Ons Eie [Okt|November2017]

November 2017 Jaargang 52 • 5Lyfblad van Suidwes Landbou Wat lê voor Landboukundige dienste herleef in die volgende seisoen? 7 35GameX 10DIE BEGIN VAN GROOT DINGE

AKTUEEL

November 2017 Jaargang 52 • 5Lyfblad van Suidwes Landbou INHOUDSOPGAWE VOORBLAD Plaaslewe – die foto is een van die beelde Ons Eie word uitgegee deur Suidwes AKTUEEL wat in Suidwes se nuutste bemarkingsvideo Beleggings Beperk. gebruik word. 4 Soos ek dit sien Algemene kontaknommers vir Suidwes Groep 5 Op die geestelike akker 10 Hoofkantoor: 018 581 1000 (tel); 6 Belangrike personeelskuiwe en -aanstellings 018 581 1097 (faks) 6 Wees Suidwes-slim op jou slimfoon 18 7 Boere vra vir landboukundige dienste – Ons Eie word 6 keer per jaar na al sy lede en ander 28 belangegroepe versprei. Terratek herleef 9 Case word vuurwarm verwelkom by Suidwes Redakteur: 10 GameX – die begin van groot dinge Jedrie Harmse, Ons Eie, Posbus31677, Totiusdal 0134 14 Case – vir meer as net plaaswerk Sel: 082 578 7257 17 Santam Landbou en die Brandwet e-pos: [email protected] 18 KONTREIKUIER – Steeds aan die boer op 90 22 Suidwes se verhandelingskamer Produksie: 23 Ons is kerngesond ondanks uitdagings Chilli Design Tel: 012 332 3833 26 UIT DIE HOWE - Hierdie lenings verjaar Advertensiewerwing: na 3 jaar - eina! Anita Oosthuizen 28 Agrifriend gerat om na toerusting om te sien Tel: (012) 333 6965 Sel: 083 316 7529 e-pos: [email protected] PRODUKNUUS Die inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel 22 Versekering vir slegs R1 word, word verskaf sonder enige waarborge hoege- naamd en Suidwes of die redakteur sal geen aanspreek- LANDBOUKUNDIG likheid ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan die outeurs vry om menings te lug, maar geen artikel ver- 29 GIFPLANTE – Hierdie tabak moet jy nie rook nie teenwoordig noodwendig die mening van die uitgewer, 35 Vooruitsigte vir die komende die Direksie of Hoofbestuur van Suidwes Beleggings Beperk nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die graanproduksieseisoen uitgewer die reg voor om die nodige veranderinge aan te 36 Wat hou die weer vir ons in? bring in enige bydrae wat vir publikasie voorgelê word. 39 Streef jy na die opbrengs- of die winsbeker? Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige 40 Sclerotinia by sonneblom en soja ongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk 48 Agrikalender of enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreë toestemming van die redakteur, is handelinge wat outeursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik ALGEMEEN kan maak. Geen gratis plasings of krediet sal gegee word vir geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ’n 42 Viooltjies rooi en blou advertensie verminder nie. 49 Kosmiese Kwêla – Hou jou lyf satellietjagter 45 Hoe maak ek my geweer meer akkuraat? DEEL 3: Teleskope 46 Skietstorieswww.suidwes.co.za Ons Eie November 2017 3

AKTUEELTel jou pitte soos ek dit sienWAT ‘N VOORREG was dit nie het pas 50 geword, en hoop om 87 voltooi; Ronald Regan word ADRESVERANDERINGom by Tannie Lettie Nel op haar nog 35 jaar tot op 85 te leef.In die president van die VSA op 75.plaas te gaan kuier nie. Om op hoë oorblywende 35 jaar is daar dus Die punt is, sê Trudie, al is jy nie Indien u van adres verander het of binnekort gaanouderdom nog kans te sien vir die 1 820 weke – in die bottel is daar meer so jonk nie, al maak jy‘n paar vera­ nder, of indien u Ons Eie nie ontvang nie en dituitdagings wat‘n boerdery bied, sit 1 820 pitte en elke Vrydag, het flops, al sien jy nie onmiddellik graag wil ontvang, stuur asseblief u ou en/of nuwenie in elke mens se pype nie. Haar Trudie besluit, gaan sy een pit die resultate nie, moenie ophou kontakb­esonderhede (adres, telefoonnommersstorie is op op bls 18, ons hoop dit uithaal.“Ek het baie gou besef probeer nie! Jy is nie hier net om en e-posadres) en u rekening- / lidnommer aaninspireer elkeen wat dit lees om dat daar skokkend min pitte in die die bus vol te maak nie, jy is hier ons by Posbus 5, Leeudoringstad, 2640, of faks na:elke dag te laat tel. bottel is. Ek wens skielik nie meer omdat jy, jy is en jou spesifieke 018 581 1518 of e-pos na [email protected] Van dae tel gepraat, tydens die dat dit al Vrydag moet wees nie, kombinasie van genetika en Kontak ons ook gerus in verband met enige navraeGameX se vrouedag het Trudie ek dink ook nie meer‘aag wat, ek breinvermoëns nodig is om van oor u adres en/of die verspreiding van Ons Eie (soosBadenhorst, een van Suidwes sal dit volgende week doen nie’– die aarde‘n volledige funksionele in gevalle waar aandeelhouers meer as een Ons EieLandbou se personeellede‘n puik uitstel is nie meer‘n opsie nie!” woonplek te maak. kry as gevolg van addisionele trusts wat in hul naampraatjie gelewer oor dieselfde Sy noem‘n lys van mense wat op “Moenie ophou droom nie, moe- geregistreer is). Ons wil dit graag, in u en ons belang,onderwerp. hoë ouderdomme groot prestasies nie ophou probeer nie – jy weet regstel. Sy klim met‘n groot glasbottel behaal het, Verdi het sy weergawe nie wanneer jou tyd vir ontdek daarop die verhoog. Die bottel het‘n van die middeleeuse ‘Ave Maria’ in is nie. Vind uit waarom jy bedraad Skakel gerus vir Sunelle van Rooyen byklompie mieliepitte daarin. Die die opera Othello op 85 komponeer; is soos jy bedraad is, sodat jy sinvol 018 581 1002 of vir Jedrie Harmse byBybel sê‘n mens leef so 70 jaar en Michelangelo het sy ‘Pieta’, die kan leef. Onthou, ons verskil sodat 082 578 7257 indien u Ons Eie graagas jy sterk is, dalk 80. Sy vertel sy beeld van Maria en Christus, op ons mekaar kan aanvul.” OE wil ontvang.4 Ons Eie Oktober | November 2017 www.suidwes.co.za

Op die geestelike akker En as jy val? In hierdie aflewering praat alles af hoe ons ons mislukkings nie op sy afskryf-lys nie. So vertel Dawid genade smeek. Dis hoe God is. Hou hanteer. Soos wat‘n wyse gesê in Psalm 37:24. Nooit laat die Here sy daarom op om so ver te val. Of om indie bekende Ds Stephan Joubert het:“Die lewe is‘n stel trappe. Jy mense in modder lê nie. Hy tel hulle elke die modder rond te lê. Land‘n slag in het die keuse of jy boontoe wil keer op. Hy loop verder saam wanneer God se sterk arms. Hy verander jou oor mislukking, klim of ondertoe.” hulle Hom in Christus se Naam om mislukking in nog ’n opstaan-sukses! Wag, miskien loop ek die pad hy vra: “Hoe val jy te ver vooruit. Dalk moet ons net eers vir mekaar sê wat is sukses. as jy die slag ver val?” Wel, binne geloofsterme is sukses wanneer ons volspoed op God seSukses, voorspoed, oorwinning… pad loop. Sukses is wanneer ons dis taal wat ons almal ken. In die met groot oortuiging kan sê:“Vir skool het ons geleer dat kinders my is die lewe Christus! (Filippensemet A-simbole die wenners is. En dat 1:21)”Mislukking; wat is dit? Ditdiegene wat vir die eerstespan speel is wanneer ons die pad bysterdie“koel”ouens is. Wenners staan raak; verdwaal; koers verloor;altyd voor; verloorders staan agter. droogmaak; faal! Hoe gemaak asDit min of meer is die goue reël van ons met name die pad van godsdi-die lewe. Die lewe het ons nie eintlik enstige mislukking bewandel? Hoevoorberei vir mislukking nie. Tog is gemaak as ons net al hoe skuldigerdit ook‘n deel van die lewe. Almal voel oor al ons geestelike“flops”?misluk, faal, struikel en maak soms Nou ja, dit hang alles af hoe onsdroog. Iewers beland ons met ons dit beskou. Meer korrek gesê: Ditgesigte in die modder. Middelmatig- hang af hoe God ons mislukkingsheid, teenstand en verlore kanse is beskou! In‘n neutedop: Godsoms ons bondgenoot. spesialiseer graag in oorbegin en Dikwels spel groot mislukkings vir in voorbegin. Hy hurk graag langsbaie mense die einde van hulle reis mense wat geval het. Sondaars enuit. Dan gee hulle boedel op; dan menslike mislukkings is definitiefstort alles in duie. Wel, dis gewoonnie waar nie. Op die ou end hangTeken van hoop, seën en God se belofte – Piet Opperman (elektrisiën by Suidwes Landbou) het hierdie foto by Hallats Hope-silo geneem.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 5

AKTUEELBelangrike personeelskuiwe en -aanstellingsby SuidwesSUIDWES SE HANDELSAFDELING het in Oktober vir Rocky le Roux aangestelas die nuwe hoof uitvoerende beampte nadat Patrick Nelissen, wat dié posisie dieafgelope ses jaar beklee het, aangestel is as die hoof uitvoerende beampte vanInligtingstegnologie.ROCKY LE ROUX het 19 jaar se bestuursondervinding by verskeie land- Rocky Le Roux Patrick Nelissenboubesighede opgedoen, waar hy blootstelling gekry het aan alle fasette van Cornel de Villiersdie kleinhandel. Hy beskik oor‘n B.Sec.ed-graad in Opvoedkunde (UV) sowelas‘n MSS-graad (UNISA). In sy kapasiteit as Handelsbestuurder by verskeielandboumaatskappye, het Le Roux nie net takke uit‘n verliessituasie gedraai nawinsgewende ondernemings en groeipunte nie, maar ook met rekord winsteafgesluit.PATRICK NELISSEN is tans ook projekbestuurder verantwoordelik vir die Frans du Preezimplementering van die SYSPRO-rekenaarstelsel vir die Groep. Die implementer-ing van dié nuwe besigheidstelsel verg kundige en toegewyde projekbestuur enhet‘n direkte impak op dienslewering en besigheidseffektiwiteit. Nelissen beskikoor die nodige besigheidskennis en verstaan die besigheidsprosesse. Dit is vanuiterste belang vir die maatskappy dat die projek suksesvol afgehandel word enbaie tyd en energie word tans daaraan bestee.FRANS DU PREEZ is aangestel om te help met besigheidsanalise en die ontwik-keling van planne en strategieë wat spesifiek gerig is op bedryfspunte.CORNEL DE VILLIERS is aangestel as bestuurder besigheidsontwikkeling omspesifieke besigheidsgeleenthede te ondersoek vanuit‘n tegniese en besig-heidsoogpunt vir moontlike belegging en uitbreiding. Hy is ook betrokke by dieontwikkeling van stelsels om kostes te bespaar en om risiko te verminder. OE Wees Suidwes-slim op jou slimfoon SUIDWES SE SLIMFOON TOEP (app) is nou gereed sodat u toegang tot weervoorspellings, die nuutste markinligting, nuusgebeure, Suidwes- promosies, asook toegang tot u graaninligting en die balans op u verskillende rekeninge kan kry. Sien die instruksies op bladsy 8.6 Ons Eie Oktober | November 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELBoere vra vir landboukundige diensteTERRATEK HERLEEF Dr Flippie Cloete en Esmond Coen analise.‘n Groot aantal wetenskaplike ESMOND COEN is ook as bestuur- publikasies en verslae is op nasionale en internasionale vlak deur Cloete der: Inligting by Terratek aangestel. gepubliseer en aangebied. Cloete was ook medeskrywer van verskeie land- Coen was voorheen by Terratek bouverwante boeke. Cloete het verskeieMET ‘N REEKS BESOEKE van dr besluit om Terratek te laat herleef,” nasionale en internasionale toeken- betrokke. In hierdie uitgawe van OnsHerman van Schalkwyk (HUB van het Herman gesê. nings ontvang en is‘n gewilde sprekerSuidwes) aan die verskillende dorpe DR FLIPPIE CLOETE is aang- by verskeie geleenthede, plaaslik en in Eie verskyn daar reeds twee artikelsen boerevereniging in Suidwes se estel as bestuurder van Terratek en die buiteland. Cloete sal onder anderebedieningsgebied was dit duidelik is sedert 1 November deel van die verantwoordelik wees vir landboukun- deur hom. Hy beskik oor‘n land-dat daar steeds‘n groot behoefte Suidwes-span. As lanbou-ekonoom dige advies en sal ook betrokke wees bybestaan aan landboukundige advies word Cloete beskou as‘n spesialis besigheidsontwikkeling. boudiploma en is‘n geregistreerdeen spesifiek die rol wat Terratek in in landboubestuur, ekonomie vandie verlede gespeel het.“Ons het dus wildsbestuur en kwantitatiewe data- GIS-Tegnoloog met omvattende kennis van geografiese inligtings- telsels, data-prosesseringstegnieke, besigheidsintellegensiestelsels en produkontwikkeling. OE uppe marketing A16863Maak staat opsuksesvolle onkruidbeheer ...Met die regte kombinasie en gebruik van Roundup Ready®-produkte.Suksesvolle onkruidbeheer in Roundup Ready®-mielies, Roundup PowerMAX®:-katoen en -soja verg bloot die perfekte kombinasie • Is effektief as enkelproduk of in kombinasie metvan puik produkte. Soos Monsanto se RoundupPowerMAX® wat deel uitmaak van ’n onoortreflike ander geregistreerde produkte; enonkruidbeheerprogram in gewasse. • Waarborg gewasveiligheid.Roundup PowerMAX® plaas jou in beheer011 790-8200 | www.monsanto.co.zaKliënte is welkom om ons op ons kliëntediens-telefoonnommer of e-posadres te kontak: 011 790-8200 of [email protected] PowerMAX® bevat glifosaat 540 g/ . Versigtig. Reg. No. L7769 (Wet No. 36 van 1947). Gebruik onkruiddoders op ’n veilige manier. Lees altyd die etiket en produkinligting voor gebruik.Monsanto, Roundup Ready® en Roundup PowerMAX® is geregistreerde handelsmerke van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 7

