy,” voeg hy by. aanbodkettings of ander negatiewe finan- te lê – ten minste vir die huidige tydstip. siële effekte met gevolglike moontlike Prof Parsons sê teen die agtergrond ekonomiese skade en werksverlies in die “Tydens ’n onlangse NWU Internasionale van die onlangse BBP-data wat toon dat gesig staar, by te staan. Klein besighede TRADEenTRADE-DSMUserGroup-konferen- Suid-Afrika in die tweede helfte van 2019 is veral vatbaar hiervoor. sie in Potchefstroom het Francois Fouche in ’n ‘tegniese resessie’ was, het vroeë van Trade Advisory gesê dat, hoewel dit evaluerings oor die impak van Covid-19 • in die algemeen teen-Covid-19-strategieë lyk of Covid-19 in China gestabiliseer het, onvermydelik daartoe gelei dat die land te mobiliseer wat Suid-Afrika sal help om dit steeds buite China gaan versprei, en se groeivooruitsigte verder verlaag is, met die onvermydelike sosio-ekonomiese dat ernstige uitdagings steeds bestaan verhoogde negatiewe risiko’s. gevolge van die jongste wêreldwye virus tensy daar verstandig en voorkomend suksesvol te bestuur deur maatreëls wat opgetree word om die impak daarvan te “Met die huidige tendense gaan groei nou ook by plaaslike toestande aangepas is. beheer.” waarskynlik slegs 0,4% in 2020 (vergeleke met die onlangse begrotingsprojeksie van • as die belangrikste verwysingspunt op Hy sê die stappe wat die Suid-Afrikaanse 0,9%), 0,8% in 2021 en 1,1% in 2022 wees. te tree om die publiek op hoogte te hou Ministerie van Gesondheid tot dusver As gevolg van sy groot ekonomiese bande oor verwikkelinge en optrede rondom gedoen het, is positief. “Vordering word met die Chinese ekonomie bly Suid-Afrika Covid-19 sodat vertroue in die hantering waargeneem waar owerhede proaktief ook veral op die handelsfront blootgestel. van die krisis ingeboesem word. en deursigtig is. Om egter die dreigende Die Suid-Afrikaanse ekonomie gaan on- oorkoepelende impak van Covid-19 op vermydelik ’n terugslag ervaar: die vraag “Die moontlike sosio-ekonomiese effek Suid-Afrika te beperk, vereis nou maksi- is net hoe groot dit gaan wees, en watter van Covid-19 op hierdie land moenie mum samewerking tussen die openbare en neutraliserende beleide geïmplementeer in die maande wat voorlê onderskat die privaat sektor met die implementering kan word om dit te versag,” voeg hy by. word nie. Suid-Afrika het gesamentlike van watter gesondheids- en ekonomiese optrede en neutraliserende beleide maatreëls ook al nog nodig gaan wees.” Prof Parsons stel voor dat ’n toegewyde nodig wat betyds in plek gestel word om inklusiewe struktuur, soos byvoorbeeld Covid-19 te hanteer. Die nodige gesond- Volgens prof Parsons sal toekomstige beleids- ’n “Teen-Covid-19-aksiepaneel”, of ’n heids- en ekonomiese kapasiteit moet reaksies ook die verlaging van rentekoerse “Covid-19-oorlogsbeplanningsliggaam” gekoördineer en gekonsolideer word. moet insluit, en om ander ondersteunings- kan as ’n aksie-georiënteerde ligging dien ‘Berei vir die ergste voor en hoop vir die maatreëls vanaf die SARB aan te bied, wat wat ’n gekoördineerde en duidelike bena- beste’ moet Suid-Afrika se mantra word, uit die vergadering van die Monetêre Beleids- dering tot Covid-19 in Suid-Afrika op ten gegewe die uitdaging van Covid-19 en sy komitee (MBK) op 19 Maart en sy perspektief minste vyf sleutelmaniere daarstel: moontlik impak.” www.suidwes.co.za Apr | Mei ‘20 5

NUUS AARDVERWARMING VERERGER WÊRELDWYE ONGELYKHEID Arm lande raak armer as gevolg van Waarom Noordwes kwesbaar is Volgens haar artikel is Suid-Afrika tussen aardverwarming, en meer ekstreme Namhla wys uit dat die posisie van die 10% en 12% armer as wat dit sou gewees hittegolwe sal in die toekoms die Noordwes provinsie dit meer geneig maak het sonder die verwarming van die afge- ongelykheidsgaping net groter maak. tot kontinentale klimaatsinvloede omdat lope ses dekades. Nigerië is 29% armer en dit landomring is. Indië is 30% armer. Dit is ’n paar van die navorsingsbevindings van Namhla Mkiva, ’n tegniese-onder- “Dit is ook in die Suid-Afrikaanse subtrope Omgekeerd toon die navorsing dat ryk steuningspersoneellid in die vakgroep geleë, waar die weerpatrone grootliks deur lande by hierdie verwarming baat gevind Geografie en Omgewingstudies in die hoëdrukgordels gedomineer word, wat semi- het. Deur temperatuur en die ekonomiese Noordwes-Universiteit (NWU) se Fakulteit dor toestande tot gevolg het,” voeg sy by. groei tussen 1961 en 2010 te bepaal, Natuur- en Landbouwetenskappe. Sy het is daar vasgestel dat reeds ryk lande – ’n internasionaal gepubliseerde artikel oor In nog ’n internasionale navorsingsartikel meestal met koeler klimate – gedurende klimaatsuiterstes in die komende era van getitel “Aardverwarming het wêreldwye ’n ongewone warm jaar groeifases het. klimaatsverandering geskryf. ongelykheid vermeerder” wat onlangs gepubliseer is, verduidelik Namhla hoe Dit is omdat warmer weer hulle nader “Daar word in die vooruitsig gestel dat, massiewe weergebeurtenisse hele gemeen- laat beweeg aan wat bekend staan as die onder die invloed van klimaatsverandering, skappe uitwis en die lewe vir almal moeiliker, “empiriese optimum” – hoe nader ’n land meer intense hittegolwe in die toekoms duurder en gevaarliker maak. se gemiddelde temperatuur aan 13 °C is, ervaar gaan word,” sê Namhla. hoe meer floreer die ekonomie. “Ditisdierealiteitvan’nwêreldwaarkoolstof- “In Suid-Afrika is daar reeds ’n noemens- emissies klimaatsverbrokkeling aandryf.” Die ekonomie van die 19 lande met die hoog- waardige verwesenliking van hierdie ste koolstofemissies het met ’n gemiddeld voorspelling – ons sien ’n definitiewe Namhla se navorsing toon dat die ekono- van 13% gegroei. Noorweë is byvoorbeeld toename in die frekwensie en duur van mie van arm lande in die trope 24% groter 34% ryker danksy verhoogde temperature. hittegolwe. Die merkwaardigste duur van sou wees as dit nie vir aardverwarming Suid-Afrika, aan die ander kant, met ’n gemid- ’n hittegolf in vandag se tyd in die Noord- was nie. “Dit is omdat die wêreld 1°C delde temperatuur van ongeveer 17 °C, het wes was die sewe dae lange gebeurtenis warmer is as wat dit ’n eeu terug was. Die gesien hoe sy ekonomie krimp. in 2015/16 se suidelike somerseisoen, gevolg is dat gewasse misluk, ekonomiese met ’n maksimum temperatuur van 44,6 °C produktiwiteit verminder en mense word Die hartseer realiteit is dat aardverwarming in Taung.” siek of gaan dood as gevolg van die hitte.” wêreldwye ongelykheid net verder aanhelp. VELDBRANDE – AANSPREEKLIKHEID EN VERANTWOORDELIKHEID VIR DIE BOER deur Hendrik Engelbrecht: • Opleiding en steun aan die gemeen- wees om ‘n redelike kans te hê om te Suidwes Sekretariaat skappe in hul pogings om veldbrande te voorkom dat ‘n veldbrand na of van bestuur en beheer; naburige grond versprei. Groot landbouoppervlaktes in Suid- Afrika word jaarliks deur weghol • Gereelde uitreiking van die brand- • Brandstroke moenie gronderosie veroor- veldbrande vernietig. Grootskaalse gevaaraanslag aan sy lede. saak nie. skade word aangerig en veral die land- bousektor word geaffekteer. Die Nasionale Alle boere wat deel vorm van ‘n BBV moet • Brandstroke moet redelik vry van brand- Wet op Veld- en Bosbrande 101 van 1998, aan die grondwet en reëls van die betrokke bare materiaal wees. beter bekend as die “Brandwet” het ten BBV voldoen. Lidmaatskap aan die BBV is doel om veld-, bos- en bergbrande oor nie verpligtend vir ‘n boer nie, alhoewel alle Wegholbrande het al met gemak in die Suid-Afrika heen te voorkom en te bestry. grondeienaars in ‘n bepaalde gebied waar verlede oor nasionale hoofweë versprei, ‘n BBV gevorm is, wel die reg het om hulle dus word daar in sommige gevalle deur ‘n Brandbeskermingsverening (BBV) kan by die BBV aan te sluit. boere geargumenteer dat brandstroke ingevolge die Wet deur grondeienaars ondoeltreffend is. Dit doen egter geen gestig word. Die doel van so ‘n BBV is om Daar rus ‘n plig op elke boer op wie se afbreek aan die plig wat op grondeie- veldbrande te voorspel, voorkom, bestuur grond ‘n veldbrand kan ontstaan of van naars rus om wel brandstroke aan te en te blus. wie se grond ‘n veldbrand kan versprei, bring nie. Boere moet ingevolge die om ‘n brandstrook aan sy/haar kant van Brandwet ook oor die nodige toerusting, ‘n BBV moet by die minister geregistreer die grens tussen sy/haar grond en enige beskermende klere en opgeleide per- word en onder meer na die volgende omsien: aangrensende grond te maak en in stand soneel vir die blus van brande beskik, te hou. Die maak van brandstroke word sou die moontlikheid daar wees dat • Die ontwikkeling van ‘n veldbrandbestuur- slegs in sekere tye van die jaar toegelaat ‘n veldbrand op sy/haar grond kan strategie vir sy gebied en toepassing en geskied ordelik in ooreenstemming met ontstaan en versprei. daarvan; die reëlings van die BVV en die vereistes van die Brandwet. Spyt kom ongelukkig altyd te laat. • Organisering en opleiding van sy lede in Maak seker u is gerat vir die droë die bestryding, bestuur en voorkoming Die Brandwet stipuleer die volgende vereistes: wintermaande wat ʼn groter risiko vir van brande; • Brandstroke moet breed en lank genoeg wegholbrande inhou. 6 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

Ontsluit jou potensiaal met DEKALB®-innovasie A25610/rev Die innoverende tegnologie en opbrengspotensiaal wat deel uitmaak van DEKALB®-genetika, verseker dat produsente kan uitsien na ’n mielie-oes om op trots te wees. Omdat ons kliënte vir ons belangrik is, word ons tegnologie en navorsing gerugsteun deur kundige advies en professionele diens om sodoende ons produsente se volle potensiaal te ontsluit. PLANT JOU SUKSES DEKALB® is ’n geregistreerde handelsmerk van Monsanto Technology LLC. Bayer (Edms) Bpk Posbus 143, Isando, 1600. www.dekalb.co.za DEKALB South Africa DEKALB SA dekalbsa @DEKALB_SA www.suidwes.co.za Apr | Mei ‘20 7

