Ons Eie April-Mei'17

Lyfblad van Suidwes Landbou April|Mei 2017 Jaargang 52 • 2Gereed vir dieJAGTERS 17op BothavilleSuidwes se voetspoor opDELMAS 10Die ekonomie van OORMAAT 30



AKTUEELLyfblad van die Suidwes Groep April/Mei 2017 Jaargang 52 • 2Ons Eie word uitgegee deur die Suidwes Groep. INHOUDSOPGAWE VOORBLAD – Foto: Jedrie Harmse Hoewel daar groot dankbaarheid heers oor dieAlgemene kontaknommers vir die Suidwes Groep AKTUEEL goeie reënneerslae vanaf Desember tot Februarie,Hoofkantoor: 018 581 1000 (tel); is daar tog kommer oor die negatiewe effek van 018 581 1097 (faks) 4 Soos ek dit sien ‘n droë Maartmaand op oeste hier in die Weste 5 Op die geestelike akker van die land asook graanprysvlakke weens goeieOns Eie word 6 keer per jaar na al sy lede en ander 6 Die rol van die direksie van Suidwes nasionale oesvooruitsigte. Lees wat Jan Grobbelaar,belangegroepe versprei. 7 Besoek aan Gavilon in die VSA die nuwe bestuurder van Graan, op bls 8 sê. 8 Migdolboereklub wys hoeRedakteur: 8 ’n Sterk hand vir Graanafdeling 9Jedrie Harmse, Ons Eie, Posbus31677, Totiusdal 0134 9 Goliat van Gat groei monstersTel: 082 578 7257 9 ‘Suidwes-vere’vir skolespanne 18e-pos: [email protected] 10 Suidwes se voetspoor op Delmas 12 Plaasmoorde - Prioriteit vir ons elkeen 20Produksie: 14 KONTREIKUIER – ’n Duisend blesbokke sal dit doenChilli Design Tel: 082 578 7257 17 Herlaai 101Advertensiewerwing: PRODUKNUUSAnita OosthuizenTel: (012) 333 6965 18 Nuutste New Holland CR-stropers nou in SASel: 083 316 7529e-pos: [email protected] LANDBOUKUNDIGDie inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel word, 20 Bestuur veld reg vir vleisproduksieword verskaf sonder enige waarborge hoegenaamd en 24 Beskerm plante onder stremmingSuidwes of die redakteur sal geen aanspreeklikheid ten 26 Kuilvoerentstowweopsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan die outeurs vry 30 Die ekonomie van oormaatom menings te lug, maar geen artikel verteenwoordig 34 GIFPLANTE – Hierdie is nie‘n‘cool’komkommernoodwendig die mening van die uitgewer, die Direksie 38 Agrikalenderof Hoofbestuur van die Suidwes Groep nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die uitgewer die reg voor omdie nodige veranderinge aan te bring in enige bydrae wat ALGEMEENvir publikasie voorgelê word. Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige ongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk 41 Kosmiese Kwêla – Alles maanskyn en roseof enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreëtoestemming van die redakteur, is handelinge wat out-eursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik kanmaak. Geen gratis plasings of krediet sal gegee word virgeringe tipografiese foute wat nie die waarde van ’n ad-vertensie verminder nie.www.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 3

AKTUEEL Moord op ons mense soos ek dit sienMET DIE DEURLEES van die name op die lys stop, moet dit in hierdie huis van verkose leiers van ADRESVERANDERINGslagoffers van plaasgeweld, soos ons dit op bl 12 die mense van Suid-Afrika begin. As ons uitgaan enplaas, krimp‘n mens se hart ineen. Dit is asof te veel dinge kwytraak wat die mense mislei om mekaar Indien u van adres verander het of binnekort gaangoed in die land onherstelbaar skeef loop. Gelukkig aan te val, is ons die oorsprong van die probleem.” vera­ nder, of indien u Ons Eie nie ontvang nie en ditis daar steeds mense wat balans bring, wat weer Hy het hier verwys na politieke leiers wat mense graag wil ontvang, stuur asseblief u ou en/of nuwehoop gee dat‘n mens nie alleen is in jou magtelose aanhits om eiendom sonder vergoeding van eienaars kontakb­esonderhede (adres, telefoonnommersfrustrasie nie. af te neem. Lekota het spesifiek na Julius Malema en e-posadres) en u rekening- / lidnommer aan In die week voor druktyd van Ons Eie het die leier verwys en ook die President aangespreek omdat ons by Posbus 5, Leeudoringstad, 2640, of faks na:van die People’s Congress (Cope), Mosiuoa Lekota, hy aansprake maak wat in konflik met die Suid- 018 581 1518 of e-pos na [email protected]‘n emosionele boodskap in die parlement aan LP’s Afrikaanse grondwet is. Kontak ons ook gerus in verband met enige navraeoorgedra. Die sentimente van Lekota gee effens hoop Hy het lede van die parlement uitgedaag om nie oor u adres en/of die verspreiding van Ons Eieaan mense in Suid-Afrika wat bekommerd is oor die stil te bly wanneer mense soos mnr Malema op plat- (soos in gevalle waar aandeelhouers meer as eengeweld en die rigting waarin die regering oënskynlik forms staan en op groepe van die bevolking vloek, Ons Eie kry as gevolg van addisionele trusts watdie land wil stuur – dit klink na‘n stem van redelik- en hulle dreig dat hy hulle gaan vertrap sodra hy aan in hul naam geregistreer is). Ons wil dit graag, in uheid in die geraas. bewind kom nie. en ons belang, regstel. ‘n Ooglopendgefrustreerde Mosiuoa Lekota het Dit is dalk nou tyd dat die gematigde middelklas‘n pleidooi gelewer en LP’s gesmeek om ruggraat te uit alle groeperings in ons land opstaan en ons stem Skakel gerus vir Sunelle van Rooyen bywys en hulle uit te spreek teen geweld op die boere bo-oor die lawaaimakers en die haatsaaiers laat 018 581 1002 of vir Jedrie Harmse byvan ons land.“As ons met ruggraat nie opstaan nie, hoor. Stap saam as daar‘ge-march’word dat die 012 332 3833 indien u Ons Eie graaggaan die mense van Suid-Afrika mekaar uitmoor soos minderheid van lawaaimakers kan sien ons is ook wil ontvang.die Hutu’s en Tutsi’s in Rwanda,”het Lekota gesê. hier. “As ons dit wat nou in die platteland gebeur wil OPLEIDING VAN Trekker- en diesel- werktuigkundiges Word opgelei by ’n opleidingsentrum wat geakkrediteer is by die National Artisan Moderation Body (NAMB). Vir enige navrae kontak ons gerus: Agri-Tech Training bied vakleerlingopleiding op verskillende vlakke aan: Willie Nel: 0828022693 • Basiese handvaardighede tot gevorderde opleiding, sowel as praktiese opleiding E pos: [email protected] in alle modules van trekker- en dieselinstandhouding. • Kandidate ontvang teoretiese sowel as praktiese opleiding in alle fasette van die herstel van trekker- en dieselkomponente. • Ons bied ook N2-vakke aan om die leerders behulpsaam te wees om die N2-Sertifikaat te verwerf. • Agri-Tech Training behartig alle administrasie van vakleerlinge, inskrywings by oplei- dings-kolleges, vaktoetsaansoeke en die aflegging van vaktoetse. • Ons mentors, assessors en moderators is geregistreerde personeel by NAMB. Agri-Tech is geleë in Leeudoringstad, Noordwes en beskik oor verblyffasiliteite vir leerders.4 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELOp diegeestelike akker Stap saam ...Hieraan weet ons dat ons in Hom is. Wie beweer dat hyin Hom bly, behoort self ook te lewe soos Jesusgelewe het.1 Johannes 2:5b–6Jesus het aarde toe gekom om die Evangelie van die Koninkryk van Godaan die mens te bring. Oor die eeue heen het die Kerk geneig om op eendeel van die evangelie klem te lê – die Evangelie van Verlossing. Jesushet egter gekom om veel meer as net verlossing te bring. Hy het‘n helenuwe lewe gebring met tekens, wonders en Sy Gees wat in ons leween Hom elke dag aan ons openbaar. Hy was hier om ons te wys hoe omdie aarde te bewandel soos Hy dit gedoen het. As ons lewens dan nie‘nweerspieeling is van Jesus s’n nie, behoort ons onsself te vra, hoekomnie? Os Hillman, die bekende evangelis en hoof van Today God is First,vertel dat hy in sy wandel met God, drie spesifieke tipes gelowigesopgemerk het. Eerstens kom meeste mense tot bekering omdat hulleVERLOSSING nodig het. Ons harte word aangeraak deur Sy roeping opons lewens. Ons beredeneer en ondersoek gewoonlik Jesus se‘aanbie­ding’en maak dan‘n besluit‘vir’Christus, gewoonlik omdat dit‘n geleëtyd in ons lewe is. Hierdie eerste fase word gekenmerk aan‘n‘Seënmy Here’-houding jeens God. Dit is hierdie eerste fase wat hoofsaaklikverlossing vir ons bring – maar sommige gelowiges groei nooit verbyhierdie eerste fase nie. Die tweede fase is die‘KRISIS’-fase, verduidelik Hillman. Gewoonlikbeleef die gelowige‘n lewenskrisis wat hom motiveer om Christus metsy hele hart te soek. Die motivering is dus nie uit suiwer liefde vir Jesusnie, maar eerder die soek na‘n uitweg uit die pyn wat die lewe bring. Diekenmerk van hierdie fase is‘Help my Here’. In die derde fase begin die gelowige waarlik die Evangelie van dieKONINKRYK beleef. Dit is dieselfde plek wat Jesus met Sy Hemelse Vaderbewandel het – dit is‘n plek van oortuiging. Daar is min mense wat hiérlewe, maar hulle beleef ‘n realiteit van‘n lewe saam met God wat diemeeste mense misloop. Hulle raak bewus van God se teenwoordigheidas‘n daaglikse gebeurtenis. Hulle motivering is‘n diep, tasbare liefde virHom. Hulle ken Hom. Hulle houding jeens God is:“Hier is ek Here; al souek neergeslaan word, vertrou ek steeds net in Hom.” Waar staan jy vandag, nadat ons Jesus se oorgawe aan ons, gedu­rend­ e Paastyd, gevier het? Het jy net Sy verlossing aanvaar en vloei nounet saam? Of soek jy na Hom met jou hele hart wanneer daar krissiseopduik? Hy begeer dat ons saam met Hom‘n lewe van oortuiging leef, gemo-tiveer deur‘n diep liefde vir Hom en Sy liefde vir ons. Dit is hier waar onsdie ware Evanglie van die Koninkryk sal beleef.www.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 5

AKTUEELDie rol van die Wyk 1 – Hansie Viljoen Wyk 2 – Frans Marx Wyk 3 – Piet Delportdireksie van Suidwes (voorsitter) (ondervoorsitter ) (Delareyville, Migdol, (Leeudoringstad & Bothaville) (Makwassie, Wolmaransstad, Hallatshope, Amalia en Bamboesspruit & Strydpoort) Schweizer-Reneké) Die direksie van Suidwes Land- Die kaart hieronder dien as verwysing strategie en die dag-tot-dag bestuur bou speel‘n baie belangrike rol van die verskillende wyke en die di- van die maatskappy. in die maaatskappy en direk- rekteur wat vir daardie wyk verkies is. Suidwes se bedieningsgebied is sielede is boere se verteen- Elke maatskappy moet, volgens die in wyke opgedeel (kyk die kaart) en woordigers in die top struktuur wet, 'n direksie hê wat die maatskap- direkteure word elke drie jaar deur van die maatskappy. py se strategie en beleid goedkeur. lede van die wyke genomineer en Bestuurders in die maatskappy, onder verkies. Die boere in die verskillende die mandaat van die direksie, is ver- wyke kies dus self die persoonwie antwoordelik vir die uitvoer van die hulle op die raad moet verteenwoor- dig. Die boere wat ook aandeelhouersWyk 4 – Koos le Roux is, se belang in die maatskappy word deur hulle wyksdirekteure beskerm (Kingswood, Hoopstad en en bestuur. Elke jaar word 'n voorsitter Bloemhof ) en ondervoorsitter deur die direkteure verkies.Wyk 5 – TheanGeldenhuys Wyk 6 – Gert Malherbe (Kingswood, Hoopstad, (Hartswater, Christiana, Bloemhof, Vryburg en Reivilo) Hertzogville en Boshof)Herman van Schalkwyk George Potgieter Bridgitte Mathews Wyk 1 Wyk 7 – Anton BothaBesturende Direkteur Finansiële Direkteur Voorsitter: Oudit-, Wyk 2 Risiko- en IT-komitee Wyk 3 (Wesselsbron & Bultfontein) Wyk 4 Wyk 5 Wyk 66 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEEL Besoek aan Gavilon in die VSA Lede van die bestuur en direksie van Suidwes Land- Tulsa, Portland, Savannah, sowel as bou is deur Gavilon in die VSA vir 'n besigheidstoer die Gavilon Hoofkantoor in Omaha van tien dae uitgenooi. Gavilon is een van die VSA se besoek. grootste graanhanteerders en kunsmisverskaffers. \"Die nuwe ontwikkelings in kunsmis, Hulle het die fasiliteite in Louisville, Minneapolis, sowel as die toediening daarvan was veral insiggewend tydens die besoek Die Catoosa-fasiliteit uit die lug afgeneem. aan Microsource, waar Gavilon se kunsmis ontwikkel word. Hierdie nuwe ontwikkelings is net weer eens 'n bevestiging dat boerderypraktyke, sowel as die druk om opbrengste te verhoog, aanleiding daartoe gee dat die tradisionele NPK-mengsels al hoe meer vervang of verbeter gaan word,\" sê Herman van Schalkwyk (HUB). 'Like' en 'share' ons op FACEBOOK Boere word aangemoedig om die Suidwes-handels- merk te ondersteun en uit te dra deur die Suidwes Facebookprofiel te besoek. Die profiel word gereeld bygewerk om klante, kliënte, verskaffers, die algemene publiek en personeel op die hoogte te hou van verwikkelings by die maatskappy. Die nuutste poste wat by Suidwes beskikbaar is, is ook hier aangebring.www.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 7

