เรียนรู้ อยู่กับฝุ่น pm2.5

เรยี นรู้ อยูก่ บั ฝนุ่ PM2.5 โดย กลุ่มเฝ้าระวังฝุ่น จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย



เรยี นรู้ อยกู่ บั ฝนุ่ PM2.5



1 คำ�นำ� “อากาศ” ถือเป็นหนึ่งในความต้องการขั้นพื้นฐานทางกายภาพเพื่อความอยู่รอด ของมนษุ ย์ เม่ืออากาศเตม็ ไปดว้ ยมลพิษ ทงั้ จากกา๊ ซอันตราย และฝนุ่ ละอองขนาดเล็ก PM2.5 ที่ท�ำร้ายระบบทางเดินหายใจ หัวใจ และเย่ือบุนัยน์ตา-จมูก มลพิษทางอากาศครั้งน้ีได้สร้าง ความต่ืนตระหนกอย่างย่ิงในสังคมไทย รัฐบาลไทยต้องออกแถลงการณ์กรณีสถานการณ์ ฝุ่นละออง PM2.5 เกินค่ามาตรฐานบริเวณกรุงเทพ และปริมณฑล 5 จังหวัด พร้อมแนวทาง รับมือของภาครัฐ ด้านของโรงเรียนและมหาวิทยาลัยก็ออกมาประกาศงดการเรียนการสอน ในวันที่ค่าฝุ่นละอองสูงจนส่งผลต่อสุขภาพอย่างมาก นอกจากนี้ ความตื่นกลัวฝุ่นยัง ส่งผลให้หน้ากากอนามัย N95 ขาดตลาด และผู้เจ็บป่วยในระบบทางเดินหายใจมี จำ� นวนเพิม่ สูงขน้ึ กวา่ ปกตดิ ้วย ความสับสนวุ่นวายในความไม่รู้น้ี ท�ำให้จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเล็งเห็นว่า หากสังคมยังขาดความรู้ในการใช้ชีวิตร่วมกับฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 นี้ต่อไป ย่อมส่ง ผลเสียต่อการดูแลสุขภาพประชาชน และภาพลักษณ์ของประเทศไทย ดังนั้น หนังสือคู่มือ “เรียนรู้ อยู่กับฝุ่น PM2.5” นี้จึงเกิดขึ้นภายใต้การรวมพลเฉพาะกิจจากอาจารย์ผู้เชี่ยวชาญ คณะต่างๆ เพื่อน�ำงานวิจัยและงานวิชาการมาใช้ให้เป็นประโยชน์ และส่งมอบศาสตร์ความรู้ การอยู่กบั ฝนุ่ อย่างถูกตอ้ งแกป่ ระชาชน เพราะ “สขุ ภาพดี ไม่มีซอ้ื ไม่มีขาย แต่อย่ทู ี่การดูแลตวั เราเอง” จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั

2

3 สารบัญ หนา้ เรอื่ ง 4 ฝ่นุ PM2.5 คอื อะไร? 10 การวดั ค่า AQI คืออะไร 14 มาตรการจากภาครฐั 16 วธิ ีป้องกนั ส�ำหรับประชาชน

4 ฝนุ่ PM2.5 คอื อะไร? ช่วงต้นปี 2562 ประเทศไทยเกิดปรากฏการณ์ฝุ่นปกคลุมอย่างหนาแน่น เป็นเหตุให้ทุกภาค ส่วนตั้งแต่หน่วยงานรฐั สอื่ มวลชน และประชาชนเองต้องออกมาหาค�ำตอบวา่ มนั คืออะไร นค่ี อื คร้ังแรกท่ีเรื่องฝนุ่ PM2.5 ปรากฏอยบู่ นส่ือแทบทุกแขนง ฝุ่น PM2.5 หรือชอ่ื เต็มคือ Particulate matter with diameter of less than 2.5 micron เป็นฝ่นุ ละออง ขนาดจว๋ิ ท่ีมขี นาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน เป็น 1 ใน 8 ตัว วัดมาตรฐานคณุ ภาพอากาศในบรรยากาศ PM10 ตน้ เหตหุ ลกั ทีท่ ำ�ใหเ้ กดิ ฝุ่น PM2.5 คือ...