ARTIKELS Om ’n ingeligte besluit te maak deur Arno Fouché, Graanverkryger: Suidwes Graan Tabel 1: Beplanning en ontleding van mielie-aanplanting Met die stroopseisoen wat nader kruip, is die vraag weer Scenarios op elke graanprodusent se lippe: Wanneer verkoop ek my graan? Hierdie is ’n vraag waarmee elke produsent ten Invoer Onder - Verwagting Verwagting Bo - Verwagting minste een keer per jaar worstel. BEPLANNING LGO (t/ha) t/ha 5 5.5 6 Geen graanbemarker-, verhandelaar of rolspeler in die Boerprys R/ton R/ton R 2,272.00 R 2,272.00 R 2,272.00 graanbedryf sal ooit vir ’n produsent dieselfde antwoord gee Bruto Inkomste/ha R 12,496.00 R 13,632.00 nie en die rede daarvoor is eenvoudig, niemand het môre se Produksiekoste R 11,360.00 R 8,170.37 R 8,170.37 koerant nie en almal het uiteenlopende verskillende opinies oor R/ha R 8,170.37 hoe hulle die mark lees. Berekeninge R/ha R 3,189.63 R 4,325.63 R 5,461.63 Graanprodusente is uitgelewer aan ’n baie onbestendige mark- Wins/(Verlies) omgewing en as jy nie ’n ingeligte besluit rakende bemarking en verskansing neem nie, kan dit heel moontlik die verkeerde Gelykbreekprys R/ton R 1,634.07 R 1,485.52 R 1,361.73 besluit wees. In hierdie artikel gaan ons kyk na wat ’n ingeligte 3.60 3.60 besluit is en wat dit behels en hoe Suidwes die produsent Gelykbreekton t/ha 3.60 2157.67 2157.67 daarmee kan help. 35% 40% Totale Gelykbreektonne 2157.67 53% 67% Wanneer bemarkingsbesluite geneem moet word, is die eerste 65% 60% ding wat ’n produsent wil weet; “Wat dink jy gaan die prys Wins as % van Omset % 28% maak” en soos genoem, het niemand die antwoord nie. Ons kan voorspellings maak, aannames maak, projeksies doen en Wins as % van Insette % 39% nog steeds totaal en al verkeerd wees. Produksiekoste as % % 72% Die enigste ding wat tot op die been uitgewerk kan word, is wat dit van Ontvangste ’n produsent kos om ’n hektaar mielies, sonneblom of sojabone te plant. Dit stel die produsent egter in staat om sy bemarkings- Hierdie inligting word dan verder in die model gebruik om besluite behoefte-gerig te doen en op feite te baseer en nie op winsgewendheid te bepaal en ’n prysingstrategie uit te werk. voorspellings en aannames nie. Kontrakte wat geskryf is, word deurlopend bygehou en stel die produsent in staat om te kan sien hoeveel tonne bemark is, Kom ons kyk na ’n voorbeeld van ’n produsent wat 600 ha mie- hoeveel van sy insette verskans is en of sy gemiddelde prys bó lies, 200 ha sonneblom en 200 ha sojabone plant, gesimuleer sy gelykbreekprys- of doelwitprys per ton is. Binne die model met ons Portefeuljebestuursmodel. is daar ook voorsiening gemaak vir opsies. Sou ’n produsent byvoorbeeld PUTS op sy spekulatiewe rekening koop, word dit Tabel 1 toon die beplanning- en scenario-ontleding van die 600ha in die model in berekening gebring as deel van die verskansing mielie-aanplanting. Teen ’n verwagte opbrengs van 5,5 t/ha, direkte van sy afwaartse prysrisiko. insette van R8 170,37/ha (rente ingesluit) en ’n SAFEX-prys van R2 517 per ton (boerprys van R2 272 per ton), kan die produsent In Tabel 2 word die winsgewendheid van die 600 ha mielies, ’n verwagte wins per hektaar van R4 325,63 realiseer. Dit beteken met inagneming van die veranderlikes in Tabel 1, getoon. ’n wins as persentasie van insette van 53% en ’n gelykbreekprys van R1 485,52/ton. Tabel 2: Winsgewendheid van mielie-aanplanting Opsommend Verwag Vergelyk Omset op Tonne bemark R 4,514,000.00 R 6,837,600.00 Omset op Tonne nog nie bemark R 2,693,600.00 R 6,837,600.00 Totale Verwagte omset R 7,207,600.00 R -4,902,222.00 Produksie/Inset koste R -4,902,222.00 Verskansingskoste R- R 1,935,378.00 Potensiele Wins/Verlies R 2,305,378.00 R 3,225.63 Verwagte wins per ha R 3,842.30 Persentasie verbetering in Wins 19% 8 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Vir die doeleindes van die berekeninge in Tabel 2, is in die model In tabel 4 kan ons sien dat hoewel die mielies ’n groter verwagte ’n aanname gemaak dat die produsent 2 000 ton teen ’n SAFEX- wins per hektaar lewer as sonneblom, sonneblom se wins as prys van R2 517 per ton verskans het en dat die SAFEX-prys teen persentasie van insette beter is as dié van mielies. Dit beteken strooptyd R2 317 per ton is. In die tabel kan dus gesien word dat dat hoewel mielies meer wins per hektaar inbring as sonneblom, die produsent ’n wins van R3 842,30/ha verwag, in vergelyking is sonneblom se winsverhouding teenoor insette beter as dié met R3 225,63/ha sou hy niks gedoen het nie en sy graan in van mielies. Mielies dra 53% by tot die plaas se winsgewendheid, strooptyd teen ’n SAFEX-prys van R2 317 per ton verkoop het. terwyl sy deel van totale direkte insette 66% is. Met die huidige prys van sojabone binne hierdie scenario is daar niks wat hom klop nie. Die soja-ontleding is gedoen teen ’n opbrengs van 2 t/ ha en ’n prys van R6 576/ton, terwyl die sonneblom-ontleding gedoen is teen 1,8 t/ha en ’n prys van R5 865/ton. Tabel 5: Winsgewendheid van die plaas as geheel Opsommend Verwag Vergelyk R- Tabel 3: Risiko-ontleding van die mielie-aanplanting R 2,257.00 Omset op Tonne bemark R 4,514,000.00 R 11,431,920.00 R 2,184.12 Omset op Tonne nog nie bemark R 7,287,920.00 R 11,431,920.00 Risiko ontleding en Inligting R 1,485.52 Totale Verwagte omset R 11,801,920.00 R -7,455,711.25 R 3,842.30 Direkte Produksie/Inset koste R -7,455,711.25 Gemiddelde Bemarkte prys per ton R 698.60 Verskansingskostes R- R 3,976,208.75 Gemiddelde Prys per ton Potensiele Direkte Wins/Verlies op alle gewasse R 4,346,208.75 R 370,000.00 Gelykbreek prys Verskil in verwagte wins Verwagte Wins per ha Verwagte Wins per ton Persentasie verbetering in Wins 9% Verwagte wins per ha R 3,842.30 Tabel 5 toon die winsgewendheid van die hele plaas met alle Wins as % van Produksie/Inset koste % gewasse in berekening gebring. Wanneer hierdie inligting Persentasie van Insetkoste verskans 85% beskikbaar is, is dit maklik om te bepaal of alle oorhoofse Persentasie van verwagte tonne bemark 61% kostes gedra kan word en wat beskikbaar sal wees vir kapitaal Persentasie van afwaartse prys risiko verskans 61% verbeteringe, ens. In Tabel 3 word die risiko-ontleding van die mielie-aanplanting Wanneer ’n bemarkings- of verskansingsbesluit geneem word, moet getoon. Hier kan ons sien watter persentasie van insetkoste ’n produsent eers deeglik bewus wees van die prys wat hy nodig het verskans is teenoor die verwagte tonne bemark, asook die om winsgewend te verskans. Indien die mark nie op winsgewende verwagte wins as persentasie van insette. vlakke vir ’n produsent verhandel nie, kan daar oorgegaan word na die insameling van fundamentele inligting om ’n prysingsprojeksie Hierdie ontledings word gedoen en bygehou vir alle gewasse of aanname te maak en ’n strategie aanmekaar te sit om hom in die wat geplant is. Binne die model word ’n gewas-vergelyking dan mark te hou om sodoende latere bewegings te kan benut. gedoen om die winsgewendheid van die verskillende gewasse teen mekaar te meet. Hierdie inligting is belangrik, veral wanneer Sou ’n produsent sy graan wil hou om latere prysbewegings te beplanning gedoen word van hoeveel van wat geplant word. benut, is dit ook nie wys om die graan in die silo op te berg nie, maar om dit eerder in “papier mielies” om te sit. Die koste om Tabel 4. Risiko-ontleding van die verskillende gewasse graan in die silo te hou kan byvoorbeeld vanaf Julie na Desember soveel soos R200/ton aan stoor en rente beloop. Die alternatief is Risiko Ontleding om die graan met lewering te verkoop en dan byvoorbeeld op die mark terug te koop vir Desember. Dit stel die produsent in staat WMAZ YMAZ SUNS SOYA om sy graan enige tyd tot en met Desember te kan prys, terwyl hy die rente-voordeel geniet en nie ’n rekening vir stoorkoste optel Verwagte wins per ha R 3,842.30 R - R 3,522.59 R 6,681.57 nie. Moenie dat rente en stoorkoste jou inkomste per hektaar 55% 105% opvreet terwyl jy vir ’n beter prys wag nie. Wins as % van Produksie/Inset koste 47% 0% 17% 17% 16% 31% Deel van totale Direkte Insetkoste 66% 0% Bydrae tot verwagte wins op alle gewasse 53% 0% Persentasie verwagte tonne bemark 61% 0% 0% Om jou bemarkings- of verskansingsbesluite te beplan is om ’n 0% 0% 0% ingeligte besluit te maak. Kontak ons gerus by Suidwes Graan Persentasie van Insetkoste verskans 85% 0% 0% 0% om u by te staan hiermee en vir enige verdere navrae. Persentasie van afwaartse prys risiko verskans 61% 0% www.suidwes.co.za Apr | Mei ‘20 9

ARTIKELS INNAME- EN OPBERGINGSREËLINGS VIR GRAAN EN OLIESADE IN DIE 2020/2021-LEWERINGSEISOEN Opbergingsooreenkoms wat sonder ‘n graanleweringsopdrag by ‘n Indien produsente nie hul graan en olie- depot opdaag, sal teen die dagtariefopberg- sade teen laer grade as die hoogste graad Suidwes Landbou se standaard opberg- ingskontrak van die produsent ontvang word. wil lewer nie, moet sodanige instruksie ingsooreenkoms is van toepassing in- vooraf skriftelik aan die depotbestuurder dien graan vir opberging gelewer word. Die leweringsopdrag is ook ’n verklaring deurgegee word. Die instruksie kan ook op deur die produsent dat hy/sy aan Wet 36 die leweringsopdrag aangeteken word. Die Beskikbaarheid van opbergingskapasiteit van 1947 voldoen en dat geen chemiese depotbestuurder sal dan ooreenkomstig Suidwes Landbou kan nie die beskikbaarheid middels gespuit is wat nie aan voedselvei- die instruksie met sodanige vragte handel. van opbergingskapasiteit by ’n bepaalde ligheidswetgewing voldoen nie. opbergingsfasiliteit waarborg nie. Indien Produsente kan ‘n dispuut verklaar indien daar nie voldoende opbergingskapasiteit by Dit is in produsente se belang om die hulle nie met die gradering van hul vragte ’n bepaalde opbergingsfasiliteit beskikbaar opdragte persoonlik te voltooi. Lewerings- saamstem nie. In hierdie geval moet die is nie, sal produsente moet wag totdat opdragboeke is gratis beskikbaar by alle vragte op die perseel bly staan en sal ‘n ander voldoende opbergingskapasiteit by daardie Suidwes Landbou depots. depotbestuurder by die dispuut betrek opbergingsfasiliteit beskikbaar is, of as word om finale uitklaring oor die kwaliteit alternatief by ’n ander opbergingsfasiliteit Ontvangs van nat graan van die lewering te kry. van Suidwes Landbou wat oor genoegsame Die volgende Suidwes Landbou depots is opbergingskapasiteit beskik, lewer. toegerus met droërs en/of buisdeurlugting Lewering van graan met giftige sade wat die lewering van beperkte hoeveelhede Indien produsente graan of oliesade lewer Opbergingstydperke nat graan en oliesade sonder droogkoste met meer giftige sade daarin as wat deur die • Mielies en graansorghum : 1 Mei 2020 moontlik maak, naamlik: graderingsregulasie toegelaat word, sal die produsent met die toepaslike sifkoste gede- – 30 April 2021 • Bamboesspruit – Droër en buisdeurlugting biteer word. By depots wat oor siffasiliteite • Sonneblom en sojabone : 1 Maart 2020 • Bloemhof – Droër en buisdeurlugting op die terrein beskik, kan die produk vir die • Christiana – Droër en buisdeurlugting rekening van die produsent gesif word ten – 28 Februarie 2021 • Hertzogville - Buisdeurlugting einde die produk geskik vir lewering te kry. • Koring : 1 Oktober 2020 – 30 September 2021 • Hoopstad – Droër en buisdeurlugting In hierdie geval is die sifsels wat beskikbaar • Leeudoringstad - Droër kom die eiendom van die produsent. Graanlewering by bunkers en silosakdepots • Makwassie – Droër en buisdeurlugting – Slegs graad 1 en graad 2 mielies sal by die Fakturering van hantering- onderstaande bunkers en silosakdepots Mielies en Sonneblom en opbergingskoste van Suidwes Landbou ontvang word: • Migdol – Buisdeurlugting slegs vir Hantering- en opbergingskoste ten opsigte van graan en oliesade wat in die - Misgunst bunker en silosakdepot Sonneblom 2020/21-leweringseisoen gelewer word, - Kruising bunker • Schweizer-Reneke – Droër en buis- word gefaktureer met vervreemding van die - Poppieland bunker graan en oliesade. Vervreemding sluit in: - Wesselsbron bunker deurlugting Verkope aan Africum Commodities, aanvra - Zesto silosakdepot van instruksies om voorraad te versend, - Helpman silosakdepot Mielies met ’n maksimum voginhoud van oorplasing na ‘n ander rekeningnommer 16% kan by depots wat met buisdeurlug- en oorplasing van voorraad vanaf die dag- Alle produkte wat by enige van bostaande ting toegerus is ontvang word, terwyl daar tariefopsie na die vaste seisoenstariefopsie. bunkers of silosakdepots gelewer is, moet kapasiteit beskikbaar is. Produsente moet voor 28 Februarie 2021 verwyder wees. direk met die betrokke depotbestuurders Die hantering- en opbergingskoste van Indien die produkte in die bunkers en kontak in verband met die beskikbare voorraad wat teen ‘n spesifieke datum silosakdepots nie voor of op 28 Februarie kapasiteit in hierdie verband. Indien daar nie vervreem is nie, sal op daardie datum 2021 verwyder is nie, sal die produkte na nie meer kapasiteit bestaan om nat graan gefaktureer word en die koste is binne die naaste Suidwes Landbou silokompleks en oliesade te ontvang nie, kan graan en 14 dae ná fakturering of met vervreem- verskuif word. Die koste vir sodanige oliesade teen die toepaslike tariewe gedroog ding gedurende hierdie grasietydperk, verskuiwing sal vir die rekening van die eie- word by depots waar daar drogingsfasiliteite betaalbaar. Die toepaslike datums vir die naar van die produkte wees, tensy skriftelik en -kapasiteit beskikbaar is. verskillende produkte is soos volg: anders ooreengekom word. Nat graan wat sonder betaling van • Mielies en graansorghum : 28 Februarie Graanleweringsopdrag droogkoste by ‘n Suidwes Landbou depot • Sonneblom en sojabone : 31 Desember Elke vrag wat by ‘n Suidwes Landbou graan- gelewer word, kan eers onttrek of na • Koring : 31 Julie depot gelewer word, moet vergesel wees buitepartye vervreem word nadat dit vol- van ‘n volledig voltooide leweringsopdrag. doende gedroog is. Die drogingstydperke Indien ‘n produsent sy/haar voorraad na die Hierdie is die opdrag van ‘n produkeienaar verskil van depot tot depot. Die betrokke vaste seisoenstariefopsie sou oordra, is die aan Suidwes Landbou met betrekking tot depotbestuurder sal finaal uitsluitsel in hanteringskoste, opgelope dagtariefopberg- die rekeningnommer en kontrak waarteen hierdie verband gee. ingskoste en die seisoenstarief betaalbaar die lewering moet geskied. Hierdie proses met oorplasing vanaf die dagtariefopsie na beskerm die produsent sowel as Suidwes Gradering die vaste seisoenstariefopsie. Landbou. ‘n Kopie van die leweringsopdrag Alle graan en oliesade word ontvang word aan die ontvangsdokument geheg en volgens die graderingsvoorskrifte soos Oordragvoorraad moet deur die produsent nagegaan word vervat in die graderingsregulasies van die Opbergingskoste op oordragvoorraad vir korrektheid. onderskeie produkte. Hierdie voorskrifte vanaf die vorige seisoen word outomaties sal streng deur Suidwes Landbou toege- op ‘n dagtariefbasis verhaal. Hierdie koste Lewering vind plaas teen ‘n dagtariefopberg- pas word omdat kopers en verbruikers van ingskontrak vir die produsent of teen ‘n fasili- hierdie produkte ook hierdie voorskrifte teringskontrak van ‘n ander koper. Lewerings streng toepas. 10 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

SUIDWES GRAAN 11Apr | Mei ‘20 Kontak jou naaste Graanverkryger vir markinligting, advies en navrae: Arno Fouche 079 907 9714 Leeudoringstad | Amalia | Hallatshope Schweizer Reneke | Migdol | Kameel Andries van der Walt 083 325 1517 Wolmaransstad | Makwassie | Kingswood Bamboesspruit | Strydpoort Koos van Rensburg 082 885 9667 Wesselsbron | Bultfontein | Hoopstad Poppieland | Misgunst | Kruising | Zesto Bothaville | Losdoorns | Allanridge | Tierfontein Adriaan Jooste 071 670 8419 Christiana | Bloemhof Hertzogville | Helpman www.suidwes.co.za

