คู่มือหมอพื้นบ้านในการรักษาผู้ป่วยกระดูกหักและการฟื้นฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรักษา

34 ค่มู ือหมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผู้ปว่ ยกระดูกหกั และการฟื้นฟสู ภาพผ้ปู ่วยหลงั การรกั ษา ๕. ระยะเวลาของการเข้าเฝอื ก • กระดูกหักในเด็กจะติดเรว็ กวา่ ผู้ใหญ่ • กระดูกไหปลาร้าหรือกระดกู แขน ประมาณ ๖ - ๘ สปั ดาห์ • กระดูกขาใชเ้ วลาเป็น ๒ เท่าของกระดกู แขนคอื ๑๒ - ๑๖ สัปดาห์ “ ”ถา้ ถอดเฝอื กเร็วเกินไปหรือเฝือกหลุดบอ่ ย ๆ จะมีผลให้กระดูกเคล่อื น อาจทำ� ให้กระดูกตดิ ช้าหรอื ไมต่ ิด กรณีท่ีกระดกู หักจากสาเหตุอืน่ นอกเหนือจากอบุ ัตเิ หตุ หมอพ้นื บ้านไมค่ วรรักษา เพราะอาจมปี ญั หาแทรกซ้อนต่าง ๆ ตามมาได้ ซ่งึ ในบางครัง้ นอกจากกระดกู จะไม่ตดิ แลว้ ยงั อาจกอ่ ให้เกดิ อนั ตราย กับผู้ป่วยจนเกดิ ความพกิ ารหรอื อาจถึงขั้นเสยี ชีวติ ได้ ดงั นนั้ จึงควรรีบส่งตอ่ แพทย์แผนปัจจบุ นั โดยด่วน เพื่อลดภาวะเสย่ี งต่าง ๆ ท่ีจะเกิดขน้ึ กับผ้ปู ่วยได้

35คมู่ ือหมอพืน้ บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดูกหกั และการฟ้นื ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรกั ษา บทที่ ๔ การประเมนิ ผลการรกั ษา การประเมินผล คือ การตรวจสอบผลการรักษาภายหลังการรักษากระดูกหักของ ผู้ป่วย จ�ำเปน็ ต้องใหผ้ ูป้ ว่ ยสามารถปฏิบตั กิ จิ วตั รประจ�ำวนั และเคลือ่ นไหวไดเ้ หมือนข้างปกติ มากทสี่ ดุ ๔.๑ ประเมนิ ผลการใชง้ านอวัยวะตา่ ง ๆ ภายหลงั กระดูกหัก การรักษาผู้ป่วยกระดูกหักให้กลับมีคุณภาพชีวิตท่ีดี ต้องเร่ิมต้นจากการท่ีให้ผู้ป่วยสามารถ ปฏบิ ตั กิ ิจวตั รประจ�ำวนั ได้ตามปกติ โดยผู้ป่วยควรฝกึ ท�ำทา่ ต่าง ๆ ดังนี้ ๑. มอื ผู้ป่วยควรฝกึ การใช้มอื ดังน้ี • ตกั อาหารเขา้ ปากเอง • หยิบจับสง่ิ ของตา่ ง ๆ โดยมีหลกั ส�ำคัญคอื น้ิวหวั แม่มือและนวิ้ ชี/้ นวิ้ กลาง สามารถหนบี กนั ได้ • จบั ของไดโ้ ดยใชฝ้ ่ามือ เชน่ การจบั ขวดนำ�้ ฯลฯ • ใชก้ ำ� ลงั ในการหวิ้ ของ เชน่ หิว้ กระปอ๋ งน้�ำ ฯลฯ ๒. แขน กรณีที่ผู้ป่วยไหล่ติดมาก แม้ว่าจะไม่สามารถยกแขนได้เต็มที่ก็ไม่เป็นปัญหาหากผู้ป่วย สามารถปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจำ� วันต่าง ๆ เหลา่ นไ้ี ด้ด้วยตวั เอง เช่น ลา้ งหนา้ แปรงฟนั ตักอาหารเขา้ ปาก และเช็ด/ลา้ งก้นไดเ้ อง ฯลฯ (หมายความว่าผ้ปู ่วยต้องสามารถคว�่ำและหงายมอื ได้)

