๑๕ ครูภูมิปัญญาไทย ผู้อารักษ์พรรณพืช6

ครทู องใบ แทน่ มณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภมู ิปัญญาไทย 51 ตรงนี้ ครยู �ำ้ ว่า นถี่ อื วา่ เป็นความซือ่ สตั ย์ กฎเหล็กของลูก เสือกบ็ อกไวช้ ดั เสยี ชพี อยา่ เสยี สตั ย์ ลกู เสอื ตอ้ งพกั แรมสบิ ครง้ั แต่ผู้ใหญบ่ างที ไม่ถงึ สบิ ครัง้ ก็ใหผ้ ่าน แต่โรงเรยี นของครูไมท่ �ำ ใครไม่ถึงสิบคร้ังก็ไม่ได้ ถึงสอบแล้วก็ไม่ได้ จนเป็นที่รู้กันว่าถ้า มาเปน็ ลกู เสอื ที่โรงเรียนนี้ ต้องไม่โกหก เป็นลูกเสอื เอกต้องพกั แรมสบิ ครั้งหรอื เกินกวา่ นั้นก็ได้ ประเภทนเี้ ดก็ ชอบแตพ่ อ่ แมไ่ มช่ อบ ตอ้ งใหเ้ ดก็ ไปเรยี นรอู้ ยู่ ในปา่ เขา เดก็ เรยี นรใู้ นภาคปฏบิ ตั จิ รงิ ๆ ถงึ ภยั มาจรงิ ๆ กจ็ ะเอา ตวั รอดได้ ชว่ ยผอู้ น่ื ได้ จะไดร้ จู้ กั ทำ� อาหารกนิ ดว้ ยกนั ชว่ ยเหลอื เกอื้ กลู กนั เดก็ บางคนพกั แรมครง้ั แรกกนิ ขา้ วกบั ใครไมไ่ ด้ แตไ่ ป พักสองสามหนก็ละลายหายไป มีวินัยและรับผิดชอบมากขึ้น เคยไปพูดว่าการฝกึ ลกู เสอื ควรฝกึ อย่างที่ ลอรด์ เบเดน โพ เอลล์ ผ้ใู หก้ �ำเนดิ ลกู เสือ ทา่ นบอกว่า ลูกเสอื ไม่ชอบพดู ชอบทำ� กิจกรรมทนั ที เดก็ ต้องเลน่ ผา่ นความรู้ เดก็ ไดเ้ รียนรูจ้ ากการทำ� จรงิ ๆ ไมใ่ ชจ่ ากการพรำ�่ สอน สอนแลว้ ทอ่ งกไ็ ด้ แตล่ กู เสอื ไมถ่ อื อยา่ งนัน้ จะมที ่องบ้าง เช่น กฎลูกเสอื ๑๐ ขอ้ แตท่ อ่ งแลว้ ต้อง ปฏบิ ตั ิด้วย

๑๕ครู ครทู องใบ แทน่ มณี ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปัญญาไทย 52 มองผา่ นวชิ าภาษาไทย ลกู เสอื กบั วทิ ยาศาสตร์ และ วรรณคดี ทำ� ใหส้ นกุ ได้ ตอนเป็นครู ผมจะเน้นลูกเสือกับวิทยาศาสตร์ เน้นเหตุผล สอนใหเ้ ดก็ ทดลองกอ่ นทจี่ ะเชอ่ื และเดก็ บางคนบอกพอ่ มนั วา่ พระ เครอื่ งของพอ่ นขี่ ลงั กไ็ ปออกทดลองกนั เอง เอาพระเครอ่ื งแขวนคอ ไก่แลว้ เอาปนื ยงิ พระเครอื่ งแตกกระจาย ไก่ก็ตาย มาฟอ้ งครใู หญ่ บอกวา่ ผมสอนไปอยา่ งนั้น “ผมบอกสอนตามหลักการวิทยาศาสตร์ว่า จะเชื่อ อะไรต้องทดลองก่อน เดก็ มนั ไมเ่ ชอ่ื เลยทดลอง ผมจงึ ดงั กวา่ ครทู สี่ อนวทิ ยาศาสตรอ์ กี แตด่ งั ในแบบทผี่ ใู้ หญไ่ มค่ อ่ ย ชอบ เด็กมนั ไปทดลองเอง เราสอนด้วยจดุ ประสงคอ์ ย่าง หนง่ึ แต่มันเอาไปใช้ประโยชนอ์ ีกอย่างหนง่ึ ” คราวน้ี เสียงหวั เราะของครทู องใบ แทน่ มณี เหมอื น ไมม่ อี ะไรตกคา้ งอยู่ในใจอีกต่อไป ครูบ้านนอกคนเดียวท่ีสอนวิทยาศาสตร์ด้วยและ ภาษาไทยดว้ ย ซงึ่ ความจรงิ ทางโรงเรยี นทไ่ี ปอยไู่ มไ่ ดต้ ง้ั ใจ ใหส้ อนวทิ ยาศาสตรห์ รอก แตเ่ มอ่ื สอบไดแ้ ลว้ มผี ชู้ ายคน ผู้ หญงิ คน ครใู หญเ่ ขาตงั้ ใจใหผ้ ชู้ ายสอนวทิ ยาศาสตร์ ผหู้ ญงิ สอนภาษาอังกฤษ ทัง้ ๆ ทีย่ งั ไมไ่ ดเ้ หน็ ตัว ส่วนภาษาไทย รู้ว่าเดก็ ไมค่ อ่ ยชอบกนั เทา่ ไหร่ ก็จะ พยายามดันเข้ามาสู่ความจรงิ วรรณคดีจะทำ� ยังไงใหเ้ ป็น จริง ไม่ใชร่ ับฟงั แลว้ เปน็ เรอื่ งจรงิ ทงั้ หมด เพราะเราโตกนั มาเพราะการเชื่อฟัง ไม่ฟังผู้ใหญ่ไม่ชอบ นักเรียนยกมือ บ่อย ๆ ครกู ็ไมช่ อบ เจ้านายกเ็ กลยี ดคนทีค่ ัดคา้ นบอ่ ย ๆ วฒั นธรรมคนไทย เราตอ้ งฟังแล้วเชอื่ คดั ค้านไมไ่ ด้ คดิ ไม่ เป็น ถงึ ต้องอยกู่ นั แบบนี ้