ARTIKELS word maandeliks gefaktureer en is binne 14 [email protected]. Die aanvraagvorm Opbergingskoste word hierna teen die dae ná fakturering of met vervreemding van is beskikbaar by dieselfde e-posadres. nuwe rekeningnommer gehef ooreenkom- die graan betaalbaar. Die dagtarief opberg- Uitlaai-instruksies sal binne 48 uur ná stig die toepaslike tariefkeuse. ingskoste word beperk tot ‘n maksimum ontvangs van die aanvraagvorm uitgereik (sogenaamde plafonbedrag). Die vaste word. Voorraadoorplasings tussen die dagtarief- seisoenstariefopsie is ook vir oordragvoor- en vaste seisoenstariefopsies raad beskikbaar. Die keuse om oordragvoor- Hantering- en opbergingskoste moet op datum raad na die vaste seisoenstariefopsie oor betaal wees alvorens uitlaai-instruksies Indien produsente hul graan- en olie- te dra, kan op enige stadium ná oordrag uitgereik kan word (dit sluit die koste in van sade-voorrade in opberging wil oorplaas vanaf die vorige seisoen uitgeoefen word. die tonne waarvoor die uitlaai-instruksie van die dagtariefopsie na die vaste seisoens- Die opgelope dagtariefopbergingskoste aangevra word). tariefopsie, moet die voorgeskrewe aan- en die seisoenstarief is betaalbaar met vraagvorm volledig voltooi en aangestuur oorplasing vanaf die dagtariefopsie na die Ná ontvangs van ’n uitlaai-instruksie- word na die volgende e-posadres: graan. vaste seisoenstariefopsie. nommer kan uitlaaireëlings getref word [email protected]. Die aanvraagvorm deur ’n versoek per e-pos te stuur aan is beskikbaar by dieselfde e-posadres. Verkoop van graan en oliesade aan [email protected]. Suidwes Landbou (Africum Commodities) Aansoeke om uitlaai-tydgleuwe in ’n Dagtariefvoorraad kan op enige stadium Africum Commodities het in 2018 ‘n Sam- bepaalde week moet teen 14h00 op die van die seisoen oorgeplaas word na die breelooreenkoms in werking gestel wat die voorafgaande Donderdag reeds ingedien vaste seisoenstarief. Alle hantering- en bepalings van aankope van graan en olie- wees om in aanmerking geneem te word opbergingskoste vanaf die datum van lewer- sade by produsente hanteer. Geen aankope vir die toekenning van uitlaai-tydgleuwe. ing tot en met die datum van oordrag na sal geskied sonder dat hierdie ooreenkoms Eienaars van graan en oliesade sal per die vaste seisoenstarief is betaalbaar met deur die produsent geteken is nie. e-pos in kennis gestel word van die die oordrag. Geen oordrag sal plaasvind tydgleuwe wat aan hulle toegeken is. indien die hantering- en opbergingskoste Indien ’n produsent aankoopkontrak met Die besonderhede van vragmotors moet nie op datum betaal is nie. Africum Commodities gesluit het, sal die soggens voordat vragte gelaai kan word graan wat deur die loop van ’n dag gelewer na dieselfde e-posadres gestuur word. Voorraadbevestiging word of wat reeds teen ’n opbergingskon- Voorraadbevestiging word weekliks op trak van die produsent gelewer is, teen Uitreik van SAFEX- en Suidwes-silosert- aanvraag vanaf rekeninghouers aangestuur die kontrak aangewend word sodra die ifikate sonder enige koste vir die kliënt. Admini- aankoopkontrak vir lewering beskikbaar is. Indien produsente SAFEX- en Suidwes- strasiefooie sal gehef word vir enige silosertifikate vir graan- en oliesade-voor- addisionele bevestigings wat op aanvraag Fasiliteringskontrak rade in opberging wil bekom, moet die gestuur word. Hierdie versoeke kan gerig Produsente kan produkte vir ‘n ander graan- voorgeskrewe aanvraagvorm volledig word aan [email protected]. koper as Africum Commodities lewer by voltooi en aangestuur word na die volgende wyse van ‘n fasiliteringskontrak, indien die e-posadres: [email protected]. Sif-, droog- en uitsakkoste betrokke koper vooraf ‘n fasiliteringskon- Die aanvraagvorm is beskikbaar by die- Die fooie vir sif- en drogingsdienste word trak met Suidwes Landbou in plek gestel selfde e-posadres. gehef met die lewering van graan en olie- het. Indien ‘n koper van hierdie diens sade, terwyl die fooie vir uitsakkoste gehef gebruik wil maak, moet reëlings vooraf Hantering- en opbergingskoste moet op word met versending. Hierdie kostes is getref word met Melanie van der Linde datum betaal wees alvorens SAFEX- en binne 72 uur vanaf faktuurdatum betaal- (by [email protected] of 018 581 silosertifikate uitgereik kan word (dit baar. Navrae kan gerig word aan graan. 1155) of Elsa Janse van Rensburg (by sluit die koste in van die tonne waarvoor [email protected] en/of die betrokke [email protected] of 018 581 1151). die sertifikaat aangevra word). Die depotbestuurder. toepaslike sertifikaat- en ESC-kostes is Meelvoorraad vooruitbetaalbaar. Voorraadruilings en -oorplasings tussen Witmielies kan gereserveer word as depots meelvoorraad en onttrek word as meel. Geen silosertifikate sal vir ‘n vaste Versoeke vir voorraadruilings en -oor- Wanneer meelvoorraad van een seisoen seisoenstarief uitgereik word nie. Suidwes plasings tussen Suidwes Landbou se na ‘n daaropvolgende seisoen oorgedra Landbou se vaste seisoenstarief is nie oor- depots kan gerig word aan graan.admin@ word, sal opbergingskoste teen die dag- draagbaar van een eienaar na ‘n ander nie. suidwes.co.za. Hoewel Suidwes Landbou tarief vir die seisoen waarvandaan die sulke versoeke gunstig sal oorweeg, is die voorraad oorgedra word, gehef word en Voorraadoorplasing tussen rekening- uitvoer van hierdie versoeke onderhewig die koste is binne 14 dae ná fakturering nommers aan die beskikbaarheid van voorrade by betaalbaar (waarna dit as agterstallige Indien produsente hul graan- en olie- die betrokke depots en kan die ruiling of skuld hanteer sal word). sade-voorrade in opberging wil oordra van oorplaas van voorrade tussen depots nie een rekeningnommer na ‘n ander, moet gewaarborg word nie. ‘n Administrasiefooi Wanneer meelvoorraad na ‘n opbergings- die voorgeskrewe aanvraagvorm volledig en ‘n moontlike differensiaal- en/of kwaliteits- rekening teruggeplaas word, sal die hante- voltooi en aangestuur word na die volgende aanpassing sal van toepassing wees. ring- en opbergingskoste teen die dagtarief e-posadres: [email protected]. gehef word en die koste is binne 14 dae ná Die aanvraagvorm is beskikbaar by dieselfde Rekening- en administratiewe navrae fakturering of met vervreemding gedurende e-posadres. Rekening- en administratiewe navrae kan hierdie grasietydperk betaalbaar. gerig word aan die volgende persone: Hantering- en opbergingskoste moet op Uitreik van uitlaai-instruksies datum betaal wees alvorens voorraad- • Suidwes Landbou: Elsa Janse van Rensburg Indien eienaars van graan- en oliesade- oorplasings gedoen kan word (dit sluit (by [email protected] of 018 581 1151). voorrade van die voorraad in opberging die koste in van die tonne wat oorgeplaas wil uitlaai, moet die voorgeskrewe aan- moet word). Die toepaslike administra- • Africum Commodities: Annerie van der vraagvorm volledig voltooi en aangestuur siefooi is vooruitbetaalbaar. Westhuizen (by [email protected] word na die volgende e-posadres: graan. of 018 581 1266). 12 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

Saam boer ons vir die toekoms™ VOORSTE AGRONOMIES OPBRENGS- STERK POTENSIAAL VOLLEDIGE BASTERREEKS GEÏNSPIREER DEUR DIE NATUUR, GEDRYF DEUR WETENSKAP WITMIELIEBASTERS MET UITSTEKENDE OPBRENGSPOTENSIAAL Pannar se witmieliepakket is wyd aangepas en lewer stabiele topprestasie oor verskillende omgewings en seisoene. Dié witbasters is die sleutel om die wisselvalligheid in produksie en winsgewendheid te beperk, terwyl die kundige advies van ons verkoopspan, verseker dat jy die maksimum opbrengs uit elke sak behaal. www.suidwes.co.za ®, TM, SM Trademarks and service marks of Dow AgroSciences, DuPont or Pioneer, and their afliated companies or their respective owners. © 2020 Pannar Seed (Pty) Ltd. 2020/WMAIZE/A/01 13Apr | Mei ‘20

ARTIKELS SILODIENSTARIEWE VIR DIE 2020/2021-LEWERINGSEISOEN Die silodienstariewe van Suidwes Landbou vir die 2020/2021-leweringseisoen is onlangs deur die Direksie goedgekeur en word hiermee aan Ons Eie se lesers bekend- gestel. Alle tariewe sluit BTW uit. Hantering en opberging Tabel 3: Drogingstarief DROGINGSTARIEF (R/ton) Die hantering- en opbergingstariewe vir graan en oliesade PERSENTASIE AFDROGING (%) 60,00 verskyn in Tabel 1 en Tabel 2. Hanteringstariewe is van 0,5 80,00 toepassing op alle nuwe seisoen graanlewerings, terwyl 1,0 100,00 opbergingstariewe van toepassing is op alle nuwe seisoen 1,5 115,00 graanlewerings sowel as op oordragvoorraad vanaf die vorige 2,0 135,00 seisoen. Die dagtarief-opbergingstarief is die verstek-opsie 2,5 145,00 met lewering en met oordrag vanaf ’n vorige seisoen. Dit is 3,0 155,00 van toepassing vir opberging vir die tydperk vanaf lewering of 3,5 165,00 oordrag totdat ‘n plafon bereik is, of tot wanneer die voorraad 4,0 175,00 vervreem word. 4,5 180,00 5,0 Tabel 1: Hantering- en dagtarief-opbergingstariewe PRODUK HANTERING DAGTARIEF-OPBERGING (R/ton) TARIEF PLAFON (R/ton/dag) (Dae) Mielies 45,00 0,90 135 Sonneblom 45,00 1,80 135 Sojabone 45,00 1,00 135 Graansorghum 45,00 1,10 135 Koring 65,00 1,10 135 ‘n Vaste seisoenstarief is beskikbaar en kan op enige stadium Verwydering van vreemde materiaal (sif) ná lewering of oordrag vanaf ’n vorige seisoen gekies word. Die tariewe vir die verwydering van vreemde materiaal in graan Die vaste seisoenstarief is betaalbaar wanneer hierdie keuse en oliesade verskyn in Tabel 4. In die geval van produkte wat uitgeoefen word. Die vaste seisoenstarief is nie op siloserti- meer as een keer gesif moet word omdat daar baie vreemde fikate van toepassing nie en is ook nie van een klant na ‘n materiaal teenwoordig is, sal die betrokke tarief met elke sifaksie volgende oordraagbaar nie. van toepassing wees. Tabel 2: Vaste seisoenstariewe vir opberging Tabel 4: Tariewe vir die verwydering van vreemde materiaal (Siftariewe) PRODUK OPBERGING (R/ton) PRODUK SIFTARIEF (R/ton) Mielies (0 tot 49 999 ton) * 110,00 Mielies 50,00 Mielies (50 000 tot 99 999 ton) * 100,00 Sonneblom 95,00 Mielies (100 000 tot 149 999 ton) * 90,00 Sojabone, graansorghum en koring 50,00 Mielies (150 000 ton en meer) * 80,00 In die geval waar daar meer as die toegelate hoeveelheid giftige sade in die produk teenwoordig is en die produk weens Sonneblom 210,00 oesdruk of die afwesigheid van ‘n sifinstallasie nie gesif kan word nie, word bostaande siftarief in veelvoude gebaseer op Sojabone 110,00 die aantal giftige sade per 10 kilogram van die monster gehef. Graansorghum 145,00 Koring 125,00 Tabel 5: Glyskaal vir die verwydering van giftige sade AANTAL GIFTIGE SADE AANTAL KERE GESIT PER 10 KILOGRAM * Die glyskale by mielies funksioneer afsonderlik, met ander woorde die tarief vir die vorige hoeveelheidskategorie word nie 11 tot 25 sade 1 keer geraak indien die totale tonne vir ‘n kliënt tot gevolg het dat vir ‘n laer tarief in ‘n volgende kategorie gekwalifiseer word nie 26 tot 50 sade 2 keer Droging 51 tot 100 sade 3 keer Die drogingstarief vir alle graan en oliesade verskyn in Tabel 3. Indien toegewings gemaak word met betrekking tot die hef van 101 tot 200 sade 4 keer drogingskoste vir nat graan, geld die toepaslike tarief vir graan en oliesade wat natter as die spesifieke afsnypunt is. 201 tot 300 sade 5 keer Meer as 300 sade 6 keer 14 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Massameter/wegings Gradering Die massametertariewe verskyn in Tabel 6. Hierdie tariewe is Die graderingstariewe vir graan en oliesade verskyn in Tabel 9. van toepassing op alle wegings wat gedoen word op produkte Hierdie tariewe is slegs van toepassing op graan en oliesade wat en items wat nie by die spesifieke depot gelewer word nie. nie by die spesifieke depot gelewer word nie. Suidwes aanvaar geen verantwoordelikheid vir die graderingsresultaat nadat die Tabel 6: Massametertariewe TARIEF (R/weging) vrag wat gegradeer is, Suidwes se perseel verlaat het nie. Geen BRUTO MASSA GEWEEG 70,00 fooie word gehef vir graanmonsters wat aangebied word vir 0 tot 4 999 kg 95,00 vooraf evaluering nie, mits die klant se graan en oliesade uitein- 5 000 tot 19 999 kg 150,00 delik wel by die spesifieke Suidwes-depot gelewer word. 20 000 tot 44 999 kg 220,00 45 000 kg en meer Tabel 9: Graderingstariewe GRADERINGSTARIEF (R/vrag) PRODUK Mielies 250,00 Uitsak van graan en oliesade Sonneblom 250,00 Die tariewe vir die uitsak van graan en oliesade verskyn in Tabel 7. Die koste van sakke is addisioneel tot hierdie tariewe. Sojabone en graansorghum 250,00 Koring 500,00 Tabel 7: Uitsaktariewe UITSAKTARIEF (R/ton) Administratiewe dienste PRODUK 130,00 Die tariewe vir administratiewe dienste verskyn in Tabel 10. In Mielies die geval van die uitreik van elektroniese silosertifikate geld die voorgeskrewe tariewe van ESC. Die tarief vir die oordrag van Sonneblom 230,00 graanvoorraad geld vir alle oordragte van een klant of lidnommer na ‘n ander. Dit geld dus ook vir oordragte tussen verskillende Sojabone, graansorghum en koring 130,00 voorraadrekenings van dieselfde klant of klantgroepering. Stapeling van sakke Tabel 10: Tariewe vir administratiewe dienste Die tariewe vir die stapeling van sakke verskyn in Tabel 8. Hierdie koste is addisioneel tot die uitsaktarief. DIENS TARIEF (R/ton) Uitreik van silosertifikate 4,50 Tabel 8: Tarief vir die stapeling van sakke Fasilitering van ontvangste namens 5,00 ander partye PRODUK STAPELINGSTARIEF (R/ton) Mielies 65,00 Instruksiewysigings 4,00 (maksimum van R750 per wysiging) Sonneblom 115,00 Oordrag van graanvoorraad 4,00 (maksimum van R3 500 per oordrag) Sojabone, graansorghum en koring 65,00 Bostaande tariewe is onderhewig aan verandering indien mark- omstandighede sou verander. www.suidwes.co.za 15Apr | Mei ‘20

