๑๕ ครูภูมิปัญญาไทย ผู้อารักษ์พรรณพืช8

ครจู ินดา บุษสระเกษ ๑๕ครู ด้านกองทนุ และธรุ กจิ ชุมชน ภมู ิปัญญาไทย 51 หากเป็นในระดับจังหวัด ท�ำงานแบบจิต อาสา แบ่งการรับผิดชอบกนั ไปตามความถนัด ความเช่ียวชาญท่ีมี ชุมชนไหนยังไม่เข้มแข็ง คอื สมาชิกไมเ่ พม่ิ กเ็ ข้าไปชว่ ยเหลอื โคราชมี ๙ เขต ฉันดูแลเขต ๒ ฉันถนดั เร่ืองเศรษฐกจิ ก็ ดแู ลเรอื่ งเศรษฐกจิ สรา้ งงาน สรา้ งรายได้ เรอ่ื ง สง่ เสรมิ อาชพี เรายง่ิ ใหเ้ ทา่ กบั เรายง่ิ ได้ เหมอื น ในหลวงทา่ นว่าไว้ เรอื่ งบญุ กศุ ล บางคนเขากน็ า่ สงสาร อยา่ ง บ้านเราทำ� ผา้ ม่าน เขาก็โทรมาให้ไปทำ� ผา้ มา่ น ให้อ�ำเภอ นี่เป็นบุญกุศล ขณะเดียวกันงาน ปกตขิ องตวั เองกย็ งั ทำ� อยู่ ฉนั สรา้ งกลไกในการ เห็นแล้วสุดประทับใจ ในเร่ืองของการ บรหิ ารขนึ้ มา ฉนั ไมแ่ ตะเรอื่ งเงนิ เพราะฉนั ไมอ่ ยู่ ท�ำความดีท่ีมีท้ัง งานการกุศล งานการศึกษา นง่ิ แลว้ เรอ่ื งนมี้ นั ละเอยี ดออ่ น สมาชกิ ตอ้ งเปน็ งานด้านมนุษยธรรม งานบรรเทาทุกข์ การ คนในเขตน้ี ฉันบอกลูกว่า แม่ทำ� ตรงน้บี ญุ กุศล อนุรักษ์ส่ิงแวดล้อม อาสาสมัครชุมชน ไป มันถึงพวกเธอด้วยนะ งานท่ีขยับเราได้เพราะ กระทงั่ ถึง งานการแพทย์ ธนาคารไขกระดกู เรารับฟงั ฟงั คนนน้ั คนนพ้ี ดู ครคู ดิ วา่ จะกลบั มาบา้ นเราทำ� ไดไ้ หม เพยี ง อนั นที้ ำ� แบบชาวบา้ น เราขยบั ไปถงึ อำ� เภอ แคเ่ ศษเสย้ี วกย็ งั ดกี วา่ ไมท่ ำ� อะไรเลย โชคดที ไี่ ด้ ตอนนที้ ำ� เรอ่ื งสวสั ดกิ ารสทิ ธขิ องสตรี อนั นเี้ ปน็ เป็นคณะกรรมการกองทุนขับเคลื่อนกองทุน ส่ิงที่เราขยบั ไม่ใช่เดินยำ้� อยา่ งเดียว คดิ ถึงพอ่ สวสั ดิการชุมชน กระทรวงพฒั นาสงั คมฯ เลย คนที่เป็นต้นแบบและแรงบันดาลใจ เป็นทุก มีโอกาสน�ำความรู้ท่ีไปเห็นมาปรับใช้ เร่ือง ส่งิ ทกุ อยา่ งทล่ี ูกภูมใิ จ กองทุนสวัสดิการจัดการช่วยเหลือสังคมต้ังแต่ ครรภ์มารดาถึงเชิงตะกอน มันขยับไปตรงน้ันได้แล้ว คราวน้ีขยับไป ถงึ เรอื่ งพฒั นาคนเพราะโอกาสและเสน้ ทางเปดิ ใหเ้ ราแลว้ กเ็ รมิ่ ปลกู ฝงั ใหช้ าวบา้ นออมตง้ั แตป่ ี ๕๑ พอชาวบ้านออม เขาก็จะได้รับสวัสดิการ นอนโรงบาลไดค้ ืนละสองรอ้ ย ปีหน่งึ ห้าคืน