AKTUEEL8 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELCASE word vuurwarmverwelkom by SuidwesGedurende Augustus en September 2017 is vyf Case bekendstellingsgeleenthedeaangebied op Hoopstad, Kimberley, Bothaville, Wolmaransstad en Schweizer-Reneke onderskeidelik. Die geleenthede is baie goed ondersteun deur ongeveer800 gaste. BOTHAVILLEWOLMARANSSTADOp Wolmaransstad alleen het 160gaste dié spoggerige geleentheidbygewoon. Van die sprekers by diegeleentheid was Pieter van Zyl (na-sionale kleinhandelbestuurder namensNorthmec), Willie van der Schyff(nasionale groothandelbestuurder byNorthmec), Jannie Louw (Agrifriend),Hansie Viljoen en Herman van Schalk-wyk namens Suidwes.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 9

AKTUEELGameX – die begin van groot dingeSUIDWES LANDBOU HET, in Wildkoop verg spanwerk. Ek sien ‘n hand, ek sien ‘n hand Hannes van der Merwe, ‘n boer uit diesamewerking met die afslaers André of twee ... omgewing, en sy span het gesweetKock en Seuns, in Augustus vanjaar vir om almal se behoefte aan kaiings tedie eerste keer die GameX Wild-Expo bevredig.op Vryburg aangebied met die doelom‘n netwerk- en bemarkings­ Van kaiings totgeleentheid in die wild- en jagmark kampstoelete skep. Volgens Deon Badenhorst,bemarkingsbestuurder van Suidwes BESOEKERS AAN vanjaar seen organiseerder van GameX, is die GameX kon sowaar van kaiings totoogmerk om hierdeur wildtelers, kampstoele te koop kry by verskeiejagters en almal in die ekotoerisme- stalletjies. Die Kontreiwinkel vanbedryf byeen te bring en om ook aan Vryburg het die grootste koopgeleen-handelaars in die bedryf die geleen- theid gebied met puik produkte vantheid te gee om verwante produkte wapens tot klere en alles behalwe kosbekend te stel. tussen-in. Robbie Dawes, bestuurder van die bl 14 >>> Vryburg Kontreiwinkel en sy span het baie hard agter die skerms saam Tina de Jager met die bemarkingspan gewerk van Bushveld om van hierdie eerste GameX‘n Game Capturing sukses te maak.“Bywoning deur die het baie aand­ ag gemeenskap was effens teleurstel- getrek met haar lend ondanks al ons bemarkingspog- uitstalling van he- ings, maar as‘n eerste poging het dit likopters wat hulle goed afgeloop en ons het baie goeie in die onderne- terugvoer van die meeste van ons uit- ming gebruik. stallers gekry,”het Deon Badenhorst, bemarkingsbestuurder van Suidwes Landbou gesê. Robbie Dawes doen sy rondtes.10 Ons Eie Oktober | November 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 11

AKTUEEL12 Ons Eie Oktober | November 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 13

AKTUEELnCAetSEpl-avaisrwmeerker asCASE se geskiedenis kan Vir CASE Construction is‘passie’die en eindig met die ondersteuning gevind word. Jou soektog na wêreld- wagwoord.‘n Kragtige woord. Passie van mense by die maatskappy wat‘n klas toerusting, na-verkoopdiens engevolg word vanaf Jerome vir tegnologiese innovasie wat die geskiedenis van sterk waardes en meer aanpasbare finansiering begin hier. mens se lewensgehalte verbeter, sy as 175 jaar se kennis het. Kontak Agrifriend Equipment vir meerIncrease Case wat in 1842 werkslas verlig, sy wins help verhoog CASE Construction en jou CASE- inligting. en die verbetering van sy omgewing verspreider is hier vir jou, nie netmet die modernisering van bevorder. wanneer jy die masjien koop nie, CASE Construction se reeks kontruk- Vir meer as 100 jaar al verskaf CASE maar ook nadat dit‘n 1000 of 10,000dorsmasjiene begin het. Construction masjinerie wêreld- ure gewerk het. Hiermee saam kan jy siemasjiene, sluit onder andere die wyd. Deur verskeie verkrygings en op jou CASE-handelaar staatmaak virCase betreë die konstruksie uitvind­ ings het CASE Construction‘n kundige advies, buigsame finansiering volgende in: wêreldleier geword in baie konstruk- en vinnige diens. CASE Constructionsektor in 1912 as‘n vervaar- sie markte regoor die wêreld. CASE se sukses strek tot by‘n waarborg van SKID STEER LOADERS Construction se toerusting is gebou op die goeie herverkoopwaarde van joudiger van masjinerie vir die beginsel dat eenvoud beter is. Die masjien. BACKHOE LOADERS toerusting is‘n evolusie van deskun- Met CASE Construction se passiepadwerke. dige ontwerpe om werklike uitdagings en ervaring kan praktiese oplossings TELESCOPIC HANDLERS op te los. Elke kliënt se ervaring begin vir ons kliënte se daaglikse uitdagingsIn 1957 stel CASE Construction die CRAWLER EXCAVATORSwêreld se heel eerste Loader Backhoebekend. In 2005 het CASE Construction WHEEL LOADERS OEreeds 500,000 TLBs vervaardig. Vandagis die maatskappy goed oppad om die GRADERS750 000 merk verby te steek. Geenander vervaardiger kom naby nie. In 1960 word JI Case Suid-Afrika(Edms) Bpk gestig. In die middel vandie 90’s was CASE Construction diewêreldleier in die vervaardiging vanklein- en mediumgrootte konstruk-sietoerusting. In 1993 verander diemaatskappynaam na CSE EquipmentCompany (Pty) Ltd.>>> GameX ‘n Wildveiling op die tweede dag baie belowende nuwe geleentheid is Die groot verskeidenheid www.suidwes.co.za van die expo het baie belangstelling wat ook‘n broodnodige ekonomiese uitstallers het besoekers geen gelok en Malcolm Kock, mede-eienaar inspuiting na dié deel van Noordwes ander keuse gelaat as om die van die afslaers, het gesê dat GameX kan bring,”het Malcolm gesê. beursies uit te haal nie. die antwoord was op‘n behoefte aan‘n Met die druk wat tans in die wildveiling in die Noordwes Provinsie wildindustrie ondervind word, was bl 17 >>> waarvan hulle geruime tyd al bewus die verwagting met die veiling nie Oktober | November 2017 is. rekordpryse vir wild nie, maar om “Vir ons was dit die perfekte kommersiële wild te verkoop.‘n Totaal geleenth­ eid om die mark vir‘n wild- van 470 diere uit verskeie wildsoorte veiling en spesifiek vir kommersiële was vir die veiling ingeskryf en 95% wild in dié omgewing te toets. Uit van die vlaktewild is teen markver- die reaksie op, en met die uitslae van wante of selfs beter as markverwante die veiling is dit duidelik dat hier‘n pryse van die hand gesit.14 Ons Eie

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 15

AKTUEEL16 Ons Eie Oktober | November 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELSantam Landbou en die BrandwetHoewel landbouversekering hoofsaaklik bekend is vir plek vir brandbestuur, asook goeie ding verspreiding van brand uit te kommunikasie en hulle is behoorlik neem, ingesluit skade aan plantasies,dekking van gesaaides, lewende hawe en natuurrampe, gekoördineer. Dit het ’n beduidende suikerriet en woude. Diedericks het impak op die risiko vir die boer en dit benadruk dat Santam Landbouis die daadwerklike bestuur van veldbrande ’n uiters Santam,”het hy verduidelik. se dekking vir gemeenregtelike Diedericks het voorts gesê bo en aanspreeklikheid gratis dekkingbelangrike funksie van Santam se landbouversekering- behalwe die verlaagde premies en van R250 000 insluit vir standaard praktiese aanslag as dit by risikob- verspreiding van ’n brand. Hierdiesoplossings. estuur kom, is daar verskeie ander dekking kan verhoog word teen‘n voordele aan lidmaatskap van ’n bykomende premie.As bedryfsleier het Santam munisipaliteite en die regering om te geregistreerde BBV. Boere hoef nie Opsionele dekking vir brand- ’n deeglike begrip van verseker dat BBV’s in hul streke gestig reuse-bedrae geld aan brandbestry- bluskoste en -uitgawes om die aanspreeklikheidsdekking en en in stand gehou word, kragtens dingstoerusting en vuurvaste klere verspreiding van ’n brand verder asdie hantering van eise wanneer dit die Wet. vir hul werkers, soos die Wet vereis, te die versekerde se eiendom te verhoedby veldbrande kom, asook van die bestee nie. As lid van ’n BBV word van is beskikbaar teen ’n opsie vannakoming van die Nasionale Wet op Wat bied Santam? ’n boer verwag om net ’n beperkte R100 000, R250 000, R500 000 enVeld- en Bosbrande van 1998. Hoewel Diedericks het verduidelik dat hoeveelheid toerusting aan te koop R1 million.boere aan hierdie wet moet voldoen, veldbrande in Suid-Afrika jaarliks uit- omdat die BBV en al die ander lede Versekering speel ’n belangrikehet Gerhard Diedericks, hoof: Santam gebreide skade aanrig aan eiendom, van die BBV (wat bystand sal verleen rol om die boer én sy of haar plaas teLandbou, gesê landbouversekerings- menselewens, lewende hawe, wild ingeval van ’n brand) reeds toerusting onderhou in die geval van enige on-maatskappye het ’n belangrike rol te en weiveld. Om hierdie rede beloon en vuurvaste klere het. voorsiene gebeurtenis. Daar moet inspeel om seker te maak dat kliënte Santam Landbou boere wat aan die Versekering teen die aanspreek- gedagte gehou word dat die geldelikedie vereistes van die wet nakom.“Ons Wet voldoen. likheid wat voortspruit uit die verliese wat gely word, ’n landbou-moedig kliënte aan om by geregis- “Ons moedig boere aan om aan verspreiding van ’n brand kan as onderneming op sy knieë kan dwing.treerde Brandbeskermingsverenigings BBV’s te behoort in ’n poging om ’n uitbreiding onder dekking vir Ons moedig jou aan om voordeelaan te sluit, soos in die Wet bepaal,” pro-aktiewe werkswyses te bevorder gemeenregtelike aanspreeklikheid te trek uit Santam se kundigheidhet Diedericks opgemerk. om risiko’s te verminder en te bestuur. uitgeneem word – óf as standaard óf deur vandag nog met jou makelaar Danksy die verhoogde risikobestuurs- uitgebreide verspreiding van brand. te gesels of www.santam.co.za teBrandbeskermingsverenigings en wetgewende voordele wat BBV- Standaard dekking bied aan die besoek om meer uit te vind oor San-(BBV’s) lidmaatskap bied, sal ons kliënte wat kliënt slegs beskerming teen derde tam Landbou se unieke versekering-’n BBV kan deur grondeienaars gestig lede van BBV’s is, beloon met meer party-skade wat deur ’n standaard soplossings spesifiek ontwerp vir dieword om veldbrande te voorspel, te mededingende versekeringspremies veldbrand aangerig word. As kliënte hedendaagse boer.verhoed, te bestuur en te blus. Met in die vorm van verlaagde tariewe en egter in gebiede bly wat omring worddie uitsondering van munisipaliteite bybetalings. deur plantasies, suikerriet of woude, OEen die regering, is lidmaatskap van “Boere wat aan ’n BBV behoort, is word van hulle vereis om die uitbrei-hierdie verenigings vrywillig. Verder in ’n heelwat beter posisie om brandeis dit die verantwoordelikheid van te bestuur – hulle het strategieë in>>> GameX “Dié veiling het duidelik Buzzy Lizzy laat die skare skatergewys dat daar‘n groot Die damesprogram was nog‘n hoogtepunt op die GameX spyskaart. Die dames, en‘n hele paar mans, het geskater van die lag vir die alombekende Lizbehoefte aan die koop en Meiring se kwinkslae en vreemde, vreemde oorspronklike staaltjies. Sy spring sommer weg met,“Ek vind dit vreeslik moeilik om julle vrouens‘Dames’teverkoop van kommersiële noem, ek kan mos nie iemand‘n naam noem wat op‘n toiletdeur staan nie.” Daarna het dit net al snaakser geraak terwyl sy die sprokie van Aspoestertjiewild is,”sê Malcolm. Beide in‘n hedendaagse polities-korrekte weergawe optower, die diere in die bos laat vergadering hou en dikwels met haarself spot.Malcolm en Tina de Jager vanBushveld Game Capturing, hetaan Ons Eie gesê dat hulle baieopgewonde is oor die toekomsvan die GameX Wild-Expo enbeslis weer volgende jaar deeldaarvan wil wees. OEwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 17