AKTUEELMigdolboereklub wys hoe DIE MANNE VAN Migdol- boereklub het rede om breed te glimlag. Hulle het 'n uiters suksesvolle inligtingsdag aangebied. Die lede van die klub was almal in hulle‘span- drag’uitgevat en belangstel- Die Hoërskool Schweizer-Reneke bied landbouvakke lendes kon hulle onmiddellik aan en 'n groep leerders het die inligtingsdag byge- uitken om inligting te bekom. woon. Dié inligtingsdag is einde Feb- ruarie op Maartin Coetzee seKobus Moolman (produkbestuurder: Onderdele by plaas, Mooi­veld, buite Migdol Soos dit hoort, was daar uitgestal is, ignoreer nie.Suidwes), Frikkie Senekal, twee verteenwoordi-gers van Equalizer en William Visser (heelgoedere gehou. Ongeveer 300 boere het natuurlik geen tekort aan Kinders van die Hoërskoolbemarker: Wolmaransstad) staan gereed om boere tebedien. Die ‘spandrag’ waarin die manne uitgevat is, die dag bygewoon. Verskeie pannekoek, worsbroodjies en Schweizer-Reneke neem land-is Migdol­boereklub se amptelike drag. verskaffers van landbou- selfs‘n lekker middag­ete van bou as‘n vak en die groep het toerusting en –produkte het steak nie. die dag ook kom kyk hoe dit stalletjies ingerig en boere kon Suidwes se Meganisasie-uit- op‘n inligtingsdag lyk. Hulle gemaklik tussen die stalletjies stalling het baie aandag getrek onderwyser, Hugo Nieuwoudt, beweeg en verteenwoordigers – boere kon beslis nie die New staan agste van links in die foto oor hulle produkte uitvra. Holland-hoogloopspuit wat hierbo.‘n Sterk hand vir Dr Herman van Wees gereed virGraanafdeling Schalkwyk ver- brandgevaar welkom die nuwe graanhoof by Suid- Met die winter oppad, is dit tyd vir wes, Jan Grobbelaar. boere om brandbestrydingsplanne na te gaan of in plek te kry. Dié bestuur-MET 27 JAAR SE bestuurservaring, swak opbrengste. Hoewel daar groot het, bestaan daar tans min hoop vir splan moet die volgende uiteensit:21 jaar se ervaring van die Graan- dankbaarheid heers oor die goeie ‘n wesenlike opwaartse beweging in • Alle brandgevaarareas op die eiendom,bedryf en 31 jaar se ervaring van die reënneerslae vanaf Desember tot mieliepryse. • die beste plek vir voorbrandpaaie,landboubesigheids- en boerdery- Februarie, is daar tog kommer oor die “Suidwes se beskikbare silo- • ‘n skedule vir voorbrande maak,omgewing, is Jan Grobbelaar, pas negatiewe effek van‘n droë Maart- kapasiteit is wesenlik minder as die • ‘n opgawe van alle vuurvegtoerustingaangestelde HUB: Graan en lid van maand op oeste hier in die Weste van huidig geskatte oes. Dit gaan dusdie Uitvoerende Komitee by Suidwes die land asook graanprysvlakke weens ‘n redelike uitdaging wees om die en die personeel wat vir brandbestry-Landbou beslis bevoeg en geskik vir goeie nasionale oesvooruitsigte. verwagte graanoes te akkommodeer. ding opgelei is, endie uitdagings wat dié pos bied. “Met gerugte van die moontlike Ons is egter slaggereed en opge- • alle kommunikasie met bure oor voorkoms van die El Niño-verskynsel wonde om die oes in te neem. Goeie brandbestrydings­aktiwiteite.Jan beskik oor‘n Meestersgraad in die komende somerseisoen, vooraf beplanning en interaksie metin Landbou-ekonomie (UFS) en‘n behoort produsente nie te haastig produsente behoort die knoop deur te Na die droogte moet boere vanjaarMeestersgraad in Bedryfsadministra- ontslae van die huidige graanoes te haak. nog versigtiger wees. Die Suid-Afrikaansesie (NWU). Hy is die pos aangebied raak nie. Dit bly‘n goeie beginsel om “Suidwes Graan bied aan sy Weerdiens waarsku ook dat groot dele vanomdat die direksie glo dat hy waarde deurlopend beprysing te doen sodat produsente die geleentheid om hul die land vanjaar hoë risiko vir brandgevaarkan toevoeg by Suidwes Landbou deur die pryssiklusse oor die bemarkingsei- graan eers te lewer en later te prys. inhou.gesonde sake-etiek, sy benadering tot soen heen benut kan word. Die silokoste word eers verhaal wan-probleemoplossing, sy risiko-aversiteit “Daar is reeds gerugte van swakker neer die produsent sy graan verkoop Maak ook seker dat u versekering viren uitgebreide kennis van die land- as verwagte sonneblomoeste uit en die opbergingskoste bereik‘n brandskade in plek is. Hierdie tipe versek-boubesigheidsomgewing. Suidwes se bedieningsgebied en van plafon indien dit vir‘n langer tydperk ering is nie‘n‘een-pas-almal’tipe versek- Ons Eie het hom uitgevra oor die die later mielie-aanplantings het opgeberg word. In hierdie verband ering nie. Kry inligting by u verskeraar oorstand van sake in hierdie seisoen: sigbare skade weens die gebrek aan het Suidwes Graan‘n redelike unieke pakette teen brandskade in gesaaides,“Produsente se finansiële posisie is reënneerslae in Maart. Hoewel die waardeproposisie in die mark,”het Jan toerusting sowel as natuurlike weiding.in die algemeen redelik broos na die wisselkoers die afgelope paar weke‘n gesê. Boere moet seker maak dat hulle dekkinglang droogte met gepaardgaande positiewe effek op mieliepryse gehad het vir vure wat van hulle eiendom na naburige eiendom versprei.8 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELGoliat van Gat groei monstersDIE GOLIAT VAN GATkompetisie is‘n NAUDE MAREE (takbestu- CHERIE MAREE was die DELAREY MAREE se DRIESHA JOUBERT seuitvloeisel van een van Suidwes Land- urder Schweizer-Reneke wenner van die Goliat van pampoen van 50.1 kg het pampoen het die skaal opbou se Jongboertjiedae wat verlede Kontreiwinkel en Rientjie Gat-pampoenkompetisie aan hom die tweede plek 46.6 kg trek en aan haarjaar gehou is. Kinders wat belang- Joubert (vloerbemarker: met haar pampoen wat besorg. die derde plek besorg.gestel het, het pampoensaad en 'n Handel) toets of die pam- 56.2 kg geweeg het.4 kgsak 100% Organic Gwano van poene eg is.Protek ontvang. Hulle moes die pittevolgens die instruksies op die pakkieplant. Die pampoene het pragtiggegroei en die jong boer­tjies het metblink oë en 'n groot verwagting hullepampoene na die Schweizer-RenekeKontreiwinkel gebring om geweeg teword. Op die foto’s spog Cherie Mareemet‘n 56.2 kg knewel en die eersteprys. Haar boetie, Delarey, tweedemet 50.1 kg. Driesha Joubert, 'n graad8-leerder by Hoërskool Schweizer-Reneke, is trots derde met haarpampoen van 46.6 kg. Wat sal ons doen met só 'n pampoen?BEN VAN DER WALT het met HOOPSTAD HOU JAARLIKS 'n ander het weer gegroei tot monsters Jana van Zyl se knewel vandié monster wat 414 kg weeg, pampoenkompetisie waar deelnemers van 414 kg! Ben van der Walt het die 281 kg het aan haar die tweededie eerste plek verower. meeding om die grootste pampoen kompetisie met sy monster van 'n plek besorg. te kweek. Deelnemers ontvang in pampoen gewen. November 'n pampoenplantjie wat Die pampoene word by die Hert- hulle moet versorg en laat groei. Die zogville-skou uitgestal waarna dit dan natuur het egter sy tol geëis toe die aan kinder- en ouetehuise geskenk hael in Desember, en die hitte en word. Sowat 2 500kg pampoen gaan winde in Januarie die plante bygekom uiteindelik geskenk word. Protek het het. En toe kom Die Groot Reën in pryse vir die drie wenners geborg en Februarie... As gevolg van die weer het ook vir elke wenner tien 9kg-sakke sommige pampoene dwerg gebly en kunsmis geskenk.'Suidwes-vere' Hulle sê 'vere maak die voël', en as mens na hierdie jong sport- \"Deur die sportklere te borg, is maar een van die maniere waaropvir skolespanne sterre kyk, is hulle nie net gereed om 'n bars­hou op die veld of Suidwes by die gemeenskap betrokke is,\" sê Deon Badenhorst baan te speel nie, hulle gaan dit ook in 'Suidwes-vere' doen. (Bestuurder: Korporatiewe Bemarking & Kommunikasie). Suidwes het weer vanjaar 'n aantal skole se sportklere geborg en Die Suidwes-logo word prominent op die sportklere vertoon soos ons op die foto's kan sien, doen dit die maatskappy se beeld en die skole kon hulle eie ontwerp, kleur en snit uit 'n aantal gestand. voorbeelde kies.Hoërskool Wolmaransstad Hoërskool Hoopstad Hoërskool Schweizer-Renekewww.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 9

AKTUEEL Suidwes se voetspoor op DelmasSUIDWES SE EERSTE volwaardige Die bakkies staan ingeryg voortak in die Hoëveld is tydens 'n uiters die nuwe Suidwes Kontreiwin-suksesvolle geleentheid amptelik op kel op Delmas. Hierdie lugfoto14 Maart op Delmas geopen. is met ‘n hommeltuig deur \"In Suidwes se strewe daarna om Gerrie Lindeque jr. geneem.sy visie uit te leef deur welvaart virprodusente te skep, moet ons kom- Die spoggerige binnekant van die Kontreiwinkel op Delmas netpeterend bly. Daarom is dit belangrik voor die stormloop van kopers met die amptelike opening.dat ons ons voetspoor vergroot,\" hetHerman van Schalkwyk (HUB) gesê. Die begin van groot dinge! HansieHy het ook gesê dat die maatskappy Viljoen, links, (Voorsitter van Suid-aan boere behoort en dus nie verwy- wes se direksie) en Gerrie Lindequederd gaan raak van boere nie. (Takbestuurder Delmas Kontreiwin- \"Vir Suidwes gaan dit oor diens en kel) knip die lint en daarmee is diedaarom het ons vir Gerrie Lindeque tak amptelik oop verklaar.as takbestuurder daar geplaas. Gerrieen sy personeel gaan uit hulle pad Gerrie Lindeque, links, AgriCapital tuis op Delmasom boere te bedien met uitstekende (takbestuurder Delmas-diens en kundigheid. Ons besigheid is Kontreiwinkel) spog met die Marius vanin die platteland, maar ons bly nie net buitelewereeks by Jozua du den Berg is diein die Noordwes provinsie nie,\" het Plessis, 'n boer van Delmas, en verhoudings­Patrick Nelissen (Groep Hoof Opera- Pieter Streicher, 'n boer van bestuurdersionele Beampte en HUB: Handel) by Leandra. op Delmas.die funksie gesê. Benewens direkteure en hoof-bestuurslede van Suidwes het baieboere die aand bygewoon en geleent­heid gekry om die indrukwekkendewinkel wat Suidwes vir hulle opgerighet, te bewonder. AgriCapital het ook'n kantoor by die fasiliteit. Produkte is die aand teen spesialepryse verkoop en klante het bykansoor hulle voete geval om die winkelvan binne te sien en hulle handeop die spesiale aanbiedinge te lê.Die gaste is natuurlik ook op tipieseSuidwesgasvryheid getrakteer met 'nkeurige vingerete en drankies.'n Baie trotse Ruan du Plessis is ge­ AGRICAPITAL HET 'n kantoor op Delmas oopgemaak. Dit vorm deel van diereed om jagters en vuurwapenentoe-siaste in sy geweerwinkel, wat deel is fasiliteite wat vir boere se gerief beskikbaar gestel word. Die pragtige, modernevan die Delmas-fasiliteit, te bedien. kantoor word beman deur kundige verhoudingsbestuurders.10 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 11