36 คู่มือหมอพนื้ บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหักและการฟ้นื ฟูสภาพผูป้ ่วยหลังการรกั ษา ๓. ข้อไหล่ ความสำ�คัญคือ การหมุนข้อไหล่ไม่ใช่การยกแขน เพราะฉะนั้นต้องเร่ิมจากการหมุนไหล่ ใหก้ วา้ งเท่าท่ีผู้ปว่ ยจะฝึกได้ ๔. ขา หากขาสั้นยาวต่างกันประมาณ ๑ เซนติเมตร ยังไม่เกิดปัญหากับผู้ป่วยเพราะเดินได้ ยังไมเ่ อียงและไมส่ ามารถสังเกตเหน็ ความผดิ ปกติได้ชดั แต่หากขาสัน้ เกิน ๑ นิ้วขนึ้ ไป ผูป้ ว่ ยจะเรม่ิ เดิน กะเผลก วธิ ีแกไ้ ขคือเสริมพ้ืนรองเท้าให้ผู้ป่วย ๕. เข่า คนไทยสว่ นใหญ่มกี ิจวตั รประจำ�วันในชวี ติ หลายอยา่ งทตี่ อ้ งงอเขา่ ให้ได้ เช่น การน่งั กับพ้นื การกราบพระ การนั่งในห้องส้วมแบบน่ังยอง ฯลฯ ซ่ึงต้องงอเข่าให้ได้อย่างน้อย ๙๐ องศา ผู้ป่วย บางรายเมื่อดูผลการรักษาจากภาพเอกซเรย์แล้วพบว่ากระดูกติดเข้าที่ดี แต่อาจพบปัญหา ว่าไม่สามารถงอเข่าได้ อาจเนือ่ งมาจากใสเ่ ฝือกนานเกนิ ไป ไม่ได้ฝกึ งอเขา่ หรือเกดิ ปญั หาจากเส้นเอน็ ๖. ขอ้ มอื เม่ือกระดกู ขอ้ มอื หกั จะเอียงเขา้ หาล�ำตัวเสมอ ดังนั้นเวลาท่ีเข้าเฝือกต้องเอียงข้อมือออก (คล้ายกบั เวลาถอื มดี ) แลว้ ดามไว้ แต่หากใชเ้ ฝอื กไม้ซึง่ มคี วามแขง็ งอไมไ่ ด้ จงึ เข้าเฝือกใหอ้ ยูใ่ นลักษณะ เอียงข้อมอื ออกไมไ่ ด้ ซ่ึงเป็นผลทำ� ใหก้ ระดกู ข้อมือตดิ ผดิ รปู ๗. ไหปลาร้า หากกระดกู ไหปลารา้ หกั แบบกระเดดิ กระดกู จะไมส่ ามารถตดิ กนั ได้ ตอ้ งรกั ษาดว้ ยการผา่ ตดั เท่าน้ัน หากรักษาแล้วกระดูกไหปลาร้าไม่ติดก็ไม่มีปัญหาหากผู้ป่วยสามารถท�ำงานได้ อาจเกิดอาการ อ่อนแรงลงบ้าง และรูปร่างกระดูกไม่สวยงาม หากผู้ป่วยกระดูกไหปลาร้าหักมีอายุน้อยกว่า ๔๕ ป ี ควรส่งไปผา่ ตัดเนื่องจากยังอยใู่ นวยั ทำ� งาน

37คมู่ อื หมอพ้นื บา้ นในการรกั ษา ผู้ปว่ ยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟสู ภาพผู้ป่วยหลังการรักษา ๔.๒ การทดสอบการเคล่ือนไหวของอวัยวะ นอกจากการฝึกและทดสอบการใช้งานอวัยวะในการปฏิบัติกิจวัตรประจ�ำวันของผู้ป่วยแล้วน้ัน หากหมอพื้นบ้านต้องการดูผลการรักษาโดยการทดสอบการเคลื่อนไหวของข้อใกล้อวัยวะส่วนที่หักก็ สามารถท�ำได้ โดยให้ผู้ป่วยทดสอบท�ำท่าต่าง ๆ หากผู้ป่วยสามารถท�ำได้เต็มที่ทุกท่าดังภาพสาธิต หรือผู้ป่วยเคลื่อนไหวอวัยวะที่กระดูกหักได้เหมือนหรือใกล้เคียงกับข้างปกติ แสดงว่าผลการรักษาดี วธิ ีการทดสอบการเคลอ่ื นไหวโดยแยกเปน็ อวยั วะส่วนแขน/ส่วนขา มีดงั น้ี ๑. การทดสอบการเคล่ือนไหวส่วนแขน แบง่ เปน็ ๔ ส่วน ได้แก ่ ๑) กระดูกตน้ แขนหรอื กระดกู ไหปลารา้ หกั ผลการรักษาท่ีได้ผลดี ผู้ป่วยสามารถยกแขนชิดใบหูได้เต็มมากท่ีสุด และไขว้หลัง ได้เต็มท่ีเหมอื นแขนข้างปกต ิ ยกแขนชดิ ใบหู ไขว้หลงั โดยมอื ท้งั สองสามารถไขว้หลังจนถงึ ปลายนว้ิ โดยจะตอ้ งใหน้ วิ้ หวั แมม่ อื อยทู่ ร่ี ะดบั ขอบลา่ งของกระดกู สะบกั ภาพท่ี ๒๖ ทา่ การทดสอบการเคล่อื นไหวกระดกู ต้นแขน/ไหปลารา้ หกั