ครทู องใบ แทน่ มณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมปิ ัญญาไทย “การสอนให้คนคดิ มแี ตใ่ นหลกั สตู ร แตท่ ำ� เป็นน้นั สอนยงั ไงหลกั สตู รไมไ่ ดบ้ อก ตอ้ งมภี าคปฏบิ ตั ใิ หค้ ดิ เปน็ ทำ� เปน็ คกู่ นั ไป 53 ด้วย จริง ๆ แล้ว เดก็ ควรเรยี นในสงิ่ ทเ่ี ขาสามารถเอามาใชไ้ ดใ้ น ชวี ติ จรงิ สว่ นอนื่ กใ็ หเ้ รยี นเปน็ กลมุ่ ยอ่ ยไป ไมใ่ ชใ่ หเ้ รยี นแบบเดยี ว เหมือนกนั หมด หลกั สตู รแบบนีม้ ีอยูใ่ นหลักสูตรอยู่แลว้ เพยี งนำ� เดก็ พวกนี้มา คนไหนเกง่ ดา้ นไหนก็เอากจิ กรรมเหลา่ นนั้ ลงไป” การสอนให้คนคิดมแี ตใ่ นหลกั สูตร แต่ท�ำเป็นนน้ั สอนยังไงหลักสูตรไม่ ได้บอก ต้องมีภาคปฏิบตั ิใหค้ ดิ เปน็ ทำ� เปน็ คู่กันไปด้วย จรงิ ๆ แล้ว เดก็ ควรเรียนในสิ่งทเ่ี ขาสามารถเอามาใช้ได้ในชวี ิตจริง สอนวรรณคดีจะบูรณาการให้เข้ากับวิทยาศาสตร์ ต้องดึง เข้าเร่ืองจริง เช่น ให้ไปหาใบมะขามแล้วให้นกั เรียนอภปิ รายว่า ใบมะขามจะเป็นตัวต่อได้อย่างไร ตัวต่อถ้าท�ำอย่างน้ีแล้วท�ำไม พลายงามมันเสกได้ล่ะ แสดงว่านิทานเรื่องนี้ไม่จริง ถ้าเรื่อง จรงิ สัตวต์ อ้ งเปน็ สัตว์ พชื ต้องเป็นพชื อภิปรายกนั แล้วสรุปเป็น รายงาน พยายามดงึ วรรณคดมี าใหเ้ ปน็ เรอื่ งจรงิ แลว้ กใ็ หเ้ ทยี บวา่ เปน็ ไปไดม้ ากแคไ่ หน สว่ นใหญค่ รจู ะใชว้ ธิ อี ภปิ รายเปน็ กลมุ่ เพอื่ ดงึ เอาบางเรอื่ ง เชน่ ฟนั แทงไมเ่ ขา้ มนั เปน็ ไปไดไ้ หม ใครเคยเหน็ จริงๆแลว้ ไม่มี โยงไปถงึ เรอื่ งจรงิ ใกลต้ วั เรอื่ งเลา่ ของเสอื คนหนงึ่ ทบี่ า้ นลาด เพชรบรุ ี เขามวี ธิ กี ารหาไกก่ นิ โดยทไ่ี มต่ อ้ งซอ้ื เขาถอื ปนื ไป มงึ ยงิ กอู อก ตายไมว่ า่ อะไร แตถ่ า้ ยงิ ไมอ่ อกเอาไกม่ าใหก้ ู แตม่ นั สลบั ไว้ เอาดินปืนหรืออะไรออก คนกเ็ ชอ่ื จะยิงต้องเอาปืนมนั แตม่ ีคน หนง่ึ มนั เชื่อมากวา่ เสือคนน้ียงิ ไมเ่ ขา้ มันก็เอาปืนมนั ยงิ เสอื คน น้นั กต็ าย เน่ียตวั อย่าง ทุกอย่างต้องมเี หตุมผี ล ไมไ่ ดท้ ำ� แบบนั้น ไดห้ รอก