๑๕ครู ครูจินดา บุษสระเกษ ดา้ นกองทนุ และธรุ กจิ ชุมชน ภมู ปิ ญั ญาไทย พอ่ เปน็ ครู พ่อเป็นสารวัตรกำ� นัน พ่อจะสอนไมใ่ ห้ขี้ 52 เหนยี วแรง ใครทำ� อะไรได้ น่นั คือ เรากท็ �ำได้ และจะได้ ความรู้ พ่อบอกวา่ ทกุ อยา่ ง คือ ครเู รา เขาท�ำอะไรเขา้ ไป ทกุ วนั นี้ยงั คดิ ถึงพอ่ ภมู ิใจ เรียน เรื่องไม้ พ่อก็ปลูกฝัง ฉันเลยได้ตรงนั้นเลย มาท�ำ กับส่ิงที่พ่อสอนและไม่ เฟื่องฟ้า มันมีองค์ความรู้ พ่อเป็นสารวัตรก�ำนันและนัก ยอมท�ำอะไรที่ผิด ๆ ว่า พฒั นา พอ่ จะเขียนผัง เหมือนเป็นแผนที่ ครูเปน็ พคี่ นโต ไปแล้วมันก็น่าจะเป็น มพี นี่ อ้ ง ๙ คน ตอนเดก็ เลย้ี งนอ้ งและใหน้ อ้ งเรยี น ทกุ วนั น้ี ภมู ปิ ญั ญาและเปน็ สงิ่ ทเ่ี รา เราเปน็ ผสู้ บื สานเจตนารมณข์ องพอ่ ทเ่ี สยี ชวี ติ ในตำ� แหนง่ ต้องสืบสานและสืบทอด พอ่ จะสอนใหร้ กั การคา้ ขาย สมยั ทพ่ี อ่ ทำ� วกิ หนงั จะ ต่อจากบรรพบุรุษ พร้อม ใหล้ กู สาวขายของ เรากท็ ำ� อาหารขาย ไมไ่ ดใ้ ชช้ วี ติ เหมอื น ขยายให้คนอื่นต่อได้ พ่อ เด็กท่ัวไป ต้องเล้ียงน้อง พอน้องโต เราก็แต่งงานแล้ว ถือเป็นนักพัฒนาที่ไม่เคย ค้าขายอย่างทพี่ ่อสอนมา และเรากไ็ ด้แม่ดีเด่นระดับชาติ หยดุ นง่ิ เปน็ ผนู้ ำ� ทค่ี ดิ แบบ “ทุกวันนี้ยังคิดถึงพ่อ ภูมิใจกับสิ่งที่พ่อสอน ไม่อยู่กับท่ี คิดอย่างเดียว และไม่ยอมท�ำอะไรที่ผิด ๆ ว่าไปแล้วมันก็น่าจะเป็น ท�ำอย่างไรให้ชีวิตคนอื่นที่ ภูมิปัญญาและเป็นส่ิงท่ีเราต้องสืบสานและสืบทอดต่อ อยู่รอบข้างดีขึ้นดว้ ย จากบรรพบุรุษ พร้อมขยายให้คนอื่นต่อได้ พ่อถือเป็น นักพัฒนาที่ไม่เคยหยุดน่ิง เป็นผู้น�ำท่ีคิดแบบไม่อยู่กับท่ี คิดอยา่ งเดียว ท�ำอยา่ งไรให้ชีวติ คนอื่นท่อี ย่รู อบข้างดีขน้ึ ดว้ ย” ครูบอกวา่ ตนเองจบ ป.๗ แล้วต่อ ไป กศน. ตอน น้ีเรียนจบปริญญาตรีแล้ว จากสถาบันอาศรมศิลป์ เรา จดั สรรเวลาไปเรยี น และไดพ้ ยายามเดนิ ตามคำ� สอน เพอ่ื ทำ� ใหท้ กุ คนเหน็ วา่ สงั คมนชี้ มุ ชนนอ้ี ยรู่ อดได้ ถา้ ทำ� จรงิ ใน ทกุ เรอ่ื ง ทำ� ใหน้ กึ ถงึ พระราชดำ� รสั พระบาทสมเดจ็ พระปร มนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร พระราชทาน แก่คณะบุคคลต่างๆ ท่ีเข้าเฝ้าฯ เน่ืองในโอกาสวันเฉลิม พระชนมพรรษา ๔ ธันวาคม ๒๕๓๓ ความตอนหนงึ่ ว่า

ครูจินดา บษุ สระเกษ ๑๕ครู ดา้ นกองทนุ และธรุ กิจชมุ ชน ภมู ิปญั ญาไทย “..ตา่ งคนตา่ งมหี นา้ ที่ แตก่ ไ็ มไ่ ดห้ มายความวา่ ทำ� เฉพาะหน้าท่ีนนั้ ... 53 เพราะว่า...ถ้าคนใดท�ำหน้าท่ีเฉพาะของตัว โดย ไมม่ องไมแ่ ลคนอื่น งานกด็ �ำเนินไปไมไ่ ด้ เพราะเหตุว่า...งานทุกงานจะต้องพาดพิงกัน จะต้อง เก่ียวโยงกัน ฉะนั้น...แต่ละคนจะต้องมีความรู้ถึงงานของผู้อ่ืน แลว้ ช่วยกันท�ำ..” และ พระราชด�ำรัส พระราชทานแกป่ ระชาชนชาว ไทย เน่ืองในวนั ข้ึนปใี หม่ ๒๕๓๒ ความตอนหนึ่งว่า “ ความสามคั คปี รองดองเปน็ อนั หนงึ่ อันเดียวกนั กบั ความรกั ใครเ่ ผอ่ื แผช่ ว่ ยเหลอื กนั ฉนั ญาตพิ นี่ อ้ ง สอง ประการนี้ คอื คณุ ลกั ษณะสำ� คญั ของไทย ทช่ี ว่ ยใหช้ าติ บา้ นเมืองอย่รู อดเป็นอสิ ระ และเจริญมั่นคง มาต้งั แต่ อดตี จนถึงปจั จุบัน” ทกุ วนั นี้ คนที่จะทุม่ เท เสยี สละใหส้ งั คมจรงิ ๆ ก็ยัง มอี ยู่ เพยี งแตว่ า่ ตอ้ งมองให้ออกวา่ เขาถนัดอะไร ใชค้ น ใหถ้ กู ทาง เราไดเ้ รียนร้จู ากเครือขา่ ยและหนงั สือ สมมุติ วา่ ชาวบา้ นไมม่ สี วสั ดกิ ารกต็ อ้ งไปเดอื ดรอ้ นรฐั บาล ชมุ ชน เราเปน็ ตน้ แบบของอ�ำเภอ ต้องทำ� ใหเ้ ขาเหน็ ว่า ช่วยเขา ได้ แตไ่ ม่ใชก่ ารให้ฝา่ ยเดยี ว