38 ค่มู ือหมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผ้ปู ่วยกระดกู หักและการฟ้ืนฟูสภาพผปู้ ่วยหลังการรกั ษา ๒) กระดูกข้อศอกหกั ผลการรักษาท่ีได้ผลดี ผู้ป่วยสามารถงอ/เหยียดข้อศอกได้เต็มที่เหมือนข้างปกติ และ คว่�ำ/หงายมือโดยส่วนแขนของผู้ป่วยควรแนบชิดติดล�ำตัวดังภาพ อาจให้ผู้ป่วยใช้แขนหนีบกระดาษไว้ กบั ล�ำตัวเพื่อยึดต้นแขนและหมนุ ขอ้ มือพลิกควำ่� และหงายให้ได้มากท่ีสุด งอขอ้ ศอก เหยยี ดข้อศอก ควำ�่ มือ หงายมอื ภาพท่ี ๒๗ ท่าการทดสอบการเคลอ่ื นไหวกระดูกขอ้ ศอกหกั

39คมู่ ือหมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผู้ปว่ ยกระดกู หกั และการฟนื้ ฟสู ภาพผปู้ ว่ ยหลังการรกั ษา ๓) กระดกู แขนสว่ นล่างหรือข้อมอื หกั ผลการรักษาทไ่ี ด้ผลดี ผปู้ ่วยสามารถประกบมือเข้าหากันท้ังด้านฝ่ามอื และด้านหลงั มือ ได้เตม็ ที่ และสามารถคว่�ำ/หงายมือไดเ้ ช่นเดยี วกับการทดสอบกระดกู ขอ้ ศอกหัก พนมมือชดิ อก งอขอ้ มือจนหลงั มือแนบชิดตดิ กัน แขนขนานกบั พ้นื แขนขนานกับพน้ื ควำ่� มือ หงายมอื ภาพที่ ๒๘ ท่าการทดสอบการเคล่อื นไหวกระดูกแขนส่วนล่าง/ข้อมอื หัก

40 คมู่ อื หมอพนื้ บา้ นในการรกั ษา ผูป้ ว่ ยกระดกู หักและการฟื้นฟูสภาพผูป้ ่วยหลังการรกั ษา นอกจากนั้นการควำ่� และหงายมอื อาจตรวจสอบโดยการให้ผู้ป่วยกำ� ดินสอหรือปากกา เพอ่ื ใชเ้ ป็นแนวแกนหมนุ ของแขนส่วนล่าง ทำ� ให้เห็นความผิดปกตไิ ดง้ า่ ยขนึ้ แนวดนิ สออยใู่ นแนวต้งั ควำ่� มือและหงายมือได้เต็มท่ี แนวดนิ สอตอ้ งอยใู่ นแนวราบ ภาพที่ ๒๙ ทา่ การทดสอบการคว่�ำและหงายมอื โดยการก�ำดินสอหรือปากกา ๔) กระดกู นว้ิ มอื หรือมอื หกั ผลการรักษาทไี่ ด้ผลดี ผปู้ ว่ ยสามารถกำ� มอื แลว้ นว้ิ ทกุ นวิ้ ชดิ ฝา่ มอื แตถ่ า้ ผลการรกั ษาไมด่ ี ผ้ปู ว่ ยไมส่ ามารถก�ำมือแล้วนวิ้ ทุกนว้ิ ชดิ ฝา่ มอื แตจ่ ะพบวา่ น้วิ กลางหา่ งฝ่ามอื นว้ิ ชิดฝา่ มือได้ทกุ น้ิว น้วิ กลางห่างฝา่ มือ ภาพที่ ๓๐ ทา่ การทดสอบการกำ� มือ

41คู่มือหมอพน้ื บ้านในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟสู ภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา ๒. การทดสอบการเคลือ่ นไหวสว่ นขา แบง่ เป็น ๓ ส่วน ได้แก่ ๑) กระดูกต้นขาหัก หรอื หนา้ แข้งหกั ผลการรกั ษาทไี่ ด้ผลดี ผูป้ ่วยสามารถเดินได้ปกต ิ ไมเ่ ดนิ กะเผลกและสามารถน่งั ยอง ลงไปไดเ้ ตม็ ที่ เดนิ ราบ นั่งยอง ภาพท่ี ๓๑ ท่าการทดสอบการเคลือ่ นไหวกระดกู ตน้ ขา/หน้าแข้งหัก ๒) กระดูกขอ้ เข่าหกั หรอื สะบ้าแตกหรอื เคลอ่ื น ผลการรักษาท่ีได้ผลดี ผปู้ ว่ ยสามารถนง่ั ยองลงไปไดเ้ ตม็ ทแ่ี ละสามารถงอเหยยี ดเขา่ ไดเ้ ตม็ ที่ เหมอื นขา้ งปกต ิ นง่ั ยอง งอ/เหยยี ดเขา่ ภาพที่ ๓๒ ทา่ การทดสอบการเคล่อื นไหวกระดกู ข้อเข่าหักหรอื สะบ้าแตก/เคลื่อน