L A NDBO UAKKUTNUDEIEGL KONTREIKUIER Ons Eie het op die oostelike grens van Suidwes se bedieningsgebied, naby Ottosdal, by een van ons oudste boere, Lettie Nel, gaan kuier. Dit was‘n voorreg om hierdie merkwaar- dige vrou, wat voor die Tweede Wêreldoorlog al gebore is, te ontmoet. Steeds aan die boer op 90 ARTIKEL en foto’s deur: JJJ HarmseSy is‘n yster, sê almal met wie ek oor Lettie Nel Tannie Lettie se Isuzu is nog in ‘n puik toestand, want ‘hy word opgepaspraat.‘Tannie Lettie’, soos sy oral bekendstaan, soos al die ander goed op die plaas’.boer op ouderdom 90 steeds aktief op haarplaas naby Suidwes se Bamboesspruit-silo in dieOttosdal-distrik. Sy en haar oorlede man, FanieNel, het in Oktober 1957 die grond gekoop waaropsy steeds boer.“Tannie Lettie is nog op en wakker,sy kom koop self haar benodigdhede by die tak enry nog oral waar sy moet wees rond in haar Isuzu-bakkie,”vertel Shaun Swanepoel, takbestuurderop Bamboesspruit. bl 20 >>>18 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 19

LANDBOUKUNDIG20 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

AKTUEEL KONTREIKUIERTannie Lettie is baie trots op haar kommersiële beeste, “ek hoef my beslis nie te skaam vir my diere nie,” sê sy.Dit is duidelik dat Tannie Lettie‘n kop te loop, ek dink ek het my heup en rug is wat haar tans bystaan. Behalwe net vir jou beeste sorg, gee vir hullevir syfers het en‘n besonder goeie seergemaak,”vertel sy. Maar van dorp die boerdery is daar ook heelwat winterlek, dip en spuit hulle gereeld.geheue. Sy onthou gebeure letterlik toe trek en‘aftree’wil sy niks weet ander besigheidsaktiwiteite wat haar As jy sorg vir weiding is jou diere reg,tot op dag en datum, nie net van‘n nie.“Nee, vir die ouetehuis sien ek nie aandag verg. Volgens Johan hanteer ek sny selfs die gras op die wenakkersjaar of twee gelede nie, maar ook uit kans nie – dit is so‘n morbiede plek. sy steeds baie sake wat‘n‘klomp druk en al is die kos nie van die beste nie,die oorlogjare. Sy het vir Fanie Nel ont- Ek sal hier op die plaas aangaan tot op haar plaas’. ‘n bees se pens moet vol wees. Goeiemoet toe hulle gedurende die oorlog die laaste toe,”is haar opinie. “Ons het baie goeie jare gehad, water is natuurlik noodsaaklik – wa-albei in die weermag was en hulle is in geseënde jare,”sê sy. Oor haar kinders ter uit krippe en damme. Ek laat my1949 op Ottosdal getroud waar Fanie Sy boer alleen sê sy –“Elke kind bring sy eie liefde beeste nie eers uit die spruit drink nie.se ouers geboer het. Oom Fanie is in 1999 aan kanker saam met hom en ons ontvang en Ek sal selfs water laat aanry as daar In daardie tyd het Ottosdal nog oorlede en sy het eenvoudig met aanvaar hulle soos hulle is.”Sy vertel nie genoeg in ons damme is nie.”Syas Korannafontein bekendgestaan die boerdery voortgegaan.“Ek het dat die letter ses‘n belangrike syfer vir wys trots na‘n deel van die kudde waten die paartjie het tot in 1957 saam in elk geval al die jare saam met haar is – ses seuns, 16 kleinkinders en naby die huis in die lande loop,“Ekmet Fanie se ouers geboer. In Oktober hom geb­ oer,”vertel sy. Sy was nooit 16 agterkleinkinders. dink nie ek hoef skaam te wees vir myvan‘57 koop hulle hulle eie plaas op werklik by die saaiery betrokke nie Sy het geen geheime resep vir diere nie, al is dit net‘n kommersiëleOuklipdrif, naby Ottosdal, waar hulle omdat sy lief is daarvoor om vir diere gesond oud word nie,“Nee wat, dit is kudde.”op eie stoom die boerdery opbou tot te sorg, dus was sy vir die beeste maar net genade – ek drink wel baie Vir Tannie Lettie is die vreugdedie besigheid wat vandag op‘n paar verantwoordelik. Tans verhuur sy koffie, maar ek dink moderne mense van die lewe ook nog in die kleinplase in die omgewing bedryf word. die landerye aan haar seuns om te het baie meer spanning want hulle dingetjies. Sy het‘n klompie hoenders “’n Rekenaar? Nee, ek wil nie eens bewerk. Sy het ses seuns gehad: het baie meer verantwoordelikheid,” en ganse op die werf,“en hulle geeeen verniet hê nie dankie,”is Tannie Chris, Deon, Marius en Johan is dink sy. Tannie Lettie vertel egter dat my nog plesier, ek hou daarvan om virLettie se antwoord oor tegnologie.“Ek almal in mindere of meerdere mate sy self vir haar kos maak, sy eet elke hulle te sorg. Daar is op die oombliksukkel met die selfoon en gebruik dit by boerdery betrokke en Fanie is‘n middag haar hoof-ete en skil self 23 klein gansies en hulle wordnet in nood, ek verkies in elk geval die sakeman in Swakopmund, Namibië. die groente, want sy eet graag baie vreeslik mak, ek moet net veg teenTelkom-foon,”is die laaste wat sy oor Die jongste, Bernie, is onlangs in groente. die muskejaatkatte wat hulle vang.”dié onderwerp te sê het. ‘n ongeluk oorlede. Tannie Lettie Vir suksesvolle beesboerdery het sy Dit blyk egter dat sy geensins gerem vertel dat dit veral Deon en Johan ook geen geheime resep nie.“Jy moet OEword sonder die hulp van tegnolgiein haar boerdery nie. Alles word met Alles op die plaas word deeglik in stand gehou, van drade totdie hand in boeke gedoen. Van haar windpompe.kuddebestuurstelsel tot die boerderyse finansies, word noukeurig in A4-joernaalboeke bygehou.“Haar boeke isperfek,”vertel haar seun Johan,“haarrekenmeester sê hy kry skaam om haargeld te vra, want hulle het bykans niksom aan haar state en opgawes te doennie, alles is presies, korrek en volledig.” Tannie Lettie is al twee maal opdie plaas aangeval en beroof.“Dielaaste keer het hulle my rondgestamp,geskop en geslaan. Ek sukkel nou omwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 21

AKTUEELSUIDWES se verhandelingskamer Het u al gewonder oor die werking van Suidwes se Verhandelingskamer? Kom volg die reis van toeka tot nou en raak ingelig.DEUR: Salome Pieterse en Suidwes Nywerhede (Edms) Bpk. ‘n lid boerdery gestaak het, of te aandele word in die Verhandelings-(Beampte: Aandele) Die Maatskappy het by omskepping sterwe gekom het. kamer geplaas en kan dan verkoop 6 969 aandeelhouers gehad. Die Met die omskepping na‘n maat- word aan voornemende kopers teenHOE HET LEDE AANVANKLIK houermaatskappy van die Groep was skappy, is die lede se ledefondse op‘n die prys waarvoor die verkoper ditAANDELE BEKOM? Suidwes Beherend Beperk, wat 60% rand-vir rand-basis in aandele omskep, wil verkoop. Direkte aankope vanafSuidwes Koöperasie Beperk het op 13 van die aandele in Suidwes Beleg- waarvan 60% in Suidwes Beherend bestaande aandeelhouers (privaat-Junie 1994 tot stand gekom, nadat gings Beperk gehou het. Beperk en 40% in Suidwes Beleggings transaksie)die amalgamasie van Noordkaap Die aandele van Suidwes Beherend Beperk toegeken is. Daarmee is die Hierdie transaksie word hanteerLewendehawe Koöperasie Beperk Bpk is in die hande van die bestaande lede se fondse in permanente kapitaal as‘n privaattransaksie tussen tweeen Suid-Westelike Transvaalse Land- lede by omskepping verskans, en die omskep, omdat die aandele nie, aandeelhouers. Die prys en dieboukoöperasie Beperk op 20 Mei 1994 aandele kan slegs per Direksiebesluit soos in die geval van die ledefondse, hoeveelheid word tussen die tweedeur die lede goedgekeur is. aan‘n nuwe aandeelhouer oorgedra “uitbetaal”kan word nie. aandeelhouers bepaal en Suidwes Op 23 April 1998 is die Koöperasie word. In die koöperasie-era is‘n hanteer slegs die admininstrasie vanin‘n publieke maatskappy, naam- gedeelte van die winste jaarliks aan HOE KAN LEDE VAN SUIDWES NOU die transaksie. In hierdie geval is ditlik Suidwes Beleggings Beperk, die lede toegeken in die vorm van AANDELE BEKOM? die verkoper se plig om toe te sien datomskep en is die belange van die omsetbonusse. hy betaal word vir die aandele.voormalige koöperasie in‘n groep ‘n Gedeelte van die verklaarde om- Deur die Verhandelingskamervan maatskappye herstruktureer, wat setbonus is in kontant betaal, terwyl ‘n Voornemende verkoper kan sy Aansporingskortingskemadie volgende entiteite behels het: die res op elke lid se ledefondsreke­ aandele deur middel van die Verhan- Suidwes betaal sy klante jaarliks‘nSuidwes Beherend Beperk, Suidwes ning gedebiteer is. Die ledefondse delingskamer te koop aanbied deur Aansporingskorting gelykstaandeBeleggings Beperk, Suidwes Landbou kon onder sekere omstandighede die Beampte: Aandele in kennis te aan 80% van die Maatskappy se wins(Edms) Bpk, Suidwesfin (Edms) Bpk uitbetaal word, byvoorbeeld wanneer stel dat die aandele te koop is. Hierdie voor belasting. Die korting per klantVERSEKERING VIR SLEGS R1!Die uitneem van korttermyn- toepassing van goeie risikobestuursprak- Henk en Elvira Alberts, van die plaas Sweet Homeversekering, om jou bates en tyke word beloon met goeie premies en in die Ventersdorp-distrik, kwalifiseer nou omrisiko’s te beskerm, is onont­ beduidende besparings kan vir die produsent slegs R1 vir hul versekering in Oktober te betaal.beerlik in elke produsent se beding word. Die assosiasie tussen Raddix en Landmark verlooponderneming. Daar is hoof- Raddix het, in assosiasie met Landmark, nou reeds drie jaar en Raddix se kliënte pluk nousaaklik vier dinge wat iemand egter die beginsel van goeie premies vir die eerste vrugte vir diegene wat hul risiko’s metkan doen met ʼn risiko – ʼn risiko goeie risikobestuur nog verder geneem met onderskeiding bestuur het die afgelope drie jaar.kan geneem word, bestuur ʼn unieke insentief vir goeie risikobestuur. In Jy kan ook dié voordeel geniet.word, verskans word (soos met hierdie insentief, indien jy aan bepaalde ver-graanverskansing) en die risiko eistes voldoen, kan jy so min as R1 betaal virkan verseker word. ʼn maandelikse premie. Die premievoordeel word elke drie jaar gebied aan elke produsentIn korttermynversekering word ʼn kombinasie wat kwalifiseer vir die voordeel vir ʼn enkelevan drie van die vier wyses van risikobestuur maandpremie as ʼn blyk van waardering virtoegepas. Ons fokus op risiko’s wat geneem, die wyse waarop Raddix-kliënte hul risiko’sbestuur en verseker word. bestuur. In die geval waar die produsent gedeeltes Die risikobestuursinsentief is egter net ʼnvan die risiko self dra en meer fokus op groter enkele voordeel wat uitgelig word. Orange 1en selfs katastrofiese risiko’s wat verseker het egter nog verdere uitgebreide dekking virword, is daar besparings aan premies, maar produsente wat aan die vereistes voldoen omdie risiko verskuif dan na die versekerde. Die te kwalifiseer vir die Orange 1 produk. Skakel ʼn Raddix-makelaar en vra vir meer inligting oor die unieke Orange 1 produk in assosiasie met Landmark van Raddix. Besoek gerus die Raddix-webblad www.raddix.co.za om jou naaste makelaar te identifiseer.22 Ons Eie Oktober | November 2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELword bepaal deur die sake gedoen Ons is kerngesond ondanks uitdagingsmet Suidwes Landbou, op grond vandie wins per transaksie. 20% van die “Suidwes Groep het relatief Hansie Viljoen finansiële state, soos deur die direksiekorting word in kontant uitbetaal, goed gevaar gedurende die goedgekeur op 30 April 2017, voorge-terwyl die res aangewend word om‘n 2016/17-finansiële jaar en alles is ge- toekomsvisie met die aandeelhouers hou en Derék Linde (Groep Hoofaandeel in die maatskappy te bekom. doen om verlies te beperk. Suidwes is teenwoordig gedeel. Suidwes se be- Regsbeampte en Groepsekretaris) hetKlante wat nie gewone aandeel- nog kerngesond en reg geposisioneer trokkenheid in die gemeenskap asook die formaliteite ten opsigte van diehouers van Suidwes Landbou is nie, se om nuwe hoogtes te bereik,”skryf kommunikasieplatvorms om interne- besluite voorgehou.eerste kortings word aangewend om Hansie Viljoen in sy Voorsittersverslag en eksterne klantetevredenheid te Tydens‘n geselligheid na die ver-die minimum aantal gewone aandele wat aan die 19de Algemene Jaarver- bewerkstellig is weer eens bevestig. gadering kon die dankbaarheid vante bekom, naamlik 40 000 aandele. gadering van die aandeelhouers van George Potgieter (Direkteur: elkeen ervaar word oor die goeie reënDaar word van die aandeelhouers wat Suidwes Beherend (RF) Edms Beperk Finansies) het die opgesomde en oeste waarmee die boere geseën ismeer as 40 000 aandele het, aandele in die NG Kerksaal op Leeudoringstad die afgelope oes-seisoen.teruggekoop om aan die aandeel- voorgehou is.houers met minder as 40 000 aandele Die Groep kon dit vermag ondanks UITDAGING aan al onste verkoop. ‘n jaar van groot uiterstes, gekenmerk aandeelhouers vir die 2018 Nadat‘n boer 40 000 gewone deur een van die droogste jare met Algemene Jaarvergadering –aandele (Suidwes Beherende swak oeste, en groot windskade. Op Watter wyk gaan die besteaandele) in Suidwes Landbou hou, sal politieke en ekonomiese front het bywoning van aandeelhouers hê?Voorkeuraandele @ R5.00 per aandeel sake ook negatief verloop. Daar sal ‘n verrassing vir dieuitgereik word. Dr Herman van Schalkwyk, het in sy Besturende Direkteursverslag wenners wees.‘n Volledige artikel ten opsigte elke divisie van Suidwes se prestasievan Aansporingskorting sal in bespreek en so ook Suidwes sedie volgende uitgawe van Ons Eiegeplaas word.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November 2017 23