ความร้ายแรงจากฝุ่นจิ๋วน้ี คือ มันสามารถผ่านการ 5 กรองของขนจมูกและเข้าสู่ช้ันในสุดของปอด ได้ แม้ฝุ่นจิ๋ว PM2.5 จะไม่ได้เป็นอันตรายต่อ ร่างกายแบบเฉียบพลัน แต่ต้องใช้เวลาสะสมนับ สิบปีถึงจะแสดงผล อันตรายจากฝุ่น PM2.5 คือ มันสามารถท�ำหน้าท่ีเป็นตัวกลางพาสารอ่ืนๆ เข้า สู่ปอด ด้วยการให้สารเหล่าน้ันมาเคลือบบนผิว ของมัน เช่น สารก่อมะเร็ง สารโลหะหนัก เป็นต้น ฝุ่นละอองจิ๋วตัวน้ีก็ไม่ได้เพิ่งเกิดข้ึน หรือเกินค่า มาตรฐานเป็นครัง้ แรก หากแตม่ ันมอี ยู่ และจางหาย ไปเป็นวัฏจกั รในบา้ นเรามานานหลายปแี ลว้ ไอเสยี จากรถยนต์ อากาศพิษจากปล่องโรงงาน การเผาในทโ่ี ล่ง หรอื จากการจราจร อตุ สาหกรรมและโรงไฟฟา้ และในที่ไม่โล่ง จากขอ้ มลู โดยกรมควบคมุ มลพษิ การ การเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล หรือ การเผาเศษวัสดุเหลือใช้ของภาค เผาไหมน้ ำ้� มนั ดเี ซลบวกกบั การจราจร เชื้อเพลิงท่ีไม่เป็นมิตรต่อส่ิงแวดล้อม การเกษตรเพ่ือเตรียมการเพาะปลูก ทต่ี ดิ ขดั นา่ จะเปน็ สาเหตทุ ส่ี ำ� คญั ทสี่ ดุ โดยเฉพาะถา่ นหนิ การเผาป่า และการเผาขยะ

6 แม้สถานการณ์ฝุ่น PM2.5 จะมีมาหลายปีแล้ว แต่ในช่วงต้นปี 2562 กลายเป็นประเด็นที่คน ตนื่ ตวั กันมากกเ็ พราะ ครง้ั น้ี PM2.5 น้ันมาคอ่ นขา้ งเรว็ และอยนู่ านกวา่ ปที ีผ่ ่านๆ มา กราฟแสดงแนวโนม้ ปรมิ าณ PM2.5 พ.ศ. 2554 - 2561 และ ปกติแล้วฝุ่น PM2.5 จะเกิดข้ึนมากในช่วงที่เปลี่ยนฤดูกาล จากฤดูหนาวสู่ฤดูร้อน ในช่วง ปลายฤดูหนาวของทุกปี บริเวณความกดอากาศสูง หรือมวลอากาศเย็นจากประเทศจีนจะแผ่ ลงมาปกคลุมเป็นระลอกๆ ท�ำให้มรสุมตะวันออกเฉียงเหนือท่ีพัดปกคลุมประเทศไทยตอนบนมี ก�ำลังแรงข้ึน ประเทศไทยตอนบนจะมีอุณหภูมิลดลงโดยท่ัวไป โดยมีอากาศเย็นถึงหนาว และ หนาวจัดบางพื้นที่ แต่มีบางช่วงความกดอากาศสูงที่แผ่ลงมาปกคลุมบริเวณดังกล่าว มีก�ำลัง อ่อนลง จึงสง่ ผลใหม้ รสุมตะวนั ออกเฉียงเหนอื มีก�ำลงั ออ่ นลง หรอื มีลมสงบตามไปด้วย ประกอบ กบั มกี ารผกผนั กลบั ของอณุ หภมู ิ (Inversion) ในระดบั ลา่ ง สง่ ผลใหร้ ะดบั เพดานการลอยตวั และ การกระจายตวั ของฝนุ่ ละอองอยใู่ นระดบั ตำ�่ การไหลเวยี นและถา่ ยเทของอากาศไมด่ ี จงึ ทำ� ใหเ้ กดิ การสะสมของฝ่นุ ละออง หมอก และควนั ในบรรยากาศมปี ริมาณเพ่มิ สงู ขน้ึ