๑๕ครู ครจู ินดา บษุ สระเกษ ดา้ นกองทุนและธุรกิจชุมชน ภมู ิปัญญาไทย “กลา้ พดู เลย ตอนนร้ี ฐั บาลทำ� เรอ่ื งหนงึ่ ไมไ่ ดอ้ ยา่ งฉนั คอื เรอ่ื ง 54 ท่ีดิน เราใช้ชาวบ้านลงชื่อเหมือนสหกรณ์ หากเดือดร้อนในเร่ือง ไม่มีท่ีอยู่อาศัย ก็ให้มาลงช่ือ หาที่ให้เขาแล้วเขาก็ผ่อนส่ง ตอนน้ี จะท�ำโครงการบ้านพอเพยี ง จะซ่อมแซมบ้านใหค้ นยากจน ทำ� ใน ชมุ ชนก่อน เราเปน็ เซน็ เตอร์ท่เี คลื่อนไหว ไม่ได้อยกู่ ับท่ี ดึงชุมชน เขา้ มาสกู่ ระบวนดว้ ยกนั สมาชกิ ของสวสั ดกิ ารมนั ตอ้ งเพมิ่ ขน้ึ ทกุ ปี วิธีการขยายสมาชิกต้องมีเทคนิค” ครูเล่าด้วยน�้ำเสียงและสีหน้า จรงิ จงั และขยายตอ่ อยา่ งตน้ ผกั หวาน ปนี มี้ ี ๔๐,๐๐๐ ตน้ เฉพาะปนี ที้ บ่ี า้ นครู ผกั หวานปลูกยากแตก่ ็ได้องค์ความรู้จาก พอ่ ผาย ครูภมู ิปญั ญา สภา การศกึ ษา นแ่ี หละ ไปพบและรบั ฟงั น�ำมาพฒั นา ผักหวานปา่ ชอบ ดนิ ปลวก เราฟงั มากเ็ อาดนิ ปลวกไปผสม และกเ็ รอ่ื งหนิ ถา้ เอาหนิ วางใกล้ ๆ ผกั หวานมันก็ชอบ นคี่ อื การไดม้ โี อกาสไดจ้ ากปราชญ์ ซง่ึ เปน็ ภมู ปิ ญั ญาของแผน่ ดินไทย ทุกท่านมีองค์ความรู้ท่ีเหนือนักวิชาการในระบบ เช่ือแต่ ต�ำรา ความรไู้ มไ่ ดเ้ กิดจากประสบการณ์ของตนเอง กลา้ ที่จะลอง ผดิ ลองถกู ครงั้ แลว้ ครงั้ เลา่ แบบไมเ่ คยทอ้ แลว้ สะสมสงิ่ ตา่ ง ๆ เพม่ิ เตมิ จากการเรยี นรแู้ ละพดู คยุ อยา่ งครู ถ้าจะคุยว่ารจู้ ักต้นไม้ก็คงจะเป็น ผกั หวาน เฟอื่ งฟ้า จันทร์ผาและลีลาวดี ปลูกยังไงให้งาม มันใช้ธรรมชาติท้ังนั้น ผัก หวานกม็ ตี ามทว่ั ไป ในหมบู่ า้ นปลกู ผกั หวานหมด มที กุ บา้ น เคมไี ม่ ไดเ้ ลย มันไมช่ อบ เราต้องใชป้ ุย๋ ชวี ภาพ ขี้วัว ขค้ี วาย เอามาทำ� ให้ แห้งก่อน แตม่ นั กไ็ ม่ชอบข้ไี ก่ คนต่างจงั หวัดทีร่ ู้เขาบอกมา เฟือ่ งฟา้ เปน็ พืชท่ีไมช่ อบน�้ำ ถา้ อยากให้ดอกออกเยอะ ๆ ไม่ ตอ้ งรดนำ้� เลยสองอาทติ ยก์ จ็ ะออกดอกสะพรงั่ การดแู ลรกั ษาใชแ้ ค่ ปยุ๋ คอก ถ้าใช้ปุ๋ยเคมี ดนิ จะดานแข็ง ทน่ี ไี่ มเ่ ร่งดอก ช่วงระยะหมด ดอกกจ็ ะต่อยอดขึน้ มาใหม่ ใหเ้ วลานิดนงึ ทนี ีเ่ นน้ เป็นแดง เหลอื ง ฟา้ ซากรุ ะ บานเย็น ในฟอร์มเดียวกนั เฟื่องฟา้ อยู่นานมาก ถา้ ไม่ รดนำ้� ทุกวนั เฟื่องฟ้าทนมาก

ครจู ินดา บษุ สระเกษ ๑๕ครู ดา้ นกองทุนและธุรกจิ ชมุ ชน ภูมปิ ญั ญาไทย 55 ปลกู เฟื่องฟ้า เหมือนเราฝากออมเงิน ซอื้ ฉันชอบศาสตร์ ของพระราชา มา ๑๐ บาท ปเี ดียวเราได้ ๓๐ บาท เดมิ เฟ่ือง ในเรอ่ื งของพลงั ปญั ญา ฉนั ชอบ ฟ้าเป็นพืชของทางอินโดนีเซีย เขาต้องขุดตอ เรื่องความเพียร ถ้าเราไม่เพียร เอารากเอนหงา้ เลยต่อกิง่ ได้ ตอ่ ยังไงกข็ ึน้ ราก แลว้ เราไปไมไ่ ด้ มนั จะออกจากกงิ่ กา้ นแตค่ วามแขง็ แรงสแู้ บบมี รากแก้วไม่ได้ วิธีการท�ำงานของครูที่ท�ำให้ส่งผลเกิด อินทผลัม คนก็จะได้เยอะ ชาวบ้านจะ ความสำ� เร็จ ครูบอกว่า เลียนแบบของเรา รสชาติหวานหอม สังเกตจากภาวะผู้น�ำของเขา ส่วนใหญ่ ตน้ จนั ทร์ผา ก็ชกั ชวนชาวบ้านปลูก เปน็ ต้องอาสาท�ำ บางอย่างต้องมีเทคนิค ไม่ใช่ว่า พืชป่า ไม่ชอบเคมี ชอบอยู่กับโขดหิน แต่ถ้า อยู่ ๆ ไปสร้างเขาได้ ต้องสร้างแรงบันดาลใจ เป็นลีลาวดี ใช้วิธีการตัดแต่งกงิ่ พรรณ เราขาย ให้เขา ตอ้ งคุยให้เขาเกิดจิตส�ำนึก ในสมาชกิ ก็ ได้เปน็ รอ้ ย ๆ มเี ดก็ มธั ยม กบั มหาวิทยาลยั แมก้ ระท่งั หลาน ก็ปลกู ฝงั นี่คือ ขบวนการฝึกอบรม เดก็ กจ็ ะได้ ความรู้ เกิดภาวะผนู้ �ำ ครูจะเปน็ ตวั เช่อื มแตล่ ะ เครือข่าย ส่งเสริมให้เขามีความรู้อันเกิดจาก การอา่ น อย่างเชน่ เรอ่ื งลูกปะคบ กเ็ อาเดก็ ไป ออกงาน เขากภ็ ูมใิ จจากสิ่งทเี่ ขาทำ� ได้