LANDBOUKUNDIG24 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 25

LANDBOUKUNDIG UIT DIE HOWE As gereelde rubriek, gaan Derék Linde (Groep Hoof Regsbeampte) voortaan interessante hofsake, wat maandeliks in die Suid-Afrikaanse Hofverslae rapporteer word, onder oog neem en met ons lesers deel. Dié rubriek het ten doel om ons lesers meer‘regslim’te maak deur sekere regsaspekte uit te wys.Hierdie lenings verjaar na 3 jaar – eina! Derék LindeDit is reeds algemene ken- fundamentele les wat geleer word, lees dat‘enige van my kinders wat aan 1• Doen ondersoek en bepaal of is wanneer die drie-jaarverjarings- my geld verskuldig is, se erf-voordeel daar enige lenings deur jou gemaaknis dat‘n skuld wat opei- tydperk‘n aanvang neem. Sekerlik, verminder moet word met die bedrag is sonder uitdruklike bepalings oor indien die partye ooreenkom dat die van die lening’. Indien sodanige lening hoe dit terugbetaal moet word, diesbaar en betaalbaar is, na skuld opeisbaar en betaalbaar raak meer as drie jaar voor die afsterwe sogenaamde“gentleman’s loans”; wanneer dit skriftelik geëis word, sal van die ouer gegee is, sal die erfge- 2 • Kyk ook of enige van joudrie jaar verjaar. Indien‘n dit die datum wees! Wel, nie volgens naam suksesvol kan argumenteer dat leningsooreenkomste bepaal dat dit die Hof nie.… die lening deur verjaring uitgewis was terugbetaal word op aanvraag of naskuld verjaar het, is dit ten Die Appèlhof het bevind dat Trinity en dat hy/sy normaal kan erf, sonder skriftelike kennisgewing. Let veral op se eis verjaar het en Grindstone geen aftrekking. lenings wat toegestaan is om SEB-volle uitgewis en kan nie verpligting het om die lening terug Die regsrealiteit is dat baie van strukture te skep; te betaal nie, aangesien die skuld hierdie lenings waarskynlik al verjaar 3 • Indien bostaande leningsoo-meer geëis word van die uitgewis is. Dus, enige lening wat het en dus nie terug betaal hoef te reenkomste nie ouer as drie jaar is betaalbaar is op aanvraag, nieteen- word nie, in die lig van die Trinity- nie, wysig die ooreenkomste omskuldenaar nie. Die vraag staande die vereiste van‘n skriftelike uitspraak. Gewoonlik is leners totaal uitdruklik voorsiening te maak dat dit versoek ter betaling, word na drie onbewus van hierdie risiko, totdat eers opeisbaar en betaalbaar wordis dus altyd wanneer is‘n jaar uitgewis, tensy die verjaring die trust, maatskappy of skuldenaar op‘n bepaalde toekomstige datum. opgeskort word deur dagvaarding te likwideer word en hulle dan met Maak ook seker dat mondelingseskuld opeisbaar en betaal- beteken op die skuldenaar of deur‘n verbasing sal uitvind dat hulle reg om leningsooreenkomste in skrif belig- skulderkenning deur die skuldenaar. terugbetaling verval het. gaam word;baar? Trouens, die Appèlhof het beslis dat In soverre‘n lening (oftewel 4 • Indien bostaande lenings ouer die posisie dieselfde is vir enige lening debiteur) wat verjaar het steeds as drie jaar is, het hulle waarskynlikIn die baanbreker-saak van Trinity As- wat nie uitdruklike terugbetaling- op die balansstaat van die uitlener reeds verjaar en moet die partyeset Management (Pty) Ltd v Grindstone sterme bevat nie. verskyn as‘n bate, sal dit verwyder nuwe leningsooreenkomste aangaan.Investments (Pty) Ltd het die Hoogste moet word. Dit het natuurlik weer Let wel, al die partye tot die aanvank-Hof van Appèl egter die net baie Toepaslikheid van die uitspraak solvensie- en likiditeits-gevolge vir like ooreenkoms sal hiertoe moetwyer gespan en bevind dat lenings vir ons lede en die algemene die uitlener en kan balansstaatver- toestem en indien die lener weier, salwat terugbetaalbaar is op aanvraag, publiek houdinge deurmekaar krap. dit ongelukkig te laat wees;verjaar drie jaar na die eerste uitbetal- Die gevolge van hierdie uitspraak raak 5 • Ingevolge die Verjaringsweting van die lening gemaak is, selfs al van toepassing as in ag geneem word ‘n “Double Whammy…” word verjaring van skuld opgeskortis dit‘n vereiste dat die uitlener eers hoe dikwels lenings toegestaan of Asof bostaande nie reeds genoeg indien‘n geregtelike prosesstukskriftelik‘n betaling van die lening van aangegaan word wat op aanvraag, of risiko inhou vir uitleners nie, is ek van (dagvaarding) ter vordering vandie lener eis. selfs sonder spesifieke terugbetaling- die opinie dat‘n lening wat verjaar die skuld binne drie jaar op die Die saak het gehandel oor‘n sterme terugbetaalbaar is. het, deur die belastingowerhede geag skuldenaar beteken word of indienleningsooreenkoms tussen Trinity en Oorwegend word maatskap- kan word om‘n skenking/donasie die skuldenaar, uit eie beweging,Grindstone in terme waarvan Trinity‘n pye, beslote korporasies of trusts te wees. Indien wel, sal die arme binne die drie-jaartermyn opnuut dielening toegestaan het aan Grindstone kapitaliseer deur aandeelhouerslen- uitlener, wat sopas uitgevind het hy/ skuld erken. U kan dus die skuldenaargedurende 2008. Die partye het nie ings, ledelenings of lenings deur sy het geen reg op terugbetaling van versoek om‘n nuwe skulderkenningspesifiek ooreengekom op‘n spesifieke trustoprigters. Hierdie lenings is die lening nie, deur SARS aangeslaan skriftelik te maak, van welke tyddatum waarop die lening terug betaal gewoonlik terugbetaalbaar op word vir 20% van die waarde van die verjaring opnuut sal geld. Daarmoes word nie. In plaas daarvan, het aanvraag, en in baie gevalle is daar die lening, as geskenkebelasting! bestaan ook gesag dat enige betalingdie partye skriftelik ooreengekom dat nie spesifieke bepalings oor wanneer Ingevolge belastingwetgewing, word onder‘n skuld, geag word‘n skulderk-die lening deur Grindstone terugbetaal dit terugbetaal moet word nie. Dit geskenkebelasting aangeslaan in enning te wees.sal word binne 30 dae nadat Trinity die gebeur ook gereeld dat kinders van die hand van die skenker (en nie die 6 • Die beste raad is altyd om eerderterugbetaling skriftelik versoek. ouers geld leen (of andersom) of ontvanger van die geskenk nie) teen nie self hierdie risiko te probeer reel Op 9 Desember 2013, meer as vyf familie of vriende van mekaar, bloot die voorgeskrewe koers van 20%. nie, maar u prokureur te kontak virjaar nadat die lening uitbetaal was, met die skud van die hand. advies.het Trinity sodanige skriftelike versoek Ek het ook al gevalle teëgekom Hoe moet die risiko vermyvir terugbetaling van die lening aan waar‘n ouer‘n lening aan‘n kind word?Grindstone gerig. Grindstone het toestaan en dan in sy/haar testament My raad aan mense om bostaandeaanspreeklikheid egter ontken en aan- die terugbetaling daarvan reel deur‘n risiko’s te vermy is die volgende:gevoer dat die skuld verjaar het reeds testamentêre bepaling wat tipies salin Februarie 2011, ongeveer twee en‘nhalf jaar vantevore. Die enigste kwessie waaroor dieAppèlhof moes beslis, was bloot ofdie skuld verjaar het aldan nie. Die26 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 27

AKTUEELAgrifriend gerat om na toerusting om te sienMet die volgende plantseisoen op hande is dit belangrik om Willie van Tonder (jr) het die foto’stoerusting vroegtydig na te gaan en te herstel om staantyd by die werkwinkel op Hoopstadgedurende planttyd, wanneer min tyd beskikbaar is, te geneem.verminder.“Deur voorkomende onderhoud toe te pas kanboere natuurlik tyd en geld spaar. Ons nooi boere om dieAgrifriend-werkwinkels te gebruik om hiermee te help – diewerkwinkels is tans baie goed ingerig,”sê Wolf Wolmaransvan Agrifriend. Die werkwinkels van Agrifriend op die nodige toerusting om die lugver- Die werktuigkundiges is ook Agrifriend-werkwinkels bied ook Bothaville, Hoopstad, Schweizer- sorgers in voertuie en masjinerie te opgelei om op sisteme vir presisie­ van tyd tot tyd promosies saam met Reneke en Wolmaransstad beskik herstel. boerdery, soos AFS (Advanced Farming die onderdele-afdeling aan. Boere in totaal oor 18 gekwalifiseerde Werkwinkels beskik oor Cerealis Systems) en PLM (Precision Land sal deur middel van SMS’e hieroor in werktuigkundiges. Elkeen het‘n diens- Precision Planting se Metermax Plus- Management) te werk. Trekker- kennis gestel word. voertuig wat toegerus is om dienste toetsmasjiene. Hiermee kan planters werktuigkundiges is uiters skaars en en herstelwerk in die veld te kan doen. se saaduitmeeteenhede getoets en dit is‘n spesialisberoep. Agrifriend Die diensvoertuie is onder andere verstel word om‘n boer die gemoeds­ lei deurentyd vakleerlinge op in toegerus met elektroniese omsetters rus te gee dat die planteenheid die samewerking met die Agri-Tech- sodat elektriese toerusting in die veld saad akkuraat sal plaas. Die opgeleide opleidingsentrum op Leeudoringstad. gebruik kan word. Hulle beskik ook werktuigkundiges kan ook planters Willie Nel is die eienaar en verseker oor hulle eie kompressors wat deur‘n nagegaan en herstel. Hulle ontvang dat Agrifriend altyd goed opgeleide petrolenjin aangedryf word. jaarliks opleiding by Equalizer om te werkwinkelpersoneel het. Die Agrifriend-werkwinkel op verseker dat hulle oor die nodige ken- Met die oorskakeling na die Case- Wolmaransstad beskik ook oor‘n ge­ nis beskik om puik diens te kan lewer. handelsmerk, het Agrifriend ook nou kwalifiseerde motorwerktuigkundige Die nuutste tegnologie vir plan­ ‘n spesialiswerkwinkel vir stropers op wat klante se voertuie kan diens en ters kan ook in samewerking met Hoopstad ingerig onder die leiding herstel. Dié werkwinkel beskik ook oor Agrifriend Technologies geïnstalleer van Willie van Tonder, een van die top word. Dit dra verder by tot optimale stropertegnici in die land. NEW HOLLAND saadplasing wat opbrengs kan verbeter. Skakel gerus vir Wolf Wolmarans Boere kan gerus wees dat hulle New Die werktuigkundiges ontvang by 072 368 4069 met navrae oor Holland-produkte steeds deur die ook opleiding van Cerealis Precision Agrifriend-werkwinkels. werkwinkels gediens en herstel sal wat oor‘n wye reeks produkte beskik word ondanks die verkryging van die om akkuraatheid gedurende die Oktober | November2017 www.suidwes.co.za Case-agentskap. plantproses te verseker. Werktuigkundiges ontvang uiter-28 aard jaarliks opleiding om Agrifriend se reeks produkte te kan diens. Dit verseker dat hulle op die hoogte bly van die veranderinge aan die nuutste modelle en nuwe tegnologie wat vinnig verbeter. Ons Eie