PRODUKNUUS Drywers vir suksesvolle Wat gebeur in die praktyk? oorwintering Molatek evalueer sy produkte binne produksiestelsels om seker te maak dit voldoen aan verwagtinge in die praktyk. Die deur Johan Mouton: Molatek tegnies R&D evaluasie van Dryveld 46 proteïenaanvulling tydens die winter van 2013, het goeie data gegenereer om die aanvulling vir Herkouerdiere is ruvoerbenutters en moet ooreenkomstig verskillende toestande te illustreer. bestuur word. Die vertrekpunt vir suksesvolle oorwintering is gesetel daarin dat die produksiestelsel en die hulpbron- Scenario 1. Koeie in kalf op winterveld aanbod in fase met mekaar moet wees. Produsente met slegs In hierdie scenario is lakterende koeie op veld oorwinter met hooi natuurlike weiding het beperkte opsies. Waar oesreste egter gedurende laat winter. Figuur 3 toon die kudde se lekinnames beskikbaar is, raak die opsies heelwat meer. Met die uitgangspunt wat by 480 gram proteïen per dag begin en stabiliseer rondom van rumendiere as ruvoerbenutters fokus hierdie artikel op die 380 gram per dag. Diere was moontlik southonger tydens die effek van droëmateriaal op die kuddeprestasie vir oorwintering. begin. Die daling in inname gedurende September is weens die veld wat begin bot het. Weens die redes rondom droë materiaal Anatomie van winterveld kwaliteit soos bespreek en dat die produksie nie in fase is met Figuur 1 gee ’n aanduiding van die proteïenaanbod van natuur- die hulpbron nie is die volgende waarnemings gemaak: like weiding in ’n snymonster, teenoor wat skape se vermoë is om te selekteer uit dieselfde veld (data verkry uit Phd verhan- • Kondisiepunt val met 0.6 gedurende winter deling, Kirkman, 1998). • Koeimassa neem 16% af oor winterperiode Dit is duidelik dat diere ’n seleksievermoë het om die spesies met hoë voedingswaarde uit te selekteer. Gedurende die winter • Proteïeninname baie hoog met gepaardgaande koste is hierdie eienskap veral van belang waar diere die vermoë openbaar om tot soveel as 9% proteïen uit die veld te selekteer Uit ’n navorsingsoogpunt is die scenario geskep om waardes wat slegs 5% proteïen ontleed met ’n snymonster. Dit is op veld aan die praktyk te koppel. Net ’n proteïenlek is onvoldoende wat gedurende die somer gespaar is en diere die geleentheid vir hierdie produksieklas diere en ’n produksielek met goeie bied om te selekteer. kwaliteit hooi word aanbeveel. Figuur 3: Proteïeninname van lakterende koeie op winterveld Figuur 1: Diere se vermoë om kwaliteit te selekteer Namate droëmateriaal se smaaklikheid afneem sal diere minder Scenario 2. Koeie in kalf op winterveld / oesreste daarvan benut. Raaigrashooi se inname kan so hoog as 3% In hierdie scenario het koeie laat herfs gekalf op veld en is daarna van liggaamsmassa wees met mieliestronke so laag as 1.4%. oorgeskuif na oesreste. Figuur 4 toon die effek van droëmateriaal Met lae droëmateriaal inname van swak kwaliteit word daar kwaliteit op lekinname met ’n skerp styging van tot 650 gram nie aan diere se onderhoudsbehoeftes voldoen nie. Aanvulling proteïen per dag toe veld uitgevreet begin raak. Hierna volg ’n speel wel ’n rol om die probleem op te los maar soos Figuur 2 drastiese val in lekinname op vars gestroopte oesreste waarvan toon, het 1.5 kg produksielek nie ’n proteïentekort kon ophef die kwaliteit goed is met ’n stabilisering van proteïen inname op swak veld nie terwyl daar ’n surplus proteïen op goeie veld tussen 250 – 280 gram per dag, wat normaal is vir diere onder was. Met veldbenuttingsmodelle waar veld intens benut word hierdie omstandighede. Die volgende waarnemings is gemaak: en diere minder keuse tot seleksie het, is dit wel so dat diere op “jonger” weiding oorwinter waarvan die kwaliteit beter is. Die • Kondisiepunt neem toe met 0.1 gedurende winter diere se totale dieetkwaliteit sal egter swakker wees wat sal • Koeimassa neem toe met 0.4% oor winterperiode aanleiding gee tot verhoogde aanvullingsbehoefte. • Proteïeninname binne norme • Sterk gesonde kalwers met koste effektiewe aanvulling Figuur 2: Proteïenbalans van goeie vs. swak veld • Proteïenaanvulling noodsaaklik op oesreste, maar voldoende Figuur 4: Proteïeninname van lakterende koeie op winterveld / oesreste 16 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

PRODUKNUUS Mis Diere se mis gee ’n baie goeie aanduiding van rumengesond- heid. Ureumbevattende winterlekke is noodsaaklik om mikrobe werking te laat geskied en droë materiaal inname te stimuleer. Indien mis droog en bolvormig is dui dit op onvoldoende mikrobe aktiwiteit en ’n proteïentekort. Figuur 5 toon mis van diere op winterveld waarvan proteïen inname voldoende is met genoegsame droë materiaal inname. Figuur 5: Ideale mis op winterveld. Samevatting ELOFTEONS BAAN JOU Suksesvolle oorwintering is dus nie net afhanklik van ’n uppe marketing A25755 proteïenlek nie, maar bestaan uit ’n paar elemente: • Voldoende droë materiaal van geredelike kwaliteit vir die hele winter • Produksiestelsel en hulpbronaanbod moet mekaar komplimenteer • Proteïenaanvulling (Dryveld 46 / Proteïenlek 40) is noodsaaklik met energie addisioneel na gelang van ruvoerbron gedurende die laat winter PRESTASIE IS AAN DIE ORDE VAN DIE DAG SAMEWERKING MAAK DIT MOONTLIK. Die keuses wat jy maak het ’n invloed op die prestasie van jou diere en uiteindelik die sukses van jou onderneming. MOLATEK is soveel meer as wetenskaplik geformuleerde veevoer. MOLATEK is deel van jou wêreld. Ons kundigheid gee ons die voorsprong sodat jy met selfvertroue op ons nommer kan druk. Wanneer dit kom by die groei, gesondheid en kondisie van jou diere, lei samewerking tot prestasie. Kontak jou tegniese adviseur vir al jou voer- en voedingsvereistes. Samewerking lei tot prestasie RCL FOODS: www.rclfoods.com MOLATEK: +27(0)13 791-1036 | www.molatek.co.za | [email protected]

ARTIKELS Grondbiologie is deurslaggewend in bewaringsboerdery deur Owen Rhode, LNR Graangewasse, mikorisaswamme (AM), kortweg bekend as ploeg kan die grond wel goed deurlug word Potchefstroom mikorisa. Mikorisa het die vermoë om wor- wat dan porositeit beïnvloed. Die porieë wat telhaarselle binne te dring sonder om ’n plant deur grondorganismes veroorsaak word, word Wanneer boere oor landbougrond praat, te beskadig deur van ’n netwerk swamdrade egter so vernietig en daarmee saam verander is van die eerste gedagtes wat by hulle gebruik te maak. Die simbiotiese verhouding die grond se waterhouvermoë en vermoë om opkom gewoonlik gewasopbrengste tussen plant en grondmikrobes maak dit voedingstowwe uit te ruil. In die geval van mini- en hoe produktief die grond is. moontlik dat water en voedingstowwe soos mum grondversteuring of geen ploeg, word fosfaat, kalsium, sink en koper vir fotosintetiese grondversteuring verminder, organiese mate- Produktiwiteit van grond is direk van grondge- koolstofbevattende produkte uitgeruil word. riaal neem toe en die grondstruktuur verbeter halte afhanklik, wat weer op sy beurt bepaal wat beide bydrae tot verhoogde waterretensie. word deur die chemiese, fisiese en biologiese Sommige gewasse soos bone, mielies en son- aspekte van die grond. Die chemiese en neblom is hoogs afhanklik van mikorisa vanweë Grondtemperatuur word ook op die manier fisiese eienskappe van die grond word hul relatiewe beperkte wortelstelsels en/of beter gebuffer. Onder minimum bewerking hoofsaaklik bepaal deur die verwering van min wortelhare. Ander gewasse soos koring word plantreste veral deur swamme wat moedergesteentes, omgewingsfaktore en die is minder afhanklik en kan vir voedingstowwe stikstof in hul swamdrade opgaar, afgebreek. minerale wat so vrygestel word. kompeteer. Tydens droogtes kan albei groepe Behalwe vir myte en ander organismes wat se afhanklikheid van mikorisa egter toeneem. swamme verorber om van die stikstof in die Biologies, huisves grond ook ‘n dinamiese Daar is ook gevind dat kolonisasie van mikorisa hande te kry, word die res van die stikstof in lewende ekostelsel wat deels die gehalte daarvan by sekere gewasse ’n afname in die vatbaarheid die grond vrygestel. Die resultaat van so ‘n bepaal en dikwels uit die oog verloor word. Hierdie vir wortelsiektes toon. Verder stabiliseer die minimum bewerking is ’n biologiese aktiewe lewende komponent bestaan uit plantwortels, mikorisa ook die grond deur ’n proteïen, gloma- grond met ’n meer diverse biologiese same- bakterieë, swamme, alge, protosoë, myte, nema- lien, af te skei, wat die mikrobes teen moontlike stelling, ’n beter vermoë om voedingstowwe uit todes, wurms, miere en vele meer. Baie van hierdie uitdroging beskerm. So ’n vennootskap tussen te ruil en sodoende voedingstowwe op ’n meer organismes weet ons weinig van maar ons weet plante en mikrobes dien as goeie maatstaf vir geleidelike wyse vry te stel. wel dat die mikrobes (bakterieë, swamme, alge die potensiaal om risosfeerprosesse te gebruik en protosoë) in die grond ’n integrale rol speel in om grondgehalte te verbeter. Wisselbou die kritiese en komplekse prosesse wat tot pro- Bewaringsboerdery bevoordeel verder duktiwiteit van gewasse bydra en lei tot die unieke Spesifieke wisselwerking tussen mikro-orga- produksie in gevalle waar wisselbou in same- grondeienskappe eie aan elke grondtipe. nismes en plantwortels is dus belangrik om werking met geenbewerking toegepas word. gewasproduksie te verbeter deur die binding Afwisseling van graangewasse met oliesade- In onversteurde grond is biologiese aktiwiteit van stikstof (soos peulplante), verbetering in gewasse soos droëbone of sojabone verhoog die hoogste in die boonste 30cm. Dit staan die opname van voedingstowwe (soos miko- die beskikbaarheid van stikstof vir die graange- ook bekend as die wortelsone of risosfeer en is risa) en die produksie van planthormone en/of was. Die stikstof wat deur peulplante vasgelê die direkte kontaksone tussen die plantwortels beskerming teen peste en siektes. Mikrobiese word, word direk vanaf die atmosfeer verkry en gronddeeltjies. Hierdie sone word verder lewe word egter meeste deur organiese koolstof en deur bakterieë gebind wat met peulplante gekenmerk deur die teenwoordigheid van en grondvog verander. Nat en droë siklusse geassosieer word. Die stikstofoordragingseffek energieryke verbindings (suikers, aminosure kan mikrobevolkings drasties verander. Op die in die grond kan dus vir jare voortduur. en organiese sure) en fotosintetiese produkte Hoëveld het die koolstofinhoud in bogrond die wat vanuit die plantwortels vrygestel word. afgelope tagtig jaar dramaties afgeneem. In die geval van peulgewasse is twee simbionte Elke plantspesie of gewas het sy eie unieke nodig, naamlik die stikstofbindende bakterie samestelling van verbindings wat bepaal word Boerderypraktyke Rhizobium, asook mikorisa wat die nodige fos- deur die spesifieke grondchemie en -fisika. Uit die oogpunt van volhoubare boerderyprak- fate vir doeltreffende stikstofbinding verskaf. Gesamentlik, bepaal hierdie verbindings en tyke is bewaringsboerdery deesdae hoog op die grondchemie en fisika die mikrobiese die prioriteitslys van boere wat meer van sulke Monokultuurverbouing trek die mikrobiese gemeenskap van ’n bepaalde risosfeer. stelsels wil weet. Soos met enige landboustel- samestelling in gronde skeef deur die ves- sel word die mikrobiese lewe in grond egter tiging van dieselfde groep mikrobes jaar na Organiese materiaal is essensieel vir die vorming dramaties deur al drie kernbeginsels van jaar. So ’n situasie ontwikkel dan ’n teelaarde van vrugbare gronde omdat dit mikrobiese bewaringsboerdery beïnvloed, naamlik minimum vir peste en siektes. Wat nodig is, is ’n diverse lewe begunstig, voordelige mikro-organismes grondversteuring, wisselbou en vestiging van ’n mikrobevolking. Groter biodiversiteit beteken aantrek en patogene weghou. Die vertering van dekgewas, beïnvloed. dat landbougronde meer veelsydig en siekte- organiese materiaal deur grondmikrobes vang weerstandbiedend is. noodsaaklike elemente soos stikstof, fosfaat en Mikrobiese lewe kan ook drasties deur boerdery- kalium in die bogrond (0-30cm) vas sodat dit metodes soos ploeg, besproeiing en kunsmisin- Dekgewasse deur plante gebruik kan word. Groeiende plante setteveranderwordenhetdus’ndirekteuitwerking Die vestiging van ’n geskikte dekgewas en dié vereis ’n konstante omset van voedingstowwe. op gewasproduksie. Om goeie gewasopbrengste se reste of stoppels kan die groei van ander Soos wat grondmikrobe bevolkings groei, word te realiseer moet grondproduktiwiteit in stand ge- gewasse direk of indirek beïnvloed as gevolg voedingstowwe uit die grond opgeneem en weer hou word deur kunsmis optimaal toe te dien en die van die byprodukte van mikrobiese afbraak. as minerale wat deur plante gebruik kan word, regte bewerkingsmetodes toe te pas tot voordeel Dekgewasse voorsien ook organiese mate- vrygestel. Dus kan mikrobes effektief as tydelike van die mikrobiese komponent van ons gronde. riaal wat die vestiging van voordelige grond- stoorplek vir plantvoedingstowwe beskou word. Indien laasgenoemde praktyke nie korrek toege- mikrobes bevoordeel en ’n antagonistiese pas word nie kan dit veroorsaak dat ‘n produsent uitwerking op siektewekkende organismes Sommige van hierdie mikrobes dien ook onnodige kostes aangaan wat in situasies waar het. Dekgewasse soos sonneblomme en spesifieke doele in die grond tot voordeel van die winsmarge baie klein is, van deurslaggewende hawer sal mikorisabevolkings laat toeneem. die plant. ’n Bekende voorbeeld hiervan is die belang vir die boer is. Voordele wat die mikrobes Die wortelafskeidings tree op as natuurlike simbiotiese grondbakterie, Rhizobium, wat bied kan ook deur foutiewe praktyke uit gekansel- onkruiddoders om onkruid te beheer. peulgewasse se wortels infekteer en atmosfe- leer word of die produsent kan oor bemes, wat dan riese stikstof bind. Indien die plant afsterf, word ook ‘n invloed sal hê op die produksiepotensiaal. Bewaringsboerdery is daarop gemik om die gebonde stikstof vrygestel en aan ander grondmikrobes te bevorder, koolstof in die plante beskikbaargestel. Minimum grondversteuring grond te laat toeneem, grondstruktuur te her- Konvensionele bewerkingsmetodes soos stel en voedingstowwe doeltreffender te stoor Nog ’n belangrike simbiotiese vennootskap byvoorbeeld die ploeg van ‘n land, verander en aan gewasse te verskaf. Kortom, dit moet bestaan tussen plantwortels en arbiskulêre die mikrobiese aktiwiteit in die grond. Deur te grond se produktiwiteit of gehalte verbeter. 18 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

SUIDWES HANDEL BIED HANDEL & MEDEDINGENDE PRYSE AAN! MEGANISASIE Besoek of kontak u naaste Handelstak vir noodsaaklike produkte en dienste. GELDIG TOT 31 MEI 2020 VEEMEDISYNE TROETELDIER-KOS SUPREME PET ELITE MONTEGO CLASSIC ROAST BEEF 8KG CHICKEN 3KG R115.00 R125.00 BTW in BTW in SUPREME PET ELITE ROAST BEEF 25KG R315.00 BTW in MONTEGO WUMA OPTIMIZOR ADULT 40KG PREMIUM ADULT 20KG R615.00 R345.00 BTW in BTW in COMPLEX A&E SUPAVAX DELETE ALL CATTLE 500ML 100ML POUR-ON 20L R715.00 R375.00 R2,850.00 BTW uit BTW uit BTW uit R822.25 BTW in R3,277.50 BTW in R431.25 BTW in PARACIDE 10L MULTIMIN+SE+CU ONE SHOT ULTRA 7 +CR CATTLE 500ML 10 DOSE R3,300.00 R1,700.00 R215.00 BTW uit R3,795.00 BTW in BTW uit BTW uit R1,955.00 BTW in R247.25 BTW in VEEVOERE BESKIKBAAR TEEN MOLATEK: MEDEDINGENDE PRYSE! DRYVELD 46 50KG FOSBLOCK 25KG FOSLICK 50KG VOERMOL: PHOSPHATE BLOCK 25KG PROTEIN BLOCK 25KG www.suidwes.co.za 19Apr | Mei ‘20