AKTUEELPLAASMOORDEPrioriteit vir ons elkeen“Die jaar het ons omgeslaan met hernude bekommernisse oor landelike veilig- 1 Februarie: • Gavin Carter (47) – doodgeskiet –heid in ons land. Elke jaar sê ons:‘dit is die ergste jaar nog’, wat plaasaanvalle Underberg, Natal • Nicky Harmse (61) – doodgeskietaanbetref, en dan word ons verstom gelaat deur die skerp toename van die – Kameeldrift-Wes, Gauteng. 2 Februarie: • Daniëlaantal aanvalle van die eerste twee maande van 2017. Werklik - is dit die erg- Kilian (62) – doodgeskiet – Leeupoort, Limpopo.ste jaar nog?”so sê Lorraine Claasen, misdaadanalis en navorser by Afriforum. 3 Februarie: • Pats Truter (77) – verwurg – Naboomspruit, Limpopo • Onbekende bejaarde man – doodgeslaan –Tot en met saktyd van Ons Eie is daar 71 aanvalle “Ons moet pro-aktief optree om toekomstige Rustenburg, Noordwes. 5 February: • Pieter Pieterse (57)en 20 moorde reeds geverifieer vir hierdie jaar. plaasaanvalle te voorkom. Hierdie inisiatiewe – doodgeslaan – Ellisras, Limpopo • Wilfred ErnstingIn elke nuusblad en regoor sosiale media word kan slegs suksesvol benader word met feitelike (54) – Vermoor – Henneman,Vrystaat. 6 Februarie:Suid-Afrikaners gebombardeer met kennisge­ en geverifieerde inligting. Die insamel en • Stephan Harris (28) – doodgeslaan – Pretoria, Gauteng.wing oor aanval op aanval. Tussendeur kry ons analisering van inligting wat van grondvlak af 7 Februarie: • Tanya Wiers (44) – doodgemartel –ook berigte dat aanvalle suksesvol afgeweer kom, moet nie gering geag word in suksesvolle Pietersburg, Limpopo. 10 Februarie: • Niels Erichson (65)word en ons vier elkeen van hierdie gevalle op misdaadbestryding nie. Landelike gemeen- – doodgeskiet – Rustenburg, Noordwes. 11 Februarie:hierdie stadium. Nog ʼn lewe is gespaar. Nog ʼn skappe word aangemoedig om verhoudinge • Trevor Rees (79) – doodgemartel – Underberg, Natal.plaas is gespaar. tussen bure, werkers en die naaste polisiestasie 12 Februarie: • Rolf Pretorius – doodgeskiet – Springs, te bevorder. Dit skep ʼn gesindheid van vertroue Gauteng. 13 Februarie • Onbekende bejaarde man “Die toename van gevalle wat suksesvol waarbinne daar vrymoedigheid is om inligting, (65) – doodgemartel – Gordonsbaai, Weskaap • Rynoafgeweer word, dui op positiewe samewer­ wat dalk as irrelevant beskou word, met rolspe­ J v Rensburg – doodgeslaan – Warmbad, Limpopo.king tussen gemeenskappe met die hulp van lers te deel wat binne die wet en in samewerking 14 Februarie • Louis Smuts (45) – doodgeskiet – Balfourveiligheidsnetwerke, plaaswagte, buurtwagte met die polisie gebruik kan word. – Mpumalanga • Belinda Smuts (42) – doodgeskiet –en die SAPD. Die gesindheid waarmee landelike Balfour, Mpumalanga • Gert Smuts (77) – doodgeskiet –gebiede hul eie veiligheid as prioriteit beskou, “Dit is uiters belangrik vir die boeregemeen- Balfour, Mpumalanga • Paulina Smuts (74) – doodgeskietis verblydend. Die dringendste aksie tydens ʼn skap dat die frekwensie van aanvalle, soos wat – Balfour, Mpumalangaplaasaanval, is in effek om so vinnig as moontlik dit tans is, nie vir die res van die jaar volhoualarm te maak dat die veiligheidsstrukture geak- nie. Suid-Afrikaners kan nie bekostig om nog werrtyerrtiveer kan word. Deur die reaksietyd met selfs ‘n 100 boere aan plaasmoorde te verloor nie.net minute te verkort, kan mediese hulp vinniger Ons prior­iteit is om die lewens van dié wat IN MEMORIAMby slagoffers kom wat dit dringend benodig. Dit verantwoordelik (is) vir ons drie etes ʼn dag, tekan ook noodplanne, soos die toemaak van paaie beskerm,”het Claasen gesê. Ons publiseer hierdie lys van boere en hulle gesinne waten die volg van spore van aanvallers, vinniger reeds vermoor is in Februarie 2017. Ons publiseer ditlaat inskop wat tot suksesvolle inhegtenisne- omdat ons saam vir die geliefdes van hierdie vermoordesming kan lei. wil bid, sodat hulle vertroos kan word deur ons Vader. Gebed vir beskerming van ons boere in Suid-Afrika Dié lys en gebed (geredigeer) was op Facebook gepubli- seer en Ons Eie kon nie die volledigheid of akkuraatheid “ Die geweld teen boere ruk ons harte weer wakker. Vader, dit skeur gesinne uitmekaar. Here, ons van die lys verifieer nie, maar ons publiseer dit as‘n teken weet dat U by elke boer stil gaan staan. Maar ons het nodig om te bid vir beskerming Here, U van meegevoel en deernis vir ons mense. almagtige beskerming oor boere se lewens, hulle huise, voertuie en plaasgrond. Here, plaas U engele op elke boer se grond sodat daar geen skade of seer meer kan kom nie. Vader, ons lewe in‘n Vir meer inligting rakende veldtogte en stukkende wêreld, maar U is ons hoop en ons bergvesting. Vader, maak ons boere paraat gee hulle inligting oor dié onderwerp, besoek gerus die nodige kennis om hulself te kan beskerm teen ‹n oormag wat verwoesting en moord saai. Here, stopdiemoorde.co.za of kontak ons by ons pleit U kosbare bloed oor elke man en vrou, kind, ouers, elke liewe een en ons vra genade, Here, U onbeskryflike groot genade in hierdie tyd. Here, hou ons by U voete. Ons dank U daarvoor. [email protected] In Jesus se Naam bid ons dit. Amen.” www.suidwes.co.za12 Ons Eie April|Mei 2017

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 13

AKTUEEL KONTREIKUIER Met die jagseisoen op ons, het Ons Eie by een van die boere in Suidwes se kontrei gaan kuier wat‘n gedeelte van sy onderneming op jag toespits. Ons gesels met Johan Swanepoel oor die fasiliteite wat hy aan jagters bied en hoe hy hierdie been van sy boerdery bedryf. ‘n Duisend blesbokke sal dit doenJohan Swanepoel boer net jagkamp waar na verskuilde teikens kan skiet. Die teikens is die grootte vanbuite Orkney‘aan die an- ‘n ware bokprofiel, maar dit moet op die doodmaakarea geskiet word voornerkant van die rivier’, soos dit val.hy dit stel. Hy het sowat mengde boerderye bestaande uit ge- Remaketsi beteken‘to be amazed’, Gasvryheid saaides, waar mielies die hoofgewas en met al die kreatiewe planne van Johan se agtergrond het hom be­ses jaar gelede Suidwes sy is, asook beeste, skape en wild. Johan Johan, gaan dít beslis kliënte se kwaam vir die gasvryheidsindustrie. het ook‘n wildboerderykomponent belewenis op die plaas wees. Hy Sy ouers het jare lank‘n vakansie-oordboerderyvennoot gemaak en hy fokus op biltongjagters. Wat sy verskaf geleentheid vir vrouens en op die plaas bestuur, maar het dit later boerdery en die jagkomponent, kinders om ook deel te neem sonder toegemaak. Johan vertel dat sy ouersomdat ”hulle dit vir my Remaketsi Hunting Safaris, anders om noodwendig wild te skiet, maar die plek aanvanklik net vir familie maak, is Johan se kreatiewe byvoeg steeds al die adrenalien van die en vriende ingerig het met verblyfmaklik gemaak het toe van‘n reeks ander skietopsies om jagproses te beleef. Hy is nog besig in tente. Met die aanmoediging van jagters én hulle gesinne te akkom- om dit te ontwikkel, onder andere is vriende, wat die fasiliteite baie genietek hulp nodig gehad het,” modeer. daar reeds‘n 1000 m skietbaan waar het, het hulle dit stelselmatig begin jagters gewere kan inskiet en oefen. uitbrei tot‘n publieke vakansie-oordhet hy vertel. Nou droom met swembad en chalets vir verblyf. Die skietbaan het ook‘gongs’ophy daaroor om‘n duisend verskillende afstande vir die herlaaiers Johan is gemaklik rondom mense, wat doppe bymekaar maak. Vir dié gesels graag en luister net so goed enblesbokke te kan aanhou. wat wil‘groenjag’is daar‘n deel in die is dus‘n gewilde gasheer. Hoewel dit vir hom‘n uitdaging is, is hy strengMet die baie reën vroeër die seisoen met die jagters.“Ek het geskrewe reëls was dit moeilik om op die plaas waarby die jagters moet teken as hullete kom. Die normale toegangsroete hier aankom. Dit maak die handhaafloop oor‘n smal laagwaterbrug oor van orde makliker. My groot reël isdie Vaalrivier en was vir‘n week lank maar die drankreël – ek skei wapensonder water. Daar lê steeds hope en ammunisie van drank, dit houboomtakke en ander opdrifsels teen almal veilig,”sê Johan.die brug. Hy beplan om‘n volledige avontuur- Johan is‘n man vol planne, wat elke plaas vir jagters te skep wat‘n viertrek-geleentheid op sy plaas probeer benut. roete, motorfietsroetes en vermaakIn hulle omgewing het almal maar ge- vir die hele gesin insluit. Omdat die plaas aan die Vaalrivier grens, is daar ook heelwat aktiwiteite wat om, in en op die water geniet kan word. Daar is baie karp, baber en geelvis in die rivier en die afgelope tyd merk hulle ook graskarp hier op.“Dit is‘n lekker groot vis wat goed hier aard,”sê Johan. Hy en sy seuns het die karp met‘n boog begin jag en dit is glo reuse-pret wat14 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEEL KONTREIKUIER FOTO’S ONDER: Die jagfasiliteite van Remaketsi Hunting Safaris sluit onder andere in: 1) 1000 m skietbaan, 2) ‘n gemaklike skietpunt met 3) ‘n verstelbare skiettafel en verskeie opsies ten opsigte van 4) teikens en valteikens. 34Johan is besonder lief vir die 1brahmaan-ras en boer ookkommersieel met brangusse. 4baie geduld en vernuf met die boog “Ek kan die verskynsel net koppel aan 2 4verg. Johan wil dus‘visjag’insluit die feit dat boerderye al groter word.by sy aanbieding aan die avontuur­ Soos die boerderye groter en beter ge- 15honger kliënte uit die stad. Hier is ook meganiseerd raak, is minder werk­ ersgeleent­heid vir vlieghengel aangesien nodig en meeste boere verkies dit datdaar baie geelvis in die rivier is. die werkers op die dorp bly. Daar is dusGeelvis is egter‘n beskermde spesie en al minder mense op die plase wat dieis dus streng hak-en-los. wild geleentheid gee om ongehinderd rond te trek agter kos en water aan. So probeer Johan elke geleentheidwat sy plaas bied te benut, meer as Volgens hom sien hulle ook spesiesnet dit wat in die grond gedoen kan op die plaas raak wat voorheen nie inword.“Mielieboerdery is maar‘n risiko hierdie omgewing te siene was nie,– ons het die laaste paar jaar weer selfs ander voëlspesies.“Ons sien nougesien hoe dit werk – wanneer die ook baie meer vlakvarke en water-reën reg is, is die prys verkeerd en an- bokke. Hulle maak natuurlik‘n boerdersom, ek moet met alles werk wat se lewe moeilik omdat hulle sekeredie plaas my bied,”het Johan gesê. gewasse goed kan verwoes. Ek dink egter ons boere moet hier saamwerk Hy koop‘n bietjie wild in en is nietoegespits op teling nie, maar hy p 16 >>>probeer tog om sy wild so te bestuurdat hy bokke met meer vleis om die lyfhet vir die biltongjagters.TrekwildJohan merk die afgelope aantal jareop dat al hoe meer trekwild hulleverskyning in die omgewing maak.www.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017

AKTUEELKONTREIKUIERen nie sonder meer hierdie‘nuwe’wilduitskiet nie. Dit kan oor die langer ter-myn vir ons meer waarde hê om die wildin ons omgewing te laat aanteel. Ditkan‘n aanwins vir die hele gemeenskapwees,”sê Johan. Hy voel dat die helegemeenskap kan baat omdat wild baieander besigheids­geleenthede kan skep.Op dié manier kan fondse vir vuurveg ofpaaie herstel gegenereer word.Volhoubaarheid Johan verseker ons dat hierdieDit wys ook deel van Johan se hart, hy boerdery ‘n spanpoging is en hyis‘n man wat verantwoordelik boer en glo, soos sy pa hom geleer het,omgee vir die omgewing waarin hy die een hand was die ander.werk en leef omdat hy glo aan volhou- Die foto hierbo wys die span vanbare benutting. Hy het ook deernis met links: Johan, Christelle, Jan (15),die mense om hom, so bied hy kursusse Joos (14), Wilmie (4), Dorah,aan in samewerking met‘n agentskap Pixie, Shadrack en Looseboywat vir jongmense oorsee werkgeleent­ Die slagkamer - ingerig vir gemakhede skep. en sodat ‘n jagter alleen sy eie vleis kan hanteer. Byna alles hier het Jo- Die studente word onder andere op han self gemaak uit weggooi­goed.sy plaas geleer om te sweis, masjinerie Let op die roller (regs) waarmeete onderhou en basiese herstelwerk ‘n karkas deur een persoon, vanafte kan doen asook stoper-, tapkar- en die haak tot in die waentjie gelaaispuitopleiding. Na die opleiding word kan word.hulle ook in boerderye geplaas, veraloorsee, waar hulle goeie ondervinding Die jagkamp is goed ingerig vir ‘nopdoen om‘n loopbaan in die landbou groot groep jagters. Elke slaap-te kan volg. kamer het vier beddens in en ‘n en suite-badkamer. Elkeen van “Daar is baie poste beskikbaar, maar die kamers het ‘n naam wat op ‘ndie jong ouens het nie ondervinding nie. bord bo die deur aangebring is,Ons probeer dus maar om hulle te help soos kamer 30.0 kwes (onder opom die nodige ondervinding op te doen die foto). Selfs die sleutelhouersen belangrike vaardighede aan te leer.” hou by die jagtema. Vir sy eie kinders wil Johan‘n www.suidwes.co.zaplatform met sy boerdery skep waarophulle met die besigheid kan voortgaan.“Ek besef egter dat jy nie‘n kind kandwing om te kom boer as dit nie in syhart is om dit te doen nie.”Hy is ookdeeglik bewus van die uitdagings rond­om saamboer. Hy en sy pa het nie lanksaamgeboer nie, maar hulle het nabymekaar geboer, wat vir hom ideaal was.“Ek dink dit is beter dat elke boer vir syeie inkomste moet boer.” Oor die ideale kaliber geweer, sêJohan:“Die beste geweer is die een watvir jóú werk. Om‘n geweer te gebruikwat jy goed ken, is baie belangriker asdie kaliber van daardie geweer. ”Hygebruik self‘n .308 omdat dit volgenshom inherent‘n akkurate geweer isen daarmee saam 150 g ammunisie –“tried and tested,”sê Johan.16 Ons Eie April|Mei 2017