LANDBOUKUNDIG GifplanteHierdie tabakmoet jy nierook nie Nicotiana glauca Graham ARTIKEL DEUR: Hierdie plant het verskeie volksname, naamlik Dr Franci Jordaan tabakboom, tabakbos, volstruisgif en wilde twak. Landbou Wetenskaplike Afdeling Weiding, Landelike, Omgewing Die bekendste en mees gebruikte volksnaam is egter en Landbou-ontwikkeling, Potchefstroom wilde tabak. Die genusnaam Nicotiana is afgelei van die naam van Jean Nicot, ʼn 16de eeuse diplomaat watGeografiese verspreiding die plant in Frankryk ingebring het. Die woord glaucaWilde tabak is ‘n uitheemse plant wat uit Suid-Amerika, spesifiek is‘n Griekse woord en het twee betekenisse, naamlikBolivië en Argentinië, afkomstig is. Vanuit Suid-Amerika het dit reeds ‘blou-grys’wat na die kleur van die blare verwys, ter-na lande soos Noord-Amerika, Israel, Griekeland, Australië en Suid- wyl dit ook‘die blom het ʼn dun poeier’kan beteken.Afrika versprei. Hierdie plant word in al nege provinsies van Suid-Afrika aangetref. Wilde tabak is ʼn dun, immergroen,Beskrywing veelvertakteWilde tabak is ʼn dun, immergroen, veelvertakte struik of klein struik of kleinboompie. Dit is gewoonlik tussen 2 tot 6 m hoog, maar dit kan selfs boompie. Dit ishoogtes van 7 m bereik. Dit is meerstammig en die stamme word as gewoonlik tussensag houtagtig beskryf. Daar is min inligting oor die wortelstelsel van 2 tot 6 m hoog,die plant bekend. Dit is wel bekend dat wilde tabak ‘n baie vinnige maar dit kan selfsgroeitempo het. Voortplanting vind slegs deur middel van saad plaas. hoogtes van 7 m Die blare is blou-groen tot blou-grys van kleur. Dit bevat geen bereik.haartjies en is dus glad en leeragtig. Die blare word op lang steeltjiesgedra. Dit is enkelvoudig, ellipties tot lansetvormig of ovaalvormigen die blaarrande is glad. Die blomme se kleur is geel-groen tot geel.Dit is buisvormig en word in hangende, terminale trosse gedra. Dieblomme is gewoonlik tussen 30 – 40mm lank. Beide manlike envroulike dele is teenwoordig. Blomvorming vind reg deur die jaar bl 31>>>www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 29

30 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG>>>Gifplanteplaas. Die blomme is geurloos Daar is honderde sade in elke kap-(ruik na niks), maar produseer sule. Een plant kan tussen 10 000baie nektar wat verskillende en 1 miljoen sade produseer.voëls lok en bestuiwing bewerk-stellig. – hoe warmer dit word, hoe vin- sommer in waterversadigde Die blomme se kleur is geel- Die vrugte is bruin kapsules niger sal die sade ontkiem. Soos gebiede (baie nat gebiede) groen tot geel. Dit is buisvor-wat oor vier kleppe beskik. Die reeds genoem word die saadjies voorkom nie. Dit groei in ʼn wye mig en word in hangende,saadjies is baie klein (0.6 mm hoofsaaklik deur water versprei. verskeidenheid grondsoorte terminale trosse gedra. Dielank). Daar is honderde sade Hoewel die saadjies nie aange- solank die grond vogtig en goed blomme is gewoonlik tussenin elke kapsule. Een plant kan pas is om deur diere versprei te gedreineer is. Dit groei goed in 30 – 40 mm lank.tussen 10 000 en 1 miljoen sade word nie (bevat nie hakkies of grond waarvan die pH neutraalproduseer. Die kiemkragtigheid stekels nie), klou dit tog soms tot alkalies is. Dit kom vanaf 0 tot Gebruike van die plantvan hierdie sade varieer tussen aan die pelse of wol van diere 3700 m bo seespieël voor. Wilde Wilde tabak word dikwels as93% en 100%. Die sade word vas en versprei so. Weens die tabak kom veral in versteurde ‘n sierstruik in tuine gebruik,hoofsaaklik deur water versprei. hoë saadproduksie en kiem- gebiede soos padreserwes, veral omdat dit reg deur die jaarAangesien blomvorming reg kragtigheid van wilde tabak het stortingsgebiede en rivieroe- blom. Dit kan ook as ‘n insek-deur die jaar plaasvind, kom dit die potensiaal om vinnig ‘n wers voor. weerder gebruik word. Wildevrugvorming en dus saadvorm- groot gebied te koloniseer. Dit kan digte stande langs tabak het verskeie medisinaleing ook reg deur die jaar voor. rivieroewers vorm, veral na waardes - ‘n pap van die blareDaar word vermoed dat die Habitatvoorkeure vloede. Wilde tabak is ryp- en word op snye, kneusplekke,sade vir ongeveer twee jaar Wilde tabak floreer veral in skadusensitief, maar droogtebe- swelsels en ander wonde ge-in die grond kan oorleef – ‘n semi-ariede gebiede en sal nie stand. bruik; ‘n pap van die blare wordaansienlike saadbron kan dus in vir die verwydering van etterdie grond voorkom. In die geval uit klieragtige sere of pitserevan wilde tabak is die hele plant gebruik; ‘n aftreksel van die blaregiftig. word as ‘n stoombad in die be- handeling van rumatiek gebruik.Groei en ontwikkeling Die blare word selfs soms metOmdat wilde tabak slegs metsade voortplant, is daar geen bl 33>>>vegetatiewe voortplanting nie.Vandat sade ontkiem tot dieeerste blomvorming verloopongeveer 12 maande. Daaris geen spesifieke maand ofmaande waartydens wilde tabakblom nie en blomvorming vinddus reg deur die jaar plaas. Elkeplant produseer geweldig baiesaadjies (reg deur die jaar) enfeitlik al hierdie saadjies ontkiemweer – wilde tabak het dus diepotensiaal om te ‘ontplof’ wan-neer klimaatstoestande gunstigis. Temperatuur het ‘n invloedop die ontkieming van die saadwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 31

32 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG>>> oorsaak van dood by mense en Die blare is blou-groen vrektes by diere, wanneer wilde tot blou-grys van kleur.Gifplante tabak ingeneem word. Dit bevat geen haartjies en is dus glad en leer-ander tabakblare gemeng en Kliniese tekens van agtig. Die blare word opdan gerook. Wangebruik van vergiftiging lang steeltjies gedra.hierdie plant het reeds tot die Wilde tabak is giftig vir mensdood van mense wêreldwyd en dier. Indien groot hoeveel- maar daar is tans geen agensegelei. hede van die plant ingeneem in Suid-Afrika vir die beheer van word, sal die kliniese tekens van die struik geregistreer nie.Negatiewe effek van hierdie vergiftiging binne 15 minuteplant sigbaar wees. Die kliniese tekens Chemiese beheer groot gebiede kan koloniseer.Wilde tabak het verskeie nega- van vergiftiging is dieselfde by Onkruiddoders waarvan die Hierdie plant is nogal sagtiewe eienskappe wat weer ‘n mense en diere. Die kliniese aktiewe bestanddeel glifosaat, op die oog en aangesien ditnegatiewe effek op die omge- simptome of tekens na akute triclopyr of imazapyr is, kan suk- heeljaar blom, plant mense ditwing het. Enkele voorbeelde blootstelling volg gewoonlik sesvol vir die beheer van hierdie graag in tuine aan.hiervan is: ‘n tweefasige patroon. Die plant gebruik word. Daar bestaan egter geen• Kompetisie - water, lig, vroeë fase sluit simptome soos Volgens die CARA-wet- twyfel dat hierdie plant uiters abdominale pyn, hipertensie, gewing word wilde tabak as ‘n gevaarlik vir mens en dier is nie. habitat. Kan in digte stande tagikardie (versnelde hartklop) Kategorie 1-plant geklassifiseer - voorkom en die inheemse en bewing in. Die tweede fase dit MOET dus deur die grond- Indien dit voorkom moet plante uitdruk. vind later plaas en word dikwels eienaar beheer en verwyder dit dadelik verwyder word• Oordraging van plantsiektes deur hipotensie, bradikardie word indien dit in die veld sou - hierdie is beslis nie tabak - sekere swamme en fungi (verlaagde of stadige hartklop) voorkom. Dit mag glad nie in wat jy in jou pyp wil sit en word in die plant gehuisves en stadige of moeilike asem- tuine as sierplante aangeplant rook nie! wat veral nadelig vir groente- haling gekenmerk. Hierdie word nie. Die rede vir hierdie boere is. simptome lei uiteindelik tot ‘n klassifikasie is juis die feit dat dit• Giftig - wilde tabak is giftig vir koma en die uiteinde is respira- geweldig baie sade vorm, uiters mens en dier en het reeds tot toriese versaking en die dood. vinnig groei, geen natuurlike vy- verskeie sterftes en vrektes Indien dragtige diere van die ande het nie en dus baie vinnig gelei. plant inneem, kan die ontwikke-• Groei vinnig - hierdie plant ling van die fetus ook nadeling Literatuur Gebruik vorm geweldig baie sade wat beïnvloed word. Indien diere Henderson, L. 2001. Alien weeds and invasive plants. Agricultural feitlik almal kiemkragtig is. te veel van die plant ingeneem Research Counsil, Paarl printers, Cape Town. Wanneer klimaatstoestande het, is dit raadsaam om so gou reg is, ‘ontplof’ hierdie spesie as moontlik ‘n veearts te kontak Henderson, M. Fourie, D.M.C., Wells, M.J. & Henderson, L. 1987. en vorm dit digte stande. Dit sodat die regte behandeling Verklaarde onkruide en uitheemse indringerpante in Suid-Afrika. is juis om hierdie rede dat toegepas kan word. Departement van Landbou en Watervoorsiening: Pretoria. wilde tabak in verskeie lande Sharp, D. 2012. Table of plants species and applicable herbicides. as ‘n indringerplant beskryf Meganiese beheer Department of Environmental Affairs. (Unpublished). word. Saailinge kan met die hand Van Wyk, B-E., Van Heerden, F. & Van Oudtshoorn, B. 2002. Poison-• Verander die ekosisteem en uitgetrek word, veral as die grond ous Plants of South Africa. Briza Publications, Pretoria. habitat - wanneer dit in digte nat is. Ander meganiese metodes Wells, MJ, Balsinhas, H, Joffe, VM, Engelbrecht, G & Stirton, CH. stande voorkom, verander (sny, kap of brand) is glad nie 1986. A catalogue of problem plants in Southern Africa. Memoirs dit die voedingstatus van die effektief nie as gevolg van die of the Botanical Survey of South Africa. No. 53 grond; digte stande kan die spruitvormingsvermoë van die vloei van riviere en strome plant. Indien die plant gereeld beïnvloed; dit gebruik baie voor blomvorming gesny word, water wat die hidrologie van verlaag dit saadproduksie, ter- die habitat beïnvloed. wyl dit ook die energie vir groei• Verlaag biodiversiteit - verminder. Dit is egter arbeidsin- verdring die natuurlike tensief. Die plant vorm ook reg plantegroei en dit veroorsaak deur die jaar blomme en sade verder dat die estetiese wat dit moeilik maak om presies waarde van die ekosisteem te bepaal wanneer watter plante verlore gaan. gesny moet word. Beweiding is glad nie ‘n opsie nie, aangesienTipe toksien die plant giftig is.Die toksien wat in wilde tabakgevind word, is bekend as piridien Biologiese beheeralkaloïede. Beide nikotien en ʼn Kewer is in Australië as bio-anabasien kom in wilde tabak logiese beheeragens losgelaat,voor. Hoewel beide anabasienen nikotien gevaarlik is, is diealkaloïed, anabasien, die hoof-www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 33