ู้รห ืรอไ ่ม? 7 “สภาพภูมิอากาศ” ก็เปน็ สว่ นหนงึ่ ท่ที �ำ ใหเ้ กดิ “ฝุ่น PM2.5” นอกจากปัจจัยทางด้านการเผาไหม้เชื้อเพลิงแล้ว อีกหน่ึงสาเหตุท่ีท�ำให้ฝุ่น PM2.5 ปกคลุม ประเทศไทยของเราหนาแน่นเป็นพิเศษก็คือ “สภาพภูมิอากาศ” หากเป็นช่วงเวลาที่ลมสงบน่ิง บรรดาสารพิษทั้งหลายก็จะถูกสะสมเอาไว้ในช้ันบรรยากาศ แต่เม่ือถึงเวลาที่ลมร้อนเร่ิมพัด มา ฝุ่นเหล่านี้ก็จะถกู พดั ให้ลอยสงู ขน้ึ และค่อยๆ จางหายไปในท่สี ดุ ก่อนจะเกดิ การสะสมใหม่ เมื่อลมสงบอีกคร้ัง ส�ำหรับช่วงที่ผ่านมา ภาวะลมสงบเกิดข้ึนยาวนานกว่าปกติ เราจึงเห็น ภาวะฝนุ่ ท่ีปกคลุมน้ีไดอ้ ยา่ งชัดเจนเทา่ น้ันเอง สภาพอากาศปกติ สภาพอากาศความร้อนมคี วามผกผนั

ู้รห ืรอไ ่ม?8 กิจกรรมในครัวเรอื น ส่งผลใหเ้ กิด มลพิษในอากาศไดอ้ ยา่ งไร ? 1 การสูบบหุ ร่ี บหุ รี่ 1 มวน ประกอบด้วย ใบยาสูบ กระดาษทีใ่ ชม้ วน และ สารเคมีหลายร้อยชนิด แต่เม่ือเกิดการเผาไหม้จะท�ำให้ เกิดสารเคมีกว่า 4,000 ชนิด ในขณะที่ไม่มีการสูดควัน ปลายบหุ รี่จะมคี วามรอ้ นสูงมาก และเมือ่ ควันที่ปลายบหุ ร่ี เจออากาศ ก็จะท�ำให้สารบางชนิดเกิดปฏิกิริยากลายเป็น สารพิษ เช่น ไนโตรเจนออกไซด์ ย่ิงอยู่ในสภาพแวดล้อม ท่ีมีออกซิเจนมากขึ้น ก็จะจับตัวกับออกซิเจน กลายเป็น ไนโตรเจนไดออกไซด์ 2 การจดุ ธูปเทียน เม่ือเราจุดธูปจะเกิดการเผาไหม้ของขี้เลื่อย กาว และน�้ำหอมในธูป สารต่างๆ หลายตัว จะถูกปล่อยออกมาคล้ายกับที่พบในควันบุหร่ี และควันพิษจากท่อไอเสียรถยนต์ เช่น ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ กา๊ ซคารบ์ อนมอนอกไซด์ กา๊ ซมเี ทน กา๊ ซซลั เฟอร-์ ไดออกไซด์ ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ และสารก่อมะเร็งหลายชนิด นอกจากน้ีการจุดเทียนจะท�ำให้เกิดการปล่อยสารตะก่ัวในระหว่างการเผาไหม้ เนื่องจาก ตะก่ัวเป็นส่วนประกอบหนึ่งในการท�ำไส้เทียน รวมถึงเขม่าเทียนเองก็มีสารคาร์บอนที่เกิด จากการเผาไหม้คารบ์ อนทไี่ มส่ มบรู ณ์

9 3 การใช้เครื่องถา่ ยเอกสาร ในกระบวนการถ่ายเอกสาร ก๊าซโอโซนเป็นก๊าซหลักท่ีเกิดขึ้นจากการอัดและปล่อย ประจไุ ฟฟา้ ทลี่ กู กลงิ้ และกระดาษ อกี ทง้ั กา๊ ซโอโซนบางสว่ นยงั เกดิ จากแสงอลั ตราไวโอเลต จากหลอดไฟพลังงานสูงในเครื่องถ่ายเอกสาร ซึ่งก๊าซโอโซนนี้เป็นก๊าซที่มีความเป็นพิษ สูงซึ่งท�ำลายสุขภาพมากที่สุดในบรรดาสารหรือก๊าซอันตรายต่างๆ นอกจากโอโซนแล้ว มลพษิ จากกระบวนถา่ ยเอกสารทพี่ บมาก คอื สารประกอบอนิ ทรยี ร์ ะเหย VOCs (Volatile Organic Compounds)