42 คมู่ อื หมอพ้ืนบ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟสู ภาพผู้ปว่ ยหลงั การรกั ษา ๓) กระดูกขอ้ เทา้ หรือกระดูกเทา้ หกั /เคลอ่ื น ผลการรกั ษาทีไ่ ด้ผลดี ผปู้ ่วยสามารถเดินไดเ้ ตม็ ทท่ี ้งั ๔ ท่า (เดินตะแคงเท้า เดินราบ เดินด้วยสน้ เดินเขยง่ ) โดยไมม่ อี าการเจ็บ เดินตะแคงเทา้ เดนิ ราบ เดินด้วยสน้ เดินเขยง่ ภาพที่ ๓๓ ท่าการทดสอบกระดกู ขอ้ เท้าหรอื กระดกู เทา้ หกั /เคลือ่ น

“ 43คมู่ ือหมอพ้นื บา้ นในการรักษา ผ้ปู ว่ ยกระดูกหกั และการฟื้นฟสู ภาพผู้ป่วยหลงั การรกั ษา การประเมินผลการรกั ษา เปน็ สิ่งสำ�คัญทหี่ มอพน้ื บ้านตอ้ งตรวจสอบภายหลงั การรกั ษา เน่ืองจาก ผู้ป่วยต้องใช้อวัยวะส่วนท่ีหักในการปฏิบัติกิจวัตรประจำ�วัน แต่ถ้าการใช้งานหรือการเคลื่อนไหว มีความผดิ ปกติ เกดิ อาการเจบ็ จะทำ�ใหผ้ ้ปู ว่ ยไม่สามารถใชง้ านอวัยวะสว่ นนน้ั ๆ ได้ดไี ปตลอดชีวิต การประเมินผลการรกั ษานนั้ ไมใ่ ชด่ เู ฉพาะเร่ืองความปวดของผู้ปว่ ยเทา่ น้ัน เน่อื งจากระยะเวลา ที่นานข้ึนความปวดจะลดลง ไม่ว่ากระดูกติดหรือไม่ติดก็ตาม ทำ�ให้ผู้ป่วยรู้สึกดีขึ้นเพราะอาการปวด ลดลง และหมอพื้นบ้านทรี่ ักษากระดูกหกั อาจจะคิดวา่ ผู้ป่วยดีขึ้นเช่นกัน แตก่ ารประเมนิ ผลทดี่ จี ะต้อง ดูภาพเอกซเรย์ประกอบด้วยว่ากระดูกติดหรือไม่ติด การติดของกระดูกมีการติดผิดรูปแบบไหน เช่น กระดูกติดมีมุมเอียงมากน้อยแค่ไหน หรือมีความสั้นยาวของกระดูกเท่าไร การดูและการวัด ความส้นั ยาว ความเอียงของมุม จากภาพเอกซเรยจ์ ะชว่ ยในการตัดสนิ ใจได้ในระดับหนึ่ง “ดังนั้น ในการรักษาทางการแพทย์แผนปัจจุบันคงต้องดูหลายส่วนประกอบกัน ซึ่ง หมอพื้นบ้านจำ�เป็นต้องทราบและมีความเข้าใจในเรื่องการตรวจสอบการเคลื่อนไหว และประเมินผลการใช้งานของผู้ป่วยทุกรายภายหลังการรักษาในเบื้องต้นได้ หากพบว่า มีความผิดปกติ ควรแนะนำ�ให้ไปพบแพทย์เฉพาะทางด้านออร์โธปิดิกส์โดยเร็วที่สุด เพ่ือหาทางแก้ไข ปญั หาท่อี าจตามมาได้ภายหลัง

44 คมู่ อื หมอพน้ื บา้ นในการรกั ษา ผูป้ ่วยกระดูกหกั และการฟ้นื ฟูสภาพผู้ป่วยหลงั การรักษา บทที่ ๕ ข้อควรระวงั ในการรกั ษากระดกู หัก ๕.๑ กรณีผู้ปว่ ยกระดกู หักท่หี มอพน้ื บ้านควรส่งต่อแพทย์แผนปัจจุบนั หมอพ้ืนบ้านไม่ควรรักษาผู้ป่วยกระดูกหักที่เกินความสามารถของตนเองเพ่ือความปลอดภัย ของผู้ป่วย หมอพื้นบ้านควรแนะน�ำให้ผู้ป่วยไปพบแพทย์ด้านกระดูกท่ีโรงพยาบาลโดยเร็วท่ีสุด ซงึ่ หมอพืน้ บ้านควรพจิ ารณาผ้ปู ่วยทม่ี ีลกั ษณะอาการทั้ง ๑๒ กรณี ดังน้ี ๑. ผปู้ ว่ ยไมร่ สู้ กึ ตัว ๒. ผู้ปว่ ยมอี าการหายใจไม่สะดวก ๓. ผปู้ ว่ ยมกี ระดูกหักทีม่ บี าดแผลลกึ เข้าไปถงึ กระดกู ที่หัก หรอื บางทมี กี ระดกู ท่ิมออก มานอกผิวหนงั ซ่งึ สงั เกตได้จากบาดแผลจะอยใู่ กลเ้ คยี งกบั บรเิ วณทหี่ กั หรอื เหน็ ล่ิมไขมนั ปนกับเลือด ท่ีไหลออกมา ก. บาดแผลภายนอก ข. ภาพเอกซเรยก์ ระดูกหน้าแขง้ หกั ภาพที่ ๓๔ กระดูกหน้าแข้งหักทม่ี ีบาดแผลลกึ