LANDBOUKUNDIG34 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGARTIKEL DEUR:Bertus PretoriusSenior bestuurder: GraanverkrygingVooruitsigte vir diekomende graanproduksiesoenDie 2016/17-produksiesei- soen is so te sê iets van die mieliepryse steeds onder druk reën ontvang kan word om sluit in graansorghum, grond- verlede is en sal waarskyn- hou en die winsgewendheid aanplantings moontlik te maak bone, katoen en pekanneute.lik vir baie jare onthou word van mielieproduksie negatief en dat die La Nina weerver- Die oppervlaktes watvir die rekord mielie-oes van beïnvloed. skynsel kan ontwikkel. Dit sal ekonomies en prakties vanafom en by 16,4 miljoen ton, die Mielie-aanplantings sal dus ‘n positiewe effek op mielie- mielieproduksie na alternatieweerge droogte in die Wes-Kaap, aansienlik afgeskaal moet word opbrengste kan hê. Dit maak die gewasse kan gaan, sal waar-stygende rooivleispryse en om die vraag en aanbod van afskaling in mielie-aanplantings skynlik nie naastenby voldoendedie omvangryke veranderings mielies weer in balans te bring dringend noodsaaklik. Dit geld wees om die aanbod vanin die mielieprys. Hoewel die sodat die winsgewendheid van veral vir witmielies, omdat uit- mielies in te perk nie. In stedemielieprys nie so laag gedaal het mielieproduksie kan verbeter. voergeleenthede hiervoor daarvan om iets anders in dieas wat markkenners verwag het In die afgelope produksiesei- beperk is. plek van mielies te plant, kannie, is die huidige en verwagte soen is nagenoeg 2,63 miljoen Afskaling in mielie-aanplan­ produsente ook oorweeg omprysvlakke sodanig dat dit druk hektaar mielies aangeplant en tings impliseer dat daar meer van hulle mielie-hektare te laatop mielieprodusente se finan- die geskatte opbrengs is 6,24 van die ander graangewasse oorlê. Dit is in elk geval ‘n weten-sies plaas en groot onsekerheid ton/hektaar. Die gemiddelde geplant gaan word en dat daar skaplik gefundeerde praktyk watvir die komende produksiejaar aanplanting oor die afgelope selfs oppervlaktes is wat nie in op die lang termyn ekonomiesskep. 10 seisoene beloop nagenoeg die komende seisoen geplant regverdigbaar is. Die vraag- en aanbodbe- 2,57 miljoen hektaar en die gaan word nie. Opnames wat Daar word verwag datramings dui tans op ‘n poten- gemiddelde opbrengs oor in die oostelike gedeeltes van mieliepryse in die volgendesiële mielie-oordragvoorraad daardie periode beloop 4,67 t/ die somersaaigebied gemaak paar maande sywaarts en selfsvan meer as 4 miljoen ton, ha. Indien ‘n opbrengs van 4,5 is, dui daarop dat produsente afwaarts kan beweeg. Kommergegewe dat daar ongeveer 2,2 ton/hektaar vir die komende die uitbreiding van sojaboon- bestaan oor die impak van grootmiljoen ton mielies uitgevoer seisoen veronderstel word, en geelmielie-aanplantings hoeveelhede graan wat tans nieword. Mielie-uitvoere sedert die moet mielie-aanplantings met oorweeg. In die westelike beskikbaar is vir fisiese verhan-begin van die seisoen tot die ongeveer 8,5% afgeskaal word gedeeltes van die somersaaige- deling nie. Indien hierdie mielieseerste week van September be- om die aanbod van mielies met bied oorweeg produsente die in ‘n kort tydsbestek mark toeloop nagenoeg 1,2 miljoen ton. 1 miljoen ton te verlaag. uitbreiding van sonneblom- en sou kom, kan dit mieliepryseIn die vorige jare, waarin ‘n groot Om by ‘n oordragvoor- sojaboonaanplantings. wesenlik laat daal. Klimaatstoe-uitvoerbare surplus beskikbaar raad van 1 miljoen ton op 30 Die uitbreiding van soja- stande in planttyd kan ook ‘n rolwas, is die meeste mielies April 2019 uit te kom, sal daar boon-aanplantings kan vir speel. In die bemarkingstrategiegedurende Mei tot Oktober ongeveer 4 miljoen ton minder produsente wat die kommo- vir die nuwe seisoen moetuitgevoer, waarna die maan- mielies aangeplant moet word, diteit nie ken nie, ’n risiko inhou. produsente nie hul hand metdelikse uitvoere drasties daal. gegewe dat mielie-uitvoere Die uitbreiding van hierdie te veel vastepryskontrakte oor-Dit sou dus nie realisties wees onder sulke toestande met aanplantings mag ook beperk speel nie. Oorweeg eerder omom heelwat groter uitvoere as die helfte kan verminder. Dit word deur die gebrek aan die ‘n gedeelte van die oes by wyse2,2 miljoen ton vir die huidige beteken dat die afskaling in vereiste toerusting. Verder van minimumpryse (puts) tebemarkingseisoen te verwag mielie-aanplantings bykans 34% beteken die feit dat sojabone verskans, wat gehou kan wordnie. sal moet wees. Huidige aandui- nie by alle silo’s ontvang kan totdat daar redelike oesseker- Met ‘n oordragvoorraad van dings is dat mielieprodusente word nie, addisionele ver- heid bestaan en vastepryskon-ongeveer 4 miljoen ton behoort hul aanplantings met 10 tot voerkoste vir produsente om die trakte gesluit kan word. Die putsmieliepryse by uitvoerpariteit te 20% kan afskaal, afhangend van produk na ’n geskikte silo of na kan dan verkoop word.wees. Plaaslike mielies verhandel mielieprysvlakke en produk- ’n verwerkingsaanleg te vervoer.egter tans konstant bó uitvoer- sietoestande gedurende plant- Die uitbreiding van sonneblom- Vir meer inligting oor diepariteit, wat verdere uitvoere tyd. aanplantings word beperk beskikbare bemarkingsopsiesmoeilik maak. Dit beteken Produksietoestande ge- deur wisselbou-vereistes, die by Suidwes en die ontwikkelingdat ons plaaslik weer met ’n durende die groeiseisoen kan voorkoms van Sclerotinia en die van ’n bemarkingstrategie,ooraanbod te doen sal hê indien bostaande voorraadbereke- gebrek aan geskikte grondtipes geskoei op u persoonlike be-‘n normale mielie-oes in die ko- ninge natuurlik ook deurmekaar vir die verbouing van sonne- hoeftes, kan een van Suidwesmende jaar sou realiseer. Dit kan krap. Op die huidige stadium is blom. Ander gewasse wat se Graanverkrygers geskakel die aanduidings dat voldoende mielie-hektare kan opneem, word.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 35

LANDBOUKUNDIGWat hou die weer vir ons in? ARTIKEL DEUR: Esmond Coen Bestuurder Terratek InligtingstelselsDie natter as normale toestande van die Grafiek 1: Grafiese vergelyking van ENSO 3.4-sonetoestande September 2017 2016/17-seisoen het welkome verligting vir menige produsent in Suidwes Landbou se bedieningsgebied gebring. Die vooruitsig vir die aanvang van die 2017/18-seisoen is dat die La Niña-toestande sal versterk. Dit beteken nat- ter as normale toestande aan die begin van die seisoen. Die heersende ENSOneutrale-toestande sal verswak gedurende die volgende drie maande terwyl die moontlikheid van El Niño-toestande baie min sal verhoog. Grafiek 1 dui die waarskyn- likheid ordegrootte aan van die voorkoms van die La Niña, El Niño en Neutrale toestande – aangedui oor tyd, vanaf September 2017 tot Mei 2018. Die vooruitsig is dat die see-oppervlaktem- perature in die ENSO 3.4-sone, wat ‘n beduidende invloed op die reënval in Suidwes Landbou se bedieningsgebied het, ‘n onder-normale tempe­ ratuur-afwyking toon wat La Niña-toestande tot gevolg het. Die La Niña-toestande in die 3.4-sone veroorsaak natter as normale toestande vir die somergraanproduksiegebiede in Suid-Afrika. Dit36 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGblyk of die La Niña-toestande sal voortduur tot in Grafiek 2: Saamgestelde resultate van die statistiese vooruitskattingsmodelle.Februarie 2018 waarna die ENSO-neutrale toestandesterker sal begin ontwikkel. Met ENSO-neutraletoestande kan normale reënval te wagte wees. Dievooruitskatting word minder akkuraat soos dit verderin die toekoms gemaak word, maar die resultate vandie saamgestelde statistiese vooruitskattingsmodelle(soos in Grafiek 2) kan ‘n duidelike aanduiding vandie ENSO 3.4-sone gee. Na die afgelope seisoen se hoë reënval, wordprodusente aangeraai om met grondontledings diepH en plantvoedingstofstatus van hulle grond na tegaan en regstellings te doen. Die hoër opbrengsteen laterale beweging van water deur die grondpro-fiel kon moontlik die daling in grond-pH versnel het.Deur die pH en plantvoedingstowwe reg te stel, kandie verwagte natter as normale toestande benutword om beter opbrengste teen ’n laer risiko terealiseer.Met erkenning aan die Wêreld MeteorologieseOrganisasie, GFCSA, IRI The Earth Institute, ColumbiaUniversity en WNNRReg. nr. 2015/357344/07 Jy boer met die beste, VOER net die beste! Gebruik TAU Voere GEVUL MET VOEDINGSWAARDE Besoek ons webwerf: www.taurollermeule.co.zaKontak ons gerus: SOMerlekke “Ons kundige tegniese adviseurs en ingeligte bemarkers kan vee- enNic Basson (Hoof: Bemarking) TAU Produksielek – Beeste/skape: proteïen- en energielek vir jong diere wildboere met die beste tegniese082 506 0917 en koeie met kalwers. kennis ondersteun en ‘n verskeidenheidJaco Maré (Hoof: Areabemarkers) uitmuntende voerprodukte aanbied om082 388 4294 TAU Jongbees somerlek – Beeste: Backgrounding-aanvulling vir eerste diere blakend gesond te hou.” kalfverse, uitgroei van verse en lek vir Fase D-bulle op groen weiding. TAU P6-somerlek – Beeste/skape/boerbokke/wild: Fosfaat met mikro- element- en mineraalaanvulling. TAU P6-somerlek (Hoë inname) – Beeste/skape/boerbokke/wild: Verhoogde fosfaat met mikro-element- en mineraalaanvulling weens verbeterde smaaklikheid. TAU P8-somerlek met swael en aalwyn – Beeste/skape/boerbokke/ wild: Hoogs opneembare fosfaat-, mikro-element- en mineraalaanvul- ling vir gebruik in lae reënval fosfaatarm gebiede.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 37

LANDBOUKUNDIG38 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG WINSStreef jy na die OPBRENGSOPBRENGS- OF DIE WINSBEKER?ARTIKEL DEUR:Dr GJ (Gawie) du Toit(Pr.Sci.Nat.) GDT Gondkundekonsultant byFaktor2 Grondkundiges FIGUUR 1 FIGUUR 2 OPBRENGS NPK-KOSTE‘n Landwye mielie-opbrengskompetisie is gedurende 16 14000die 2016-oesseisoen gehou om die boer met die hoogsteopbrengs aan te wys. Die resultate uit die verskillende 14 12000mielieproduksiegebiede was natuurlik baie interessant 10000 11978en dit is wyd in die landboupers gepubliseer. Dr Gawie du 12 13.6 NPK-koste (R/ha)Toit DSc (Pr.Sci.Nat.) het die resultate gaan ondersoek en 432sy eie insiggewende afleidings daaruit gemaak. Oes (t/ha) 10 10.8 8000 8 6000 6 4000 4 2000 3182 2 0 110 0 110 432 Totale NPK/ha Totale NPK/ha FIGUUR 3 FIGUUR 4 WINS BO NPK-KOSTE BEMESTING IS DIE grootste RENDEMENT uitgawe vir Suid-Afrikaanse 18000 mielieboere en dr Du Toit het Randopbrengs/Randkoste Opbrengs in Rand vir elke aan die hand van die gegewens Rand aan NPK bestee oor die bemestingsprogramme wat dié boere gevolg het, die 16000 16258 6 koste-aspek daarvan van nader 14000 betrag. Uit die breedvoerige ‘Wins’ (R/ha) 5 5.11 berigte oor die wenner in 4 die Oostelike produsiestreek kon insiggewende gegewens 3 gewin word – die opbrengs wat dié boer behaal het, was 12000 12322 2 13.6 t/ha. In hierdie artikel vergelyk dr 10000 110 432 1 1.03 Du Toit die uitgawes aan mis- stof van die wenner en ‘n ander 0 110 432 deelnemer aan die kompetisie,Met die kennis en onderskeidings- ook uit die Oostelike produk- Totale NPK/ha Totale NPK/havermoë van meer as ‘n halwe eeu siegebied, wat ‘n meer beskeiese ervaring van Suid-Afrikaanse opbrengs van 10.8 t/ha, met ‘n Dit is duidelik dat die wen- Die oes van 8.6 t/ha sal egterland­b­outoestande kan Gawie du ‘ander’ misstofinset, behaal het. oes nie die wenner op wins is steeds ‘n rendementvoordeelToit en Hendrik Smith boere bystaan ‘n Eenvoudige berekening, na die verhaling van die NPK- van 3.9 teenoor die 1.03 van dieom WERKLIKE WINS te verwesenlik. waar die misstofkoste (NPK) inset nie. Die meer beskeie oes 13.6 t/ha-oes behaal.Dié twee kundiges van Faktor2 ver- van albei boere afgetrek is van met 10.8 t/ha opbrengs het nie Daar is nog heelwat ander in-staan dat ‘n suiwer wetenskaplike hulle inkomste uit die oes, word net bykans R4 000/ha sette wat nie hier verreken is niewerkwyse AKKURATE RESULTATE in Figure 1 tot 4 geïllustreer en (R3 936) beter wins opgelewer wat die ‘wins in die sak’ aan dielewer en dat deursigtigheid, etiek die resultate is voor die hand nie (Figuur 3), maar die op- einde maar skraps maak, veralen werktrots die grondslag vir liggend. Die rooi stawe verteen- brengs in Rand vir elke Rand by die rooi staaf in die grafieke.goeie besigheidpraktyk is. woordig die wenner (13.6 t/ha aan NPK bestee (RENDEMENT) Hou ook in gedagte dat risiko- opbrengs) se syfers en die blou was vyf keer beter as vir die insette op droëland in die RSAOns help graag dat u opbrengs vir stawe dié van die meer beskeie wen-oes (Figuur 4). baie oordeelkundig aangewend u wins bring en om misstof en opbrengs (10.8 t/ha). ‘n Verdere berekening moet word om dit so laag kalk optimaal toe te dien. toon dat die meer beskeie moontlik te hou. Onthou, ons oes se opbrengs tot so laag as klimaat het altyd die laaste sê. Hendrik Smith – 0837400297 8.6 tha kan daal (mielieprys van Lesers moet self besluit – wil [email protected] R1 800/ton in berekening ge- jy die winsbeker wen of die bruik) voordat die twee oeste opbrengsbeker? Gawie du Toit – 0836301330 die selfde ‘winsmarge’ sal toon. [email protected] www.faktor2.co.zawww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 39