AKTUEELHerlaai 101 – as jy nie begin nie, sal jy nooit weet nieOns begin in hierdie vervaardig wat deurgaans dieselfde Hoe maak ons om dit te vermag? kuraatheid vir jou oopgaan. gaan presteer. Vir die doel van hierdie - Klas die patroonpunte volgens Daar is‘n magdom literatuuruitgawe met‘n nuwe reeks gesprek, gaan ek nie uitbrei oor wat‘n baie goeie agtergrond oor geweerlope nie. Die meeste skuts sal gewig, die herlaaipros­ es verskaf. Ek stelartikels vir die jagter en hulle lewe deur met‘n fabrieksloop - ondersoek die patroonpunte vir voor dat skuts wat kans sien om die skiet. herlaaiproses te probeer, eers kersander skuts. Jaco Kruger enige afwykings, deur na elkeen te opsteek by ervare herlaaiers met‘n Patroondoppe (BRASS) kyk. bewese rekord van tegniese vaar-is die skrywer van hierdie Die doppie is verreweg die belang­ Bogenoemde is maar enkele van die digheid met die herlaai van veilige, rikste en mees beïnvloedbare basiese beginsels wat toegepas kan betroubare en akkurate ammunisie.artikels en die wapenkun- komponent in die strewe na beter word. Deur net aan die gang te kom akkuraatheid. Met‘n bietjie moeite hiermee, sal‘n nuwe wêreld van ak-dige by Suidwes. en geduld kan‘n duidelike verskil onmiddellik waargeneem word. Die Jaco Kruger is die bestuurder vanMense vra dikwels hoekom dit geheim is om veranderlikes in die her- Suidwes se wapentak op Bothaville. voordelig is om self ammunisie laaiproses na konstantes aan te pas. Skakel hom gerus by 076 062 6533.te herlaai? Die mees algemene rede Patroondoppe kan na‘n konstanteis dat dit baie goedkoper is as om fa­ komponent verander word deur hulle Ons is gereed vir die jagtersbrieksammunisie te gebruik. Dit word eenvormig te kry.egter eers waar wanneer die kapitale Hier is‘n paar basiese beginsels wat SUIDWES SE WAPENWINKEL OP BOTHAVILLE NOU OOPuitleg aan toerusting verhaal is – dan toegepas kan word om‘n waarneem-eers daal die koste per patroon. Maar, bare verskil in akkuraatheid te kry. SUIDWES IS GEREED om jagters en alle ander vuurwapenentoesiaste teom te herlaai hou veel meer‘wins’in - Klas die patroondoppe volgens bedien met‘n splinternuwe wapenwinkel op Bothaville.“Hier gaan die jagtersas net die kostebesparing. persoonlike diens beleef. Omdat ons net soveel in wapens belang stel as hulle, Eerstens is herlaaide ammunisie gewig of volume, verstaan ons wat hulle behoeftes is,”so gesels Jaco Kruger, die bestuurder van diédoelgemaak spesifiek vir jóú geweer - sny die slagdopkamer van jou moderne nuwe wapenwinkel.en dit gee jou die groot voordeel van ‘n Volledige reeks wapens, ammunisie, herlaaitoerusting, teleskope asookbeter akkuraatheid. patroondoppe dieselfde (primer ander jag- en buitelewetoebehore, gaan hier beskikbaar wees. Jaco Kruger, die bestuurder van pocket uniformer), Die winkel is daarop gemik om‘n breë klantebasis te bedien, van die beginnerdie nuwe wapenwinkel by Suidwes - gebruik‘n vlamgatontbramer wat sy eerste wapen koop tot die mees ervare jagters en sportskuts. Jaco beplanse Kontreiwinkel op Bothaville sê (flashhole deburring tool) om die ook om gereeld kursusse aan te bied oor onderwerpe soos: herlaaikuns, uitwerknatuurlik:“Die belangrikste rede vir vlamgat (flashhole) van al die van ladings, montering en instel van teleskope en skoonmaak van jaggewere.my is DIT IS LEKKER.” doppe dieselfde te sny, Om klante te help om wettige wapeneienaars te word, sal die kursusse oor die Waarom sê hy so? - sny die lengte van die patroon- Wet en wapeneienaarskap asook die bevoegdheidsopleiding vir verskillende Die skuts wat eers met fabrieksam- doppe dieselfde, en sport- en jagtersstatusse hier aangebied word.munisie geskiet het en daarna begin - maak die patroondoppe skoon, Jaco Kruger het in 2009 vir die eerste keer Nasionale Protea-kleure in bank-herlaai het, sal verstaan as ek sê dit veral aan die binnekant aangesien russkiet verwerf. Hy het Suid-Afrika verskeie kere in hierdie sport verteenwoor-is lekker. Niks anders vergelyk met aanpaksels die volume van elke dig. Hy is‘n aktiewe lid van die Suid-Afrikaanse Jagters- en Wildbewaringsver­die tevredenheid as jy sien hoe jou patroondop kan beïnvloed. eniging asook‘n SA Jaggeweer-lid.groepering kleiner word nie, net deur Onthou ons probeer alle veranderlikes Jaco nooi boere uit vir‘n koppie koffie en‘n lekker skietgesprek by Bothavilleenkele basiese beginsels toe te pas. uit te skakel – alles moet dieselfde Wapenafdeling.“En, soos die man van Potchefstroom sê:‘Bewe raak!’,”sê Jaco. Herlaai van ammunisie is egter‘n wees. Eenvormige komponenteordelike proses en kortpaaie moet verbeter akkuraatheid.glad nie eens oorweeg word nie.Ek wil graag die komponente hier Patroonpunte (BULLETS)bespreek wat akkuraatheid beïnvloed In Suid-Afrika is ons bevoorreg omen waaroor die herlaaier beheer het. baie goeie, eenvormige patroonpunte Op Engels praat hulle van die drie te kry. Of jy kompetisie-, mono-B’s: BRASS (patroondoppe), BULLETS metaal- of gebindepunte verkies, die(koeëlpunte) en BARRELS (geweer- beginsels bly steeds dieselfde, onslope). Deur die herlaaiproses het ons moet dié komponent eenvormig kry.beheer oor twee van die kompo-nente. Ons doel is om ammunisie tewww.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 17

AKTUEEL NUUTSTE NEW HOLLAND Graantenk en ontlaai Die inhoud van die graantenk op CR-STROPERS die twee modelle bly dieselfde as voorheen, naamlik 11 100 liter vir die NOU IN SA CR7.90 en 12 300 liter vir die CR9.80. New Holland SA het die afgelope aantal jare reeds diep spore in die windvolume word verminder sodra Albei die modelle kom standaard daar opdraand gestroop word en die met 5,5 m ontlaaipype, maar kan Suid-Afrikaanse stropermark getrap met sy reeks CR-dubbelrotor teenoorgestelde gebeur sodra daar verleng word na 6,4 m op CR7.90 en afdraand gestroop word. 6,8 m op die model CR9.80. stropers.Soos dit met alle werktuie gaan is daar voortdurend ver- Hierdie stelsel komplimenteer Belangrik om te onthou nuwing en nuwe innovasies wat die lig sien. New Holland het ook natuurlik ook die reeds bekende Alle New Holland-stropers wat na SA kantelsifstelsel in die CR-stropers. ingevoer word is standaard toegerus nie agtergebly nie en sedert die begin van 2017 spog New Holland met presisie boerderysisteme, asook Smart Trax die sagteware om die stroperdata SA ook met die heel nuutste in die CR-reeks. Hierdie opsie is slegs beskikbaar af te laai op‘n rekenaar vir verdereDie CR-reeks bestaan tans uit verwerking. Hierdie pakket sluit ook die CR7.90 – 286 kW en ding wat die graanpan en onder-sif skud. vir stropers wat met die Smart Trax- gratis opleiding in dataverwerking mee in die gewilde klas 7. Die Sodoende word die graan meer stelsel vanaf die fabriek bestel word. in, met‘n gratis tweejaar hulplyn, vir eweredig oor die voorkant van die dataverwerking. CR9080 maak plek vir die CR9.80 – bo-sif versprei. Dit verseker‘n meer Harvest Suit -kajuit 360 kW en ding mee in die steeds Die kajuit is heeltemal herontwerp Klipbeveiliging eweredige vloei van materiaal oor en bied nog beter uitsig en gemak, Die CR-reeks spog steeds met‘n uiters groeiende klas 9. terwyl die geraasvlak ook verder ver- doeltreffende klipbeskermingstoestel. die bo-sif, wat die effektiwiteit van minder is. Van die veranderinge in die Klanksensors voor in die strooihyser Daar is enkele vernuwings op kajuit sluit in verbeterde plasing van neem die teenwoordigheid van klippe die sifstelsel verhoog en sodoende ligskakelaars, groter glasopperv­ lak waar en stuur dan‘n sein na die stelsel hierdie reeks, waarvan die grootste verliese beperk en‘n uitstekende asook meer spasie. Die hidrousta- wat die deksel onder aan die hyser die nuwe kajuit is. Van die ander tiese beheerhefboom se werking beheer. Sodra‘n sein waargeneem graanmonster verseker. is vernuwe om by die ander New word, word die invoerketting se veranderinge is meer tegnies van aard Holland produkreekse aan te pas. Die aandrywing gestop, die deur gaan en sluit hoofsaaklik veranderinge aan Opti Fan werkligte aan die kajuit se dak is ook outomaties oop en die klip val uit. Die verbeter asook die leer wat toegang operateur het slegs nodig om die tafel die elektriese en hidrouliese stelsels Om die sifstelsel nog verder te tot die kajuit bied. weer heeltemal te lig, sodat die deur toe kan maak en die stroopproses kan in. Albei modelle het‘n wye reeks komplimenteer is die Opti Fan-stelsel voortgaan. standaard en opsionele eienskappe. uiters suksesvol wanneer daar veral Strooikappers en Kafspreiers Albei modelle is standaard toegerus Opti Sieve teen op- of afdraandes gestroop word. met strooikappers en kafspreiers. Die CR9.80 is ook standaard toegerus met Die Opti Sieve-sisteem werk soos Hierdie stelsel pas die waaierspoed die‘opti spread’-stelsel om te verseker dat strooiverspreiding aanpas by die outomaties aan na gelang van die wye tafels wat gebruik word. volg: die bo-sif en die voor-sif skud opwaartse of afwaartse helling in die teenoorgestelde rigting as waarteen daar gestroop word. Die Die indrukwekkende Harvest Suit-kajuit18 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie April 2017 19