๑๕ครู ครจู นิ ดา บษุ สระเกษ ดา้ นกองทนุ และธุรกจิ ชุมชน ภูมิปญั ญาไทย 56 จะสร้างกระแสการลงมอื ท�ำให้เหน็ ใสใ่ จดแู ล คนก็เรมิ่ ทำ� งานกบั เรา ไมช่ อบไปงานคนรวย เขามีพอแลว้ แต่คนจนยงั ขาด ท�ำงานตรงนีต้ อ้ งใชเ้ ทคนิค ทำ� งานทง้ั วนั มีฝรง่ั มาทำ� เพราะเขาได้ แฟนเป็นคนไทย ตรงน้ีเปน็ ครอบครวั ที่ไดร้ บั อานสิ งส์จากเรา เป็นมือสองท่ถี า่ ยทอดใหช้ มุ ชนตอ่ จากเรา อนั นี้เป็นเร่ืองคณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ี ในเรอื่ งของพลังปญั ญา ฉัน “ฉันชอบศาสตร์ ของ พระราชา ในเร่อื งของพลัง ชอบเรื่องความเพียร ถ้า ปัญญา ฉันชอบเรื่องความเพียร ถ้าเราไม่เพียรแลว้ เรา เราไม่เพียรแล้วเราไปไม่ได้ ไปไม่ได้ ถา้ ไมม่ คี วามเพียร อดทน จรงิ ๆ แลว้ มันมแี ค่ ถ้าไม่มีความเพียร อดทน ทนุ เดมิ แตค่ นทม่ี จี ติ อาสา เวลาเราคยุ เราจะรเู้ ลย จะให้ จริงๆ แล้วมันมีแค่ทุนเดิม กำ� ลังใจฉนั มนั เตมิ พลงั ใหเ้ ราได้ บางอย่างเราใชค้ วาม แต่คนที่มีจติ อาสา เวลาเรา รกั แบบฝรง่ั จะกอดกนั ใหก้ ำ� ลงั ใจตอ่ กนั ” ฟงั ครเู ลา่ แลว้ คุยเราจะรู้เลย จะให้ก�ำลัง เห็นภาพแห่งความสุข ใจฉัน มันเติมพลังให้เรา ทน่ี จ่ี ดั ทวั รช์ มุ ชน คดิ คา่ อาหารเหมอื นนกั ทอ่ งเทยี่ ว ได้ บางอย่างเราใชค้ วามรกั มา เรากม็ รี ายได้ ทีน่ ท่ี �ำขนมอร่อย ขนมเปียกปูน ปลูก แบบฝร่ังจะกอดกันให้ก�ำลัง เฟ่ืองฟา้ เกือบทง้ั ต�ำบล เขาก็ทำ� เป็นแหล่งวัตถดุ บิ ใจต่อกนั พ่อบ้านของครูน่ีแหละท่ีเป็นคนน�ำพา ค�ำขวัญ อ�ำเภอหนองบุญมาก มาอยู่ทบ่ี า้ นเราถงึ ๒ อยา่ ง ทัง้ เฟื่องฟ้าและน้�ำผึ้ง เราแก้ไขความยากจนให้ชาวบ้าน เชน่ น้ำ� ผึง้ ชาวบา้ นเขาจะร้เู ลยวา่ รังผึ้งอยูต่ รงไหน เขา กจ็ ะตามไป ตามเี ชอ้ื สายจนี ปีนีอ้ ายุ ๖๒ ปแี ล้ว นำ้� ผง้ึ หวานจะขายตามริมถนน แต่ก็มีคนหาขายอยู่ ทน่ี ี่รกั ษาคุณภาพ ซื่อกนิ ไม่หมด คดกินไมไ่ ด้ มัน เป็นป่าธรรมชาติ ป่าชุมชน มีหลวงพ่อเป็นผู้สืบทอด ขยายภูมิปัญญาชาวบ้าน ถึงเวลาชาวบ้านก็มาเก้ือกูล กนั หมดท้งั วดั โรงเรยี น ชุมชน