LANDBOUKUNDIGSclerotinia by sonneblomen soja ARTIKEL DEUR: Christo Smit Senior bestuurder produsentekommunikasie en –inligting by SuidwesDie laaste aantal seisoene word vir ontkieming begin die lewensiklus. wat in die weefsel gevorm het, aanval Sodra toestande gunstig raak, al meer Sclerotinia-besmetting Gunstige faktore wat swamgroei en vernietig, maar is relatief duur. Dié ontkiem die spore en vorm by sonneblomaanplantings bevorder, is onder andere gematigde beheer word toegepas voor die gewas miselium of tipiese wit ‘roes’opgemerk. Dit het tot groot verliese temperature van 15 tot 20 grade geplant word. wat duidelik sigbaar is.gely en die hele oes het misluk. Daar Celsius, verlengde reënperiodes met Chemiese beheer is nie doeltref- Dié spore kan vir lang tye, totis‘n hele aantal faktore nodig om dié bewolkte, klam toestande tydens fend nie, aangesien die swamme 10 jaar, in die grond oorleef.swambesmetting te aktiveer. die blomfase en hoë humiditeit. nie net op die oppervlakte voorkom Dit is belangrik om die lewensiklus Verder bevorder versuiptoestande en nie. Geen sistemiese swamdoders isvan fungi of swamme te verstaan. nattigheid op die blare en stamme beskikbaar nie. Indien die besmettingSwamme plant voort deur geslagte- die ontwikkeling van die spore en waargeneem word, is dit eintlik telike en nie-geslagtelike reproduksie, infestasie van die plante. laat en ondoeltreffend om te bespuit.spore word gevorm wat vir lang tye, Inokulumdruk kan die ontwik- Wanneer sonneblom se koppe begintot 10 jaar, in die grond kan oorleef. keling van Sclerotinia veelvuldig laat hang na bestuiwing, is dit moeilikSodra toestande gunstig raak, ont- toeneem indien toestande bevorderlik om effektief te spuit aangesien diekiem die spore en vorm miselium of vir die ontkieming van die spore is. swamdoder aan die blomkant van dietipiese wit‘roes’wat duidelik sigbaar Hoe meer spore daar in die grond is, kop gespuit moet word.is. Die swam ontwikkel en teer bo- en hoe groter die omvang van besmet- Wat wel effektief werk is om dieondergronds op die gasheer. In die ting van die gasheer plante. Soos plante dood te spuit indien die plantproses kan die plant in‘n kort tydjie reeds genoem is, hang die ontwik- fisiologies ryp is. Deur dit te doentotaal verwoes word. Sodra die keling, besmetting en verspreiding droog die plant vinniger uit en kanbesmetting sigbaar word, is dit reeds van Sclerotinia af van die omgewings vroeër gestroop word, wat die oes-te laat om te behandel, want die faktore. verlies beperk. Indien besmette landeontwikkeling van die swam het dan Druk besmetting wat hele oeste gestroop word, moet die toerusting,reeds vêr gevorder. vernietig het, het voorgekom, ter- stroper en oorlaaiwaens deeglik ont- wyl oeste wat 2 weke vroeër of later smet word om verspreiding te beperk.Waar kom die besmetting geplant was, byna geen besmettingvandaan? gehad het nie omdat omgewingstoe- Die pad van vernietiging vandat die wit roes sigbaar is tot die plantSclerotinia-spore kom algemeen in stande nie gunstig was nie. heeltemal afsterf.die grond voor en versprei deur winden besmette landbougereedskap Beheermaatreëlssoos stropers en ander toerusting. Daar is nie tans kultivars wat bestandDie swam oorleef op meer as 400 is teen Sclerotinia nie. Die enigste be-onkruidspesies. Indien lande vuil heer is om die inokulumdruk met wis-is, oorleef en vermeerder die spore selbou te verlaag. Daar is biologiesein die plante en grond. Die spore is beheermaatreëls – organismes watrustend en sodra toestande gunstig is die sclerotia of oorlewingstrukture40 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 41

ALGEMEENViooltjies rooi en blou!Ons Eie het by die kenners meeste blomstruike en rose wat nou verseker sterk gesonde plante met hou ook die plante se wortels koel engaan hoor wat nou, aan in blom is. Die belang-rikste take watdie begin van die somer, in nou gedoen behoort te word, is be- lieflike blomme. Spuit jou rose verminder onkruidgroei. die tuin gedoen behoort te mesting, besproeiing, onkruidbeheerword om dié somer (met en uitpluk van dooie blomknoppe. maadeliks met Rosecare om fungus Die volgende is nou belangrik: al die reën wat ons gaan Wanneer die grasperke welig groeikry)‘n lushof vir die res is dit die beste tyd om onkruid te te beheer, of dien Coopers Garden • Sny die gras gereeld om wit kollevan die seisoen te skep. Die verwyder. Bespuit met‘n breëblaarverskaffers aan Suidwes onkuiddoder, soos Servian van Protek, Care in die grond toe. Laasgenoemde te voorkom waar die lang grasse Kontreiwinkels het wat die onkruid sal doodmaak sondergehelp om‘n taaklys met om jou gras te beskadig. Wend week- verleen sistemiese beheer van fungus gesny is. Voed gereeld met kuns­die nodige produkte saam liks aan totdat die onkruid vergeel ente stel. Die produkte wat doodgaan. Onkruid op plaveisels en en blaarvretende/suigende insekte. mis, hoog in stikstof, sooshier genoem word, is dus tussen ornamentele spoelklippe kanby u naaste Kontreiwinkel beheer word met‘n onkruiddoder Spuit jou tuin daagliks vroeg- Protek 7:1:3.beskikbaar. soos Clear Pave, maar onthou dat hierdie nie plantspesifiek is nie, en oggend nat. Dis verkieslik dat jou • Ryp vrugte en groente moetOktober is tradisioneel die dit sal enige groen plante doodmaak. mooiste maand en met die Volg die instruksies op die voubiljette plante nie die nag ingaan met gereeld geoes word. Vrugte wat reën wat vroeg Oktober geval noukeurig. het, is dit vir seker vanjaar so met die Verryk jou groentetuin se grond waterdruppels op die blare nie. Dit afval en onder die bome lê, verrot deur beenmeel en GROGREEN van Protek in te werk. Spuit jou hele kan bydra tot die ontwikkeling van en kan tuinplae lok wat nadelig is tuin met Guanoflo. Dit is‘n maklik- absorbeerbare voeding met sigbare swamme.‘n Geprogrammeerde vir jou plante. Tel dit gereeld op en resultate. Rose het baie voeding nodig. besproeiingstelsel maak dié taak gooi op jou komposhoop. Protek se rooskunsmis 8:1:5 (25) is spesiaal vir rose geformuleer en natuurlik maklik. Voeg‘n reënsensor • Beheer slakke wat nou lekker by jou stelsel om seker te maak dat jy aktief is met Kombat snails. nie water spuit wanneer dit reën, en • Kyk uit vir lelieboorderwurms so water mors nie. in jou bolplante. Behandel met Soos die seisoen vorder is die Protek se Cutworms Pesticide. somer in November in volle swang. • Met die reën word swamsiektes Nou benodig ons tuine al hoe meer ook meer algemeen. Kyk uit vir water en word dit al hoe belangriker poeier­agtige meeldou, swart­ dat ons water optimal benut. Om dit vlek en roes.‘n Verskeidenheid reg te kry en steeds‘n pragtige tuin produkte is beskikbaar vir die te he, is dit raadsaam om dik deklae onder jou struike te gooi. Dit help dat so min moontlik water verdamp en die grond Kry onkruid uit die plaveisel dus langer nat bly. Dit met Clear Pave. Oktober is tradisioneel die mooiste maand en met die reën wat vroeg Oktober geval het, is dit vir seker vanjaar so met die meeste blom- struike en rose wat nou in blom is.42 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

ALGEMEEN beheer daarvan, soos Mycoguard aandag nodig het, is Guanosol. Dit Vrugte wat so lê en 720 van Efekto. is‘n stadig-oplossende voedings- vrot, lok plae wat ander• Om te verseker dat al die produkte blok wat naby die stam van jou plante skade aandoen. wat ons spuit 100% effektief is, struik in die grond gesit word. Dit is dit belangrik dat die water se stel stadig voedingstowwe vry wat suurgehalte neutraal is. Om dit sistemies opgeneem word. reg te kry, meng ons altyd Protek • Sny daagliks dooie blomme uit om Allbuff saam in jou spuitkan. nuwe blomvorming te stimuleer Protek Sprayfilm is‘n kleef- en en so‘n pragtige blomryke tuin vir verspreidingsmiddel wat help dat die Kerstyd te verseker. OE die spuitstowwe beter geabsor­ beer word, en ook nie afwas met besproeiing en reën nie. • Molkrieke maak hulle verskyning in jou grasperk. Beheer dit met Merid- ian. Die pragtige Hadeda voëls is‘n natuurlike beheermiddel – hulle eet graag krieke en molkrieke. • Plante moet steeds gevoed word en‘n maklike metode, wat min Insectidust Protek Insectidust is ‘n stuifpoeier wat ‘n verskeidenheid insekte in die huis en tuin in ‘n kits beheer. Dit is verpak in ‘n handige strooihouer vir eweredige verspreiding, dus geen hantering, vermenging of afmeet van produk.. Maklik om toe te dien en waarde vir geld! Avi Gard Mercaptothion Avi Gard Mercaptothion is ‘n kontak- en maaginsekdoder vir die beheer van huishoudelike en tuininsekplae, insluitend die gevreesde herfskommandowurm. Meng eenvoudig die aanbevole dosis met water en beskerm jou huis en tuin doeltreffend teen vernietigende peste. Rodex Grain & Paste Protek se nuwe en gebruiksgereed Rodex knaagdierdoders wis knaagdiere uit met slegs een voeding. Bykomend tot die gesondheidsrisiko’s wat hulle inhou, kan hulle ook baie skade aan eiendom aanrig. Sprayrite Spray Indicator Protek Sprayrite Spray Indicator is ʼn koste-effektiewe manier om oortoediening van plaag- doders of oorslaan van plekke te verhoed. Die tydelike blou kleursel word met die plaag- doderoplossing gemeng sal binne 48 uur verdwyn. Kyk uit vir die helderblou boks in die tuinmaakafdeling van jou gunstelingkleinhandelaar! Guanoflo Op aandrang van tuiniers is ‘n ou gunsteling in 200 mℓ verpakking beskikbaar, spesifiek vir kleiner tuine. Guanoflo is ʼn natuurlike misstof gemaak van seevoëlghwano gemaak, is organies geser- tifiseer en kan as blaarvoeding toegedien word. Kyk uit vir die helderoranje bokse in die tuinafdeling van jou gunstelingkleinhandelaar. Geregistreer in terme van Wet 36 van 1947 Insectidust: merkaptotion(organofosfaat) 50 g/kg pirentriene 0.4g/kg VERSIGTIG Avi Gard MERCAPTOTHION: merkaptotion (organofosfaat) 500 g/l VERSIGTIG L216 Registrasiehouer: Avima (Edms) Bpk, reg no 1961/001744/0 Guanoflo 21 g/kg N, 4 g/kg P, 4 g/kg K, 4.6 g/kg Ca, 0.12 g/kg S, 3.2 mg/kg Na, 0.76 g/kg Mg, 157 mg/kg Fe, 22.8 mg/kg Mn, 220 mg/ kg Cu, 216 mg/kg Zn, 1.02 @20°C SG B3415 Registrasiehouer: Arysta LifeScience Suid-Afrika (Edms) Bpk, reg no: 2009/019713/07 Rodex Rat & Mouse Grain Bait: brodifakum (antikoagulant) 0.05 g/kg SKADELIK L9293 Rodex Rat & Mouse Paste Bait: brodifakum (antikoagulant) 0.05 g/kg SKADELIK L9566 Registrasiehouer: Innovative Pest Management, reg no 2001/00587/07 Versprei deur: Protek, ‘n divisie van PE-BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438, tel no (011) 812-9800 of 0861 PROTEK (0861 77 68 35), www.protek.co.zawww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 43