45คู่มือหมอพ้ืนบ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดูกหกั และการฟน้ื ฟูสภาพผ้ปู ว่ ยหลังการรกั ษา ๔. ผปู้ ่วยท่ีมีหนองไหลออกมาจากบาดแผลท่ีเกดิ จากกระดกู หัก หนองนนั้ อาจเกดิ จากการติดเช้อื ในกระดูกภายหลังกระดกู หักหากปลอ่ ยทิง้ ไว้อาจลุกลามและเป็นอันตรายมากกับผู้ปว่ ย ก. แผลหนองเกิดจากการติดเชอ้ื ภายหลังกระดกู หัก ข. การผ่าตัดเอากระดกู ท่ตี ายออก ภาพที่ ๓๕ แผลหนองเกดิ จากการตดิ เชือ้ และการผ่าตัดเอากระดูกทต่ี ายออก ๕. ผู้ป่วยกระดูกข้อสะโพกหัก เน่ืองจากข้อสะโพกเป็นกระดูกช้ินใหญ่หากมีการหักหรือ แตกต้องใช้วิธีรักษาด้วยการผ่าตัดเท่านั้นจึงจะได้ผลดีท่ีสุด ในกรณีข้อสะโพกหลุดจะสังเกตได้ว่า ข้อสะโพกจะผิดรูป ไม่สามารถเหยียดข้อสะโพกได้ การดึงให้เข้าที่ท�ำได้ยากเพราะกล้ามเน้ือรอบ ข้อสะโพกเป็นกล้ามเนื้อมัดใหญ่และแข็งแรง การฝืนดึงจะท�ำให้ผู้บาดเจ็บปวดมาก เกิดการเกร็งตัว ของกล้ามเน้ือ ถา้ ฝืนดึงรนุ แรง อาจทำ� ให้กระดกู ข้อสะโพกหักได้

46 ค่มู อื หมอพืน้ บ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟื้นฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรักษา การดูแลรกั ษาเบือ้ งตน้ กรณขี ้อสะโพกหลดุ จบั ขาขา้ งปกติของผปู้ ่วยใหอ้ ยู่ในท่าเดยี วกับ ขา้ งท่ีขอ้ สะโพกหลุด พันด้วยผา้ ให้ขาทงั้ สองข้างติดกัน ดามขาผู้ปว่ ยกับอปุ กรณ์ใหผ้ ู้ปว่ ยรสู้ กึ เจบ็ นอ้ ย ทสี่ ดุ แนวกระดูกหัก ก. ภาพเอกซเรย์กระดกู ขอ้ สะโพกหกั ข. ภาพเอกซเรย์หลงั การรกั ษา ในผสู้ งู อายุ ด้วยการผ่าตัดใส่ขอ้ สะโพกเทียม ภาพท่ี ๓๖ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกข้อสะโพกหกั และการผ่าตัดใสข่ ้อสะโพกเทียม ๖. ผปู้ ่วยกระดกู ต้นขาหกั เนอ่ื งจากบริเวณกระดกู ต้นขามีกลา้ มเนอื้ ท่ีใหญ่มากคลมุ กระดูก อยู่ หมอพื้นบ้านไมส่ ามารถดึงกระดูกให้เข้าที่หรอื ใสเ่ ฝือกได้ จงึ มักมีการติดผิดรปู เปน็ สาเหตใุ หข้ าสั้น กว่าขาปกติ หรอื ขาบิด ต้องรกั ษาโดยวธิ ีการผา่ ตัดดามกระดูกด้วยโลหะเทา่ น้ัน ภาพท่ี ๓๗ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ตน้ ขาหกั และแกนโลหะดามกระดกู ตน้ ขาท่ีหัก

47คู่มอื หมอพ้ืนบ้านในการรักษา ผ้ปู ่วยกระดูกหักและการฟื้นฟสู ภาพผ้ปู ว่ ยหลงั การรักษา ๗. ผปู้ ่วยกระดูกหักแบบแตกเขา้ ข้อ เช่น บริเวณข้อมือ ขอ้ ไหล่ ขอ้ ศอก ขอ้ เข่าหรอื กระดูก สะบ้า ข้อเท้าหรือส้นเท้า ฯลฯ ซึ่งจะสังเกตได้ว่าผู้ป่วยมีอาการบวมบริเวณข้อ เจ็บปวดเวลาที่ข้อนั้น เคลอื่ นไหวแสดงวา่ อาจมกี ระดกู หักเข้าข้อ ซึง่ จะวินจิ ฉัยได้แน่นอนจากการถ่ายภาพเอกซเรย์ การรกั ษา กระดูกหักในบริเวณน้ีต้องจัดกระดูกให้เข้าท่ีและมีผิวข้อท่ีเรียบซ่ึงไม่สามารถรักษาด้วยวิธีการดึงและ เขา้ เฝอื กแบบธรรมดาได้ ตอ้ งรกั ษาโดยวธิ กี ารผา่ ตดั ดามกระดกู ดว้ ยโลหะเทา่ นนั้ มฉิ ะนน้ั อาจเกดิ ปญั หา ข้อเสือ่ มและมกี ารปวดอักเสบตามมาภายหลัง การดูแลรักษาเบอ้ื งต้น ควรดามใหข้ ้ออย่นู ิ่ง อาจประคบเย็นร่วมดว้ ย แลว้ รีบส่งผู้ปว่ ยไปพบ แพทยโ์ ดยด่วน แตกเขา้ ข้อ แนวกระดูกหัก ภาพท่ี ๓๘ ภาพเอกซเรย์แนวกระดูกทแ่ี ตกเขา้ ข้อบรเิ วณขอ้ เข่าและการดามกระดกู ด้วยโลหะ