LANDBOUKUNDIGVleisbeesboerdery in Suid-Afrika het geskiedkundig op veld ontwikkel. Veld wasdie enigste voedingsbron van vleisbeeste en die evolusionêre ontwikkeling van dieensiemsisteem in herk­ ouers het die potensiële energiewaarde van sellulose ontsluit.Bestuur veld reg virVLEISPRODUKSIE SELLULOSE IS STEEDS een heid) en variasie in kwaliteit ARTIKEL DEUR: van die volopste natuurlike orga- (voedingswaarde). Hierdie twee HENDRIK VAN PLETZEN niese verbindings op aarde en is beperkinge is in die hedendaag- ‘n relatiewe goedkoop energie- se boerdery-omgewing steeds Voermol Voere bron vir herkouers. relevant en die uitdaging is Die tegnologie vir gewas- om hierdie tekorte (leemtes) veld en ander maatstawwe soos groeikrag en produksie te produksie het, veral vanaf die só te bestuur dat die nadelige evapotranspirasie, reënwateraf­ bevorder. ‘n Laaste opmerking vyftigerjare van die vorige uitwerking daarvan op diere- loop en sedimentverlies is baie oor veldbestuur is dat verskeie eeu, baie ontwikkel en het die produksie verminder. minder op goeie veld. Veld in praktykstudies bewys dat ‘n produksie van grane wêreld- ‘n goeie toestand is ook baie veebelading wat in lyn is met wyd astronomies verhoog. Die Veldproduksie en bestuurs- minder gevoelig vir droogtes en die produksievermoë van veld, beskikbaarheid van graan en die metodes om produksie te die regte bestuurspraktyke sal die hoogste wins per ha lewer. neweprodukte van die graan- verbeter droogterisiko’s verminder. Oorbeweiding kan oor die kort- bedryf het beesvleisproduksie Die veldbestuurpraktyke wat ‘n Verskeie veldbestuurstelsels termyn voordele inhou, maar oor sodanig verbeter dat meer as boer toepas, kan tot veldagter- word gepropageer en daar is die langer termyn het dit ramp- 70 % van die totale beesvleis- uitgang of veldverbetering lei. sekerlik nie een ideale stelsel spoedige finansiële gevolge. Die produksie in Suid-Afrika tans in Die invloed van veldtoestand op wat vir alle veldtipes geld nie. teendeel is dat ‘n konserwatiewe voerkrale plaasvind. ‘n aantal produksieparameters ‘n Praktyk wat sonder twyfel veelading en goeie veldbestuur, ‘n Groot verskuiwing van word baie goed deur Snyman veldproduksie, veldsamestelling droogterisiko verminder. ekstensiewe na intensiewe (2003) beskryf. In ‘n studie is en diereproduksie verbeter, is produksie het dus plaasgevind veld in ‘n goeie toestand met die toepassing van ‘n groeisei- Veldkwaliteit en riglyne om om aan die verhoogde vraag na ‘n basale bedekking van 8.3 % soenrus elke tweede of derde voedingstekorte aan te vul beesvleis te voldoen. Die vinnige vergelyk met redelike veld (6.4 % jaar. ‘n Seisoensrus laat plante Du Toit, Louw en Malan het en drastiese veranderinge in basale bedekking) en swak veld nie net rus nie, maar ook herstel reeds in 1940 die volgende aflei- wêreldmarkte en kommoditeits- (2.9 % basale bedekking). Die aangesien wortelreserwes weer ding gemaak na ‘n omvangryke pryse, verhoog die risiko van dominante spesies op die goeie opbou. Kemp et al. (1994) het opname oor die samestelling intensiewe produksiestelsels. Dit veld is rooi- en vingergras, rede- gevind dat die produksie van van weidings: bring bepaalde uitdagings om like veld is krulblaar, knietjiesgras rooigras in suurveldgebiede met steeds winsgewend te wees. en fynsaadgras en op die swak 170 % verbeter het na ‘n sei- “Judged by the estimated Teen hierdie agtergrond is die veld is steek- en wortelsaadgras. soensrus in vergelyking met requirements of cattle and sheep koste van produksie op veldwei- Die droëmateriaalproduksie rooigras wat die vorige seisoen for growth, all South African ding steeds die laagste, hoewel op die goeie veld was 1 238 kg/ normaal bewei was. pastures, composed mainly or die skerp styging in grondpryse ha, redelike veld 768 kg/ha en In soetveldgebiede mag wholly of grasses, are deficient in rentekoste betekenisvol swak veld 368 kg/ha met weika- dit selfs nodig wees om veld phosphorus, crude protein and in verhoog. Veeboerdery op veld pasiteite van onderskeidelik 5.2, vir twee agtereenvolgende certain areas sodium, for a period het van die vroegste tye af 8.3 en 19.4 ha/GVE. Die drakrag groeiseisoene te laat rus om ranging from five to nine months twee groot beperkinge gehad, van die goeie veld is ongeveer of the year, depending on the area. naamlik veldproduksie (hoeveel- 270 % beter as dié van swak April|Mei 2017 bl 22 >>>20 Ons Eie

PRODUKNUUSwww.suidwes.co.za Ons Eie April 2017 21

LANDBOUKUNDIG>>> Bestuur veld reg vir vleisproduksie ‘n Sinvolle lekprogram behoort die volgende in te sluit:There are indications that in cer- waar akute tot matige tekorte ‘n Somerlek ‘n Winterlektain of these regions the pasture aan fosfor voorkom. So ‘n lekpro- (ongeveer 150 dae) (ongeveer 150 dae)may be deficient in phosphorus gram kan verseker dat die koei- Hierdie periode begin on- Hierdie periode begin in diethroughout the year. Provided suf- kudde se kondisie en voeding- geveer vier tot ses weke na herfs wanneer temperatureficient food is available, an intake status tydens die kritieke stadia goeie reën. Die veld is volop, begin daal, reënval afneemof phosphorus, crude protein van die produksiejaar voldoende groen, hoog in proteïen, hoog en die veld stadiger groei.or sodium below the optimum is om ‘n hoë speenpersentasie verteerbaar en smaaklik. Fos- Vleisbeesprodusente wordrequirements for growth, will sel- en aanvaarbare speengewigte faat en spoor-elemente is die aange-raai om hierdie periodedom occur on pastures composed vir die omgewing te verseker. beperkendste voedingstowwe met ‘n oorgangslek te oorbrug,mainly of bushes”. op groen veldweidings en die veral in suurgrasveldgebiede Die voedingswaarde van wei- SAMEVATTEND doel met somerlekke is om waar die verskil tussen somer-dings verskil dus net so drasties groei te maksimeer. en winterweiding baie grootsoos die omgewing waarin dit Veld is verreweg die belangrikste is. Die voordeel van hierdieis. Daar bestaan dus nie nie net voedingsbron van koeiboerdery in Laatwinteraanvullings praktyk is dat die laaste fos-een resep om die voedingste- Suid-Afrika. Goeie veldbestuur, wat (ongeveer 60 dae) faataanvulling nog gedoen kankorte en/of wanbalanse in alle voorsiening maak vir‘n groeisei- In die laatwinter is weiding word en diere word gewoondtipes weiding reg te stel nie. soenrus elke tweede of derde jaar, gewoonlik baie droog, baie gemaak aan ureum wat in dieVoermol, wat oor die afgelope verbeter veldproduksie en diere- laag in proteïen, moeilik winterlekke voorkom.50 jaar ontwikkel het as die leier produksie aansienlik.‘n Goeie lek- verteerbaar, die inname is Sodra dit begin ryp, moetop die gebied van aanvullende program behoort voedingstekorte swak en die volume is min. winterlekke voorsien word.voeding vir herkouers, ontwikkel in die veld aan te vul, aanpassings Die doel met aanvulling is om Winterveld is droog, laag instelsels en produkte wat tekorte te maak vir omgewingspesifieke massaverlies te beperk en ‘n proteïen, minder verteerbaaren/of wanbalanse in spesifieke verskille in weidings en te verseker produksielek behoort beide en die smaaklikheid is laaggebiede regstel. dat die winspotensiaal van‘n koei- energie en proteïen aan te vul. wat tot laer veldinname lei. Daar bestaan lekprogramme kalfboerdery bereik word. Hierdie periode is die duurste Proteïen is die belangrikstevir ‘n koei-kalfboerdery in ge- en produsente moet dus baie voedingstof in winterlekke enbiede waar daar groot verskille selektief wees wanneer hierdie die doel met winterlekke is omin die voedingswaarde van lekke uitgesit word. Koeie wat massaverlies te voorkom.somer- en winterweiding is en in hierdie tyd kalf, moet ‘n produksielek kry.22 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Februarie 2017 23

LANDBOUKUNDIGBeskerm plante onder stremmingHulp teen herfs- ARTIKEL DEUR:kommandowurm­ Willem Elgenhuisskade agronoom en hortoloog, Agri Technovation Phillip Venter, plantvoedingbestuurder, Laeveld Agrochem Plante onder stremming Die kenmerkende kop van die bereik nie hul volle ka- herfs-kommandowurm.Produsente moet daarteen waak dat hulle so gefokus is om die lastige herfs- pasiteit nie. Produsentekommandowurm te bestry (of dood te kry) dat hulle die uiters belangrike taak is tans bekommerd oor sogenaamde swakker genevan voeding vir die plant agterweë laat. So sê Phillip Venter, plantvoedingbe­ twee faktore wat moont- (plante onder stremming) uit diestuurder, Laeveld Agrochem. like stres op plante plaas ekosisteem te verwyder. Die herfs-kommandowurm (Fall Army Worm, FAW) het oral enorme skade en gevolglik permanente Onder vogstremming salaan gewasse veroorsaak en daarom bly die beheer van die pes ʼn prioriteit. Die skade kan aanrig, naamlik daar byvoorbeeld minder vog inoordeelkundige gebruik van plantvoeding (wat die gebruik van blaarvoedings versuiping en die herfs blare wees asook minder styselinsluit) is egter van uiterste belang om die skade wat die herfs-kommandowurm -kommandowurm wat sy en koolhidrate. Lae ligtoestandeaangerig het, te help oorbrug. verskyning in dele van die kan weer lei tot verminderde Gewasse wat aangeval word, lei onder geweldige stremming weens land gemaak het. opgelosde suiker en verhoogdeweefselskade sowel as skade wat nie met die blote oog gesien kan word nie. Die stikstof- en vogvlakke in diegevolge sluit ondermeer ʼn afname in die fotosintese en transpirasietempo in wat Hoewel mielies die voorkeur- blare. Blaarvoeders, soos diedan tot ʼn afname in oespotensiaal lei. Die kuns lê daarin om so spoedig moontlik gewas van dié pes is, kom ge- herfs-kommandowurm, salop te tree om sodoende die verlies aan die oesopbrengs te beperk. Uiteraard sal wasse soos koring, grondbone, plante onder droogtestremmingdie groeistadium van die plant, omvang van skade aan die plant, sowel as die gars, gras en voergewasse asook teiken wanneer stikstofvlakke inversoenbaarheid van produkte die tipe voedingsproduk bepaal. groente soos soetrissies, spinasie die blare hoër is om sodoende Die insluiting van voedingsprodukte wat verryk is met biostimulante sal die en kool ook in die spervuur. hulle eie oorlewing te verseker.grootste voordeel aan die plant bied. Hierdie pes moet nou pro-aktief Seisoenale en verande­ bestuur word om te keer dat dit rende toestande kan insekte na volgende jaar se oes belemmer plante lok of plante laat vermy, en om aangetaste gewasse so afhangende van hulle oorle- gou as moontlik gesond te kry. wingsbehoeftes. Daar is blaar- ontledingstegnieke wat inge- Die beheer van span kan word om plante se plantstremmingstoestande groei te monitor en voeding­ Alle plante is gedurende die stremming oor die fenologiese groeistadium onder stremming. stadiums in die groeiseisoen te Veral met droëlandaanplan­ help identifiseer. Kontak gerus ting is die groei-toestand nie die plaaslike verteenwoordiger altyd optimaal vir plante nie. van ‘n landbouchemiese maat- Daar bestaan hipoteses oor skappy hieroor. verskeie tipes insekte en tipes aanvalle, wat op verskillende Wat gebeur in plante en tipes plante en onder variërende grond tydens stremmings­toestande voorkom. versuipingstoestande? Verskillende insekte is aange- Die skade wat versuipingstoe- pas om stremmingssimptome stande kan veroorsaak hang af op plante te identifiseer en van hoe lank die grond versuip was asook die fenologiese stadium waarin dit gebeur het.24 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGVersuipingstoestande word Verlaagde suurstofinhoud Die gas- en suurstofbeweging in die grond word belemmer metgedefinieer deur ʼn kondisie in en verminderde mikrobiale versuiping.die grond waar te veel water die aktiwiteit sal beskikbaarheidgas- en suurstofbeweging in die van minerale benadeel. Dit indien dit vir vyf dae lank versuip ming kan met blaarvoedinggrond verhoed. Wortelweefsel beïnvloed die beskikbaarheid was. bespuit word, maar om raaierykry nie genoeg suurstof nie van ammonium en nitrate aan te voorkom, moet die strem-en mikro-organismes verbruik plante. Mikorisa-aktiwiteit, wat Wat kan boere doen? ming verkieslik deur ‘n blaartoetsbinne 24 uur die beskikbare simbiotiese fosfaatopname Mielie-aanplantings is dalk te bevestig word.suurstof op. As versuipings- help dryf, word direk benadeel. groot om te skoffel en suurstof Mielielande met lae stikstof­toestande nie langer as 48 uur Stikstofbeskikbaarheid word in die grond in te kry, maar vlakke kan ekstra stikstofbemes­aanhou nie, behoort oesskade deur loging en denitrifikasie enige deurlugtingsaksie kan ʼn ting kry, afhangende van diemin te wees. In suurstofarme beïnvloed. In lande met ‘n rede- redelike groot invloed hê. Sonlig tekort. grond word toksiese substanse like opbrengspotensiaal waar en afdroog van lande is nousoos sulfiede en bottersuur stikstofverliese voorkom, sal noodsaaklik om wortelsisteme Indien u enige navrae het,geproduseer. Yster-vlakke in die mielies nog op addisionele weer aktief te kry. kontak gerus die skrywers byblaarweefsel skiet ook gewoon- stikstoftoedienings reageer, mits Mielies met waterstrem- 012 940 4398.lik die hoogte in. Respirasie is die die lande nog nie in blom is nie.fisiologiese proses van ‘n plant Navorsing dui daarop datwat die meeste sensitief is vir mielies wat in blom is en hoëversuiping. stikstofvlakke het, geen skade Afname in suurstof in die in opbrengs lei nie. In die R2- ofgrond lei tot vermindering in blasiestadium het mielies altotale wortelvolume, minder 10% van hulle droëmassa in dieopname van vog en voeding­ koppe gevorm. As versuipings­stowwe. Blaarverlenging neem toestande vir 96 uur in grondonmiddelik af, asook N,P en voorkom, kan tot 16% oesver-K-konsetrasies in die blare. In liese gelei word by lae stikstof­die wortels verhoog die N,P en vlakke in die mielies. Grond kanK-konsentrasies egter. tot 75% van hulle stikstof verloorwww.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 25