10 การวดั ค่า AQI คืออะไร? ในช่วงที่ผ่านมา หากใครติดตามข่าวสารเก่ียวกับฝุ่นหรือสภาพอากาศ ก็จะต้องพบกับค�ำว่า AQI อย่างแน่นอน โดย AQI น้ันย่อมาจาก Air Quality Index หรือดัชนีคุณภาพอากาศ ซึ่ง ประเทศไทยได้มีการน�ำดัชนีนี้มาใช้รายงานสภาพอากาศเป็นเวลานานแล้ว และหลังจาก วนั ท่ี 1 ตุลาคม 2561 ประเทศไทยมีการเพม่ิ ฝุน่ ละอองขนาดจิ๋ว PM2.5 เขา้ ไปในการคำ� นวณ AQI ด้วย AQI : ดชั นีคุณภาพอากาศ ดัชนีคุณภาพอากาศท่ีใช้อยู่ในประเทศไทยค�ำนวณโดยเทียบจากมาตรฐานคุณภาพอากาศใน บรรยากาศโดยทัว่ ไปของสารมลพิษทางอากาศ 5 ประเภท ไดแ้ ก่ สารมลพษิ ทางอากาศท่ีใช้คำ� นวณ ชว่ งเวลาเฉล่ยี /ชัว่ โมง 1. กา๊ ซโอโซน O3 8 2. กา๊ ซไนโตรเจนไดออกไซด์ NO2 1 3. ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ CO 8 1 4. ก๊าซซัลเฟอรไ์ ดออกไซด์ SO2 24 5. ฝุน่ ละออง ขนาดไม่เกนิ 10 ไมครอน PM10 ขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน PM2.5 ท้ังน้ี ดัชนีคุณภาพอากาศท่ีค�ำนวณได้ของสารมลพิษทางอากาศประเภทใดมีค่าสูงสุด จะถูก ใช้เป็นดัชนีคุณภาพอากาศของวันนั้น อย่างไรก็ตาม ค่า AQI เป็นค่าท่ีไม่มีหน่วย มาตรฐาน คา่ ความเขม้ ข้นของ PM2.5 แบง่ เปน็ ค่าเฉลีย่ รายวนั ซง่ึ อยทู่ ี่ 50 ไมโครกรัมต่อลกู บาศกเ์ มตร และค่าเฉล่ียรายปีอยู่ท่ี 25 ไมโครลูกบาศก์เมตร แต่กระนั้น เราก็ไม่สามารถน�ำตัวเลขของค่า เฉลี่ยรายช่ัวโมง รายวนั หรอื รายปมี าเทียบกนั ได้ เนือ่ งจากสารแตล่ ะตัวมีความอันตรายตา่ งกัน คา่ เฉลยี่ ที่ปลอดภยั จงึ ตา่ งกันด้วย

ส�ำหรับกลุ่มเส่ียงได้แก่ ผู้ป่วยโรคระบบทางเดินหายใจ 11 ผปู้ ว่ ยโรคระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด เดก็ ผสู้ งู อายุ และ สตรมี คี รรภ์ ควรหลกี เลย่ี งพนื้ ทที่ ม่ี คี า่ มลพษิ ในอากาศสงู เกินมาตรฐาน โดยสามารถตรวจสอบได้อย่างง่ายผ่าน แอปพลิเคชน่ั Air4Thai ของกรมควบคุมมลพษิ ซ่งึ เปน็ หนว่ ยงานในกำ� กบั ของรัฐ คุณภาพอากาศ ความหมาย ข้อความแจ้งเตอื น 0 - 25 ดีมาก คณุ ภาพอากาศดมี าก เหมาะสำ� หรบั กจิ กรรมกลางแจง้ และทอ่ งเทย่ี ว 26 - 50 51 - 100 ดี คุณภาพอากาศดีสามารถทำ� กิจกรรมกลางแจ้ง และทอ่ งเทย่ี ว ได้ตามปกติ 101 - 200 ประชาชนทั่วไป ผู้ที่ต้องดแู ลสขุ ภาพเป็นพเิ ศษ ปานกลาง สามารถท�ำกิจกรรมกลางแจ้ง หากมอี าการเบอื้ งต้น เช่น ไอ ไดต้ ามปกติ หายใจลำ� บาก ระคายเคอื งตา ควรลดระยะเวลาการทำ� กจิ กรรมกลางแจง้ ประชาชนทว่ั ไป ผทู้ ีต่ อ้ งดแู ลสุขภาพเปน็ พิเศษ เรม่ิ มีผลกระทบ ควรเฝ้าระวังสุขภาพ ถ้ามี ควรลดระยะเวลาการทำ� กจิ กรรม ตอ่ สุขภาพ อาการเบื้องต้น เช่น ไอ หายใจ กลางแจง้ หรอื ใชอ้ ปุ กรณป์ อ้ งกนั ลำ� บาก ระคายเคืองตา ควรลด ตนเอง ถ้ามีอาการทางสุขภาพ ระยะเวลาการทำ� กจิ กรรมกลาง เชน่ ไอ หายใจลำ� บาก ตาอกั เสบ แจ้ง หรือใช้อุปกรณ์ป้องกัน แนน่ หนา้ อก ปวดศรี ษะ หวั ใจเตน้ ตนเองหากมคี วามจำ� เปน็ ไมเ่ ปน็ ปกติ คลนื่ ไส้ ออ่ นเพลยี ควรปรกึ ษาแพทย์ 200 ข้ึนไป มผี ลกระทบ ทกุ คนควรหลกี เลย่ี งกจิ กรรมกลางแจง้ และหลกี เลยี่ งพนื้ ทท่ี ม่ี มี ลพษิ ตอ่ สุขภาพ ทางอากาศสงู หรอื ใชอ้ ปุ กรณป์ อ้ งกนั ตนเองหากมคี วามจำ� เปน็ ถา้ มี อาการผดิ ปกตคิ วรรบี ปรกึ ษาแพทย์ ทม่ี า : กรมควบคมุ มลพษิ , 2562 : ออนไลน.์ N9