ครจู ินดา บษุ สระเกษ ๑๕ครู ดา้ นกองทุนและธุรกิจชมุ ชน ภมู ิปัญญาไทย 57 “ส่วนมากเราจะเวิร์กช็อปแบบสัญจร แวะเข้าไปคุยกับหนุ่มอีกคน ที่ก�ำลังขยัน จินดาจะเป็นคนสอน หมู่ ๖ จะแปรรูปกล้วย แข็งกับการตกแต่งกิ่งเฟื่องฟ้าบนพื้นท่ี ๒ ไร่ ปารกิ า้ กลว้ ยเบรกแตก ตอนน้ที ำ� แบบปศสุ ัตว์ ทา่ มกลางแดดจา้ ยามบา่ ย กบั ทมี งาน ๓ - ๔ คน เปน็ ฝมื อื เครอื ขา่ ยแตค่ รเู ปน็ ฝกึ อบรม สรา้ งแรง นา่ จะเป็นคนในครอบครวั เล่าวา่ บนั ดาลใจ พ่งึ พาตนเองท�ำอะไรแลว้ มคี วามสขุ “จากเมอื่ กอ่ นทำ� อยทู่ ี่ บ.เครอื ซเี มนตไ์ ทย ก็ท�ำ จริงแลว้ เรามีเครอื ขา่ ยทเี่ ขาตอ้ งการ เรา พอฟองสบู่แตกจึงอพยพมาอยู่น้ี ท�ำไร่มันก็ ก็ไป แตเ่ รากไ็ มท่ ้งิ ฐานเดมิ เราทอี่ ยขู่ องเรา เรา ไม่ประสบความส�ำเร็จ ค่าเช่าเขาแพง ได้ พี่ กช็ ่วยเขาแลว้ กไ็ ปชว่ ยเหลือเครือขา่ ย ต้นแบบ ประกอบกบั ครจู นิ ดา นแ่ี หละ สอนผมทกุ อยา่ ง เรา คอื ในหลวง พระองคท์ รงเปน็ ผใู้ ห้ เรากต็ อ้ ง ไมห่ วงวิชา กระทั่งท�ำไดถ้ งึ ทุกวันน้ี ครูให้แบง่ เปน็ ผใู้ หผ้ อู้ น่ื ดว้ ย ในเมอ่ื เราไดร้ บั โอกาสเรากส็ ง่ งานกนั ทำ� รายไดจ้ ะถกู แบง่ ปนั เรมิ่ จากคนหนงึ่ โอกาสต่อ” ครเู รียกตัวเอง วา่ จินดา ตามชือ่ ตอ่ ยอด คนหนึง่ ขดุ ราก คนหนง่ึ เอาใสก่ ระถาง นี่คือ ตัวอย่างของการพัฒนาที่เกิดจาก ไปขาย ท�ำให้ทุกคนเก่งการตลาด จะมีลูกค้า ความสมัครสามัคคีของคนในชุมชน จนมีวัน ประจำ� เป็นการสรา้ งอาชพี ใหค้ นในชุมชน ผม น้ีวันที่เป็นหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง แค่การ กเ็ กบ็ เกย่ี วประสบการณ์และมาปรับใช้ พฒั นา รวมตัวกันของกลุ่มไม้ดอก ไม้ประดับ มีลีลา ตอ่ ในหมบู่ ้านของผม” วดี อนิ ทผลัม โดยเฉพาะเป็นแหลง่ สง่ เฟ่ืองฟ้า ทใ่ี หญ่ท่ีสุดในประเทศไทย น่ังรถข้ามไปอีกหมู่บ้านอีกฟากหนึ่งของ ถนน เป็นที่ตั้งของ บ้านใหม่อุดม ต.บ้านใหม่ อ.หนองบุญมาก จอดรถแล้วเดินเลาะเลยี บไป ตามบา้ นตา่ งพดู ถงึ ครจู นิ ดาเปน็ เสยี งเดยี วกนั วา่ ครูเป็นท่ียอมรับกันในวงการไม้ดอกไม้ ประดบั วา่ ดงั มากเรอื่ งไมด้ อกไมป้ ระดบั เฟอ่ื ง ฟา้ ดดั ลลี าวดี จันทรผ์ า นำ�้ ผงึ้ ปา่ อบรมแลว้ นำ� มาปฏบิ ตั ไิ ดจ้ รงิ ทงั้ ยงั ตอ่ ยอดสรา้ งความมน่ั คง ในอาชีพสู่การรับช่วงต่อ และทดแทนกันได้ อยา่ งมัน่ คง