๑๕ครู ครูทองใบ แท่นมณี ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปัญญาไทย 54 เรม่ิ เขยี นหนงั สอื จรงิ จงั กป็ ี ๒๔ หรอื ๒๖ ครูเลา่ วา่ เร่ิมเขยี นหนังสือจรงิ จังก็ปี ๒๔ หรือ ๒๖ ตอนน้ันไปเป็นศึกษานิเทศก์ ตอนเป็นครูไม่ได้มีเวลาเท่า ไหรเ่ ขยี นกลอนเลก็ ๆ นอ้ ย ๆ อยบู่ า้ ง ปี ๒๘ ไดร้ างวลั จาก ธนาคารกรงุ เทพ เป็นนริ าศ ไดห้ ลายรางวลั อยู่ ผมมชี มรม นักกลอน ใครมเี วลากม็ าไดท้ กุ วัน ถ้าจะเปิดสอนเมือ่ ไหร่ จะบอกไป จะมคี รพู าเดก็ มาเรยี น จะเอาเดก็ ทวั่ ไปมาเรยี น ไมใ่ ช่เพียงต้องเอาคนท่มี หี ัวทางนเี้ ทา่ น้นั แตพ่ วกน้ีเขาไป รอด จะมกี จิ กรรม อาศรมผมอยทู่ บ่ี า้ นเลขาผม ประชมุ กนั เป็นวาระท่เี ด็กห่างจากการสอบ ปดิ เทอม คนในหมู่บา้ น อยากให้ลกู ๆ มกี ิจกรรม

ครทู องใบ แท่นมณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปัญญาไทย 55 แตค่ วามทค่ี รคู อ่ นขา้ งจะชอบทางวรรณคดไี ทย ถา้ เขยี น กเ็ ขยี นดา้ นศพั ทอ์ ยา่ งเดยี ว สงิ่ ทบ่ี ง่ บอกถงึ ความเปน็ วฒั นธรรม บางทจี ะหายไป หรอื สงิ่ ทจี่ รงิ หรอื ไมจ่ รงิ ทกี่ ลา่ วตอ่ กนั มา กต็ อ้ ง ศกึ ษาค้นควา้ มีหลักฐานมาประกอบยืนยัน ต้ังวงถกเถียงกนั จึง จะเรยี กวา่ ครบถ้วน อย่างวัดแจ้ง ท่ีเขียนลงไปวัดแจ้ง ก็ไม่ได้เป็นไปตาม ประวัติที่ว่าไว้ ไม่ใช่พระเจ้าตากสินไปตีชนะแม่ทัพอะแซ หวนุ่ กี้ มาแล้ว กษัตรยิ ก์ รงุ ศรอี ยธุ ยาองคเ์ ก่า ๆ เขา้ ฝนั ไมใ่ ห้อยู่ ตรงนี้ เลยมาต้งั กรุงใหม่ทก่ี รงุ ธนบุรี แล้วมาถงึ ทีต่ รงน้ตี อนแจ้ง จงึ ทรงใหส้ รา้ งวดั ชอื่ วดั แจง้ ทพ่ี ดู กนั มาอยา่ งนี้ เปน็ ตน้ นน้ั มนั ผดิ ถ้าเขียนก็เขียนด้านศัพท์อย่างเดียว สิ่งที่บ่งบอกถึงความเป็น วัฒนธรรม บางทจี ะหายไป หรือส่ิงทจี่ รงิ หรอื ไม่จรงิ ท่กี ล่าวตอ่ กนั มา ก็ตอ้ งศกึ ษาคน้ ควา้ มหี ลกั ฐานมาประกอบยนื ยนั ต้งั วง ถกเถยี งกนั จงึ จะเรยี กว่า ครบถ้วน ทจี่ รงิ วดั แจง้ มอี ยกู่ อ่ นแลว้ ปรากฏอยใู่ นนริ าศเมอื งเพชรฉบบั หนง่ึ ในสมยั อยธุ ยา เดมิ ชอ่ื วดั มะกอก นค่ี ือเรื่องจริง ในวรรณคดีสมัยอยธุ ยาก็ยังช่ือวดั แจง้ ก็คือวัดแจง้ หรือวดั อรณุ เพราะเขา บอกวา่ ประทบั ทา่ ทีบ่ ุรธี น แสดงวา่ วดั แจง้ น้ีมมี าแล้วสมยั อยธุ ยา สมยั บรมโกศ ผมเขียนไวใ้ นศลิ ปวัฒนธรรม ทเ่ี ขียนก็เกบ็ ไวบ้ ้างเฉพาะหน้านัน้ ๆ แต่ยงั ไม่เคยรวมเอาเป็น เลม่ มนั ตอ้ งแยกประเภท เขยี นทงั้ เรอื่ งพทุ ธศาสนา วรรณคดไี ทย ทวั่ ไป ศพั ทเ์ กา่ ศพั ทใ์ หม่ ประเภท อนั นีจ้ ริง ไมจ่ รงิ ถา้ รวมกต็ ้องรวมเป็นเร่อื ง ๆ