ู้รห ืรอไ ่ม?12 สารมลพษิ ท่ีใชว้ ัดคณุ ภาพอากาศ ประกอบด้วยอะไรบา้ ง? แหลง่ กำ�เนิดของมลพษิ ผลกระทบ CO คาร์บอนมอนอกไซด์ เป็นอันตรายแบบทันที ท�ำให้ การเผาไหม้ท่ีไม่สมบูรณ์ของ มึนงง ปวดศีรษะ ผู้เป็นโรค เช้ือเพลิง และสารประกอบ หัวใจจะเกิดอาการรุนแรง ถ้า คาร์บอนต่างๆ ท้ังจากยาน ได้สูดดมในปริมาณมากอาจ พาหนะหรอื เกดิ ในธรรมชาติ ถึงตายได้ มีผลต่อการท�ำงานของระบบ โอโซน ทางเดินหายใจ และกล้ามเน้ือ หัวใจ เกิดการระคายเคือง เกิดจากปฏิกิริยาในบรรยากาศ นัยน์ตาและเย่ือจมูกมีผลต่อ โดยอทิ ธิพลของแสงแดด การทำ� งานของปอด ท� ำ ใ ห ้ เ กิ ด โ ร ค ห ล า ย ช นิ ด ท่ี ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ เก่ียวกับระบบทางเดินหายใจ การท�ำงานของปอด ท�ำให้เกิด ก า ร เ ผ า ไ ห ม ้ ข อ ง เ ชื้ อ เ พ ลิ ง ที่ การระคายเคืองนัยน์ตาและ มีก�ำมะถัน การถลุงแร่โลหะ เยือ่ จมูก ท่ี มี ส่วนผ ส ม ข อ ง ก� ำ ม ะ ถั น กระบวนการทางอุตสาหกรรม บางประเภท ลาวาจากภเู ขาไฟ

13 แหลง่ กำ�เนดิ ของมลพิษ ผลกระทบ ไนโตรเจนไดออกไซด์ ท�ำให้เกิดอาการเจ็บป่วยด้วย โรคทเ่ี กี่ยวกบั ระบบหายใจ ยวดยานพาหนะต่างๆ การเผา ไหม้ที่อุณหภูมิสูง ปฏิกิริยาเคมี หากสะสมในร่างกาย ทําให้ไต ในบรรยากาศ เส่ือมคณุ ภาพ เปน็ อันตรายต่อ ระบบประสาทสว่ นกลาง ตะกวั่ เป็นอันตรายต่อระบบทางเดิน หายใจ ทำ� ใหเ้ กิดอาการไอหรอื มีในธรรมชาติ การท�ำเหมือง จาม การสะสมของสารพิษท่ี และการถลุงแร่ตะก่ัว ยวดยาน ติดมากับฝุ่นละอองส่งผลให้ พาหนะต่างๆ อุตสาหกรรมท่ีใช้ อัตราการตายก่อนวัยอันควร ตะกว่ั เช่น โรงงานแบตเตอรี่ เพิม่ ข้ึน ฝนุ่ ละออง การเผาไหมท้ ไ่ี มส่ มบรู ณข์ องเชอ้ื เพลิง การกอ่ สรา้ ง กระบวนการ ทางอุตสาหกรรม ปฏิกิริยาเคมี ในบรรยากาศ