๑๕ครู ครจู นิ ดา บุษสระเกษ ดา้ นกองทนุ และธุรกจิ ชมุ ชน ภูมิปญั ญาไทย 58 ตงั้ แตม่ าอยตู่ รงนี้ ชวี ติ พลกิ ผนั จรงิ ๆ ระยะ ช่วงระยะเขาหมดดอกก็จะทยอยขึ้นมา ๑๐ ปี จากมพี น้ื ทแ่ี ค่ ๒ งาน ตอนนม้ี ที ่ี ๒ ไร่ สรา้ ง ใหม่ ใหเ้ วลาเขานดิ นึง เฟ่ืองฟา้ อยูน่ านมากถ้า บา้ นไดห้ ลงั หนงึ่ รถสองคนั ถอื วา่ ความประหยดั ไม่รดน้�ำทุกวัน เฟื่องฟ้าทนมาก วิธีการจัดข้ึน ไอเดีย หามุมมอง สินค้าจะต้องมีคุณภาพ รถเขาจะช�ำนาญ ผมเรียนจบ ป.๔ น้องๆผม ออกไป รักษาลูกค้าให้อยู่กับเราไปนาน ๆ จบปริญญา แต่ผมได้แบบนี้ผมก็ดีใจแล้ว ผม ส่วนลูกค้าท่ีอยู่ต่างจังหวัดเขาไม่ค่อยมาดู เขา จบ ม.๓ ท่นี ี่ แลว้ กเ็ รยี น กศน. ผมก็คนื ความรู้ เช่ือใจไว้ใจเรา ถ้าเขาไม่ไว้ใจเราเขาจะซ้ือคร้ัง ใหอ้ าจารย์ แลว้ ไมค่ ดิ วา่ จะประสบความสำ� เรจ็ เดียว เรามีบริการหลังการขายถ้าอยู่ไม่ไกลไม่ คิดตงั ค์ ถ้าอยไู่ กลคิดตามกิโลเมตร เราจะบอก วธิ รี ดนำ้� บางคนรดนำ�้ ไมเ่ ปน็ เฟอ่ื งฟา้ ไมช่ อบนำ�้ สองวนั ใหค้ รงั้ หนง่ึ ทเี่ หลือกต็ ัดแตง่ อยา่ งเดยี ว ทำ� โบรช์ วั ร์ แผน่ พบั วธิ ดี แู ล บำ� รงุ เฟอ่ื งฟา้ แต่หลัง ๆ อธิบายสด เพราะว่าทางนี้ให้ผม มา ผมก็ต้องให้ตอ่ ไป คนงานเวลาไมม่ ีงาน ผม ให้เขาช่วยท�ำ พอเสร็จคุณไม่ต้องไปหางาน ข้างนอกแล้ว มาท�ำงานในหมู่บ้าน เม่ือมีงาน ท�ำ ปัญหาสังคมก็ไม่เกิด ก็ถ้าอยู่ที่ว่าถ้าสั่งรถ ปิกอัพหรือรถหกล้อ แล้วแต่เขาจะซ้ือ ผมจะ บวกคา่ ขนสง่ อกี ถา้ มารบั เองจะไมบ่ วกคา่ ขนสง่ บางใหญค่ ลอง ๑๕ เขาจะมารบั ดอกไมจ้ ากที่น้ี ทีแรกลูกค้าไม่รู้จักเท่าไหร่ แต่เขาจะส่ัง กิ่งเฟื่องฟ้าจากท่ีนี้ไปแล้วไปท�ำท่ีนู้น แต่ตอน น้ีวัตถุดิบบ้านเรารองรับที่สุพรรณได้ อีกท่ี หน่ึง คือ มีคนปลกู ไวผ้ มกไ็ ปซอื้ จากตรงนั้นมา เลยเพราะผมไม่มีเวลาปลูก ต้นทุน ๕๐ บาท ตอ่ ตน้ อยากไดฟ้ อรม์ ไหนเลอื กเอา มาต่อยอด เอา นเี่ ขาเปน็ วทิ ยากรบา้ งหรอื ใหเ้ ดก็ มาเรยี นรู้ กบั เขา เพราะเรามเี วลาไมม่ ากพอ

ครูจินดา บุษสระเกษ ๑๕ครู ดา้ นกองทนุ และธรุ กิจชมุ ชน ภูมปิ ัญญาไทย ครอบครัวตู้เย็น ฐานเรียนรู้ภูมิปัญญา คู่กับ กองทุนสามขา สวัสดิการชุมชน วิถีชีวิตของ 59 พ้ืนบ้าน เป็นเครอื ขา่ ย “ ท�ำไร่นาสวนผสมแบบน้ี ยกให้ครูจินดา เขาเก่งจริง ๆ ” ผ่านแวะไปอีกแห่ง หญิงวัย ๗๐ ออกมาต้อนรับด้วยท่าทาง กระฉับกระเฉงแข็งแรงเกินวัย เรานึกในใจว่า คงกินข้าวกับน้�ำ พริกผักจ้ิมและผลไม้ไร้สารเคมีในสวนนับสิบ ๆ ไร่ นเ่ี อง เยาวชนจากจงั หวดั และคนสนใจจากท่อี น่ื ๆ จะ มาเรียนรู้ภูมิปัญญา วิถีชีวิตของพื้นบ้าน เวลามี ผลติ ภัณฑเ์ หลา่ น้ี เขากม็ าซือ้ ผลผลิตท่เี หน็ มีทงั้ ขายราคาพออย่ไู ด้ ส่วนใหญจ่ ะให้ความรู้ ส่วนท่ี เพาะไว้ขายก็มี แวะผ่านไปอีกบ้านท่ีมีต้นไม้ร่มร่ืนที่ก�ำลัง ผลิตผลอ่อน ทั้งขนุน ทุเรียน มะละกอ มะม่วง มะนาวพนั ธด์ุ ี สะเดาบา้ น กฐนิ ทแ่ี ตกยอดเขยี วสด น่าเด็ดไปเป็นเคร่ืองเคียงแกงเผ็ด ถ่ัวฝักยาวแข่ง กบั ผักบุ้งในคูน้ำ� ออกฝักดอู วบนา่ เดด็ และ ข้าวใบ เขยี วพรวิ้ ลอ้ ลมหลายสบิ ไร่ รอบบา้ นยงั ปลกู พชื ผกั เลี้ยงไก่ มองไปทางไหนดูร่มรื่นสบายตาสบายใจ น่าจะเป็นภูมิปัญญาเรื่องครอบครัวที่เริ่มมาจาก ครจู นิ ดา