๑๕ครู ครทู องใบ แทน่ มณี ด้านภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 56 หมบู่ ้านน้มี ีเจา้ พ่อชื่ออะไร ลูกสาวชอ่ื อะไร นกั กลอน หนังตะลงุ ลิเก เพลงพนื้ บ้าน รหู้ มด ประเภทนกั เลงเทยี่ วจบี สาว ครูบอกวา่ ไม่ ได้ไปกับเขา ผมจะไปกับพวกที่เล่นเพลงอะไร แบบนี้ คนไทยสมยั กอ่ นใชช้ ื่อเป็นไทย สี สา ตา “ภาษามนั กม็ สี องแบบ คอื แบบท่ใี ช้ตาม ดี ด้วง ขิม เด๋ยี วนช้ี อ่ื เปน็ บาลีสนั สกฤต สมยั น้ี ปากใช้ตามความนิยม อย่างเพชรบุรี จะอ่าน นามสกลุ ยาวเหยยี ด สมยั กอ่ นจะมสี ายเจา้ หรอื วา่ เพชรบรุ ี หรอื เพชรชะบรุ ี กไ็ ดไ้ มเ่ ปน็ อะไร ขนุ นางเทา่ นัน้ ท่ใี ชบ้ าลสี นั สกฤต เจา้ นนั้ ก็ยังใช้ แต่ชาวบ้านบอกว่าถ้าใครพูดเพชรชะบุรี คน คำ� รว่ ม ตอนหลงั เปน็ บาลสี นั สกฤต รนุ่ หลงั เปน็ น้ีไม่ใช่คนเพชร คนไหนพูดเพชรบุรี คนนี้เป็น ญ่ปี ุ่น เปน็ องั กฤษ ภาษามนั ยงั เติบโตได้ พวกนี้ คนเพชร บางทีเร่ืองภาษาต้องถามว่าใครเป็น ไม่ว่า เจา้ ของ กค็ นไทยเปน็ เจ้าของ บางทบี างอนั มัน แต่ว่าค�ำเก่า ควรจะเป็นค�ำเก่า มีคนท�ำ มาจากภาษาอนื่ กต็ อ้ งชี้แจงวา่ มนั มาจากนั้น สารานุกรมไทยคนเดียวจนจบเอาไปอ้าง แล้ว จากนี้ ใช้อย่างน้ันใช้อย่างนี้ จริง ๆ ชาวบ้าน หลายท่านบอกว่าอันนี้ไม่ใช่ฉบับหลวง ผมว่า เขาจะอ่านยงั ไงกไ็ ดป้ ลอ่ ยเขาไปเถอะ” มันไม่ส�ำคัญ ส�ำคัญคือมันถูกหรือเปล่า อ้าง

ครทู องใบ แทน่ มณี ๑๕ครู ด้านภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 57 หลักฐานถูกไหม ฉบับหลวงพิมพ์มาตั้งแต่ผมเป็น แต่ว่าค�ำเก่า ควรจะเป็นค�ำเก่า ครมู าใหม่ ๆ จนถึงบดั นี้เพ่ิงถงึ ฮ.นกฮูก แตผ่ มท�ำ มีคนท�ำสารานุกรมไทยคนเดียว คนเดียวปสี องปีจบ ฮ.นกฮกู แลว้ แต่ของบางแห่ง จนจบเอาไปอ้าง แล้วหลายท่าน เพง่ิ จบ พอจบแลว้ บางเรอื่ งกเ็ ลยยคุ สมยั ไปแลว้ นา่ บอกว่าอันนี้ไม่ใช่ฉบับหลวง ผม เสียดาย ว่ามันไม่ส�ำคัญ ส�ำคัญคือมันถูก แวดวงบา้ นผม ชาวบา้ นกเ็ ปน็ แบบคนไทย มี หรือเปลา่ นักกลอนประจ�ำหมู่บ้าน ช่วงที่ผมเกิด ระเบิดลง กรุงเทพฯ ช่วงสงครามญ่ีปุ่น คนกรุงเทพก็หนีมา อยู่บ้านผมเยอะ มีเจ้าคุณ พระยา ไปท�ำไร่ ชาว บ้านเขาก็มกี ลอนว่า “สมภารท�ำนา พระยาเล้ียงไก่ คุณแม่ท�ำไร่ ตายายหวงเนิน ตาจุ่มจุ้นจ้านเหลือเกิน ใครคิดก็ บอกไม่ได้ ...” บา้ นผมคอ่ นขา้ งมนี กั กลอน หนงั ตะลงุ ลเิ ก มี เพลงพื้นบ้าน มีกลอนสดเลน่ กนั สดบ้างไมส่ ดบา้ ง คงซึมซับจากพวกน้ีมั้ง แม่ผมชอบสะสมหนังสือ พ่อผมเป็นนักสวดคฤหัสถ์ หนังตะลุงค่อนข้างมี อทิ ธพิ ล เพราะคอ่ นขา้ งจะแสดงสด หมบู่ า้ นนม้ี เี จา้ พอ่ ชื่ออะไร มลี กู สาวช่ืออะไร มเี ขาชื่ออะไร เขาก็ ส ่ ว น ใ ห ญ ่ จ ะ เ ป ็ น ก ล อ น ไ ม ่ มี ร้องไป คิดกลอนข้ึนใหม่เพ่ือให้เข้ากับหมู่บ้านน้ัน ฉันทลักษณ์ เป็นกลอนเปล่า แต่เป็นค�ำ ชาวบา้ นก็จะจำ� ได้ทนั ที คล้องจอง หรือ เพลงร�ำวงก็แต่งกันเอง แวดวงมนั จะเลน่ พวกน้ี ชาวไรช่ าวนาเขากม็ ี อาจมีค�ำพื้นบ้าน เอาชื่อหมู่บ้านเข้า เยอะ ผมกค็ บกบั พวกนี้ ถา้ สมยั นชี้ าวบา้ นธรรมดา ใส่พวกนี้ โตมาเขาไปเป็นพ่อเพลงแม่ จบ ป.๔ เปน็ ชาวนาธรรมดา แตจ่ ำ� วรรณกรรมและ เพลงก็มีอยู่ จะออกเล่นตามงานเทศกาล จำ� กลอนไดเ้ ยอะ กลางคนื อา่ นหนงั สอื กลางวนั กท็ ำ� ต่าง ๆ พวกน้ีจะออกมามรี ำ� มรี ้อง พนื้ ฐาน นา พวกนี้ คอื คนทผี่ มคบหา แลว้ ยมื หนงั สอื มาอา่ น เปน็ พวกน้ี