48 คมู่ ือหมอพน้ื บ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหักและการฟนื้ ฟูสภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา แนวกระดกู หัก ก. กระดกู แตกเขา้ ข้อบริเวณตาตมุ่ ด้านนอกและด้านใน แนวกระดกู หัก ข. กระดกู แตกเข้าขอ้ บรเิ วณข้อเทา้ แนวกระดกู หัก ค. กระดกู แตกเขา้ ข้อบรเิ วณสน้ เทา้ ภาพที่ ๓๙ กระดูกแตกเข้าข้อบริเวณตาตุ่ม ขอ้ เท้าและส้นเทา้

49ค่มู อื หมอพ้นื บา้ นในการรักษา ผู้ปว่ ยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟสู ภาพผ้ปู ่วยหลังการรกั ษา ก. กระดูกแตกเข้าขอ้ ข. การผา่ ตดั ใสโ่ ลหะดาม ค. ภาพเอกซเรย์ บริเวณขอ้ ศอก กระดูกเพอ่ื ให้ผิวขอ้ เรยี บ หลงั การผา่ ตัด ภาพท่ี ๔๐ กระดูกแตกเขา้ ข้อบรเิ วณขอ้ ศอกและการผา่ ตดั ใสโ่ ลหะดามกระดกู ๘. ผปู้ ว่ ยมอี าการชาหรอื ขยบั แขนและขาไมไ่ ด้ เน่ืองจากเสน้ เลอื ดหรอื เส้นประสาทหรือ ไขสันหลังได้รบั บาดเจ็บจากกระดกู หกั หรอื ข้อเคล่ือน ควรสอบถามผู้ป่วย หากพบวา่ มีอาการชาหรอื อ่อนแรงบรเิ วณแขนหรอื มือ แสดงว่ากระดกู ส่วนท่หี กั อาจกดทับเส้นประสาทหรอื เส้นเลือดซึ่งอาจทำ� ใหผ้ ปู้ ่วยเปน็ อัมพาตได้ การดแู ลรกั ษาเบอ้ื งตน้ ควรใช้ผา้ คล้องแขน และแนะน�ำให้รบี ส่งผู้ปว่ ยไปพบแพทย์โดยดว่ น ๙. ผปู้ ่วยกระดกู สันหลังหกั เนื่องจากจะมคี วามเส่ียงท่จี ะเกิดอัมพาตจากการทก่ี ระดูกหัก เคล่อื นไปกดไขสันหลงั หรอื เส้นประสาท ทำ� ใหเ้ กดิ อัมพาตได้

50 คู่มอื หมอพ้ืนบา้ นในการรักษา ผู้ปว่ ยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟูสภาพผ้ปู ว่ ยหลงั การรกั ษา ข้อเขา่ หลดุ ไปทางด้านหน้า ก. ขอ้ เขา่ หลดุ ไปทางดา้ นหน้าอาจมกี ารกดเสน้ เลอื ดหรอื เส้นประสาทท่บี รเิ วณข้อพับ ภายหลงั การดงึ ข้อเข่าให้เข้าท่แี ล้ว ข. ภายหลังการดึงข้อเขา่ ใหเ้ ขา้ ทแ่ี ลว้ ภาพท่ี ๔๑ ภาพเอกซเรย์ข้อเข่าหลดุ (ก) และภายหลงั การดึงข้อเขา่ ให้เข้าที่ (ข) ๑๐. ผปู้ ว่ ยกระดกู เชงิ กรานหกั หรอื แตก อาจมกี ารตกเลอื ดภายในองุ้ เชงิ กรานทำ� ใหเ้ สยี ชวี ติ ได้ ๑๑. ผูป้ ่วยกระดกู หักหลายอวัยวะหรอื กระดูกหกั หลายทอ่ นทอ่ี วยั วะเดยี ว เปน็ การ บาดเจ็บท่ีรนุ แรง อาจมกี ารบาดเจ็บส่วนอน่ื ๆ รว่ มดว้ ย เช่น ศรี ษะ กระดกู สนั หลัง หน้าอก ชอ่ งท้อง เชงิ กราน การดงึ กระดกู ใหเ้ ขา้ ทีแ่ ละดามให้อยนู่ ิง่ ท�ำได้ลำ� บาก