ARTIKELS Troef Hoë haarwurminfestasie: Die navorsingsdoelwit was om die bloed- haarwurms • 1 000 tot 10 000 volwasse wurms lei tot verlies te voorkom sodra die larwes begin met nuwe voed en verder te voorkom dat die larwes entstof bloedarmoede, verswakking en tipiese ontwikkel tot volwasse wurms wat eiers kwakkeelsindroom; groot aantal skape produseer. Die navorsingsuitdaging was deur Dr Danie Odendaal (Veeartsnetwerk) kan vrek as hulle nie betyds behandel dus baie eenvoudig: word nie. Die ontwikkeling van ’n entstof teen • Voorkom bloedverlies wat deurlopend parasiete is seker een van die beste • 10 000 wurms suip tot 500ml bloed per veroorsaak word deur larwes en vol- voorbeelde waar vernuwende denke dag. Bloedarmoede kan binne twee weke wasse wurms; aanleiding gegee het tot ’n unieke oplos- ontwikkel, omdat die skaap net nie vinnig sing vir ’n dieregesondheidsprobleem. genoeg nuwe bloed kan vorm nie. • en Haarwurms kan met reg beskryf word as Uiters hoë infestasie: • voorkom die produsering van ‘n groot die stil sluipmoordenaar wat die parasitiese • 10 000 of meer volwasse wurms lei tot aantal eiers, wat weer aanleiding gee tot oorsaak is van die meeste skaapvrektes ‘n hoë besmetting van die weiding. in Suid-Afrika. Maar, dan kan skaap- en ernstige bloedarmoede en skielike dood. bokboere met reg vra hoekom dit dan die Die enigste manier om dit te bewerkstellig, geval is terwyl ‘n magdom wurmdoders op • 20 000 wurms suip tot 1 liter bloed per dag. was om die ontwikkeling van ‘n entstof die mark beskikbaar is. teen die wurms te ondersoek wat dwars- • Bloedarmoede kan binne een week deur die nat seisoen doeltreffend is. Eerstens, moet mens die ongelooflik ontstaan. vinnige ontwikkeling van hierdie parasiet Navorsers het met die unieke gedagte na duidelik verstaan. As dit warm genoeg is, In die geval van ’n uiters hoë infestasie, vore gekom om die slymvliesselle van die broei die wurmeiers in die dier se mis uit. kan geen of baie min uiterlike siektetekens haarwurms se dermkanaal te oes, en dit Larwes in die infektiewe larfstadium van gesien word voordat die dier vrek. te gebruik om ’n entstof te maak. Dit is die parasiet is op die weiding teenwoor- sogenaamde verskuilde selle omdat die dig kort nadat die eerste goeie bui reën Waar is die beperking met behandeling? dier nooit daaraan blootgestel word nie geval het. Sodra die larwes saam met Die oorgrote meerderheid van die wurm- en omdat dit net in die ingewande van die die weiding deur die dier ingeneem word, middels het nie ’n wesenlike náwerking nie wurms voorkom. Dit beteken ook dat die volg ’n baie vinnige ontwikkelingsfase en maak basies net die wurms dood wat diere nooit immuniteit teen die selle kon in die dier se melkpens voordat die vol- in die dier teenwoordig is. So, binne ‘n dag verwerf nie. wasse wurms, vanaf net meer as twee of meer word die diere weer besmet met weke, begin om ’n baie groot aantal eiers haarwurmlarwes wat dadelik begin bloed Unieke werking van entstof per dag (5 000 – 10 000 eiers per wyfie suip en kan teen twee weke ná behandel- Toe die haarwurm se slymvliesselle as per dag) te produseer. ing wéér groot bloedverlies veroorsaak. ’n entstof in skape gespuit is, het dit ’n Hierdie kortwerkende middels is dus verworwe immuniteitsreaksie ontketen en Die gevolg is tweeledig: nie baie doeltreffend om bloedverlies te die dier se immuniteitstelsel het teenlig- • Onvolwasse en volwasse wurms suip voorkom nie, al word dit gereeld toegedien gaampies geproduseer teen (elke drie tot vier weke). onverpoos bloed en dit is hoekom hulle die wurm se slymvliesselle wat die derm- so vinnig kan ontwikkel. Daar is wel enkele middels wat langer- kanaal uitvoer. werkend is, maar hulle het weer die nadeel, • Hierdie goeie voeding veroorsaak dat net soos in die geval van kortwerkende Sodra haarwurmlarwes begin bloed suig wyfies groot hoeveelhede eiers per middels wat elke drie weke toegedien in ‘n dier wat ingeënt is, sal die teenlig- dag kan produseer, wat dan aanleiding word, dat hulle baie doeltreffend vir gaampies in die bloed bind aan die voering gee tot dramatiese besmetting van die wurmweerstand selekteer. Die konsep van die dermkanaal van die wurm en dit weiding met meer wurmeiers, wat weer van seleksie van wurmweerstand moet doeltreffend blokkeer sodat verteerde infektiewe larwes gaan word. weereens op ‘n eenvoudige manier ver- bloed in die dermkanaal nie deur die wurm staan word. opgeneem kan word nie. Die eindresultaat So word die lewensiklus menigmaal is dat die larwes vrek omdat hulle nie gedurende die nat seisoen herhaal totdat Slegs volwasse wyfiewurms wat die lang- voedingstowwe kan opneem om aan die ‘n baie groot wurmbevolking in een seisoen werkende behandeling of opeenvolgende lewe te bly nie. opgebou word. kortwerkende behandelings oorleef, sal eiers kan produseer wat aanleiding gee Die entstof verminder of verhoed dus Hoekom vrek skape so gou? tot die volgende generasie van wurm- beide bloedverlies en die wurms se As skape of bokke in ’n kamp wei met ’n larwes op die weiding. Hoe intensiewer oorlewing omdat eiers nie geproduseer hoë of baie hoë haarwurmlarfbesmetting, wurmmiddels gebruik word, hoe vinniger kan word nie. Omdat die werking op kan hulle vinnig vrek as die volgende som oorleef net die wurms wat nie vatbaar vir die dier se eie weerstand gebaseer is, in ag geneem word: die behandeling is nie. is daar ook baie min kans dat dit vir wurms kan selekteer wat weerstandig Hoe intensiewer met kleinvee geboer is vir hierdie effek. word, veral op besproeide aangeplante weiding, hoe vinniger word daar vir haar- Die gebruik van hierdie tegnologies wurmweerstand geselekteer totdat dit die gevorderde entstof genaamd Wirevax, enkele beperkende boerderyfaktor word. wat nou in Suid-Afrika beskikbaar is, is weliswaar nie so eenvoudig nie en sal net Nuwe denke en ’n unieke benadering doeltreffend toegepas kan word in goed Die Moredun Navorsingsinstituut in Skot- bestuurde kuddes waar veeboere bereid land is bekend vir hulle vernuwende denke is om nuwe tegnologie met ‘n nuwe bena- en unieke navorsing. Hulle het ’n navors- dering, toe te pas. ingsdoel gestel vir die ontwikkeling van ’n unieke aanslag tot haarwurmbeheer. 20 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za 21Apr | Mei ‘20

ARTIKELS DIE BELANGRIKHEID VAN WINTERGEWASVERSEKERING deur Francois Fourie: Suidwes Makelaars van ryp in groot dele van die Suidwes • Rypdekking moet saam met die oor- bedieningsgebied. Daar was veral groot spronklike dekking geneem word en sal Na afloop van ʼn uitsonderlike somer- verliese op koring gewees en ongelukkig nie na die tyd bygevoeg kan word op seisoen in die Suidwes bedienings- was baie produsente nie beskerm teen enige polisse nie. gebied, met goeie reën en die die risiko nie. belofte van goeie opbrengste, verskuif • Versekeraars vereis ook dat alle lande Suidwes Makelaars se fokus nou na die Dit is dus krities vir produsente om aangebied word vir dekking wanneer winterseisoen. versekering te ondersoek as ʼn opsie om daar na rypdekking gekyk word. hul inkomste te beskerm. Produsente Die winterseisoen bring sy eie uitdagings word aangeraai om met ʼn makelaar in • Skades moet gerapporteer word binne en daar is verskeie faktore wat in ag ge- gesprek te tree om die verskillende opsies drie dae van skade vir hael, brand, transito neem moet word. Die potensiaal vir goeie te ondersoek en om sodoende ʼn ingeligte en chemiese spuitskade. opbrengste in die winterseisoen op koring, besluit te maak. gars, hawer, kanola en rog is verseker op • Rypskade moet binne sewe dae van die kaarte, veral met die goeie onder-vog Belangrike punte om te onthou: skade gerapporteer word. wat daar op die lande tans is. • Tariewe word deur die versekeraar bepaal. • Dekking staak 31 Januarie in die Ooste Dit is dus baie belangrik om die potensiële Dus bied alle makelaars dieselfde tarief en op 20 Januarie in die Weste. inkomste te beskerm en bly versekering per distrik, per gewas. steeds een van die beste risiko ver- • Finale tariewe behoort eers in Junie skansingsmeganismes vir die meeste • Landkaarte en verdeling van lande is beskikbaar te wees, maar die beplanning produsente. uiters belangrik. kan solank geskied. Die produkte beskikbaar in die mark sal • Tree vroegtydig in gesprek met jou Dit is vir produsente belangrik om gewasse beskerm teen hael-, brand-, tran- makelaar sodat die inligting gereed is. vroegtydig met makelaars in kontak te sito-, chemiese spuit- en ryp skade. Dit sal jou in staat stel om spoedig die kom om die gesprekke te voer voordat korrekte dekking te bekom. daar met produksie begin word. Dit is Rypdekking is egter slegs beskikbaar net voordelig vir produsente om reeds op koring en gars teen ʼn addisionele • Dekking neem aanvangs sewe dae na vroegtydig die beplanning in plek te hê. premie, waar dit outomaties ingesluit is op die ondertekening van die polis. Dit kan Makelaars staan die produsent by met somergewasse se standaard hael-polis. gedoen word voor opkoms om seker te die besluitneming en verleen hulp met maak die gewasse word gedek, sodra dit die optrek van kaarte, verdeling van Die belangrikheid van rypdekking is grond breek. lande en selfs bystand as daar skades in die vorige winterseisoen benadruk was. Hierdie dienste is gratis en word met abnormaal hoë skades as gevolg • Kyk na vrystellingsopsies waar dit beskik- ingesluit by die finalisering van die polis. baar is, eerder as bybetalingsopsies. As die beplanning reg gedoen word, kan die produsent net die makelaar in kennis stel wanneer hy plant en sou daar iets moet verander op die oorspronklike beplanning. Sodra die dekkingsopsie gefinaliseer is, kan die polis in werking tree en die sewe dae wagperiode kan begin. Dus kan die gewasse dekking geniet van die oomblik wat dit grond breek. Francois Fourie is beskikbaar op 071 311 3295 of [email protected] vir enige navrae. Kantoor kan ook gekontak word op 018 468 8660 of besoek u naaste tak. 22 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

SUIDWES MEGANISASIE HANDEL & MEGANISASIE Ons Heelgoedere-bemarkers help graag met toerusting en implemente wat as essensiële produkte ‘n bydrae maak tot voedselsekerheid in Suid-Afrika. Kontak ons met enige telefoniese navrae asook plaasbesoeke. Lieb Jv Rensburg William Visser Riaan de Beer Hoofkantoor Wolmaransstad-omgewing Hoopstad-omgewing 082 824 0520 083 626 6479 083 421 1924 Hendrik van Zyl Fanus vd Berg Bothaville-omgewing Schweizer-Reneke- omgewing 082 388 0578 084 608 8754 Case IH JX 95 4WD R392,890.00 BTW uit KOOP 10 EN MEER, TAGEX PLUKKER- EN KRY DIT TEEN ‘N KOP-KETTING VERLAAGDE PRYS! R 572.99 BTW INGESLUIT Beskikbaar by u naaste Suidwes Meganisasie tak: Bothaville 056 515 1740 Christiana 053 441 2235 Hertzogville 053 421 9218 Wolmaransstad 018 596 1703 Migdol 053 965 0608 Stella 053 983 0194 Hoopstad 053 444 1419 Vryburg 053 927 4033 Wesselsbron 057 899 1386 Schweizer-Reneke 053 963 1316 Leeudoringstad 018 581 2006 Bloemhof 053 433 0274 www.suidwes.co.za 23Apr | Mei ‘20

PRODUKNUUS NEMTEK... Die Nemtek Elektriese omheinings Perde en troeteldiere ‘N PIONIER Energizer het ‘n opsporingfunksie, wat ‘n Nemtek se Perde-omheiningoplossings IN SY VELD alarm produseer wanneer die beskermde en produkte sal jou van gemoedsrus omtrek betree is of mee gepeuter is. Deur voorsien met die wete dat jou perde deur Nemtek ‘n elektriese omheining te gebruik, kan die veilig is van ongewenste diere en vry poging tot onderbreking van die beskermde is van besering as gevolg van geroeste Nemtek is ‘n toonaangewende ver- gebied uitgestel word om bykomende tyd doringdraad. Die kleure wat gebruik word skaffer van innoverende elektriese vir ‘n reaksiespan te gee om op die verbre- in Nemtek se perdereeks is hoog sigbaar omheiningsprodukte. Ons word king te reageer. vir perde en ander diere. Nemtek se sonk- wêreldwyd gerespekteer en gekies deur rag-aangedrewe troeteldieroplossing is baie regerings, plaaslike owerhede en Nemtek beskik oor uitgebreide verskeiden- ideaal vir die weghou van jou hond en kat nywerhede as die produk van keuse om heid van gehalte en innoverende sekuriteit uit jou tuin, blomme of vullisgebiede. Dit is hul infrastruktuur te beskerm. elektriese omheiningsprodukte wat werk baie maklik en vinnig om te installeer en om die veiligheid van jou huis te verseker. jou troeteldiere sal vinnig leer om nie naby Ons vervaardig en voorsien ‘n volle spek- Ekonomiese, betroubare en effektiewe die heining te gaan nie. trum van Energizers, omheiningsprodukte ontwerpe is ons fokus oor die afgelope vir toepassings in dierebeheer sowel as dertig jaar, en verseker uitsonderlike elek- Oplossings vir wild industriële, kommersiële en residensiële triese omheinings prestasie. Nemtek se produkte beskerm jou wild teen sekuriteitsomheinings. bedreigings soos stropers en ongewenste Nemtek se reeks bied innoverende oplos- roofdiere. Ons duursame en betroubare Ons reeks produkte is ontwerp en vervaardig sings vir baie tipes residensiële toepas- reeks elektriese omheiningsoplossings van top gehalte materiaal vir die Suid-Afri- sings met talle style wat beskikbaar is kan voldoen aan jou behoeftes maak nie kaanse mark. Nemtek het meer as 30 jaar sodat jy ‘n esteties, aangename ontwerp saak wat die grootte van die plaas is nie. ondervinding in die ontwerp en vervaardig- kan kies vir jou behoefte. ing van elektriese omheinings produkte Nemtek se elektriese omheiningstegnolo- en tegnologie en beskik oor die kennis en Dierebeheer en beskermingsoplossings gie sluit die monitering van die heining in, kundigheid om jou te voorsien van die beste Die gebruik van ‘n elektriese omheining wat beteken dat gereelde omheiningspa- oplossings om aan jou vereistes te voldoen. met ‘n hoë-spanning skok en fisiese trollies nie meer nodig is nie, dus spaar jy Ons beskerm dit wat vir jou belangrik is. versperring sal diere verhoed om uit ‘n kosbare tyd en geld. beheerde omgewing uit te beweeg. Wilde Die elektriese omheiningsprodukte wat diere en ongediertes se beweging kan ook Tradisionele elektriese Energizers vir die Nemtek ontwerp en vervaardig vir die beheer word deur hulle binne of buite ‘n beheer van diere het nie die omheinings landbou, perde en troeteldiermarkte bestaan beheerde gebied te hou en om hulle te skei gemoniteer nie, dus kon onderbrekings in uit ‘n omvattende reeks sekuriteits- en van ‘n ander groep diere. die omheining nie gerapporteer word deur dierebeheer Energizers wat ‘n volledige die energizer nie. Ons opsporingsfunksie reeks omheiningshardeware insluit. Elektriese omheining is meer bekostigbaar het ‘n integrale deel van die spel geword as die meeste konvensionele en tradisio- om die diere te beheer en te beskerm. Die Nemtek-reeks voorsien aan almal se nele omheinings om die beheer van diere Dit laat jou toe om die toestand van die omheiningsbehoeftes wat wissel vanaf toe te pas. Tydelike elektriese omheining vir heining op die Energizer te monitor sonder sekuriteit, kleinkampe, groot plase en diere is maklik verskuifbaar en kan vinnig om die heining gereeld te patrolleer. wilds reservate. opgerig word in kleiner areas om drukbe- weiding toe te pas. Die elektriese skok hou NEMTEK Bystanddiens en opleiding Nemtek hou nie net diere veilig nie, maar die diere weg van die heining en verminder Nemtek bied ondersteuning en advies vir bied ook sekuriteitsoplossings en kom- skade aan die omheining en diere. kliënte se sekuriteits- en plaasbehoeftes. munikasietegnieke om te voldoen aan jou Dit sluit ons kundige advies in oor die sekuriteitsbehoeftes en om diefstal van Nemtek kan oplossings verskaf vir die meeste ontwerp van u elektriese omheinings en diere te voorkom. plaas-tipe omheinings of dit vir beeste, skape keuse van hardeware en elektronika. of bokke is, vir enige plaasgrootte. Nemtek se verteenwoordigers is landswyd beskikbaar om jou op jou plaas te kom be- soek en vir jou die regte oplossing te kan gee. Al ons produkte is ook by jou naaste Suidwes handelstak beskikbaar. E-pos: [email protected]/[email protected] Kontak Persoon: Flip Grobler / Danny Gouws Telefoon: + 27 (0) 11 462 8283/4 Selfoon: 076 900 3129 / 072 568 6907 Residensiële sekuriteit oplossings Wanneer ‘n fisiese versperring soos ‘n muur of ‘n heining gekombineer is met ‘n elektriese heining sal die pogings om te infiltreer beperk word. Die elektriese omheining lewer ‘n hoëspanning skok wat nie dodelik is vir die indringer nie. 24 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