LANDBOUKUNDIG Kisudiitl’vnobeelergegnintgs,tvoerwsewkeeri:ng of ingryping?Dit is soms‘n uitdaging om‘n beesboer te wees. Veral die vrae wat boere vra en die stel- paksie- en bedekkingsomstan-met die produksie van hoëgehalte-voer, waar enigiets lings wat hulle dikwels maak. Ons dighede verskaf. Vordering op dievan die weer tot tydsberekening, hantering en stoorme- spreek in hierdie artikel verskeie gebied van entstofwetenskap hettodes die resultate kan verongeluk, moet‘n beesboer van die belangrikste punte aan entstowwe opgelewer wat diebesonder skerp wees. wat die beesboer moet oorweeg aërobiese stabiliteit van kuilvoer wanneer hy besluit of hy ’n kuil- met die oopmaak van die bunkerKuilvoer is die basis van ’n Die ekologie van inkuiling is voerentstof wil gebruik, of watter kan verbeter en voorkom dat diemelk- en voerkraaldieet. Hooi uiters ingewikkeld. Aangesien soort hy wil gebruik. kuilvoer warm word.en kuilvoer van ’n beter gehalte voer ’n groot gedeelte van Kuilvoerentstowwe is ontwik- ’n Entstof sal nie swak kuilvoersal diere in staat stel om beter te die koste van melk- en voer- kel as ’n hulpmiddel om die fer- goed maak nie, maar dit sal diepresteer. Nog beter: gehaltekuil- kraalproduksie uitmaak, is die mentasie van kuilvoer te beheer. gehalte van die kuilvoer hand-voer sal ons in staat stel om produksie van kuilvoer van ’n Plante bevat van nature groot haaf, beter as ongeënte kuilvoer.minder gekoopte hoë-energie- hoë gehalte veral belangrik vir hoeveelhede en variëteite bak- Haal die vrees uit fermentasieen hoëproteïen-voer te gebruik. winsgewendheid. Kuilvoerent- terieë, giste en skimmels voordat Hoewel fermentasie bloot dieDiere sal gesonder wees en beter stowwe wat behoorlik gekies, dit geoes word. Die getal en tipes proses is waarin bakterieë suikerspresteer teen laer koste. aangewend en bestuur word, mikroörganismes wat op die gebruik om organiese sure te kan: plant teenwoordig is, hang af van vorm wat pH verlaag en die voer Om kuilvoer van ’n goeie • Gehalte kuilvoer verseker, die tipe plant, die groeitoestande preserveer, is dit ’n moeilike ba­gehalte te maak, verg kennis van • voorkom dat ongewenste en die gesondheid van die plant. lanseertoertjie waartydens water,die plant-, mikrobiese- en omge- Wanneer ons kuilvoer maak, wil tyd, suurstof en ander verander-wingsfaktore wat kuilvoerfermen- organismes in ge-oeste voer ons die voer vinnig preserveer likes probeer om die proses tetasie beïnvloed omdat dit alles voorkom, en deur suurstof uit te skakel en die ontspoor.uiteindelik die voedingswaarde • ’n belegging wees wat voerin- pH van die kuilvoer te verlaag om Die eerste stap is om dieen gehalte van die kuilvoer be- name en diereproduksie die verdere groei van ongewens­ gewas op sy hoogste voedings-paal. ‘n Enkele klaarblyklike ‘klein’ verhoog. te mikroörganismes te voorkom. vlak te oes en te kuil. Dit is opfoutjie kan ’n heeltemal goeie As jy kuilvoer maak sonder om ’n hierdie punt dat alle suurstofgewas verander na iets wat jy nie Kan enting werklik ‘n verskil entstof te gebruik, beteken dit jy uitgeskakel moet word sodat dieaan jou diere behoort te voer nie. maak? hoop die regte soort bakterieë bakterieë kan begin werk. EnigeKuilvoerentstowwe en kennis “Moet ek ent of nie? Is dit nodig is in voldoende hoeveelhede foute wat hier gemaak word, saloor die gebruik daarvan kan die om mieliekuilvoer te ent? Ek het teenwoordig om die fermentasie tot verlies aan voedingstowwegehalte van kuilvoer in stand hou in die verlede entstowwe gebruik te oorheers voordat ongewens­ en droë materiaal lei. Die feit daten selfs verbeter. en kan geen verskil sien nie.” Dit is te organismes die fermenta- die kuilvoer buite sig is, beteken sie oorneem. Die doel van ’n dat jy baie maklik daarvan kan kuilvoerentstof is om bakterieë te vergeet. Intussen is daar goeie verskaf wat vinnig sal groei, die én slegte mikroörganismes, en fermentasie sal oorheers en die jy wil hê dat die regte bakterieë regte fermentasiesure sal pro- in toereikende hoeveelhede die duseer om kuilvoer van ’n goeie fermentasie moet oorheers. Dit gehalte te maak. is waar die kuilvoerentstof ’n nut- ’n Goeie kuilvoerentstof moet tige instrument kan wees. op alle kuilvoere gebruik word. ’n Kuilvoerentstof van hoë gehalte Behoorlike aanwending is sal die fermentasie vinnig na die uiters belangrik produksie van melksuur lei om Die hoeveelheid melksuurbak- die pH van die voer te verlaag. So terieë wat bygevoeg word, moet ‘n kuilvoerentstof sal ook ’n mate ten minste 10% groter wees as van versekering teen subopti- die natuurlike bakterie-populasie male oes-, kerf, vulling-, kom- bl 28 >>>26 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za Ons Eie April 2017 27

LANDBOUKUNDIG>>> Kuilvoerentstowwe laat daal in die voer waarin dit Sal jy jou geld terugkry as Sekere melksuurbakterieë wat groei en melksuur produseer. jy entstowwe gebruik? Dit in kuilvoerentstowwe gebruik op die plant. Die meeste ent- Die algemeenste bakteriespesies is moeilik om subtiele veran- word, het ’n voordelige uitwer­ stowwe word teen ’n koers van wat suur produseer, is Lactoba- deringe in diere se prestasie king op herkouers se prestasie. 100 000 selle per gram (CFU/g) cillus plantarum, Enterococcus waar te neem. Resultate van Die meganisme van hierdie kuilvoer bygevoeg. Enting teen faecium, Lactobacillus brevis en talle navorsingstudies toon dat probiotiese effek is nog nie ’n koers van slegs 1% minder as Lactobacillus kefiri. entstowwe DM-inname en diere duidelik nie. Melksuurbakterieë die natuurlike populasies kan Die afgelope aantal jare het se prestasie met gras-, mielie- kan die grootpensomgewing daartoe lei dat die bymiddels die kombinasie van twee of en lusernkuilvoer met 4 tot 5% verander en op só ’n manier op min impak op die gehalte van meer bakterie-stamme ’n manier verbeter. Indien die netto-wins grootpens-mikroörganismes in- die kuilvoer het. Gevolglik is die geword om die doeltreffendheid beter produksie toon, is dit die werk dat die benutting van voer regte byvoegingskoerse kritiek daarvan te verhoog en om ’n gevolg van die entstowwe, of bevorder word. Gelukkig verskaf om waarde uit die entstowwe te wyer spektrum van toepaslikheid moet ’n ander bestuursfaktor die universiteitsnavorsing data wat verkry. te verkry. krediet kry? die sukses van entstofprodukte Daar is beduidende genetiese bevestig. Watter entstof? verskille tussen spesies en stamme Die eerste stap is om vas te stel melksuurbakterieë. Dit is moeilik Gevolgtrekkings wat jy nodig het. Die gebruik om produkte te vergelyk en nie van kuilvoerentstowwe het die alle produkte is ewe doeltreffend Kuilvoerentstowwe kan die inkuilingsproses fasiliteer, maar dit vervang nie afgelope aantal jare algemene nie. die aandag aan fundamentele faktore, wat die sleutel tot die maak van kuil- praktyk geword. Al hoe meer Jou verskaffer behoort bewe­ voer van ’n goeie gehalte is, nie. Die gebruik van die entstowwe kan egter die produsente gebruik nou ’n ver- rings van verminderde verlies gehalte van die kuilvoer aansienlik verbeter, die aërobiese stabiliteit verhoog skeidenheid produkte wat op die aan droë materiaal of verbeterde en die verliese beperk. mark beskikbaar is. Die keuse van voerdoeltreffendheid te kan staaf. Die insluiting van ’n kuilvoerbymiddel as ’n roetineprosedure in boerdery die regte een is ’n sleutelfaktor in Jy moet aan die hand van die kan produsente se wins aansienlik verhoog. Die belangrikste aspek wat in ag die bereiking van die verwagte tipe kuilvoer (mieliekuilvoer teen­ geneem moet word, is nie die prys nie, maar die opbrengs op belegging. Moe- resultate. oor gras- of sorghumkuilvoer) nie ’n entstof slegs op grond van prys aankoop nie. Jy kry dikwels dit waarvoor Jy moet seker maak dat kies. Nie alle entstowwe is ewe jy betaal. jy ’n entstof kry wat werk. Dit doeltreffend op die verskillende beteken dat jy die regte tipe gewasse nie. bakterieë moet gebruik. Ons kyk spesifiek na bakterieë wat vinnig vermeerder en die pH vinnig28 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

April|Mei 2017

LANDBOUKUNDIGDie ekonomie van oormaatKan ‘n boer hoë NPK-bemesting ekonomies regverdig?ARTIKEL DEUR:Dr GJ (Gawie) du Toit(Pr.Sci.Nat.) GDT Gondkundekonsultant Oor‘n breë front word die die produsent beheer word – Lees Figuur 1 en 2 saam – dit MIELIE-OES mening uitgespreek dat deur meer of minder insetmid- mielieproduksie nie die dels te gebruik. In hierdie artikel wys dat die 104 kg toegediende 8 140 gewenste wins lewer nie. bespreek dr Gawie du Toit slegs 120 bemesting aangesien dit sowat NPK/ha (groen staaf ) ‘n wins bo 3.8 6.7 163.886.8 100 Trouens, daar word dikwels een derde van die produksie- 104 6.7 verklaar dat leefbare wins koste uitmaak en dus die groot- NPK-inset van R11 974/ha kon 70 80 selde moontlik is weens te hoë ste enkele uitgawe is. 60 produksiekoste. Produksiekoste Sien die resultate van NPK- lewer. Dit is bykans 10% beter as OPBRENGS (kg/ha) 6 OPBRENGS (R/ha) 40 is natuurlik die resultaat van die insette op mielie-opbrengs, soos 20 kwantum van insette (hoeveel- dit in Figure 1 tot 3 aangetoon die R10 956/ha (rooi staaf ) van 5 heid) vermenigvuldig met die word. 4 3.8 REND prys van die betrokke produk. Dit wys slegs die resultate die 138 kg/ha toediening. Dit 50 Insetpryse is egter buite die van ‘n enkele proef wat oor vier 45 produsent se beheer. Slegs die jaar gedoen is. Dié voorbeeld beteken dus dat met 75% van die 3 40 kwantum (hoeveelheid) kan deur is egter soortgelyk aan ‘n groot 35 aantal NPK-proewe wat oor baie NPK is 10% meer wins behaal. 2 3030 jare gedoen is. 25 Figuur 3 wys dat die 104 kg/ 1 20 15 ha toegediende NPK ‘n baie goeie 10 5 rendement van 432% teenoor 0 0 104 138 NPK (kg/ha) ‘n heelwat laer rendement van Figuur 1 273% van die hoër toedien-   ing gelewer het – met die laer toediening dus ‘n 37% hoër WINS BO NPK-INSET rendementM. IELIE-OES 14000 8 3.8 6.7 163.886.8 12000 11974 104 6.7 70 8360 10956 10000 0 11974 10956 8360 OPBRENGS (kg/ha) 6 OPBRENGS (R/ha) 104 138 RENDEMENT (%) 8000 5 4 3.8 6000 3 4000 2 1 2000 0 104 138 0 138 0 0 104 NPK (kg/ha) NPK (kg/ha) Figuur 2   MIELIE-OES WINS BO NPK-INSET RENDEMENT BO NPK-KOSTE 14000 500 8 450 432 3.8 6.7 163.886.8 12000 11974 104 6.7 70 8360 10956 400 350 10000 0 11974 10956 300 8360 OPBRENGS (kg/ha) 6 OPBRENGS (R/ha) 104 138 RENDEMENT (%) 0 432 273 8000 0 104 138 5 273 4 3.8 250 6000 200 3 4000 150 2 100 1 2000 50 0 0 104 138 0 0 0 0 104 138 Figuur 3 0 104 138 NPK (kg/ha) NPK (kg/ha) NPK (kg/ha)   Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG DIE INVLOED VAN NPK IN RSA. Daar kan inderdaad nie ‘n 46% hoër), se norme is baseer AMERIKA verskil wees nie, want weten- Figure 4 tot 6 illustreer die skaplike beginsels bly immers op verwyderingssyfers en ander Amerikaners se bevindinge oor dieselfde, ongeag waar in die die invloed wat NPK-toediening wêreld die proewe gedoen is. sogenaamde ‘elementverhou- op mielies het. Opbrengste is in Amerika net Die resultate is afkomstig op ‘n hoër vlak as in die RSA se dings’. van ‘n mielieproef wat oor ses mieliegebied weens die gunsti- jaar gestrek het by North Platte, ger klimaat- en grondtoestande Soos die geval met Figuur 2, Nebraska. (Verwysing: The in die VSA. Nature and Properties of Soils, Let op dat hier vyf NPK-be- het die laagste bemesting van bladsy 725, deur N C Brady & R handelings was en nie net twee R Weil). soos in die Suid-Afrikaanse voor- 197 kg/ha volgens Figuur 5 ook Die Amerikaners kry presies beelde nie (Figure 1 tot 3). dieselfde resultaat as ons in die Hierdie vyf NPK-behandelings die beste wins bo NPK-inset van word deur vyf onafhanklike labo- Figuur 6 ratoriums gedoen en nie deur die R2 2048/ha gelewer, dus R2 504 misstofbedryf of ander organisa- sies met misstofbelange nie. beter as die gemiddelde waarde Die proef wat 197 kg/ha NPK ontvang het (die laagste inset van die ander vier bemestings- van die vyf – groen band) se norm is baseer op proefresultate voorskrifte. (soos die geval is vir Figure 1 tot 3) en het net uit N bestaan met So is die rendement van die ander woorde 197 kg N/ha (0 kg/ ha P en K). 197 kg/ha NPK-inset (Figuur 6) Daarenteen was die ander vierFiguur 4 laboratoria se insette in kg/ha tot teen 500%, bykans dubbeld soFiguur 5 soveel as: N = 271, P = 35 en K = 22. Die ander vier gevalle met groot soos dié van die ander vier heelwat hoër NPK-insette (tot gevalle. bl 32 >>>www.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 31