51คมู่ อื หมอพ้ืนบ้านในการรักษา ผ้ปู ว่ ยกระดกู หกั และการฟื้นฟสู ภาพผู้ป่วยหลังการรักษา การดูแลรกั ษาเบื้องตน้ ควรตรวจประเมนิ อาการอืน่ ๆ เชน่ ความรสู้ กึ ตัว การหายใจ ความเรว็ ชพี จร ถา้ มีอาการผิดปกตคิ วรสง่ โรงพยาบาลโดยด่วน ควรดามในสว่ นทห่ี กั ใหอ้ ยูน่ ิ่ง ไมค่ วร พยายามดึงกระดูกให้เขา้ ที่ ภาพที่ ๔๒ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกหกั แตกหลายชน้ิ ในกระดูกท่อนเดยี ว ๑๒. ผ้ปู ว่ ยกระดกู หักชนดิ เหลอ่ื มซอ้ นกนั มาก เสยี่ งต่อการตดิ ผดิ รปู ภาพท่ี ๔๓ ภาพเอกซเรย์กระดกู หักเหลอื่ มซอ้ นกนั มาก และเริม่ มีกระดกู ทส่ี รา้ งใหม่เกดิ ข้นึ ทป่ี ลายของชิ้นกระดูกท่หี กั

52 คู่มือหมอพ้นื บ้านในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดกู หกั และการฟื้นฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลังการรกั ษา ๕.๒ ข้อควรระวังในการรกั ษา การรักษาโดยการเข้าเฝือกหรือพันผ้าน้ันต้องท�ำด้วยความระมัดระวัง เน่ืองจาก อาจท�ำให้เกดิ ภาวะแทรกซ้อนได้ ไมว่ ่าจะรกั ษาดว้ ยเฝือกไม้ไผห่ รอื เฝอื กปูน หลักการที่ส�ำคัญคือ การเข้าเฝือกต้องไม่แน่นหรือหลวมจนเกินไปและเข้าเฝือก ใหส้ งู พอทจี่ ะครอบคลมุ ขอ้ ทอ่ี ยเู่ หนอื และใตบ้ รเิ วณทก่ี ระดกู หกั พรอ้ มกบั ตรวจดบู าดแผล เพ่ือป้องกนั การติดเชอ้ื สง่ิ ทห่ี มอพื้นบ้านควรปฏบิ ตั ิมดี ังตอ่ ไปนี้ ๑. ควรดูแลแผลผปู้ ่วยเบื้องต้น ทมี่ ีลกั ษณะตา่ ง ๆ ดังน้ี บาดแผลบวมชำ�้ มาก : การดดั ดงึ บบี นวด หรือประคบรอ้ น อาจทำ� ให้เนือ้ เยอ่ื บาดเจบ็ มากข้ึน บาดแผลบวมช�้ำมาก หรือกระดูกเคลื่อนไปกดเส้นเลือดหรือเส้นประสาท ถ้ากดทับนานเกิน ๖ ช่วั โมง เนื้อเยื่ออาจเน่าตายได้ การดูแลเบ้ืองต้นคือดามส่วนท่ีบาดเจ็บให้อยู่น่ิงและประคบเย็น บาดแผลถลอก : อาจปนเปื้อนส่ิงสกปรก เช่น ดิน ทราย ฯลฯ การดูแลเบื้องต้นให้ ลา้ งแผลด้วยนำ�้ เกลือหรือนำ้� สะอาด แลว้ ทาด้วยยาเบตาดีนรอบ ๆ แผล ปดิ ด้วยผา้ ก๊อซหรือผ้าสะอาด เพอื่ ปอ้ งกันการตดิ เชอ้ื บาดแผลฉกี ขาด : อาจมเี ลอื ดออกมาก ถา้ เห็นฟองไขมนั ปนออกมา ให้วนิ จิ ฉยั เบอ้ื งต้นว่า มีกระดูกหักร่วมด้วย การดูแลเบื้องต้นให้เทน้�ำเกลือหรือน�้ำสะอาดจากกลางแผล เพื่อให้ชะล้าง ส่ิงสกปรกออกนอกแผล อย่าเทน�้ำจากด้านข้างแผลเพราะน้�ำจะพาสิ่งสกปรกเข้าไปในแผล ทายาเบตาดนี รอบ ๆ แผล ไม่ควรทาเข้าไปในแผลเพราะจะท�ำให้เจ็บปวด และยาที่ผสมกับเลือด ฤทธิก์ ารฆา่ เชื้อโรคจะออ่ นลง ถ้าสงสัยว่ามีกระดกู หักรว่ มด้วยใหด้ ามส่วนท่ีหักให้นิ่ง บาดแผลฉกี ขาดและมีกระดกู ท่มิ ออกมานอกเน้ือ : เปน็ กระดกู หกั ทรี่ นุ แรงเพราะมกั มกี ารฉีกขาดของกล้ามเนือ้ และอาจมกี ารบาดเจบ็ ของเสน้ เลอื ดและเส้นประสาท รวมท้ังเปน็ กระดูกหกั ที่รักษายากมีโอกาสติดเชื้อสูง การดูแลเบ้ืองต้นให้การปฐมพยาบาลเช่นเดียวกับบาดแผลฉีกขาด ข้อส�ำคัญคือ ไม่ควรพยายามดึงกระดูกที่ทิ่มออกมานอกเน้ือเข้าไปในแผล เพราะจะเป็นการน�ำ ส่งิ สกปรกและเชอื้ โรคเข้าไปในแผล