NUUS NAMPO datum toelaat. Graan SA sal die datum baie kleinsake-eienaars wat afhanklik is van 2020 teen die einde van Junie 2020 evalueer die inkomste-inspuiting wat moontlik gemaak uitgestel en hersien indien dit deur aangepaste word deur hierdie landbou-platform. regeringsregulasies benodig word. Die COVID-19-uitbraak is ‘n ongekende “Terwyl ons voorsorg tref en dinge op ‘n ander voorval, en die wêreldwye pandemie Graan SA is daartoe verbind om toepaslike manier doen, is ons doel om steeds ‘n het organisasies in ‘n kort tydperk op aksieplanne met betrekking tot die ontwik- gediversifiseerde landbouhandelskou aan talle maniere beïnvloed. Ons leef te midde keling van COVID-19 te implementeer. “Die te bied waarby ons getroue en jarelange van ‘n onbekende jaar, en dinge rondom gesondheid en veiligheid van besoekers, vennote, die plaaslike gemeenskappe en ons verander baie vinnig. uitstallers, personeel, borge en die hele die breër landbousektor in sy geheel, sal landbougemeenskap tydens die NAMPO baat. Terwyl ons aanpas by die impak Na die streng maatreëls wat deur die Oesdag is uiters belangrik, en ‘n gebeur- wat COVID-19 meebring, sal Graan SA Suid-Afrikaanse Presidensie ingestel is, tenis van hierdie omvang hou ‘n te groot toegewyd bly om risiko-ingeligte besluit- wat onder meer byeenkomste van meer risiko in om voort te gaan tydens die oor- neming toe te pas en alle belanghebbendes as 100 mense verbied, het Graan SA die spronklik vasgestelde datums. Gelei deur op hoogte te hou,” sê Dirk Strydom, bestuur- ontwikkelinge van COVID-19 deurlopend hierdie prioriteite en beste praktyke, was der van graanekonomie en -bemarking . gemonitor en onder leiding en aanbevel- die besluit om die geleentheid uit te stel ‘n ings van die Wêreldgesondheidsorgani- noodsaaklike besluit,” sê Jannie de Villiers, Graan SA sal voortgaan om aan te pas en sasie, die Presidensie van Suid-Afrika en uitvoerende hoof van Graan SA. hierdie situasie saam as ‘n span en meer die Departement van Gesondheid, die belangrik as ‘n gemeenskap te navigeer. moeilike besluit geneem om die 2020 Die NAMPO Oesdag het in 2019, 81 345 be- Ons besef dat dit vir almal ‘n uitdagende NAMPO Oesdag wat van 12-15 Mei 2020 soekers oor vier dae ontvang, met 775 uit- tyd is, en ons toewyding tot die veiligheid op NAMPO Park, net buite Bothaville sou stallers en ‘n rekord van 376 vliegtuie en 63 van die landbousektor bly uiters belangrik. plaasvind, uit te stel. helikopters het op NAMPO Park neergedaal. Ons moedig almal aan om vriendelik en be- Die ekonomiese belangrikheid van die dagsaam te wees, en selfs in die teenwoor- Die 2020 NAMPO Oesdag word na 11-14 NAMPO Oesdag is absoluut noodsaaklik vir digheid van sosiale distansie, moedig ons Augustus 2020 uitgestel, gegewe dat die die korporatiewe, medium en kleiner onder- almal aan om vir mekaar daar te wees. Laat regering se beleid en riglyne die uitgestelde nemings van regoor Suid-Afrika wat aan die ons help om die kurwe af te plat en diegene skou deelneem. Boonop het besoekers en wat dit die nodigste het, te ondersteun. uitstallers aan die 2019 NAMPO Oesdag ‘n gemiddeld van R28 miljoen tot die plaaslike Die NAMPO Kaap-skou, wat geskeduleer is ekonomie bygedra, veral in die Vrystaat en van 9-11 September 2020 in Bredasdorp, Noordwes-dorpe van Bothaville, Klerksdorp, Wes-Kaap, sal steeds op hierdie bevestigde Orkney, Potchefstroom en Stilfontein, met datums voortgaan. www.suidwes.co.za 25Apr | Mei ‘20

LEEFSTYL Geen rede om tydens winter nie tuin te maak nie Die winter is om die draai, maar te beperk en om dooie of siek hout te Baie belangrik – wanneer plante gesnoei dit beteken nie dat jy jou tuin- verwyder. Snoei moedig nuwe en gesonde word, is dit baie belangrik om die snoei- handskoene en -gereedskap moet groei aan vir beter gehalte blomme en wonde met ‘n mengsel van Sprayfilm 10 wegpak nie. Ons is in die gelukkig posisie vrugte. Verder, raak jy ontslae van winter- en Mycoguard te behandel om swamsiek- om heerlike, sonnige dae gedurende die en rypskade. Rose en vrugtebome kan tes te verhoed. Mycoguard is ‘n kontak- winter te hê, ideaal vir tuinmaak. tussen die laaste twee weke van Julie en swamdoder wat voorkomend gespuit kan die eerste week van Augustus in warmer word teen swamsiektes soos antraknose, Die 21ste Junie is die wintersonstilstand areas gesnoei word. Waar dit egter nog botritisvrot, blaarvlek, bruinroes, donsige met die kortste dag en die langste nag van straf ryp, moet die snoei oorstaan tot in skimmel, dollarvlek, vroeë roes, laatroes die jaar. Lente is net om die draai en daar Augustus. Ornamentele grasse kan ook en swartvlek. is ‘n hele paar takies waarmee jy jouself vroeg in Augustus gesny word. kan besig hou. Behandel jou grasperk Snoei van rose en sagtevrugte kan in twee Aangesien ongeveer 80% van meeste tuine Werk kompos en organiese misstowwe dele opgedeel word: met gras beplant is, laat ‘n goed-versorgde in jou grond grasperk die hele tuin sommer netjies lyk. Dit is belangrik om te onthou dat plante Die eerste deel is dieselfde vir beide Dit is nou die regte tyd om met ‘n goeie ver- beide kompos en kunsmis/misstof groepe: Verwyder alle dooie en siek takke, sorgingsprogram te begin indien jy jou tuin benodig. Kompos help om die dreinering asook oorkruistakke tot op die basis van in die somermaande op sy beste wil laat lyk. van die grond te verbeter en dit sit ook die plant. Beide vrugtebome en rose moet noodsaaklike bakterieë terug in die grond altyd in die vorm van ‘n kelk of ontvangen- Raak ontslae van breëblaar- wat die plante help om die voedingsele- de hand gesnoei word om te verseker dat onkruid op jou grasperk. Dit mente, veral Stikstof (N) wat in die kuns- die middel van die plant oop is aangesien is moeilik om gedurende die mis is, te kan opneem. Dit is belangrik om dit die absorbering van lig verbeter asook somer, wanneer jou grasperk die kunsmis en kompos ten minste 30cm die beweging van lug deur die plant wat aktief groei, alle onkruid raak diep in die grond in te werk. help om siektes te verminder. te sien en nou is dit die ideale tyd om van hierdie onkruide Protek se NutriGreen-reeks bestaan uit orga- Die tweede deel van die snoeiproses is die ontslae te raak aangesien niese- en organiesgebaseerde korrelmisstof is terugsny van die gesonde stingels, en is hulle nou mooi sigbaar op jou gemaak van verkomposteerde pluimveemis eintlik doodeenvoudig. dormante grasperk is. Versus wat met Koolstof (C) verryk en vry van pato- en Scatterkill for Weeds is gene, parasiete en onkruidsaad is. Vrugtebome - Die tipe hout waarop ‘n selektiewe breëblaaronkruid- vrugteboom sy vrugte dra, bepaal die lengte doders wat op grasperke, soos Organiese misstof is van nature sta- van die takke wat oorbly nadat jy vorm aan Kikuyu en LM-gras, gebruik digvrystellend en die koolstof verbeter die die boom gegee het. Appel- en peerbome kan word. Vir die sagter, immer- verbinding van die plantvoedingselemente dra hul vrugte op ou hout daarom kan die groen grasperke kan Pure Lawn met jou tuingrond en verhoed dus dat die takke goed terug gesnoei word tot daar toegedien word. misstof uit die grond loog. net twee ogies oor is op die tak. Maak seker dat jy altyd die takke afsny bokant ‘n Graswortels het lug nodig daarom is Dit bevorder die aktiwiteite van mikro-or- ogie wat na buite groei. Perske-, pruim- en dit baie belangrik om na die winter jou ganismes in die grond wat op hul beurt die appelkoosbome dra hul vrugte op nuwe grasperk te ontmat. Sny die gras ‘n bietjie plantvoedingselemente afbreek tot in die hout, daarom word hul takke teruggesny dieper as normaalweg en hark al die dooie vorm waar dit beskikbaar is aan plante om tot naby aan die basis van die jong lote. blare en stingels onder die groen gras te gebruik. uit. Daarna moet jy die grond deurlug. Dit Met rose behou jy altyd drie tot sewe word gedoen deur gaatjies van sowat tien Die NutriGreen-reeks be- gesonde jong stingels wat van die basis af sentimeter diep in jou grasperk te maak. vat die drie belangrikste groei en sny al die ander takke af. Daarna, Hierdie takie kan met ‘n tuinvurk aanpak plantvoedingselemente sny jy die stingels wat jy op die plant word wat heel maklik sal wees wanneer jy nl: Stikstof (N), Fosfaat behou het, min of meer twee derdes terug. die grond vooraf nat gemaak het. (P) en Kalium (K), asook Maak ‘n skuins snit net bokant ‘n gesonde al die mikro-elemente ogie of groeipunt wat na buite wys. Die Ná ‘n koue winter moet die gras met behulp wat die plante benodig vir snit moet weg wys van die ogie af om te van die regte bemesting aangemoedig gesonde groei, byvoorbeeld verhoed dat daar vog opgaar wat siektes word om te groei. Voed die gras met Protek Yster (Fe), Mangaan (Mn), op die groeipunt kan veroorsaak. General Fertiliser 2.3.2 of NutriGreen Gwano Koper (Cu), Sink (Zn) en Pellets; beide is ‘n gebalanseerde formules Boor (B). Elke snoei-operasie vereis skerp toerus- wat die groei van blare en wortels stimuleer. ting wat skoon sny. Happerige, gekneusde Wanneer die gras sterk groei, kan jy begin Plante groei wel ook in die winter en dit is snoeiwonde bevorder die besmetting van om ‘n hoë stikstof-bemesting soos Lawn & dus noodsaaklik om jou hele tuin geduren- swaminfeksies. Dit is ook belangrik om jou Foliage Fertiliser 7.1.3 of Nitrogreen KAN of de die winter te voed. snoeitoerusting goed te ontsmet voordat NutriGreen Gro Green afwisselend elke ses jy die volgende plant begin snoei om die weke op jou gras toe te dien. Snoei verspreiding van swamme te vermy. ‘n Snoei gee nuwe lewe aan plante. Rose en Mengsel van 5ml Jeyes Fluid per een liter Maak seker dat jy die stikstofryke kunsmis vrugtebome word gesnoei om die vorm water werk goed as ‘n ontsmettingsmiddel volgens die aanwysings op die etiket van die struik of boom te behou, hoogte vir tuingereedskap. toedien, aangesien te veel stikstof die 26 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