๑๕ครู ครูทองใบ แทน่ มณี ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 58 บางทีคนเก่งเขาก็มีอีกเยอะแต่เขาไม่ได้เข้ามาใน แวดวงนี้ เอาดีเอาเด่นอะไรไม่ได้ ท�ำเพราะมีความสุข ผมท�ำไม่ได้เอาอะไร ถือว่าท�ำเพราะประโยชน์บ้าง แต่ เอาดีเอาเด่นขนาดเป็นตัวอย่างได้ มันไม่ได้หรอกครับ ที่เพชรบุรี ชุดผมมีนักร้องคนหน่ึง นักแต่งเพลงอยู่ที่ ชะอ�ำ ท่ีได้ครูภูมิปัญญาด้านเพลง แล้วก็มีอีกคนหน่ึง เปน็ ต�ำนานด้านกองทุน ทางภาษาไทยมอี าจารยท์ อ้ งถ่นิ ท่ีเป็นคนโซง ตรงพิพธิ ภณั ฑไ์ ททรงดำ� คนเกง่ มเี ยอะแต่ เก่งกนั คนละทาง ทางมหาวิทยาลัยราชภัฏ ท�ำหนังสือเก่ียวกับ ในหลวง มีของผมอยู่เล่มหนึ่งแล้วก็ช่วยเขียนอยู่อีก หลายเล่ม ภาษาเพชร ผมเขียนลงเล่มนี้ ท�ำ ๙ เล่ม เป็นชุด มีราชภฏั เป็นเจา้ ของเร่ือง ก็วัฒนธรรมเลม่ หน่งึ ประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์อะไรแบบน้ี ของผมเป็นเรื่อง วัฒนธรรมไว้เล่มหน่ึงเก่ียวกับเพลงพ้ืนบ้าน ความเป็น ไปของคนเพชร เรอื่ งภาษาถ่ิน ไม่ไดเ้ ขยี นทง้ั เล่ม แต่เล่ม ๙ ผมเปน็ บรรณาธกิ ารอยู่ มคี นเขาเอาดที างหนงั สอื อยู่ เยอะก็ไดไ้ ปร่วมกับเขา ส่วนใหญ่จะเป็นหนังสือศิลปวัฒนธรรม สมัยท่ี สจุ ิตต์ วงษ์เทศ เขาเป็น บก. วรรณคดลี งได้เยอะแตส่ มยั นก้ี ม็ บี า้ งแตไ่ มม่ าก ฉบบั อนื่ กไ็ มไ่ ดเ้ ขยี น หรอื ของตว๋ ยตนู ก็เคยเขียน เรอ่ื ง คนไทยในพมา่ สมยั นัน้ ใชว้ ิธเี ดินไป ไป กนั สามสค่ี น อยคู่ า้ งกบั คนไทยทนี่ น้ั วฒั นธรรมไทยกค็ รบ ท�ำนาหนเดียว ใช้ส้วมหลุม ใช้ตะเกียง เป็นคนไทยแต่ รภู้ าษาพม่า พูดไทย ฟงั วทิ ยไุ ทย มรี ูปในหลวงไทย วัน ส�ำคัญของไทย พม่ามันไม่ว่าอะไรแต่เขาจะมาเก็บภาษี ทีหน่ึง คนทำ� นาก็เก็บเปน็ ข้าว คนท�ำอยา่ งอน่ื ก็เกบ็ หลัง เขาเรยี กวา่ ยอ้ นหลงั ไทยไป ๗๐ ปี ตอนนกี้ พ็ ฒั นาขน้ึ เยอะ แล้ว เพราะพมา่ มันกลัวจะร่วมกลมุ่