14 มาตรการจากภาครัฐ ระหวา่ งทเ่ี กดิ วกิ ฤตเรอ่ื งฝนุ่ ประชาชนตา่ งตอ้ งหาวธิ ชี ว่ ยเหลอื ตนเองกนั จา้ ละหวน่ั เนอื่ งจากกลวั ภยั รา้ ยจากการสดู ดมฝนุ่ พษิ เขา้ ไป สง่ ผลใหห้ นา้ กาก N95 เกดิ การขาดตลาดอยา่ งรนุ แรง ซงึ่ การ แกป้ ญั หาดว้ ยการแจกหนา้ กาก หรอื การนำ� รถนำ�้ มาฉดี บรเิ วณทม่ี กี ารจราจรหนาแนน่ ถอื เปน็ การ แกท้ ป่ี ลายเหตุ และผลทไี่ ดอ้ าจจะไมน่ า่ พอใจนกั เนอ่ื งจากนำ้� สามารถจบั ไดเ้ พยี งฝนุ่ ละอองขนาด ใหญ่เท่าน้นั และนอกจากค่าฝนุ่ มาตรฐานจะยงั คงเดมิ แลว้ กย็ งั ทำ� ให้เกิดการสญั จรทไี่ มส่ ะดวก ในหลายๆ ทาง เชน่ รถจักรยานยนต์ทใี่ ชถ้ นนในระหว่างมีการฉีดน�ำ้ อาจเกดิ อบุ ัติเหตุ เน่ืองจาก ทศั นวิสัยทางการมองเห็นไม่ดี และถนนลื่น หรอื เกดิ น้�ำขังตามทางเดนิ เป็นต้น อันท่ีจริงแล้ว นอกจากการพยายามช่วยฉีดน้�ำบรรเทาฝุ่น หน่วยงานรัฐได้มีการหารือกัน เพ่ือออกมาตรการบรรเทาปัญหาฝุ่นละอองแบบระยะส้ัน ได้แก่ ตรวจจับควันด�ำอย่างเข้มงวด ประกาศส่งั ห้ามรถดเี ซลวิง่ หรือสั่งห้ามประชาชนเผาขยะ

15 มาตรการเหล่านี้คือการแก้ปัญหาท่ีปลายเหตุ และยังติดในข้อกฎหมายบางประการ ดังนั้น คณะท�ำงานจึงรวบรวมข้อเสนอแนะ มาตรการระยะยาว (ระดับนโยบาย) จากหลายภาคส่วน ท่ีจะชว่ ยแก้ปัญหาได้อย่างย่งั ยืน ดงั ต่อไปน้ี การแกป้ ัญหาฝนุ่ PM2.5 ในระยะยาว เปลีย่ นนำ�้ มนั รถยนต์ จดั ทำ� ผงั เมอื งบูรณาการ เปลย่ี นรถขนสง่ เป็น พลังงานไฟฟา้ เปลยี่ นจากมาตรฐานยโู ร 4 เปน็ ยโู ร น� ำ ป ร ะ เ ด็ นก า ร ล ด ม ล พิ ษ ท า ง 5 และยูโร 6 ในท่สี ุด อากาศเข้าไปในกระบวนการการ เปล่ียนรถขนส่งมวลชนทุกคันท้ัง จัดวางผงั เมอื ง ของภาครัฐ และเอกชน ให้เป็นรถ ทีใ่ ชพ้ ลงั งานไฟฟา้ ส่งเสริมการเดนิ ทางทไ่ี ม่ใชเ้ ครื่องยนต์ จดั เกบ็ ภาษีส่ิงแวดลอ้ ม (ECO TAX) จดั ให้มีระบบ NMT หรือ Non-Motorized Tran- เก็บภาษีหรือค่าธรรมเนียมสิ่งแวดล้อมตาม sportation ที่ใชง้ านไดจ้ รงิ อำ� นวยความสะดวก หลักการ “ผู้ก่อมลพิษเป็นผู้จ่าย” (Polluter แก่ประชาชน จนเกดิ การเปลยี่ นพฤตกิ รรมมาใช้ Pays Principle หรอื PPP) ได้แก่ ค่าภาษมี ลพษิ รถทีไ่ มใ่ ช้เครือ่ งยนต์ (Pollution Tax), ใบอนุญาตปล่อยมลพิษ (Pollution Permits) มาตรการท่ีได้เสนอแนะข้างต้นนี้ เหมาะส�ำหรับการจัดการพื้นท่ีของเมืองใหญ่ เช่น กรุงเทพฯ เท่านั้น เพราะในพ้ืนท่ีภูมิภาคอื่นๆ ก็จะต้องการการแก้ไขที่แตกต่างกันออกไป และถึงแม้ว่า มาตรการเหล่านี้จะยังไม่สามารถใช้งานได้อย่างเต็มที่ แต่หากท�ำได้จริง เราก็จะสามารถลด ปัญหาฝุ่นในระยะยาวได้ อย่างไรก็ตาม ทางภาครัฐก็ไม่ควรนิ่งนอนใจ และต้องมีการควบคุม ปัญหาฝุ่นอยา่ งตอ่ เนือ่ ง