L ANDBO UAKKUTNUDEEI GL>>> Die ekonomie van oormaat OPSLAGMIELIES Die foto toon duidelik die effek van oordrag van bemesting in die grond na ‘n volgende seisoen. Na ‘n droë seisoen sal hierdie effek net meer beklemtoon word. Produsente moet kennis neem: Hierdie proewe wys duidelik dat ‘n bemestingsvoorskrif nie uit statiese NPK-riglyne afgely kan word nie. Daarvoor is die grond-, plant- en klimaatsisteem te dinamies! Dr Gawie du Toit gaan in opvolgartikels die grondslag van mie- lieproduksie, naamlik pH van grond, bespreek. Hy sal ook die hele ‘verhaal’ van sogenaamde regstelling van grond-P asook die waarde en gebruik van stikstof aanspreek. Dr Du Toit gaan ook enkele ander belangrike aspekte uitlig: 1 KLIMAAT(veral reënval) is die belangrikste faktor wat die sukses van’n mielie-oes kan bepaal. So kon gevorderde genetiese materiaal die afgelope jare nie ‘n swak oes van slegs 2,8 t/ha (gemiddeld vir RSA) in 2007 verhoed nie. In teenstelling met die 4,2 t/ha gemiddeld vir die ses seisoene 2008 tot 2013 – sonder water kan geen plant groei nie. 2 OESVERWAGTING Meesal word te hoog gemik. ‘n Baie meer nugter en oordeelkundige benadering moet gevolg word. ‘n Realistiese oesmikpunt moet die uitgangspunt wees en daar bestaan prakties toepaslike metodes. 3 OORMAAT GRONDSUURHEID is deurgaans ‘n uiters ernstige probleem wat produksie van graangewasse kan beperk en selfs verhoed. Opgestel deur dr G J ( Gawie) du Toit( Pr Sci.Nat) GDT GRONDKUNDE-KONSULTANT [email protected], 083 630 133032 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 33

LANDBOUKUNDIG GifplanteHierdie is nie ’n ‘cool’komkommer nieCucumis africanus L.f. ARTIKEL DEUR: Dr Franci Jordaan Landbou Wetenskaplike Afdeling Weiding, Landelike, Omgewing en Landbou-ontwikkeling, Potchefstroom Daar is verskeie volksname vir hierdie plant, naamlik Die blare is breedweg ovaal en diep handvormig gelob. Dit is dofgroen van bitterappel, gifappel, gifkomkommer en wilde- kleur en rofweg harig aan beide kante. agurkie. Die bekendste volksnaam is egter wilde- komkommer. Die genusnaam Cucumis kom van die Griekse woord kykyon, wat komkommer beteken. Die spesienaam africanus beteken uit of van Afrika. Die familie Cucurbitaceae, waaronder die wildekomkom- mer val, sluit verskeie belangrike voedselplante, soos byvoorbeeld pampoen, waatlemoen, komkommer en spanspek, in.Geografiese verspreiding en growwe, witterige hare kom Die ryp vrugte is 30 – 80 mm lank en bevat stekelrige dorings wat tot 10 mmWildekomkommer is inheems aan daarop voor. Die stamme groei lank kan wees. Die vrugte is vlesig tot hard.Afrika en kom benewens Suid- gewoonlik plat, maar sal op bosseAfrika ook in Angola, Zimbabwe, en ander ondersteuningsmateriaal blomme is óf manlik óf vroulik en bekend as ‘n oopspringende bes-Namibië, Lesotho en Swaziland klim indien dit beskikbaar is. In- beide kom op dieselfde plant voor sie. Die ryp vrugte is 30 – 80  mmvoor. Hoewel dit reeds in al nege dien die takkies gesny word, gee – die plant is dus eenhuisig. Die lank en bevat stekelrige doringsprovinsies van die land genoteer is, dit ‘n helder sap af. Die blare is manlike blomme word in groepe wat tot 10 mm lank kan wees. Dieis dit egter skaars in Mpumalanga, breedweg ovaal en diep hand- van vyf tot tien gedra, terwyl die vrugte is vlesig tot hard. Die basisKwaZulu-Natal en die Oos-Kaap. vormig gelob. Dit is dofgroen vroulike blomme enkelstandig is. van die vrug is plat. Die onryp van kleur en rofweg harig aan Die vrug van wildekomkommer is vrugte is gewoonlik donker enBeskrywing beide kante. Die fyngedrukteWildekomkommer is ‘n meer- blare is glad nie aromaties nie.jarige kruipende plant met ‘n Die blaarstingels is fyn geriffelddik, houtagtige wortelstok. Die en rofweg harig, terwyl die lotestamme (bogrondse dele) is eenvoudig is.eenjarig en kan meer as 2 m lank Die blomme is bleek totwees. Die stamme is fyn geriffeld donkergeel met groen are in. Die34 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGliggroen in die lengte gestreep, terwyl die bogrondse dele (stin- gebiede soos padreserwes. Dit Kliniese tekens vanterwyl volwasse vrugte groengeel gels en blare) eenjarig is en tydens het ‘n wye voorkomsamplitude en vergiftigingof wit is. Persbruin of geel strepe die winter vrek. Dit is bekend dat groei vanaf 1 500 tot 2 115 m bo Mense gebruik wildekomkom-kom dikwels op die ryp vrugte hierdie plante droogte tolerant of seespieël asook in gebiede met mer dikwels as ‘n purgeermid-voor. Die dorings op die vrugte self bestand is. ‘n baie lae tot matige hoë reënval. del – oordosering met hierdiekom hoofsaaklik op die donker, Die ondergrondse dele word Soos reeds genoem kan dit hoë plant het reeds tot die dood vangestreepte bande voor. as ryp-gehard beskou. Die plant grondtemperature weerstaan, baie mense gelei. Simptome van Die vrugte kom in twee blom gewoonlik vanaf September maar floreer veral in gedeeltelike vergiftiging by mense is onder an-afsonderlike vorms voor - dit kan tot Mei, maar blomvorming vind skaduwee. dere ‘n bitter smaak in die mond,klein, ellipsoïdaal, bitter en giftig hoofsaaklik in Maart plaas. Wilde- naarheid, braking, maagkrampe,wees wanneer dit ryp is, of dit komkommer plant deur middel Gebruike van die plant diarree en in sommige gevallekan groot, silindriese, nie-bitter en van sade voort – soos reeds Beide die giftige en nie-giftige totale ineenstorting. Vergiftigingeetbaar wees wanneer dit ryp is. genoem, bevat elke vrug verskeie vrugte het medisinale waarde van vee kom dikwels in droogte- Die feit dat twee tipes vrugte sade, terwyl elke plant talle vrugte – die vrugpulp word as enema tye voor wanneer weiding skaarsvoorkom waarvan een eetbaar en kan dra. Die plant het dus die po- gebruik, terwyl die saad as middel is. Simptome by diere sluit onderdie ander giftig is, het reeds tot tensiaal om vinnig te versprei en teen rondewurms gebruik word. andere rusteloosheid, vinnige res-verskeie ‘onverwagte’ sterftes gelei. selfs in digte stande voor te kom. Die wortels word in koue water piratoriese en hartaksies, diarreeDie plante met die verskillende geweek om gonorree te behan- (dikwels bloederige diarree) entipes vrugte groei dikwels naby Habitatvoorkeure del. As die wortels warm gemaak stuiptrekkings in. Diere vrek dik-mekaar en plantkundiges beweer Wildekomkommer kom algemeen word, verander die eienskappe wels as gevolg van verstikking en/ook dat die twee plante kan op diep, goed gedreineerde en word dit teen hardlywigheid of versmoring. Volgens navorsingkruisbestuif wat die uitkenning en grond soos wit, rooi of bruin gebruik. blyk dit dat alle vee, veral beeste,die bruikbaarheid van die vrugte sandgrond voor. Dit word ook op Die nie-giftige plante word as skape en perde, ewe sensitief virverder bemoeilik. Die vrugvlees is grys of rooi leem- en klipperige kruie gebruik, dit word as piekels die toksiene is. Die planthare engroen en deurskynend en bevat grond, asook op brakgronde met ingelê (vandaar die naam wilde- -dorings veroorsaak ook velirrita-baie sade. onderliggende kalksteenformasies agurkie) en konfyt kan van die sies by mense sowel as diere. Die sade is ellipties en room- en swarterige kleigrond aangetref. vrugte gekook word.kleurig. Sowat 120 vrugte per Dit groei baie goed op seisoe- Meganiese beheerplant is al waargeneem. By die naal klam alluviale grond. Dit is Tipe toksien Dit wil voorkom asof die plantgiftige plante word die toksien bekend dat die plant gewoonlik Die tipe toksien is beken as maklik deur bewerking beheerin die blare, vrugte en wortels op die voethange (die ‘plat’ grond) Triterpenoïede – die giftige plante kan word indien dit in verboudeaangetref. voorkom, maar dit is ook reeds op bevat veral groot hoeveelhede lande voorkom. Met handver- matige tot steil hellings gevind. cucurbitasien A, B en D, en kleiner wydering moet sorg egter gedraGroei en ontwikkeling Dit is algemeen in dreine­ hoeveelhede van cucurbitasien word dat die totale wortelstok ver-Soos reeds genoem is wildekom- rings­gebiede soos droë rivier­ G en H. wyder word. Aangesien die plantkommer ‘n plantgroeiende plant beddings en vloedvlaktes, Hierdie toksiene is giftig vir velirritasies kan veroorsaak, is ditmet ‘n houtagtige wortelstok. Die waterlope, om panne en naby beide mens en dier (dit sluit vee uiters belangrik dat beskermendeondergrondse dele is meerjarig, waterpunte asook in versteurde sowel as huisdiere in). bl 36 >>>Die dorings op die vrugte kom hoofsaaklik op die donker, gestreepte bande voor. Die vrugte kom in twee afsonderlike vorms voor - dit kan klein, ellipsoïdaal, bitter engiftig wees wanneer dit ryp is, of dit kan groot, silindriese, nie-bitter en eetbaar wees wanneer dit ryp is.www.suidwes.co.za Ons Eie April|Mei 2017 35