gras kan brand. Onthou om goed nat te lei nadat die bemesting Protek Rodenticides Half Page Ad AFR.pdf 1 12/03/2020 14:24 toegedien is. Gras benodig meer voeding in die skadukolle onder bome as in die son, omdat die gras hier met die bome en struike KvNoAeArdPaiGRnaDgkOITmoEnEeRtKtsDelaSOeeEnDvEaRnS moet meeding vir voeding. Protek se Guanoflo is ‘n organiese bemesting wat elke twee weke toegedien kan word en is ideaal • Beheer noorweegse rotte, dakrotte en huismuise veral op die skadukolle wat ekstra voeding benodig. • Gerieflike en maklike enkeltoediening • Gereed vir gebruik pasta, pille, wasblokkies, graan en Indien jou grasperk ongelyk en onegalig is, kan dit reggestel word deur ‘n ligte bolaag “lawn dressing” oral op die gras te strooi. vloeibare lokaas Dit is belangrik om nie enige tipe grond te gebruik nie, want dit Handige wenke: kan dalk vol onkruidsaadjies en siektes wees. ‘n Goeie gehalte • Moet nooit knaagdoders met kaal hande hanteer nie deklaag help ook om die dreinering van jou grond te verbeter. • Verwyder hondekos aangesien dit Vit K1 bevat, ‘n Plant teenmiddel vir teenbloedstolmiddels Winter is die ideale tyd om vrugtebome te plant. Begin deur • Gebruik vloeibare lokaas waar kos volop is die gate behoorlik voor te berei. Maak seker dat die gat diep en groot genoeg is. Maak dan nat. Voeg kompos en NutriGreen en pasta, pille, graan of wasblokkies waar daar ‘n Gwano Pellets by die grond wat die gat vul. Plant bome soos voedseltekort is appels, pere, perskes en nektariens. • Vir veilige toediening, maak gebruik van ‘n lokaasstasie Daar is geen rede dat jou wintertuin nie kleurvol kan wees nie. Saai- linge soos papawers, viooltjies, gesiggies, primulas, en leeubekkies is Om meer uit te vind oor geredelik by kwekerye beskikbaar en sal onmiddellik jou tuin opkikker. ons volledige reeks produkte, Plant dit in blombeddings, potte, vensterbakke en hangmandjies. kontak ons by 0861 PROTEK Voed elke drie weke met Protek Guanoflo. ‘n Groot verskeidenheid (0861 77 68 35) groente groei in koeler toestande. Saai wortels, radyse en beet tot www.protek.co.za aan die einde van Augustus in twee weke intervalle om sodoende ‘n konstante oes in die lente te verseker. Plant saailinge soos ertjies, brokkoli, blomkool, brusselse spruitjies, uie en blaarslaai. Beskerming Hoewel plante minder water gedurende die winter benodig, is dit belangrik om tuine steeds gereeld water te gee. Die beste tyd om C plante in die winter nat te maak, is in die middel van die oggend sodat hulle droog word en die grond weer warm word voordat dit M donker is. Indien plante te laat in die middag natgemaak word, kan Y die wortels as gevolg van lae grondtemperature beskadig word. CM Dit is noodsaaklik om rypgevoelige plante met ‘n rypdoek wat by MY meeste kwekerye beskikbaar is, te bedek. Dit is belangrik om die CY rypdoek nie te styf om die plante vas te maak nie aangesien dit die stam kan beskadig. Maak ook seker dat die rypdoeke op jou CMY plante nooit nat word wanneer jy water gee nie, aangesien dit sal K veroorsaak dat die plante in die nag vries. Hessian kan ook vir hierdie doel gebruik word. Rotte en muise is baie aktief gedurende die winter aangesien hulle op soek is na kos en ‘n geskikte plek om te bly, gewoonlik in ons huise en tuine. Daar is ‘n afname in die beskikbaarheid van kos in die winter en ons huise bied ‘n alternatiewe spens vir hierdie plae. Benewens die gesondheidsgevare wat hulle inhou, kan rotte en muise groot skade aan ons eiendom rig. Rotte verteer daagliks die ekwivalent van 10 % van hulle liggaamsmas- sa en besoedel ons kos en die omgewing met hulle urine, stoelgang en hare. Hulle is ook draers van ‘n aantal siektes soos salmonella, swart- koors en die buboniese plaag, om net ‘n paar te noem. Onder ideale toestande, kan twee rotte binne ‘n oogwink tot 300 vermeerder. ‘n Rot- lokaas is die mees doeltreffende manier om van selfs die moeilikste besmetting ontslae te raak. Protek Kill All en Rodex knaagdierdoders is enkelvoeding-lokaas wat ‘n anti-koagulant bevat. Hierdie winter, trek jou tuinklere aan, skakel die TV af en kry die Geregistreer in terme van Wet 36 van 1947 hele gesin in die tuin. Dit is gesonde oefening wat help om die Kill All Pellets: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.02 g/kg SKADELIK, L7162 Kill All Wax Blocks: brodifacoum winterspekkies in toom te hou. (teenbloedstolmiddel) 0.05 g/kg SKADELIK, L7265 Kill All Liquid: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.5 g/l BAIE GIFTIG, L7163 - Registrasiehouer: Almond Agro Chemicals (Edms) Bpk, reg no 1997/006442/07, Posbus 188, Van Riebeeckpark, 1629 Rodex Rat & Mouse Grain Bait: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.05g/kg SKADELIK L9293 Rodex Rat & Mouse Paste Bait: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.05g/kg SKADELIK L9566 - Registrasiehouer: Innovative Pest Management, reg no 2001/00587/07, Posbus 3131, Kenmare, 1745 Versprei deur: Protek, ‘n divisie van PE BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438.Tel (011) 812 9800 of 0861 PROTEK (0861) 77 68 35, www.proteksa.co.za. www.suidwes.co.za 27Apr | Mei ‘20

ARTIKELS Hou jou stroper gereed vir nuwe seisoen Met die nuwe seisoen wat op hande Grond, sand en klippe Strooptyd is, is daar niks wat so ʼn groot vlieg Dit is baie belangrik om jou “stone trap” (soos Dit is egter net so belangrik dat klante van in die salf kan wees, soos toerus- almal hom ken) skoon te hou. Sand en klippe ons vakmanne gebruik maak om, wanneer ting of implemente wat gedurende dié tyd is nie veronderstel om deel te wees van die die stroper in die land gesit word, die nodige breek nie. Klante kan onnodige staantyd deel van oesproses nie – jy soek graan deur kalibrasies gedoen kan word om seker te op hul stropers vermy deur stropers in te jou stroper, nie ander voorwerpe nie. maak alles is reg vir die stroopseisoen. stuur vir volledige inspeksies. Daar sal ongelukkig altyd sand deur Ons hoop elkeen geniet ‘n lekker stroop- Ons bevind dat meeste gevalle van stropers gaan en dit is hoekom dit so tyd. Indien daar enige onsekerhede brekasies en staantyd voorkom as gevolg noodsaaklik is om stropers na elke seisoen bestaan, kontak gerus u naaste Suidwes van masjiene wat nie deurgegaan was nie. vir inspeksie te stuur sodat daar met ʼn werkswinkel vir kundige raad en hulp. By stropers is dit baie keer laers wat in die geruste hart gestroop kan word. meeste gevalle van breek en staantyd tot gevolg het. Dit is ook baie belangrik om V-belde en kettings volgens spesifikasies en aan- duidings te stel. So ook, is die ruil van olies en filters en die regte smeermid- dels baie belangrik vir die opkomende seisoen. Die werkswinkels werk vanaf ‘n inspeksie- lys van die betrokke fabrikaat om seker te maak dat regte dele gebruik word en die regte verstellings gedoen moet word. Dit is egter van kardinale belang dat klante hul stropers na sy naaste gekrediteerde werkswinkel stuur. TWEE NUWE TOEVOEGINGS TOT DIE NORTHMEC-STAL Nuwe toevoegings tot Northmec se VEELDOELIGE VOERTUIG doeltreffend op enige terrein is. Dit het ʼn produkreeks blyk die antwoord te Swaardiens Rotax V-TWIN enjins bied re- tradisionele outomatiese rathefboom met wees op baie behoeftes van die alistiese werk- krag-verhouding vir die De- standaardgroepering (P/R/N/D/LS) vir moderne boer in Afrika, en is nou deur fender Max-voertuig en die enjin verskaf eenvoud en gemak. Die voertuig het beter Suidwes Meganisasie beskikbaar. 37,2 kW. Die voertuig se kragstuur (DPS) vering met dubbele na voor gebuigde is aangepas vir veeldoeligheid. Die DPS is A-arms en na agter gebuigde TTA’s met As jy ’n veeldoelige voertuig met krag nodig ontwerp om minder reaktief te wees teen kanteldemper wat met selfvertroue en ’n het, of ’n klein, doeltreffende vierkantbaler, hoë spoed en meer op laer spoed – soort- hoër grondvryhoogte kan sleep en trek – het Northmec die regte werktuig vir jou. gelyk aan nuwe motors. Die beproefde ongeag die vrag. Jare lank word al bespiegel oor werktuie vierwielaangedrewe stelsel kry die werk wat op kleiner skaal ʼn eentonbakkie kan gedoen met die PRO TORQ-transmissie- KLEIN BALER vervang en steeds mobiel genoeg is om stelsel met ’n vinnige reaksietyd, gewysigde Die Case IH SB541- vierkantige baler en gemaklik oor rowwe terrein te beweeg ventilasie en elektroniese beskerming wat Case-balers oor die algemeen is bekend met ’n paar kilogram op die bak. Die lewenslange betroubaarheid verseker. vir bale van puik gehalte. Dié balers oes Defender Max-DPS-voertuig kan tot 1,134 Die boer kan kies tussen die “turf”-opsie, op ’n doeltreffende manier. Die ontwerp ton sleep en het ’n netto vraggewig van en tweewiel- of vierwielaandrywing met is betroubaar en speel al jare lank ’n 793,8 kg op die bak. Dit verseker dat dié outomatiese aanskakeling van die vier- leidende rol in die mark vir kleiner vierkan- werkesel meer as 90% van die werk van ’n wielstuuraksie. ’n Differensiale sluit van tige balers. Die balers is stewig gebou en normale eentonbakkie kan doen. die vooras lei daartoe dat die krag ten volle het kenmerke met hoë-kapasiteit, soos 28 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

die wye optelmeganisme, swaardiens-voerstelsel en die PRODUKNUUS rataangedrewe binders. Met die SB- vierkantige balerreeks kan die boer bale van hoë gehalte in alle soorte materiaal ROTTE EN MUISE? en toestande bind. Die balers is ontwerp met die oog op die vervaardiging van groenvoer. Dit verseker dat blare met hoër Rotte en muise is baie aktief gedurende die winter aan- proteïen en dus groter voedingswaarde gebaal word. Die gesien hulle op soek is na kos en ‘n geskikte plek om te ontwerp sorg vir eenvormige baalgroottes en gewig. bly, gewoonlik in ons huise of tuine. Daar is ‘n afname in die beskikbaarheid van kos in die winter en ons huise bied Uitstaande kenmerke ‘n alternatiewe spens vir hierdie plae. Benewens die gesond- Digtheidskontrole word uitgevoer deur slegs die digtheid op heidsgevare wat hulle inhou, kan hulle groot skade aan ons die baalkamer te verstel. ’n Opsionele hidrouliese kontrole eiendom rig. is ook beskikbaar om in verskillende voertoestande beter beheer uit te oefen. Rotte verteer daagliks die ekwivalent van 10% van hul liggaamsmassa en besoedel ons kos en die omgewing Die voedingstelsel het ’n groot opening van 1,826m² vir die met hul hare, urine en stoelgang. Hulle is ook draers van ‘n hantering van groot hoeveelhede materiaal en ongelyke aantal siektes soos salmonella, swartkoors en buboniese windrye. Die invoertande op die rotorstelsel versprei die ma- plaag, om maar ‘n paar te noem. Onder ideale toestande, teriaal egalig oor die invoerbed na die baalkamer met mini- kan 2 muise vinnig tot 300 vermeerder! male skudverlies vir proteïen-bale van hoë gehalte. Kategorie VI- swaardiensaandrywing en koppelaars bied uitstekende ‘n Rotlokaas is die mees doeltreffende manier om ontslae duursaamheid en krag vir baalprosesse van hoë kapasiteit. te raak van selfs die moeilikste knaagdierbesmettings. Binders is rataangedrewe en gebou vir deurlopende bindpro- sesse met baie lae onderhoudkoste. Protek se knaagdierdoders verskaf die oplossing! Die 8-tou-baalkis verseker langer werkure sonder dat die Protek Kill All en Rodex knaagdierdoders is enkelvoeding- tou her-ingeryg moet word. Die baal kan uitgelaai word lokaas wat ‘n anti-koagulant bevat. Anti-koagulante voor- terwyl daar teen ’n konstante spoed gery word. Die baal kom bloedstolling en verdun die bloed van teikendiere. ‘n word sagkens deur ’n hidrouliese meganisme uitgevoer Dodelike dosis kan in ‘n enkelvoedingsessie ingeneem en oorgelaai. Groter wiele en bande is op die SB541-baler word, maar die dood kom gewoonlik 4 tot 5 dae later. Vir aangebring: akute besmetting, kan dit nodig wees om tot soveel as drie tot vier keer lokaas uit te sit. • 14L x 16,1 aan die linkerkant. Voordele: • 11L x 14 aan die regterkant. • Beheer Noorweegse rotte, dakrotte en huismuise • Gerieflike en maklike toediening Dit lei tot minder grondverdigting en beter stabiliteit. ’n Beter • Enkelvoeding baalkamer is aangebring vir die hantering van moeilike ma- • Gereed vir gebruik pille, wasblokkies, pasta, graan en teriaal. Die kamer is 30,5 cm langer en die wande is 4,76 mm teenoor die 4 mm van sy voorlopers. vloeibare lokaas Kontak gerus vir Lieb Janse van Rensburg by Suidwes Me- Handige wenke: ganisasie vir meer inligting. Skakel hom by 082 824 0520 of • Moet nooit knaagdoders met kaal hande hanteer nie e-pos by [email protected] • Verwyder hondekos aangesien dit Vitamien K bevat, ‘n teenmiddel vir teenbloedstolmiddels • Gebruik vloeibare lokaas waar kos volop is en pille, wasblokkies, pasta en graan waar daar ‘n voedseltekort is • Vir veilige toediening, maak gebruik van ‘n lokaasstasie Geregistreer in terme van Wet 36 van 1947 Kill All Pellets: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.02 g/kg SKADELIK, L7162, Kill All Wax Blocks: brodifacoum(teenbloedstolmiddel) 0.05 g/kg SKADELIK, L7265, Kill All Liquid: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.5 g/l BAIE GIFTIG, L7163, Registrasiehouer: Almond Agro Chemicals (Edms) Bpk, reg no 1997/006442/07, Posbus 188, Van Riebeeckpark, 1629, Rodex Rat & Mouse Grain Bait: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.05g/kg SKADELIK L9293, Rodex Rat & Mouse Paste Bait: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.05g/kg SKADELIK, L9566, Registrasiehouer:Innovative Pest Management, reg no 2001/00587/07, Posbus 3131, Kenmare, 1745 Versprei deur: Protek, ‘n divisie van PE BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438.Tel (011) 812 9800 of 0861 PROTEK (0861) 77 68 35, www.protek.co.za. www.suidwes.co.za 29Apr | Mei ‘20

oOnnssLEEFSTYL gpelmoeegentsekraupgpine Suidwes Landbou borg vanjaar vir die kleredrag by elke skool persoonlik af te die sesde agtereenvolgende jaar, 33 lewer. Die opwinding in die kinders se oë skole se sportdrag in ons bedien- en die dankbaarheid van skole is vir ons ingsgebied. Dié borgskap beloop etlike oorweldigend. Dit is vir ons ‘n groot voor- duisende rande per jaar om sportspanne reg om leerders op die sportvelde te sien met moderne, kwaliteit sportdrag uit te rus waar hulle ‘n Suidwes handelsmerk op die waarop elke speler trots kan wees. bors dra. Ons is trots om met elkeen van ons skole geassosieer te word. Allergewoonte, het personeel van Suidwes die hele bedieningsgebied plat gereis om Personeel van Laerskool Lichtenburg Laerskool Burgersdorp in Lichtenburg Laerskool Burgersdorp in Lichtenburg ontvang hul personeeldrag. ontvang hul sportdrag vir 2020. Laerskool Burgersdorp in Lichtenburg. Hoërskool Wesvalia ontvang hul klereborgskap Die Suidwes-span van Hoopstad oorhandig geborg deur Suidwes Makelaars. sportdrag vir 2020 aan Hoopstad Hoërskool. Hoopstad Hoërskool. Hoopstad Hoërskool. Die Suidwes-span van Bothaville oorhandig sportdrag vir 2020 aan Laerskool Loskuil. Die Suidwes-span van Bothaville oorhandig Humansvlakte Laerskool tussen Bothaville en Kleinbroek Plaasskool buite Bothaville sportdrag vir 2020 aan Laerskool Loskuil. Hoopstad ontvang hulle sportdrag vir 2020. ontvang hulle sportdrag vir 2020. 30 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