ครทู องใบ แทน่ มณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 59 หนา้ ประวตั ศิ าสตรท์ ไ่ี รก้ ารบนั ทกึ เกยี รตยิ ศของใครของมนั อยา่ ง น้อยก็ไปไถ่พระนเรศวรมาแล้ว พระสุพรรณกัลยา ไปเป็นองค์ ประกนั แทน เรื่องพระสพุ รรณกัลยา นา่ จะมีจรงิ เรือ่ ง ราวกน็ า่ จะจรงิ เรือ่ งท่เี ปน็ เกยี รติยศคนไทยจะ ลง สุพรรณกัลยาไปเป็นเมียบุเรงนองไม่เป็น เกยี รติยศกบั ไทย ไทยไม่ลง แต่พมา่ ลง ทพี่ ระ มหาอปุ ราชาถกู ฟันคอ พมา่ บอกไทยเอาปนื ยิง มนั เกยี รตยิ ศของใครของมนั แตผ่ มวา่ นา่ จะเปน็ ความจรงิ อยา่ งนอ้ ยกไ็ ปไถพ่ ระนเรศวรมาแลว้ พระสพุ รรณกลั ยาไปแทน เขาว่ามีพ่ีสาวพระสุพรรณกัลยาอีกคน พระเจ้าจักรพรรดทิ ่านก็มลี กู หลานหลาย อาจ จะมีมากกวา่ นน้ั ทใ่ี ห้ลาวไป ก็ตอ้ งมีลกู กับสนมอะไรอีก อันน้ีรายละเอียด ไทยไม่ได้บันทึกหรืออาจจะบันทึกแต่ไม่ทุกเผ่าไปหมดในสมัยนั้น บางที เกรด็ อย่างนี้บางคนเขากม็ เี กรด็ อยา่ งนี้ออกไปอีกเยอะ อย่างกรมพระยาดำ� รงทา่ นจะมีเรอื่ งแบบ นเี้ ยอะเลย อยา่ งสมเดจ็ พระทน่ี งั่ สรุ ยิ าศนอ์ มรนิ ทร์ พระเจา้ เอกทศั ทา่ นใหจ้ ดชอ่ื คนสวยในแผน่ ดนิ ไวห้ มด เพอื่ จะเอาไปเปน็ พระสนม ทนี ตี้ น้ ตระกลู บางชา้ ง กม็ สี าวสวยเขากจ็ ดไว้ บางคนกไ็ มไ่ ด้ อยากเปน็ บางคนกอ็ ยากเปน็ สนมพระเจา้ เอกทศั เขาเยอะ เขากเ็ ลยแตง่ งานซะกอ่ น คอื แตง่ งาน กบั บรรพบรุ ษุ รชั กาลท่ี ๑ อันน้ี พระองคเ์ จ้ารัชนีแจม่ จรสั กรมหมื่นพทิ ยาลงกรณ์ (น.ม.ส) ท่าน เลา่ คนแก่ ๆ ในวงั เขาเล่า มาถึง พระยาพชิ ยั ท่านซอ่ื สัตยก์ บั พระเจา้ ตากสิน ท่านจะไม่ยอมรบั ใช้ใคร แต่รัชกาลที่ ๑ ก็ จะทรงรับเล้ยี ง พระยาพิชัยไมย่ อมรับ ทา่ นยอมตายเหมอื นกบั วา่ เปน็ ลูกพระเจา้ ตากสินเช่นกัน ทง้ั ที่ รัชกาลที่ ๑ ทรงบอกวา่ ไม่มีความผดิ ข้าจะเล้ียง จะอย่ดู ้วยไหม แตพ่ ระยาพชิ ัย กราบทูล อย่างเดด็ เดยี่ วว่า ขา้ ขอตายตามพ่อ สว่ นคนอนื่ ทีย่ อมให้ทรงเล้ยี งก็เยอะแยะ

๑๕ครู ครทู องใบ แทน่ มณี ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 60 “เจ้าเมืองเพชรบุรีคนท่ี ๓ ก็เป็นลูก พระเจ้าตากสิน ต้นตระกูลสินสุข เขาก็เขียนไว้ ในประวัติเมืองเพชร รัชกาลที่ ๑ ท่านไม่ฆ่า แต่ กรมพระราชวังบวรจะเอาไปถ่วงน�้ำให้หมด ทีนี้ ถ้าลูกพระเจ้าตากสินส้ิน ลูกรัชกาลที่ ๑ ก็ต้อง ตายด้วย ทรงตรัสไม่เอา เด็ก ๆ จึงรอดมาหมด คงต้องไปอ่านอกี ทหี นงึ่ ฟงั เล่านค่ี นในวงั จะเลา่ ได้ ลกึ ๆ จากกรมพระยาดำ� รง กรมพระยานรศิ มอี ะไร ลกึ ๆ หลายเร่อื งทท่ี า่ นไมพ่ ดู แต่ทีนีเ้ ป็นจดหมาย โตต้ อบ ก็ตอบ บางอย่างอาจจะไมจ่ ริงท้ังหมด มนั อาจจะมีข้อเท็จจริงอยู่” ฟังครูเล่าแล้ว เห็นภาพ ประวตั ศิ าสตร์ ตามมาอีกมากมาย ภาษาและวรรณกรรม เกยี รตยิ ศแห่งชีวิตครู ที่ฝากไวก้ บั แผ่นดิน ครูทองใบ แท่นมณี ศิลปินดีเด่นสาขาวรรณศิลป์จังหวัด เพชรบรุ ี ปี ๒๕๒๘ ออกตัวว่า ตอนน้ีอายมุ ากแล้วเขียนอะไรไม่ ค่อยจะไหวแล้ว เพราะเป็นคนขี้โรค โรคท่ีเขาเป็นกันจะมาอยู่ พรอ้ มเปน็ หมด เบาหวาน โรคหวั ใจ เชา้ ออกกำ� ลงั กายไมไ่ ด้ บา่ ยๆ ถึงออกได้ ผลงานมีมากมายจำ� ได้ไม่หมด พรอ้ มหยบิ บนั ทกึ ท่เี กบ็ ไว้มาให้ดู พรอ้ มบอกเลา่ แบบเรว็ ๆ ผลงานดา้ นวรรณกรรม ชนะการประกวดจากมลู นธิ ธิ นาคาร กรงุ เทพ ๓ รางวลั รางวลั ที่ ๑ คอื กลอนนริ าศใจแผน่ ดนิ ปี ๒๕๓๐ ลิลิต จิตว่างแนวทางสวนโมกข์ ปี ๒๕๔๐ จดหมายเหตุจาก ตะนาวศรี ปี ๒๕๔๔