16 วิธีป้องกันส�ำ หรบั ประชาชน หลังจากที่เราได้ท�ำความรู้จักฝุ่นละอองขนาดจิ๋ว PM2.5 รวมถึงการรับมือของภาครัฐไปแล้ว ในฐานะประชาชนเอง เรากค็ วรรวู้ ธิ ีการรับมือ และปอ้ งกันฝุน่ เหล่านีด้ ้วยเชน่ กนั หลายกิจกรรมในครัวเรือนอาจเป็นสาเหตุของการเกิดฝุ่นหรือมลพิษทางอากาศได้ เช่น การสบู บุหร่ี การจุดธปู เทยี น การหงุ ต้มดว้ ยถ่านไมห้ รือฟนื และกจิ กรรมตา่ งๆ ในส�ำนกั งาน เช่น การใชเ้ ครอ่ื งถา่ ยเอกสาร ดงั นน้ั การปอ้ งกนั ตวั เองแบบทนั ทว่ งทใี นชว่ งทเ่ี กดิ ภาวะฝนุ่ คอื การสวม หนา้ กาก N95 โดยเฉพาะเมอ่ื เดนิ ทางไปขา้ งนอกหรอื ตอ้ งทำ� กจิ กรรมกลางแจง้ เนอ่ื งจากหนา้ กาก N95 นี้ เปน็ หนา้ กากที่สามารถกรองฝนุ่ ขนาดจิ๋วได้อยา่ งปลอดภัยตอ่ สุขภาพ หน้ากาก N95 การป้องกันระยะยาวที่สามารถท�ำ ได้เองง่ายๆ 1 การปรบั ปรุงคณุ ภาพอากาศ 2 ติดตง้ั อปุ กรณ์ลด ภายในที่พักอาศยั ฝุ่นละอองภายในบ้าน ต้องมั่นใจวา่ ภายในบ้านหรอื อาคารมี ค ว ร ท� ำ ค ว า ม เ ข ้ า ใ จ ห ลั ก ก า ร ข อ ง การระบายอากาศ และการท�ำความ อุปกรณ์น้ันๆ เพื่อการป้องกันที่ สะอาดอย่างสม�่ำเสมอ เหมาะสม รวมทั้งการบ�ำรุงรักษา อุปกรณ์น้ันอย่างถูกต้อง เช่น การ 3 ปลูกตน้ ไม้ชว่ ยลดมลพษิ ล้างแผ่นกรองตามความถ่ีของการใช้ อปุ กรณ์

17 ตัวอย่างชนดิ ของพรรณไมท้ ่ีมีคณุ สมบัติใน การดดู ซับฝ่นุ ละออง และสารมลพิษทางอากาศอน่ื ไม้ยนื ตน้ ที่ชว่ ยดดู ซับฝุน่ ละออง ได้แก่ กระถิน มะขาม บุนนาค ขนุน ชาสที อง มะมว่ ง มะกอกน�้ำ ไมย้ นื ตน้ ที่ชว่ ยดูดกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ ไดแ้ ก่ ราชพฤกษ์ ชงโค มะเกลือ เสมด็ แดง ข่อย หูกวาง ขนุน เสลา แคฝร่ัง มะเด่ือ ฝรั่ง พญาสตั บรรณ ไมป้ ระดับท่ีสามารถดดู สารพิษทางอากาศไดด้ ี ได้แก่ หมากเหลอื ง จง๋ั พลดู ่าง ไทรใบเลก็ หนวดปลาหมกึ เศรษฐเี รอื นใน วาสนาอธิษฐาน “ ปัญหาฝุ่นละออง ไม่ใช่ปัญหาท่ีเพ่ิงเกิดขึ้น และไม่ใช่ปัญหาที่จะหมดไปง่ายๆ ตราบใดท่ียังมี การเผาผลาญเชอ้ื เพลงิ มกี ารใชพ้ ลงั งานตา่ งๆ อยา่ งเกนิ จำ� เปน็ แตก่ ระนน้ั กใ็ ชว่ า่ เราจะตอ้ งอยกู่ บั สภาพอากาศทไี่ มบ่ รสิ ทุ ธกิ์ นั ตลอดไป หากเราสามารถรว่ มมอื กนั ลดการกอ่ มลพษิ ตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม ”อากาศดๆี กค็ งกลบั มาในไม่ช้า