LEEFSTYL Laerskool Eben Donges in Bothaville Laerskool Eben Donges in Bothaville Laerskool Eben Donges in Bothaville ontvang hulle sportdrag vir 2020. ontvang hulle sportdrag vir 2020. ontvang hulle sportdrag vir 2020. Tosca Laerskool is baie opgewonde oor die 2020 sportdrag-borgskap van Suidwes Landbou. Hoërskool Bothaville ontvang hulle sportdrag vir Dis ‘n voorreg om weereens betrokke te wees by 2020 van die Suidwes personeel in Bothaville. Hoërskool Vryburg met die borg van sportdrag vir 2020. Suidwes Personeel oorhandig Vryburg Voorbereiding Laerskool in Vryburg ontvang Laerskool se sportdrag vir 2020. hulle Suidwes-geborgde sportdrag vir 2020. Hoërskool Vryburg. Hoërskool Schweizer Reneke ontvang Die Gekombineerde Skool op Stella ontvang vir Laerskool Makwassie ontvang hulle hulle nuwe sportdrag vir 2020. die 6de jaar die Suidwes geborgde sportdrag. nuwe sportdrag vir 2020. www.suidwes.co.za 31Apr | Mei ‘20

Verantwoordelike jag en “kopskote” deur Andre van der Merwe, SA Jagters en die ure wat verloop het tussen die kwes- Die “voorreg om te mag doodmaak” en Wilbewaringsvereniging skoot en die genadeskoot! gepaardgaande verantwoordelikheid om die dier met die eerste skoot dood te skiet Die skiet van kopskote deur jagters Die Vereniging se eerste verantwoorde- gedurende jagtoestande, moet met die op wild bly ’n kontroversiële onder- likheid is die opleiding van ons lede en nodige erns deur elke verantwoordelike werp en menige debatte het al om veral juniors om verantwoordelik op te jagter benader word. die kampvuur ontstaan oor die voor- en tree – in die geval spesifiek wanneer hulle nadele daarvan. Die term “kopskoot” is jag. ’n Verantwoordelike jagter se primêre Daar is geen vergelyking tussen wildoes per definisie reeds ’n probleem – ’n dier se verantwoordelikheid is om sy prooi met operasies en jag nie! Gedurende oes- brein moet genoegsaam beskadig word die eerste skoot so vinnig moontlik dood operasies is die doelwit om relatief groot om dit suksesvol met die eerste skoot te te skiet. getalle wild te skiet onder gekontroleerde dood. Daar moet dus na ’n “breinskoot” toestande deur skuts met gespesiali- verwys word om te verseker dat ervare en Indien jy twyfel, moet nie die skoot skiet seerde toerusting wat dit gereeld genoeg minder ervare jagters dieselfde taal praat nie! Skootplasing het twee elemente nl. die doen om te weet wat hul beperkinge is. Die en die implikasies verstaan. teoretiese of anatomiese kennis van waar standaarde vir die wildsvleis produk, deur bv. ’n bok se hart/long area is. Die tweede die mark, vereis skoon (geen lyfskote nie) Hoekom praat ons nie van ’n “voorlyf” is die praktiese vermoë van die skut, om karkasse en breinskote is die standaard. skoot wanneer ons na ’n hart/longskoot onder “jagtoestande” die koeël so te plaas Die skietposisie is gewoonlik uit ’n voer- verwys nie. Eenvoudig, die koeël moet (afhangende van onder andere die hoek tuig met een of ander vorm van dooierus. die spesifieke orgaan (hart en/of longe) waarteen die dier staan) dat die korrekte Moet nooit oes of uitdunningsoperasies genoegsaam beskadig en die “voorlyf” is orgaan bereik en genoegsaam beskadig vergelyk en/of verwar met jag nie. ’n nie spesifiek genoeg wanneer daar oor word, om die dier so vinnig moontlik Persoon wat diere op die manier oes is suksesvolle skootplasing gepraat word te dood. Dit impliseer uiteraard ook die nie besig om te jag nie, hy is besig met ’n nie. Deur te verwys na “kopskote” word gebruik van ‘n geskikte koeël (gewig en kommersiële operasie. daar veral by die minder ervare jagter en konstruksie) vir die spesifieke kaliber leek ’n verkeerde persepsie geskep oor met inagneming van die grootte van die ’n Jagter jag omdat dit ’n passie by hom is, wat regtig bedoel word. spesie om te verseker dat die koeël diep as gevolg van sy liefde vir die natuur, waar genoeg penetreer om die organe te bereik die hoeveelheid diere wat geskiet word ‘n Artikel in Magnum tydskrif vertel van en te beskadig. My eie ondervinding met nie belangrik is nie. Vir ’n jagter behoort ’n koedoebul wat laatmiddag in tipiese ‘n hart/long skoot op wildsbokke, ongeag die manier waarop die jag uitgevoer word, bosveld terrein op kortafstand voor die hul grootte, indien suksesvol uitgevoer, die hoof oorweging te wees en die riglyne kop tussen die oë geskiet is met ‘n 375 is die dood van die dier binne 10 tot 20 daarvoor is die aanhaling uit die Erekode H & H Magnum geweer met ‘n 270 grein sekondes, na die eerste skoot geskiet is. hierbo. Vir verreweg die meeste van die koeël. Die dier het neergeslaan, soos tipies Vereniging se lede moet die breinskoot met ’n kopskoot, maar toe die jagter na- Die volgende aanhaling uit die Erekode onder jagtoestande soos die pes vermy derstap, het die dier opgespring en weg- van die SA Jagters- en Wildbewarings- word, die teiken is eenvoudig net te klein, gehardloop! In die naderende donker kon vereniging is hier van toepassing: te beweeglik en die risiko van ‘n gewonde die jagter die koedoe nie betyds opspoor dier, te hoog. nie. Die dier is die volgende oggend eers • “met deernis te jag en net uit die natuur opgespoor en doodgeskiet. Die skoot het te neem wat ek kan benut”; ’n Uitstekende artikel deur Gawie Hattingh altwee die bul se oë so beskadig dat hy – “Langafstand-Springbokskiet” – verskyn totaal blind was en baie bloed verloor het, • My vuurwapens met kundigheid en oor- in die SA Jagter. Hierin word sekere maar sy brein was ongedeerd en dit met deel te benut en met eerbied vir die lewe elemente vir “langafstand” akkurate ‘n 270gr / 375 H & H Magnum koeël! Stel aan te wend”; skootplasing in detail verduidelik deur o.a jouself die dier se lyding voor gedurende te kyk na die akkuraatheid van die geweer www.suidwes.co.za 32 Apr | Mei ‘20

LEEFSTYL en ammunisie, die invloed van afstand ‘n Onsuksesvolle breinskoot na ‘n dier Nog ’n faktor wanneer jagters ’n breinskoot (insluitende fout met afstandskatting), wat bv. wel in die gorrel of neus tref op ’n dier oorweeg onder normale jagom- en die effek van wind op skootplasing. In word, word dikwels nie deur die jagter standighede (nie “oes van wild” nie), is die tipe die artikel vergelyk Gawie ’n geweer wat opgemerk nie – daar word aanvaar die terrein. Wanneer daar gejag word in vlakte 5-skoot groeperings kleiner as 30mm skoot was mis en die dier gaan ‘n aaklige of savanna habitat, kan ’n gewonde dier op 100m kan skiet met ’n geweer wat dood tegemoet as gevolg van infeksie, gewoonlik gesien word oor lang afstande 5-skoot groeperings kleiner as 15mm op bloedverlies, dors en honger. Die jagter en gevolg word met ’n voertuig, indien nodig, 100m kan skiet. Gawie se aanbeveling is wat die selfvertroue het om ‘n breinskoot en vinnig die genadeskoot toegedien word. dat selfs met die geweer wat 15mm, vyf te probeer skiet, het ‘n baie spesifieke Wanneer daar in bergagtige of bosveld tipe skoot groeperings op 100m skiet, moet verantwoordelikheid om seker te maak habitat gejag word, is ’n gekweste dier baie breinskote op springbokke beperk word dat die skoot wel die hele dier gemis het! moeiliker om op te spoor. Indien die dier op ‘n maksimum afstand van 200m. Vir Volg op en maak doodseker dat daar nie opgespoor word, is dit dikwels eers ’n dag of hierdie model is ’n baie ligte wind van 5 enige ander deel van die dier getref is nie. ’n paar dae later – reeds dood, of in ’n ver- km/u aanvaar. Verhoog die windsnelheid Indien jy die selfvertroue gehad het dat jy swakte toestand. Soms het die jagter reeds en die praktiese skietafstand krimp verder. die ongeveer pomelo grootte brein van bv. die plaas verlaat en betaal vir ’n bok wat nie In vlakte wêreld waar springbokke en ‘n blouwildebees kan raakskiet, hoekom betyds opgespoor kon word nie. Ten spyte blesbokke tradisioneel geskiet word, is sou jy dan die hele kop van dieselfde dier daarvan dat die jagter vir die bok betaal het, winderige toestande al te dikwels ’n pro- misgeskiet het? is die boer met reg steeds ongelukkig oor die bleem waarmee deeglik rekening gehou lyding wat die dier gehad het! moet word. Dit is nooit ‘n goeie idee om te laat in die dag (met naderende skemer en donkerte) ’n Uitstekende DVD oor skootplasing is Die lede van die SAJWV wat reeds op die op ‘n dier te skiet nie. Soos met die beskikbaar by die Jagterswinkel van die skietbaan deelgeneem het aan die vlakte- voorbeeld van die koedoebul hierbo, is Vereniging by die nasionale kantoor en skietoefening op ’n springbok teiken, kan dit veral riskant om baie laat in die dag goedgekeur deur die SAJWV. Die DVD is getuig hoe moeilik selfs ’n goed geplaaste ‘n breinskoot op wild te probeer. Met ‘n beskikbaar teen R100-00. Hierdie DVD il- hart/long skoot op 200 en 300 meter kan kwesskoot onder die omstandighede, lustreer verantwoordelike skootplasing uit- wees. Op die skietbaan is daar relatief selfs al word die kwesskoot verklaar stekend en in die materiaal word die risiko’s ideale toestande – bekende afstande, deur die skut, kan die naderende donker van “breinskote” baie duidelik uitgewys. windvlae op elke 100 meter om windeffek verhoed dat die dier opgespoor word en op die koeël te bepaal, ’n stabiele gemak- die beste waarop gehoop kan word, is om Geniet u jag en ek vertrou u gaan nie rede like skietposisie, ’n teiken wat “stilstaan” die dier die volgende oggend op te spoor hê om spyt te wees oor ‘n “kopskoot” wat en genoeg tyd om die skoot te skiet. en dood te skiet. skeefgeloop het nie. SPRINGBOK- • Himalaja sout, fyngemaak in stamper; FILET ONDER DIE STERRE • varsgemaalde swartpeper, na smaak; Springbokfilet onder die sterre is net • 5ml (1 teelepel) vars tiemieblare; so mooi soos wat dit lekker is. Die ure se marinering is die moeite werd • een bossie vars roosmaryn om te garneer. om hierdie perfekte pienk stukke vleis heerlik sappig voor te berei. Hierdie gereg INSTRUKSIES is perfek vir ‘n goeie Suid-Afrikaanse braai. Dit is maklik en baie smaakvol. 1. Voeg al die marinadebestanddele bymekaar en marineer dan die vleis vir Porsies: 4 ‘n paar uur of oornag in die yskas. Gaarmaaktyd: 40 minute + 2 ure om te 2. Haal die vleis uit die yskas en verhit marineer die soutblok vir ongeveer 25 minute oor die warmste gedeelte van die kole Marinade totdat dit rokerig is. • 500ml (2 koppies) volronde rooiwyn; 3. Verwyder soveel as moontlik marinade • 30ml vars roosmaryn; uit die vleis en plaas vleis op die sout- blok. Braai dit op die soutblok totdat jy • 30ml (2 eetlepels) vleisvryf (rub); die vleissappe bo-op die filet sien deur- kom. Draai dan om na die ander kant. • 60ml (¼ koppie) olyfolie; 4. Nadat dit gebraai is, plaas die vleis • knippie sout en peper; oor op ‘n houtbord of opdienbord en laat vleis vir minstens 2 minute rus • een hele springbokfilet (of soortgelyke voordat dit bedien word. grootte bok), in 5cm dik stukke gesny; 5. Kombineer die geurmiddels met die Ander bestanddele: tiemie in die stamper en die mortier • soutblok; en strooi oor die vleis. Sit voor met roosmaryn garnering. 6. Geniet, en skep nog! www.suidwes.co.za 33Apr | Mei ‘20

PRODUKNUUS SUIDWES MEGANISASIE - GEBRUIKTE GOEDERE Mei / Jun ‘20 *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELD Case JX 80 2013 Model New Holland FR 9060 Kerwer Wolmaransstad | 50153 Leeudoringstad | 50484 R 190,000.00 R 1,350,000.00 New Holland TD 90 4WD 2012 model McCormic 105 met Wolmaransstad | 50180 Loader 2006 model R 210,000.00 Wolmaransstad | 50504 R 220,000.00 165 MULCHER Kverneland Landini Globalfarm 95 Wolmaransstad | 50447 Leeudoringstad | 50552 R 60,000.00 R 160,000.00 POWERFARM 95 ROPS 2010 Model Landini 5H110 met Wolmaransstad | 50468 Loader 2016 model Wolmaransstad | 50557 R 160,000.00 R 398,000.00 JX-Farmall 140A Wet Clutch 2016 Model John Deere 4730 Sprayer Hoopstad | 50470 2009 Model Schweizer-Reneke | 50563 R 398,000.00 R 950,000.00 POWERFARM 95 CAB 2007 Model Wolmaransstad | 50473 John Deere 5725 2012 model Wolmaransstad | 50568 R 160,000.00 R 145,000.00 Landini Globalfarm 105 Case 2020 Flex Tafel Rops 2010 Model | 3397 Wolmaransstad | 50476 R 180,000.00 R 160,000.00 BOTHAVILLE: SCHWEIZER-RENEKE: LIEB JV RENSBURG : Hendrik van Zyl: Fanus vd Berg: Sel: 082 824 0520 Sel: 076 950 8434 Sel: 084 608 8754 Tel: 018 581 1174 E-pos: [email protected] HOOPSTAD: WOLMARANSSTAD: Riaan de Beer: William Visser: Sel: 082 338 3348 Sel: 083 626 6479 34 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za

VERDUBBEL beskerming Insek- en onkruidbeheer is twee kritieke aspekte van mielieproduksie. Dit is hier waar tegnologie kan bydra om jou oes te beskerm en jou lewe as ’n besige produsent te vergemaklik. MAIZE MAIZE A25578/LBW YieldGard® MAIZE 2: INGEBOUDE Roundup Ready® MAIZE 2: TEGNOLOGIE • Bied ingeboude beskerming teen • Ingeboude toleransie teen stronkboorders: Busseola fusca VOLLEDIGE geregistreerde en goedgekeurde (Afrika-mieliestronkboorder) glifosaat-onkruiddoders. en Chilo partellus (die BESKERMING sorghum-stronkboorder), asook • Optimaliseer opbrengs deur die herfskommandowurm effektiewe breëspektrum- (Spodoptera frugiperda). onkruidbeheer. • Beskerm die baster se genetiese • Verseker gewasveiligheid. potensiaal. • Ontsluit die baster se genetiese • Beperk chemiese insekbeheer. potensiaal. • Stel jou in staat om geenbewerking- en bewaringsbewerkingspraktyke toe te pas. YieldGard® MAIZE 2 en Roundup Ready® MAIZE 2 is geregistreerde handelsmerke van Monsanto Technology LLC. Bayer (Edms) Bpk, Posbus 143, Isando, 1600. www.suidwes.co.za 35Apr | Mei ‘20

JAAR 36 Apr | Mei ‘20 www.suidwes.co.za