ครทู องใบ แท่นมณี ๑๕ครู ด้านภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 61 ช น ะ ก า ร ป ร ะ ก ว ด จ า ก ก ร ะ ท ร ว ง หนงั สืออา่ นเพ่มิ เตมิ ป.ธ. ๑ – ๓ นริ าศอิเหนา ศกึ ษาธกิ าร ๓ รางวลั รางวลั ท่ี ๑ ฉนั ท์ หนังสอื ๔ ส�ำนวน การอ่านร้อยกรองสองระดับ พ.ศ. คอื ประตสู ู่โลกกว้าง ปี ๒๕๓๒ นิราศบ้านกรำ่� ๒๕๕๕ พจนห์ ลากพากยห์ ลายในกฎหมายตรา จากสถาบันสุนทรภู่ ปี ๒๕๓๒ และรางวัล สามดวง เข้ารอบสุดท้ายสารคดี งานสัปดาห์ ชมเชย กวนี ิพนธ์ จบั ใสใ่ จสัตว์ จากงานสัปดาห์ หนงั สือแหง่ ชาติ พ.ศ.๒๕๕๖ หนังสอื แห่งชาติ ทั้งนี้ ไม่นับรวมผลงานอีกมากมายที่ รางวลั ยอดเยยี่ ม จากสภาสตรแี หง่ ชาติ ใน ปรากฏในหนังสือสื่อส่ิงพิมพ์ของท้องถิ่นและ พระบรมราชินูปถัมภ์ กลอนสอนเยาวชนชาย สอ่ื ในสว่ นกลางอยา่ งหนงั สอื ศลิ ปวฒั นธรรม มา ดรณุ านศุ าสนี และกลอนสอนเยาวชนหญงิ ยาย ยาวนาน หนงั สอื พมิ พ์ เพชรภมู ิ จงั หวดั เพชรบรุ ี สอนหลาน ปี ๒๕๓๘ รายปักษ์ คอลัมน์ครูภูมิปัญญาไทยไขปัญหา นอกจากน้ียังมีผลงานหนังสือเกี่ยวกับ คอลมั น์คำ� ชวนคดิ เขยี นต้งั แต่ปี ๒๕๒๖จนถึง ภาษาและวรรณคดีอ่ืน ๆ อาทิ ศัพท์สุนทรภู่ ปัจจุบัน ไม่รวมงานที่เขียนให้กับหน่วยงาน นิราศเมอื งเพชร ฉบับตรวจสอบวรรคต่อวรรค รัฐและเอกชนในวาระส�ำคัญต่าง ๆ ล้วนน่า ประวตั พิ ระสนุ ทรโวหาร หลกั ฐานจากคำ� กลอน อัศจรรย์ใจในความรู้ความสามารถของคน ๆ พดู จาภาษาเพชร พมิ พเ์ ผยแพรถ่ ึง ๔ ครั้ง ใน หน่ึง ที่เก็บเก่ียวเร่ืองราวมาถ่ายทอดผ่านสวน ช่วง พ.ศ.๒๕๔๘ – ๒๕๕๒ ศัพท์ธรรมบท อักษรได้อยา่ งงดงามในแตล่ ะแงม่ มุ

๑๕ครู ครทู องใบ แทน่ มณี ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 62 ผลงานเขยี นเร่ืองเก่ยี วกบั สมเด็จพระเทพฯ ในหนงั สือท่คี นเมอื ง เพชรทำ� เพอื่ ถวาย “พดู จาภาษาเพชร” เขยี นเปน็ รอ้ ยกรองทง้ั เลม่ ทาง จังหวดั เขาพมิ พใ์ ห้ ไดเ้ ป็น ครูภมู ปิ ัญญาไทย รนุ่ ที่ ๔ ดา้ นภาษาและวรรณกรรม จาก สำ� นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ในฐานะเปน็ ผู้ เชยี่ วชาญภาษาบาลี สนั สกฤต ภาษาไทย และภาษาถน่ิ มผี ลงานเขยี น ที่ทรงคุณค่าท้ังด้านร้อยกรอง สารคดี และบันเทิงคดี สร้างสรรค์ผล งานด้านภาษาและวรรณกรรม เพื่อปลูกฝังนิสัยรักการอ่าน และเพ่ือ ส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม แกป่ ระชาชน ลา่ สดุ รางวลั ผทู้ ำ� คณุ ประโยชนต์ อ่ กระทรวงวฒั นธรรม และรางวลั สถาบนั สุนทรภู่ ประเภทบคุ คล ประจ�ำปี ๒๕๖๐ ครูทองใบ แท่นมณี ศิลปินดีเด่นจังหวัดเพชรบุรี ผู้ท่ีมีความ เชี่ยวชาญด้านภาษาไทย ภาษาบาลี ภาษาสันสฤต และภาษาถ่ิน มีผลงานดีเด่นและยอดเย่ียมท้ังประเภทร้อยแก้ว และร้อยกรอง ได้รับรางวัลการสร้างสรรค์ด้านภาษาและวรรณศิลป์จากหลาย สถาบนั จำ� นวนมาก นบั เปน็ เกยี รตปิ ระวตั แิ กต่ นเอง และวงศต์ ระกลู ของครู ให้สงั คมได้รบั รถู้ งึ ความรู้ ความสามารถในดา้ นภาษา และ วรรณกรรม ยุคกรุงรตั นโกสินทร์อกี ท่านหน่งึ ที่อยู่ปจั จุบัน : ๙/๕ ม.๖ ต.ต้นมะม่วง อ.เมือง จ.เพชรบุรี ๗๖๐๐๐