18 เอกสารอ้างองิ กรมควบคมุ มลพษิ . 2562. ขอ้ มลู ดัชนคี ุณภาพอากาศ (ออนไลน์). คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 10 เมษายน 2562. แหล่งขอ้ มลู http://air4thai.pcd.go.th/webV2/aqi_info.php. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. 2552. อยอู่ ยา่ งไรภายใตภ้ าวะมลพษิ ตอน ไมป้ ระดับ ดูดสารพษิ (ออนไลน)์ . ค้นเมอื่ วันที่ 10 เมษายน 2562. แหล่งข้อมูล http://multi- media.anamai.moph.go.th/ebooks/ornamental-plants/. พรชัย ปรีชาปญั ญา. “บทบาทของต้นไมต้ ่อการลดฝุน่ ” กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ สิง่ แวดล้อม (ออนไลน)์ . ค้นเม่อื วันท่ี 10 เมษายน 2562. แหล่งข้อมูล http://www. qsbg.org/Article/Pornchai2007March23/2007March23.doc. ศิรมิ า ปญั ญาเมธกี ุล และธงชัย พรรณสวัสดิ์. 2561. ดรามา่ เร่ือง PM2.5 ตอน 1: ความ เขา้ ใจพ้ืนฐาน. ThaiPublica (ออนไลน์). ค้นเมอ่ื วนั ท่ี 10 เมษายน 2562. แหลง่ ขอ้ มลู https://thaipublica.org/2018/04/air-pollution01/. ศิรมิ า ปญั ญาเมธีกลุ และธงชยั พรรณสวสั ด.ิ์ 2561. ดราม่า เรื่อง PM2.5 ตอน 4: รู้ใหไ้ ว ไหวใหท้ ัน. ThaiPublica (ออนไลน์). ค้นเมอ่ื วนั ที่ 10 เมษายน 2562. แหล่งข้อมลู https://thaipublica.org/2018/05/air-pollution04/.

19 ศิรมิ า ปัญญาเมธกี ุล และธงชัย พรรณสวัสดิ์. 2561. ดรามา่ เรื่อง PM2.5 ตอน 6: PM2.5 กับ AQI. ThaiPublica (ออนไลน์). คน้ เมอื่ วนั ท่ี 10 เมษายน 2562. แหล่งขอ้ มูล https://thaipublica.org/2018/05/air-pollution06/. ระบบควบคมุ มลพิษทางอากาศ. 2562. ผลกระทบจากมลพิษอากาศ (ออนไลน)์ . คน้ เมือ่ วันที่ 10 เมษายน 2562. แหลง่ ข้อมลู https://t.co/THEYIimZEo. สถาบนั มะเรง็ แหง่ ชาติ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2562. ควันเทียนเพมิ่ ความ เสย่ี งเปน็ มะเรง็ (ออนไลน์). คน้ เมอื่ วนั ที่ 10 เมษายน 2562. แหลง่ ข้อมลู http://www.nci.go.th/th/Knowledge/download/2Tean.pdf. สารานกุ รมไทยส�ำหรับเยาวชน. 2562. เรื่องทื่ 6 พษิ ภยั ของบหุ ร่ี “สารเคมีจากการเผาไหม้ ของบหุ รี”่ (ออนไลน)์ . คน้ เม่ือวันที่ 10 เมษายน 2562. แหล่งข้อมลู http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?- book=28&chap=6&page=t28-6-infodetail04.html. Sirima Panyametheekul, Thanakorn Rattanapun, and Maneerat Ongwandee. 2016. Ability of artificial and live houseplants to capture indoor particulate matter. SAGE Journals [Online]. Retrieved 11 April 2019. Available from https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1420326X16671016.

20 Sirima Panyametheekul, Thanakorn Rattanapun, John Morris, and Maneerat Ong- wandee. 2019. Foliage houseplant responses to low formaldehyde levels. Building and Environment, Science Direct [Online]. Retrieved 11 April 2019. Available from https://www.sciencedirect.com/science/article/. Thermal Steemit. 2018. Temperature Inversion [Online]. Retrieved 10 April 2019. Available from https://t.co/4RCFJHFkYL. Wolverton, B.C., A. Johnson, and K. Bounds, “Interior landscape plants for Indoor air pollution abatement” Final report National Aeronautics and Space Administration, John C. Stennis Space Center, Science and Technology Laboratory, Stennis Space Center, MS 39529-6000.

21 Note ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

22 Note ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................