LANDBOUKUNDIG>>> Gifplante inheemse plant wat glad nie in Literatuur Gebruik die CARA-wetgewing vermeld Foden, W. & Potter, L. 2005. Cucumis africanus L.f. National Assessment: klere (veral handskoene) gedra word nie en boere is dus glad Red List of South African Plants version 2014.1. word indien dit met die hand nie verplig om dit te beheer nie. Sharp, D. 2017. Table of plants species and applicable herbicides. verwyder word. Hoewel beheer nie verpligtend Department of Environmental Affairs. (Unpublished). is nie, verander dit nie die feit dat Steyn, D.G. 1950. The toxicity of bitter-tasting Cueurbitaceous vegeta- Biologiese beheer verskeie veevrektes en sterftes bles for man. South African Medical Journal, 24(34):713-715. Daar is tans geen geregistreerde onder mense reeds deur hierdie Van Wyk, B-E., Van Heerden, F. & Van Oudtshoorn, B. 2002. Poisonous biologiese agense vir die beheer plant veroorsaak is nie. Dit is nou Plants of South Africa. Briza Publications, Pretoria. van hierdie plant nie. eenmaal nie ‘cool’ om hierdie Welman, M. 2005. Cucumis africanus L.f. www.plantzafrica.com/ komkommer in jou veld te hê nie. plantcd/cucumafric.htm Chemiese beheer Moenie wag tot iets negatiefs Wells, MJ, Balsinhas, H, Joffe, VM, Engelbrecht, G & Stirton, CH. 1986. A Geen geregistreerde chemiese gebeur voordat jy as boer tot aksie catalogue of problem plants in Southern Africa. Memoirs of the Botani- middels is bekend vir die beheer oorgaan nie – wees eerder self cal Survey of South Africa. No. 53 van hierdie plant nie en daar ‘cool’ en raak daarvan ontslae! word ook geen middels vir die Die blomme is bleek tot donkergeel beheer daarvan in die onkruid- met groen are in. Die blomme is óf doderlys van die Departement manlik óf vroulik en beide kom op van Omgewingsake aangetoon dieselfde plant voor. nie. Dit wil egter voorkom asof middels met die aktiewe bestand- dele imazapyr en imazamox wel vir die beheer van ander Cucumis spesies gebruik word. Dit sal egter raadsaam wees om ‘n onkruid- dodederkonsultant te raadpleeg alvorens enige chemiese middel vir die spesifieke beheer van wil- dekomkommer aangekoop word. Wildekomkommer is ‘n Raak onslae van rotte en muise wat pla Rotte en muise is baie aktief gedurende die winter aangesien hulle op soek is na kos en ‘n geskikte plek om te bly, gewoonlik in ons huise of tuine. Daar is ‘n afname in die beskikbaarheid van kos in die winter en ons huise bied‘n alternatiewe spens vir hierdie plae. Benewens die gesondheidsgevare wat hulle meebring, kan hierdie knaagdiere groot skade aan ons eiendom aanrig. Protek se knaagdierdoders verskaf die oplossing! Voordele: • Beheer noorweegse rotte, dakrotte en huismuise • Gerieflike en maklike toediening • Enkelvoeding • Gereed vir gebruik pille, wasblokkies en vloeibare lokaas Handige wenke: • Moet nooit knaagdoders met kaal hande hanteer nie • Verwyder hondekos aangesien dit Vit K bevat,‘n teenmiddel vir teenbloedstolmiddels • Gebruik vloeibare lokaas waar kos volop is en pille of wasblokkies waar daar‘n voedselte- kort is • Vir veilige toediening, maak gebruik van‘n lokaasstasie Geregistreer in terme van Wet 36 van 1947 Kill All Pellets: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.02 g/kg SKADELIK, L7162 Kill All Wax Blocks: brodifacoum (teenbloedstolmiddel) 0.05 g/kg SKADELIK, L7265 Kill All Liquid: brodifacoum (teenbloedstolmid- del) 0.5 g/l BAIE GIFTIG, L7163 Registrasiehouer: Almond Agro Chemicals (Edms) Bpk, reg no 1997/006442/07, Posbus 188, Van Riebeeckpark, 1629 Versprei deur: Protek, ‘n divisie van PE BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Hei- delberg, 1438. Tel (011) 812 9800 of 0861 PROTEK (0861) 77 68 35, www.proteksa.co.za.36 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za Ons Eie April 2017 37

LANDBOUKUNDIG Agrikalender April tot Mei 2017 Grondontledings is noodsaaklik om die lande optimaal te Koring bemes en pH met bekalking reg te stel. Die opname van plantvoedingstowwe sowel as die algemene gesondheid Stel grond pH reg voor plant. ‘n Goeie van die plante verbeter met die regstelling van die pH. bekalkingsprogram is meer werd as ver- Moenie te lank wag om hooi te maak nie, die voedings­ hoogde kunsmistoediening. Bewerk lande waarde van plante neem vinnig af namate die dae korter met ‘n diep tandwerktuig om verdigtingslae word en temperature daal. op te hef. Seel die grond met vlerkskaar, eg, rolstaaf of V-lem indien die tandwerktuig nie met ‘n roller toegerus is ARTIKEL DEUR: nie. Beheer onkruid op oorlêlande. Christo Smit Bestel gesertifiseerde saad om te verseker dat koring eenvormig groei, blom en ryp word. Dié saad se gradering is gewoonlik beter Bestuurder: Produsentekommunikasie en - as die van swak saad. Bestel die regte soort en hoeveelheid kunsmis inligting, Suidwes Graan volgens die grondontleding.AKKERBOU VEE Mielies Beeste Maak ‘n opname van die onkruide in die lande om seker te maak dat die regte spuitprogram Brande kan die jaar weer groot verwoesting gevolg word die komende seisoen. Sodoende saai na die goeie reën en die hoeveelheid word moontlike leemtes uitgeskakel (breëb- plantmateriaal wat geproduseer is. Maak seker laarplante teenoor grasse). dat toerusting vir brandbestryding in orde is voordat dit regtig nodig is. Bespreek ‘n brand- Bespreek en evalueer die saadpakket wat bestrydingsplan met die bure in die betrokke gebied. Georganiseerdeaangeplant is met die verteenwoordigers van die saadmaatskappye, en brandbestryding is baie meer effektief as individuele pogings.maak seker dat die regte kultivars vir die volgende seisoen bestel word. Doen dragtigheidstoetse en skot onvrugbare en ou koeie uit. Onthor-Vergelyk met kultivarproewe in die omgewing. ing kalwers voordat die horingknoppies hard word. Kastreer bulkalwers. Ondersoek profielgate om te bepaal of die bewerking wat gedoen is Selekteer deurgaans vir bouvorm en vrugbaarheid.voldoende wortelontwikkeling toegelaat het, en of daar nie ‘n beperk- Hou diere skoon van bosluise en gewone luise. Speen kalwers in Aprilende laag gevorm het wat opgehef moet word nie. om koeie voldoende tyd te gee om kondisie op te bou voor die winter. ‘n Grondmonsters moet nou geneem word. Stel pH reg deur bekalking. Goeie produksielek sal baie help.Doen primêre bewerking so gou as moontlik nadat gestroop is. So kry Brandmerk al die diere met ‘n geregistreerde brandmerk, dit is verplig-jy maksimum voordeel van die vog in die profiel en kan jy vogbewaring tend.toepas. Hou lande skoon van winteronkruid. Voorsien deurgaans ‘n goeie fosfaatlek. Tree voorkomend op deur te ent, dit is baie goedkoper as om diere te verloor of te behandel as hulle Grondbone siek is. Verseker dat diere deurgaans toegang het tot skoon drinkwater. Inspekteer lande gereeld om trekdatum te Skape bepaal. Dit word grootliks beïnvloed deur die voorkoms van siektes en blaarval. Verv- Parasietdruk is vanjaar hoër vanweë die goeie roeg die trekdatum indien swart peulvrot reën. Volg ‘n erkende doseerprogram met voorkom en blaarval plaasvind – dit sal erkende middels. Neem mismonsters en laat gehalte bevorder. dit ontleed, om te bepaal watter parasiete Trek gesonde grondbone wanneer 75 % van voorkom en doseer daarvolgens. Voorko-die peule se doppe aan die binnekant bruin verkleur het. Dit is vir die mende dieregesondheid is goedkoper as behandeling.meeste grondboonkulivars ongeveer 150 dae na plant. Hopies moet met Spuit of dip skape vir brandsiekte en Australiese jeukmyt. Beplan en‘n skerp punt na bo gepak word om waterindringing te verhoed sou dit voer ‘n voervloei program uit. Indien moontlik kan groenvoer of Japanesereën. radyse aangeplant word vir lammerooie of speenlammers. Broek lang- wolskape om onsuiwer te voorkom. Sonneblom Skape se prys is goed. Bemark al die oortollige skape voordat pryse daal. Prikkelvoeding voor en twee weke na paartyd sal tot beter Stroop so vroeg as moontlik en doen primêre lampersentasie aanleiding gee. Goeie voeding twee tot drie weke na bewerking indien moontlik sodat vog bewaar paring sal goeie besetting verseker. Verseker gesonde sterk lammers deur bly en opbou van onkruidsaad verhoed word. betyds voorsiening vir genoeg, goeie weiding gedurende lamtyd te maak. Graderingsregulasies vereis dat sonneblom Om ‘n goeie lammeroes te verseker moet ramme in ‘n goeie kondisie, se vog minder as 10% moet wees voor dit gesond en lewenskragtig wees voor paartyd. gelewer en ontvang kan word, en word op Tref betyds reëlings vir ‘n skeerspan indien daar nog nie geskeer is nie. 9% vog uitbetaal. Tatoeëring van skape is ook volgens wet verpligtend.38 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za



SA Wild-EXPO 30 Junie – 1 Julie 2017 Klondike Lodge, Vryburg, NoordwesGameX 2017 – Hierdie eksklusiewe expo bied die ideale bemarkingsgeleentheid aan almal in die wild- en jagmark. Merk die datum in jou dagboek – Suidwes Landbou, in samewerking met die groter rolspelers in die bedryf, bring die hele wild- en jagbedryf hier bymekaar.Dié geleentheid vir:• wildtelers,• jagters, en• almal in die ekotoerismebedryf.Woon ook die wildveiling, demonstrasies eninligtingsessies by en kom geniet smaakvolle vermaak.Indien u deel van hierdie baanbreker- Dit is vir die afslaers, André Kock en Seun, ‘n voor-Expo wil wees, skakel my om uitstal- reg om deel te wees van GameX 2017. Dit bied u dieruimte te bespreek. geleentheid om u spogwild aan uitgesoekte kopers ten toon te stel. Skakel my vir veilinginskrywings.DEON BADENHORST082 881 7461 MALCOLM KOCK 082 333 0911

ALGEMEENKosmiese Kwêladeur Willie KoortsAlles maanskyn enrosegeur in AprilDie Maan besoek weer interessante plekke gedurendeApril, wat dit die moeite werd gaan maak om te volg.6 April 2017: 22:00) sit Saturnus sowat vierRegulus, die helderste ster in grade skuins-bo die maan. SoosLeo, die leeu, sit vroegaand die aand vorder, beweeg diesowat vyf grade regs van die twee verder uitmekaar.boggelmaan. Regulus vorm diepunt van ’n onderstebo vraag- 24 April 2017:teken wat die kop van die leeu Die oggendster, Venus, ver-voorstel. klap die wegkruipplek van ’n baie dun sekelmaantjie kort10 April 2017: voor dagbreek (sigbaar vanafSlegs drie grade van die byna 04:30 tot oggendskemer). Soekvolmaan, sit die tweede helder- sowat vier grade bokant Venusste planeet, Jupiter. Spica, die hiervoor.helderste ster in Virgo, word ’nbietjie oorskadu deur Jupiter en 28 April 2017:die maan. Dis die hoogtepunt van die maand. Die dun sekelmaantjie sit16 April 2017: letterlik op die Bul se voorkop!Wanneer die maan opkom (om bl 42 >>>www.suidwes.co.za 28 April 2017 19h00 nm. 41 Ons Eie April|Mei 2017

ALGEMEEN>>> Alles maanskyn en rosegeur in April Die sonnestelsel-liggaam kan ’n planeet, dwerg­Die helder rooi ster, Aldebaran Regulus speel wegkruipertjie ster ’n enkel- of meervoudige planeet, asteroïede enstel die een oog van Taurus voor Ons praat van ’n ‘okkultasie’ stelsel is. natuurlik ook die maanen sy voorkop as die ‘V’-vorm. wanneer ’n sonnestelsel-liggaam Mens sou verwag dat die wees.Hierdie opvallende sterregroep voor ’n ster verbybeweeg en die maan gedurig voor sterre inbe-staan bekend as die Hiades. sterlig gedeeltelik of heeltemal weeg en hul lig afsny. Dit gebeur vir tye). Iets om voor op te let is afsny. Die sonnestelsel-liggaam eintlik verbasend min, veral met hoe Regulus oombliklik verdwyn Datum Sonop Sononder kan ’n planeet, dwergplaneet, helder sterre. Verder moet jy dan wanneer dit agter die rant van asteroïede en natuurlik ook die ook op die regte plek op aarde die maan inbeweeg – soos ’n 01 Apr 06h31 18h19 maan wees. Deur die presiese wees om dit te kan sien. lig wat afgeskakel word. Dit is tyd van okkultasies akkuraat te Ongeveer die helfte van Suid- omdat die maan nie ’n atmosfeer 15 Apr 06h38 18h04 meet vanaf verskillende plekke, Afrika is goed geplaas om die het nie en omdat die ster slegs kan baie inligting bepaal word helderste okkultasie van die jaar, ’n ligpuntjie is. 01 Mei 06h46 17h50 oor die wentelbane en grootte vroegaand op 31 Mei te sien. Die Iemand wat Regulus dophou van die liggame asook of die troosprys vir die res van die land vanwaar dit net mooi langs die 15 Mei 06h54 17h41 is om ’n helder ster baie na aan rant van die maan verbyskuur, die maan te sien. ’n Baie spesiale sien verskeie verdwynings en (Bereken vir Vryburg; 26.950°S, skouspel wag op mense langs verskynings van die ster soos dit 24.733°O, 1205m) ’n lyn wat rofweg deur Kathu, agter heuwels op die rant van Kimberley en Port St Johns loop! die Maan verdwyn en herverskyn Maanfases Vir mense noord van hierdie tussen valleie. So ’n ‘skrams ok- lyn, verdwyn een van die helder- kultasie’ kan baie skouspelagtig Nuwemaan Eerste kwartier Volmaan Laaste kwartier ste sterre, Regulus, agter die wees. 26 Apr 03 Apr 11 Apr 19 Apr donkerkant van die maan en ver- 25 Mei 03 Mei 10 Mei 19 Mei skyn ’n rukkie later weer aan die helder verligte kant (sien tabel Plek Verdwyn Verskyn Vryburg 19:03 19:38 Kathu 19:16 19:19 Kimberley 19:21 19:22 Bloemfontein 19:15 19:33 Johannesburg 19:00 19:52 Polokwane 18:55 20:00 Volg Regulus op hierdie tye. Regulus Maan- okkultasie42 Ons Eie April|Mei 2017 www.suidwes.co.za