๑๕ครู ครจู ินดา บุษสระเกษ ดา้ นกองทุนและธรุ กจิ ชมุ ชน ภมู ิปญั ญาไทย 60 “ท่ีนี่เป็นหน่ึงในครอบครัวตู้เย็น ท�ำ เราอาศัยว่าร่วมเป็นเครือข่าย ไม่จ�ำเป็น ไว้หมู่บ้านละ ๓ ครอบครัว ขณะนี้มี ๓๒ ต้องมีมาตรฐานอะไรมากมายแตเ่ รากห็ าลกู คา้ ครอบครัวในชุมชนแห่งนี้ จัดเป็นฐานเรียนรู้ ใหเ้ ขาดว้ ย ทำ� เปน็ เหมอื นเทยี่ วชมุ ชน ของเรามี เหมือนท่องเที่ยวชุมชน เด็ก ๆ เยาวชนจาก ทุเรยี น มลี ำ� ไย มเี งาะ มกี ล้วยหอม ครอบครวั จังหวัดและคนสนใจจากท่ีอื่น ๆ จะมาเรียนรู้ ตู้เย็นเป็นเรื่องที่น่ารัก แม้ว่าตอนน้ียังไม่มี ภมู ปิ ญั ญา วถิ ชี วี ติ ของพนื้ บา้ น เวลามผี ลติ ภณั ฑ์ นโยบายที่จะท�ำจริงจัง ก็ยังมีอยู่ในหลายแห่ง เหลา่ นี้ เขากม็ าซอื้ ผลผลติ ทเ่ี หน็ มที งั้ ขายราคา เพยี งแต่สงั คมไมร่ บั รู้ อย่างครูมพี ลงั ทางสังคม พออย่ไู ด้ ส่วนใหญ่จะใหค้ วามรู้ ส่วนทเ่ี พาะไว้ เยอะ และยงั มปี า่ ชมุ ชน ๑,๑๐๐ ไร่ ใหช้ าวบา้ น ขายก็มี ชว่ ยดูแล เดก็ มาเรยี นรู้ ไมเ่ คยรำ� คาญ จะซกุ ซนบา้ ง นอกจากนี้ ครูจินดา ยังจัดท�ำกองทุน อยากกนิ กใ็ หเ้ ขากนิ ไป แตค่ นมาแบบทอ่ งเทย่ี ว สามขา หนึง่ ในขานั้นคือ สวัสดิการชมุ ชน ช่วย หรือเข้ามาศึกษาถ้าเขาอยากได้ก็ซื้อ และแบ่ง สร้างบ้านให้ผู้ไม่มีท่ีอยู่อาศัย แบ่งที่ดินท�ำกิน เอาไปขายตลาดชมุ ชน มตี ลาดรบั ไป ผลไมข้ อง ให้ผู้ไม่มีที่ท�ำกิน การจัดการบริหารองค์ความ เราหวานธรรมชาติไม่ได้ใช้ปุ๋ยเคมี น้�ำที่ใช้เป็น รู้ ยกย่องให้เกียรติคนดี คนมีความสามารถ น�้ำบาดาล ” ครจู ินดา อธบิ ายจนเราอยากจะ ภูมิปัญญาท่ีมีอยู่ในท้องถ่ิน มาถ่ายทอดวิชา ชิมทุเรยี นข้นึ มาทันที ครบู อกวา่ คงตอ้ งปีหน้า ความรู้ ในดา้ นตา่ งๆ ไมว่ า่ การเกษตร ปา่ ชมุ ชน ค่อยวา่ กนั พรอ้ มท้ังขอความชว่ ยเหลือจากองคก์ ร หน่วย น่ีเป็นการเคล่ือนไหวแบบฐานเวิร์กช็อป งานของรฐั มาเตมิ เตม็ ใหช้ มุ ชน ทำ� ใหข้ ยายฐาน ท�ำแบบใครสนใจ ก็มาตามอัธยาศัย ท่ีเปน็ สวน การผลิตที่ตรงความต้องการของตลาด ของครูก็ให้ลูกเขยท�ำ น�้ำใต้ดินมีพอใช้ทั้งปีไม่ เคยขาด เกษตรท่ีน่ีมีการพัฒนาก้าวไกล เขา เรียนรู้และพัฒนาไปแลกเปล่ียนความรู้กันใน ระหว่างครอบครัวตู้เยน็

ครจู นิ ดา บษุ สระเกษ ๑๕ครู ดา้ นกองทุนและธรุ กิจชมุ ชน ภมู ิปญั ญาไทย 61

๑๕ครู ครูจนิ ดา บุษสระเกษ ดด้าา้ นนกกอองงททนุ นุ และธุรกิจชุมชน ภมู ิปญั ญาไทย 62 บทสรุปสดุ ทา้ ยกอ่ นเดนิ ทางกลบั ครูจินดา ผู้น�ำท่ีสุดยอดนักบริหาร ผู้ร้อยดวงใจ ทุกดวง ด้วยความเข้าใจ เข้าถึง จึงพัฒนา สามารถ น�ำพาชุมชนพึ่งพาตนเองได้อย่างเข้มแข็ง ต้องยกให้ เป็น จินดา บษุ สระเกษ ประธานคณะกรรมการพัฒนา สตรี อ.หนองบญุ มาก จ.นครราชสมี า ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ดา้ นกองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน สภาการศกึ ษา ทสี่ ามารถ พาชุมชนพึ่งพาตนเองได้อย่างเหลือเช่ือ สร้างรายได้ สรา้ งวถิ พี อเพยี ง ลดหนี้ ลดรายจา่ ย ออมเพอื่ การแกไ้ ข ปัญหา สร้างความม่นั คงดา้ นอาชีพ สร้างอาชพี เสรมิ ชว่ ยเหลือกัน รวมถึงปลูกฝังให้คนในชุมชนมีขบวนการท�ำงาน แบบจติ อาสา ชว่ ยเหลอื แบง่ ปนั ทงั้ แรงกาย แรงใจ แรง ความคดิ พชิ ติ ใจคนในชมุ ชน รว่ มดว้ ยชว่ ยกนั เตมิ เตม็ ด้วยการเพ่ิมความรู้ การถ่ายทอดความรู้ ขบวนการ ทำ� การตลาด รจู้ กั พ่งึ พาตนเอง มีการจัดการ-ทนุ (เงิน ทนุ ) -ทุนคน-ทุนทรพั ยากรธรรมชาติ อยา่ งชาญฉลาด สามารถ ทีอ่ ยปู่ ัจจุบัน : ๓ ม.๒ ต.บ้านใหม่ อ.หนองบญุ มาก จ.นครราชสีมา ๓๐๔๑๐