ครูทองใบ แท่นมณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภูมิปญั ญาไทย 63 สืบสานภมู ิปญั ญา ผา่ นสวนอกั ษร ศลิ ปนิ ดเี ดน่ ดา้ นภาษาและวรรณกรรม เตบิ โตในแวดวงวรรณศลิ ป์ ท้ังกลอนสด หนังตะลุง ลิเก เพลงพื้นบ้าน ครูทองใบ แท่นมณี ครภู มู ิปญั ญาไทย รุ่นที่ ๔ สรา้ งสรรคผ์ ลงานผ่านสวนอกั ษร บทรอ้ ย แกว้ รอ้ ยกรอง เพื่อเผยแพร่ ถ่ายทอดความรเู้ ชิงประวัตศิ าสตร์ ศิลป วฒั นธรรม ท้งั สารคดี บันเทงิ คดี และวรรณคดี ใหแ้ กเ่ ยาวชน ชมุ ชน และประชาชน สร้างความเข้าใจและปลูกจิตส�ำนึกในการอนุรักษ์ หวงแหน สบื สานภาษาและวรรณกรรมไทย

๑๕ครู ครทู องใบ แทน่ มณี ด้านภาษาและวรรณกรรม ภมู ปิ ัญญาไทย 64 ครู ๑๕ทอี่ ยู่ ภมู ิปญั ญาไทย ครบู ญุ ตนั สทิ ธิไพศาล ที่อยู่ปจั จบุ นั : ๑๓๙ ม.๖ ต.หา้ งฉัตร อ.ห้างฉัตร จ.ลำ� ปาง ๕๒๑๙๐ ครูกิตติ อนันต์แดง ทอ่ี ยู่ปจั จุบนั : ๑๐๔ ม. ๑๒ ต.วังตะกอ อ.หลงั สวน จ.ชมุ พร ๘๖๑๑๐ ครูกีชา วิมลเมธี ทอ่ี ยู่ปจั จุบัน : ๑๗/๑ วดั ศาลามชี ัย ถ.ราชด�ำเนิน ต.ในเมือง อ.เมือง จ.นครศรธี รรมราช ๘๐๐๐๐ ครขู วัญดนิ สงิ ห์ค�ำ ที่อยปู่ จั จุบนั : ๒๗๑ ม.๑๕ ต.กระแซง อ.กันทรลกั ษณ์ จ.ศรสี ะเกษ ๓๓๑๑๐ ครูค�ำพัน ออ่ นอุทยั ทอ่ี ยู่ปจั จบุ นั : ๑๖๒ ม. ๑ ต.นาดี อ.ดา่ นซ้าย จ.เลย ๔๒๑๒๐ ครจู ินดา บุษสระเกษ ทอี่ ยปู่ ัจจุบนั : ๓ ม.๒ ต.บ้านใหม่ อ.หนองบุญมาก จ.นครราชสีมา ๓๐๔๑๐ ครดู วงเนตร ดรุ ิยพนั ธ์ุ ท่อี ยปู่ ัจจุบนั : ๑๑๑ แขวงวดั สามพระยา เขตพระนคร กรงุ เทพฯ ๑๐๑๒๐ ครูถนอม ศิริรักษ์ ที่อยู่ปัจจุบนั : ๔๒ ม.๔  ต.จะทงิ พระ อ.สทิงพระ จ.สงขลา ๙๐๑๙๐

ครทู องใบ แทน่ มณี ๑๕ครู ดา้ นภาษาและวรรณกรรม ภมู ปิ ัญญาไทย 65 ครทู องใบ แทน่ มณี ทอ่ี ยปู่ ัจจุบัน : ๙/๕ ม.๖ ต.ตน้ มะมว่ ง อ.เมือง จ.เพชรบุรี ๗๖๐๐๐ ครูพงษ์เทพ เพียรท�ำ ที่อยปู่ จั จบุ ัน : ๑๓๒ ม.๓ ต.กู่จาน อ.คำ� เขอ่ื นแกว้ จ.ยโสธร ๓๕๑๑๐ ครูไพบลู ย์ พันธเ์ มือง ที่อยู่ปัจจุบัน : ๙๗/๕ ม.๓ ต.ทะเลทรัพย์ อ.ปะทิว จ.ชุมพร ๘๖๑๖๐ ครมู ารศรี วนาโชติ ทีอ่ ยปู่ จั จุบนั : ๒๑๕ ม.๑๒  ต.บา้ นกาด  อ.แมส่ ะเรียง จ.แมฮ่ ่องสอน ๕๘๑๑๐ ครเู ลก็ กดุ วงค์แกว้ ที่อยู่ปจั จุบนั : ๒๓๔ ม.๕ บา้ นบัว ต.กดุ บาก อ.กดุ บาก จ.สกลนคร ๔๗๑๘๐ ครูวุฒิ วุฒิธรรมเวช ท่ีอยู่ปัจจุบัน : ๗๑/๙๓ ถ.เพชรเกษม ๘๑/๒ แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กทม. ๑๐๑๖๒ ครสู มบรู ณ์ แว่นวชิ ัย ทีอ่ ยปู่ จั จุบนั : ๒/๑ ถ.เพลนิ ฤดี ต.ทา่ อฐิ อ.เมอื ง จ.อุตรดิตถ ์  ๕๓๐๐๐