ALGEMEEN Kosmiese Kwêla deur Willie KoortsHou jou lyfSatellietjagterDit is vanjaar presies 60 jaar sedert Sputnik 1 dieruimte-eeu ingelyf het en dus ’n goeie geleentheid omjou jagtersinstink vir satelliete op te skerp.Vir ’n satelliet om sigbaar te oulike gratis selfoon toepassings. Vir perigeem-maan as die‘super- wees, moet dit donker wees Android is ISS Detector en vir iOS is maan’verwys. Daarmee saam kom waar jy is, maar die satel- Sputnik van die bestes. Dit gebruik allerhande (false) bewerings dat dieliet moet nog in sonlig wees. Dit is die foon se GPS om jou posisie te supermaan allerhande rampe, sooshoekom jy die meeste satelliete kort bepaal en die foon se sensors om vir aardbewings, vulkane, ensovoortsna sononder of kort voor sonsopkoms jou presies te wys waar om te kyk. ’n veroorsaak. Boodskappe word dan opsien. Sekere tye van die jaar, veral in Alarm waarsku jou selfs vroegtydig. sosiale media versprei oor hoe raardie somer, val die aarde se skaduwee Die beste webwerf vir voorspel- die verskynsel is, hoe lank geledesó dat jy satelliete tot diep in die nag lings is www.heavens-above.com. laas dit voorgekom het en hoe lankkan sien. Onthou om eerste die plek te kies jy sal moet wag vir die volgende Verreweg die helderste satelliet is waarvandaan jy wil kyk. Kliek dan op supermaan.die Internasionale Ruimtestasie (beter “ISS”onder“10-day predictions for Weer eens is hierdie bewerings ge-bekend as ISS – International Space satellites of special interest”. As jy op woonlik onwaar. Die maan kom in elkStation) en die beste tyd van die jaar die datum van ’n voorspelling kliek, geval elke maand net so na aan dieom dit te‘jag’is Oktober/November. wys dit die oorvlug op ’n sterkaart. aarde, (maar dit is net nie volmaanDit is wanneer sy baan so belig word Lekker jag! nie) sonder dat dit enige skade aan-dat dit vir ’n paar agtereenvolgende rig.omwentelings sigbaar bly. Die Supermaan sit verstrengel in Die maan se wentelbaan is ellipties Die Ruimtestasie neem 90 minute die Bul se horings sodat die afstand varieer tussen on-om een omwenteling te voltooi, wat Soos gesien kan word in die maan- geveer 357 000 en 406 000 kilometer.beteken dat jy dit binne ’n uur-en- fasetabel, val Desember se volmaan Dit laat die Maan tot 14% groter lyk,‘n-half weer kan sien oorvlieg, mits op 3 Desember. Op 4 Desember bereik iets wat jy nie sommer sal oplet metdit nog in sonlig is. Omdat die aarde die maan sogenaamde‘perigeem’, wat die blote oog nie.intussen gedraai het, sal die baan ’n spoggerige term is vir wanneer die ’n Oulike manier om dit te vergelykdienooreenkomstig aanskuif. As jy dit maan die naaste aan ons is. Soos met is om foto’s te neem wanneer diebyvoorbeeld oor die noord-oostelike enige voorwerp, as dit nader aan jou Maan op sy vêrste is (mini-maan) enhorison sien oorvlieg het, sal die kom, lyk dit groter. Dit beteken dat op sy naaste en dit dan met mekaarvolgende oorvlug in die suid-weste 3 Desember die grootste volmaan virwees. vanjaar gaan wees! Om te weet wanneer en waar Iets wat ook opvallend met 3jy moet kyk, is daar deesdae baie Desember se volmaan gaan wees, is ’n helder rooierige ster wat nabyDatum Sonop Sononder die maan sit. Dit is Aldebaran, die oog van Taurus, die bul. Dit vorm ’n01 Nov 05h25 18h43 onderstebo V wat die bul se voorkop te vergelyk. Maak net seker jy gebruik voorstel, met sy horings wat ondertoe15 Nov 05h17 18h54 wys (die konstellasie is onderstebo vir presies dieselfde kamerastellings. ons in die suidelike halfrond).01 Des 05h13 19h06 Deesdae word daar na die As jy jou verbeel die volmaan lyk15 Des 05h15 19h16 beslis vir jou groter soos dit opkom (of(Bereken vir Vryburg; 26.950°S, ondergaan), onthou daar is ’n optiese 24.733°O, 1205m) illusie wat die maan (of son) grootMaanfases laat vertoon as dit naby die horison is. Sodra die Maan weer alleen hoër op in die lug sit, lyk dit weer skielik klein. Die verskynsel het te make met hoe mens se brein voorwerpe met mekaarNuwemaan Eerste kwartier Volmaan Laaste kwartier vergelyk as jy dit saam met iets sien 18 Nov 26 Nov 04 Nov 10 Nov 18 Des 26 Des 03 Des 10 Des waarmee jy dit kan vergelyk en dan groter vertoon as wanneer dit alleen voorkom. OE44 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

ALGEMEENHoe maak ek my Jaggeweer meer akkuraat? (3)TELESKOPEOns kyk in hierdie aflewering van Jaco Kruger(GameX Wapens by Suidwes op Bothaville) na tel-eskope en veral hoe om die regte teleskoop te kies.Hoe beter jy sien, hoe beter kan jy skiet Persone wat baie nagskiet doen, skiet gewoonlik met‘n 30 mm buis enKlante vra my gereeld uit oor die 50 mm voorwerplens, sodoende word ideale teleskoop wat hulle vir jaggewere kan koop. Daarom wil (die beeld wat ek deur die teleskoop en ek skiet gewoonlik waar ek plek baie lig ingelaat en die skietveld isek dié vraag in hierdie uitgawe herkou sien) wyer as met‘n 40 mm. Met die kry, soms Bosveld, maar ook vlakteen kyk of daar‘n maklike antwoord wyer voorwerplens word meer lig soos in die Karoo. Ek moet dus vir al redelik wyd.daarop is. deurgelaat. die verskillende jagplekke voorsie­ Die eerste teenvraag wat ek Nou begin ons nader kom aan‘n ning maak. As jy in die mark is vir‘n teleskoop,gewoonlik vra, is waar gaan jy die antwoord op my vraag aan die begin Vir hierdie doel sal‘n mens kyk nameeste jag –bosveld, vlaktes of albei? – waar wil jy gaan jag? In die Bosveld ‘n 4-12 x50 of selfs groter 4-16 x50. doen jou huiswerk en bly by dieOnthou, die kruks van die saak is: hoe sal ons selde verder as 120 m skiet. Die vergroting is klein genoeg virbeter jy kan sien, hoe beter kan jy ‘n Teleskoop met groot vergroting is Bosveldskiet en kan opgedraai word bekende name, hulle waarborge isskiet. dus nie hier nodig nie omdat die dier vir die vêrskiet in die Karoo waar die So, kom ons kyk wat al die reletief naby is. Op die Vrystaatse springbok 250 m vêr staan. gewoonlik baie goed. Onthou, dieverskillende vergrotings by teleskope vlaktes staan die springbok moontlik Die reël is gewoonlik: hoe groterbeteken. 250 m ver. Hier sal‘n kleinvergroting- die vergroting, hoe groter is die tweede teleskoop is die duur een, so,3-9x40 – Dit beteken dat die teleskoop se kruishaar die hele bok begroting. Maar onthou altyd, dieteleskoop die dier (bok) 3 tot 9 keer toemaak en‘n goeie skoot word baie tweede teleskoop wat jy koop is die koop van die begin af reg.nader sal bring en die deursnee van moeilik. duur een. Koop reg van die begin af.die voorste deel van die teleskoop is Die kaliber waarmee jy skiet is Jy kry ook verskillende teleskoop- Hoe beter jy kan sien, hoe beter40 mm. natuurlik ook‘n belangrike faktor by buisgroottes soos 25 mm, 30 mm en4-16x50 – Die teleskoop kan die dier die uitsoek van die ideale teleskoop. 34 mm. Die meeste kleinvergroting- kan jy skiet.4 keer tot 16 keer nader bring en die Met groot kalibers soos 375 en hoër, teleskope het‘n 25 mm deursnitdeursnee van die voorste deel van die skiet mens gewoonlik nie 300 m vêr (‘n duim-buis). Hoe groter die Maak gerus‘n draai by Game Xteleskoop is 50 mm. nie. Kleiner vergrotings is dus meer buisgrootte, hoe meer lig kan die Wat beteken die 50 mm en 40 mm van pas. Die terugslag (recoil) moet buis deurlaat en die teleskoop is Wapens by Suidwes op Bothaville virdeursneë? Met‘n 50 mm is die sigveld ook in ag geneem word. gewoonlik‘helderder’. Daar is egter Kom ons bespreek‘n spesefieke ander faktore wat ook helderheid be- gratis advies of skakel gerus geval. Ek het een geweer,‘n 30-06, paal soos die gehalte van die lense. 060 995 0015. bl 46>>> WAPENSOogstuk Hoogte verstelling Hulsel vir voorwerplens Horisontale verstelling Jaco Kruger het sy nasionale kleure in bankrusskiet verwerf. Hy het Suid-Afrika al by verskeie wêreldkampioenskappe verteenwoordig. Hy is ook ‘n aktiewe SA Jagters-lid en is tans bestuurder by Suidwes Wapens op Bothaville. Kontak hom gerus vir al u wapenbenodigdhede by 060 995 0015.Ooglens Zoemring Fokusverstelling Voorwerplenswww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 45

ALGEMEENDie teleskope hieronder is by GameX Wapens op Bothaville skietstoriesbeskikbaar – vergelyk die tipiese jagteleskoop en ‘n meer tak-tiese teleskoop. Die jagteleskoop se verstelknoppe is gewoon- Nou ja, daar maak die son ook nou klaar, kom ons kry ons sit – danlik met ‘n doppie beskerm sodat dit nie per ongeluk gestel kan praat ons bietjie skietstories, uit die heup uit.word nie. Die taktiese teleskope se verstelknoppe is gewoonlikoop om sodoende vinnige verstellings te kan maak. Hier is nog een uit die pen van Ben Jacobs, plaagbeheerbeampte van Suidwes. Hier is‘n opsomming van die aanwending van verskillende Pa en die ammobelt teleskope: Voor ek vergeet kan ek julle dié Laevergroting: een vertel – dit was weer ek en toe ek moet vir hom die ammobelt stuur. Wat (1.5–6x 32mm, 2–7x 32mm) Ideaal vir naby skiet en bewe- die haelgeweer, ek het meestal ek toe doen – jy stry nie met Pa as jy 15 is gende teikens, want dit het goeie ligdeurlaat vermoë, gee‘n met die haelgeweer geskiet, want met nie….. helderder beeld en wyer sigveld selfs in lae lig en digte bos. hom mis jy mos nie sommer nie… My pa haal toe die TRIPPLE A, growwe Mediumvergroting: hael, wat vir jakkals gelaai was, uit die hael- (3–9x 40mm, 2.5–10x 50mm) Ideaal vir grootwild op medium- Dié storie speel homself een yskoue geweer en laai die hael tweede van links, wat afstand. Vrystaataand af toe ons uit is om jak- ‘n nr 3 (baie fyner hael) is. Die oukêrel korrel Sterkvergroting: kalse te soek. Toe die jakkalssoek niks so teen die maan en trek los. (6–18x 40mm, 6–24x 40mm) Ideaal vir teikenskiet na‘n oplewer nie, besluit ons om tarentaal Daar kom toe skielik so‘n paar jong bome stilstaande teiken en vir kleinwild en klein roofdiere. se kind grond toe te bring. van bo af en val rondom ons. Tarentale flad- Groete, en soos die man van Potch sê: “Geniet dit Nou moet ek eers iets verduidelik. der uit al wat boom is vir drie plase in alle en bewe raak.” Ek het‘n‘ammobelt’gehad wat‘n volle rigtings – chaos sê ek julle, chaos. Die hond 25-pak haelgeweerrondtes kon vat. Ja laat weet hy het iets beet en my broer sit die mense, daai tyd het haelgeweerammo liggie aan. Ons kry toe darem een tarentaal. in pakke van 25 gekom. Oor die jare Dis al. het ons omtrent vyf pakke van elke My pa is toe sommer vies oor die hond die size (groote van die hael) bymekaar­ tarentaal geheel en al verwoes het, dit lyk gemaak. asof oom Rooi Gert van agter die bult se Isuzu Wanneer ons gaan skiet, het ek oor die voël gery het teen 200 km/uur. Ons altyd die ammobelt aan die linkerkant is huiswaarts. Tarentaal agter op die bakkie begin laai met byvoorbeeld nr 7-hael gelos en gewere net in elkeen se kamer en dan eindig ek aan die regterkant staangemaak. Gaan slaap. met‘n‘slug’– daai soliede stuk lood in Volgende oggend het ons gebruiklik eerste 12-boor size – vir dinosaurs en so aan. ding die gewere skoongemaak en in die kluis Om die ammo maklik by te kom, gaan sit. Toe my pa die haelgeweer oopmaak, het ek altyd die belt vasgegespe met haal hy‘n LG (Large Game) doppie uit – lang die gespe na agter, dan is die gewilde storie kort, my pa het die ammobelt met ammo reg voor jou. gespe na vóór aangegespe en die tweede een So gaan sit ek, my pa, my broer en aan die linkerkant uitgehaal. Tokkelossie, die baster foksie, al vier Die hond is toe verskoning gevra, want hy onder die bloekombome en wag vir het nie die tarentaal verwoes nie, die nege die maan om op te kom. 9 mm loodballetjies in die LG het die taren- So teen elfuur die nag was die taal en sewe takke, so dik soos‘n groot man maan in posisie en my pa sê toe hy se arm, afgeskiet. Van die tarentaal was net sien so‘n groepie van die vleise (sy ‘n kop en twee pote met paar bloedbevlekte woord vir enigeiets wat gejag word vir vere oor. eet) op‘n tak, naby die stam van die My pa het nog nooit weer ammo gelaai grootste boom, net links van hom. sonder om die lig te gebruik nie… Ek het heel regs stelling ingeneem en my broer en Tokkelossie in die middel. My pa sein toe hy soek die haelgeweer. Ek stuur die geweer via my broer na pa toe en hy laat weet my46 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober | November2017 47

LANDBOUKUNDIG48 Ons Eie Oktober | November2017 www.suidwes.co.za