ครจู นิ ดา บุษสระเกษ ๑๕ครู ด้านกองทุนและธรุ กจิ ชุมชน ภมู ปิ ัญญาไทย 63 จากเฟือ่ งฟ้า สู่ตน้ แบบกองทุนชมุ ชน ดว้ ยนิสยั รกั การคา้ ขาย ชอบพัฒนา ต้นเฟ่อื งฟา้ ไมป้ ระดับทั่วไป กลายเป็นปัจจัยส�ำคญั พฒั นาเศรษฐกิจครอบครัว ชมุ ชน เกดิ เครอื ขา่ ย แลกเปลีย่ นเรียนรู้ กอปรกบั กระบวนการท�ำงานแบบจิตอาสา รว่ มด้วย ช่วยกัน อำ� เภอหนองบญุ มาก เมืองย่าโม พฒั นาเปน็ แหล่งสง่ เฟ่ืองฟา้ ท่ี ใหญท่ ี่สุดของประเทศ ครจู นิ ดา บุษสระเกษ ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นท่ี ๖ สรา้ งฐานเรยี นรภู้ มู ปิ ญั ญาไทย ตอ่ ยอดชมุ ชนใหพ้ ง่ึ พาตนเองจดั กองทนุ สามขา สวัสดิการชมุ ชน เป็นตน้ แบบการพัฒนาชมุ ชนให้พน้ื ทตี่ ่างๆ

๑๕ครู ครจู ินดา บษุ สระเกษ ด้านกองทนุ และธรุ กจิ ชุมชน ภูมิปัญญาไทย 64 ครู ๑๕ทอี่ ยู่ ภมู ิปญั ญาไทย ครูบุญตนั สทิ ธิไพศาล ที่อยู่ปจั จบุ ัน : ๑๓๙ ม.๖ ต.หา้ งฉัตร อ.ห้างฉัตร จ.ลำ� ปาง ๕๒๑๙๐ ครกู ติ ติ อนนั ตแ์ ดง ทีอ่ ยปู่ จั จบุ นั : ๑๐๔ ม. ๑๒ ต.วังตะกอ อ.หลงั สวน จ.ชมุ พร ๘๖๑๑๐ ครกู ชี า วมิ ลเมธี ที่อยูป่ ัจจบุ นั : ๑๗/๑ วัดศาลามชี ยั ถ.ราชด�ำเนิน ต.ในเมือง อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช ๘๐๐๐๐ ครูขวัญดิน สงิ ห์คำ� ที่อย่ปู ัจจบุ นั : ๒๗๑ ม.๑๕ ต.กระแซง อ.กันทรลักษณ์ จ.ศรีสะเกษ ๓๓๑๑๐ ครูค�ำพัน ออ่ นอทุ ัย ที่อยู่ปจั จบุ นั : ๑๖๒ ม. ๑ ต.นาดี อ.ด่านซ้าย จ.เลย ๔๒๑๒๐ ครูจนิ ดา บุษสระเกษ ที่อยปู่ จั จุบัน : ๓ ม.๒ ต.บา้ นใหม่ อ.หนองบุญมาก จ.นครราชสมี า ๓๐๔๑๐ ครดู วงเนตร ดรุ ิยพนั ธ์ุ ที่อยูป่ ัจจุบนั : ๑๑๑ แขวงวดั สามพระยา เขตพระนคร กรุงเทพฯ ๑๐๑๒๐ ครถู นอม ศริ ิรกั ษ์ ทอ่ี ยู่ปัจจุบนั : ๔๒ ม.๔  ต.จะทงิ พระ อ.สทิงพระ จ.สงขลา ๙๐๑๙๐

ครูจนิ ดา บุษสระเกษ ๑๕ครู ด้านกองทนุ และธุรกจิ ชุมชน ภมู ปิ ัญญาไทย ค�ำ ส่ัง 65 ครูทองใบ แทน่ มณี ท่ีอยู่ปัจจบุ นั : ๙/๕ ม.๖ ต.ตน้ มะมว่ ง อ.เมือง จ.เพชรบรุ ี ๗๖๐๐๐ ครพู งษ์เทพ เพยี รท�ำ ทอ่ี ยู่ปัจจุบนั : ๑๓๒ ม.๓ ต.กู่จาน อ.ค�ำเข่ือนแกว้ จ.ยโสธร ๓๕๑๑๐ ครูไพบลู ย์ พันธ์เมือง ทอ่ี ยปู่ ัจจุบัน : ๙๗/๕ ม.๓ ต.ทะเลทรัพย์ อ.ปะทวิ จ.ชุมพร ๘๖๑๖๐ ครูมารศรี วนาโชติ ที่อยปู่ ัจจุบัน : ๒๑๕ ม.๑๒  ต.บ้านกาด  อ.แมส่ ะเรียง จ.แม่ฮอ่ งสอน ๕๘๑๑๐ ครูเลก็ กดุ วงคแ์ กว้ ที่อยู่ปจั จบุ ัน : ๒๓๔ ม.๕ บา้ นบัว ต.กดุ บาก อ.กุดบาก จ.สกลนคร ๔๗๑๘๐ ครูวุฒิ วุฒธิ รรมเวช ที่อยปู่ จั จุบนั : ๗๑/๙๓ ถ.เพชรเกษม ๘๑/๒ แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กทม. ๑๐๑๖๒ ครูสมบูรณ์ แวน่ วิชยั ทอ่ี ยปู่ ัจจบุ ัน : ๒/๑ ถ.เพลินฤดี ต.ท่าอฐิ อ.เมอื ง จ.อุตรดติ ถ์  ๕๓๐๐๐