53คมู่ อื หมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟสู ภาพผูป้ ว่ ยหลังการรักษา ๒. ไม่ควรเข้าเฝือกหรอื พนั ผ้าใหแ้ น่นเกนิ ไป อาจทำ� ใหป้ วดบวมหรอื เป็นแผลกดทับ ภาพท่ี ๔๔ บาดแผลที่เกดิ จากการพันผา้ คล้องแขนทรี่ ดั แน่นเกนิ ไป รอยเฝือกกด การยน่ นูน ของมุมเฝอื ก ภาพท่ี ๔๕ อาการแทรกซอ้ นจากการใสเ่ ฝอื ก

54 คู่มอื หมอพืน้ บา้ นในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟ้ืนฟูสภาพผ้ปู ่วยหลงั การรกั ษา ๓. ไม่ควรใส่เฝอื กให้หลวมเกินไป จะทำ� ให้กระดูกตดิ ช้าหรือไมต่ ิด ก. เมื่อแรกใสเ่ ฝือก ข. หลงั เขา้ เฝือก ๑ เดอื น ภาพที่ ๔๖ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู หักท่ตี ดิ ช้าเน่ืองจากการใส่เฝือกที่หลวมเกินไป ภาพที่ ๔๗ ภาพเอกซเรย์กระดูกต้นแขนหักทรี่ ักษาแลว้ กระดกู ไมต่ ดิ ผลจากการใสเ่ ฝือกทไ่ี มก่ ระชับและการไมค่ ลอ้ งแขน

55คมู่ ือหมอพ้นื บา้ นในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดูกหกั และการฟน้ื ฟสู ภาพผปู้ ว่ ยหลงั การรักษา ก. กระดกู หน้าแข้งเมอ่ื แรกใสเ่ ฝอื ก ข. กระดูกยังไม่ติดกนั หลงั จากใสเ่ ฝอื กนาน ๖ เดือน ภาพที่ ๔๘ ภาพเอกซเรย์กระดูกหนา้ แขง้ หักทร่ี ักษาแลว้ กระดูกไม่ติดเนื่องจากใสเ่ ฝือกไมก่ ระชบั ภาพท่ี ๔๙ ภาพเอกซเรย์กระดูกหนา้ แข้งทต่ี ิดแล้ว

56 คู่มอื หมอพ้นื บ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดูกหักและการฟนื้ ฟสู ภาพผ้ปู ่วยหลงั การรักษา ๔. ควรระวงั กระดูกตดิ ผิดรปู ภาวะแขนคอกจะพบได้บ่อยในกรณีทม่ี ีกระดูกหกั บรเิ วณขอ้ ศอกในเดก็ ถงึ แมว้ า่ สว่ นใหญ่ สามารถใช้งานได้ แตร่ ปู รา่ งท่ไี มส่ วยงามจะมีผลต่อบคุ ลิกภาพอย่างมาก ก. กระดกู ตน้ แขนส่วนปลายหกั ข. ภาวะแขนคอกภายหลังการรกั ษา ภาพที่ ๕๐ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ตน้ แขนส่วนปลายลา่ งหกั และภาวะแขนคอก ๕. ควรระวังภาวะกระดูกหกั ชนิดท่รี ักษายาก ๑) กรณกี ระดกู แขนสว่ นบนและส่วนลา่ งใตข้ อ้ ศอกหกั ๒ ชิน้ หักใกล้ขอ้ มีการเกยกัน ก. กระดูกแขนใต้ขอ้ ศอกหกั ทั้งคู่ ข. หลังรกั ษากระดูกติดผิดรปู ภาพที่ ๕๑ ภาพเอกซเรย์กระดูกแขนใต้ขอ้ ศอกหักทัง้ ค่แู ละหลังรกั ษากระดูกตดิ ผิดรปู

57คมู่ ือหมอพน้ื บา้ นในการรักษา ผปู้ ่วยกระดกู หกั และการฟื้นฟสู ภาพผู้ปว่ ยหลงั การรกั ษา ๒) กระดกู หกั และมขี ้อเคลื่อน ก. กระดกู แขนสว่ นปลายหัก มขี ้อเคล่ือนร่วมดว้ ย ข. การดึงกระดกู ให้เขา้ ทีท่ ้งั สองตำ� แหน่ง ภาพท่ี ๕๒ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกแขนใตข้ ้อศอกอนั ในสว่ นปลายหัก และปลายกระดกู แขนอนั นอกหลดุ ที่ขอ้ ศอก (กระดกู หกั ชนิดซบั ซ้อนและมีขอ้ เคลื่อนร่วมดว้ ย) กระดกู เคลื่อน กระดูกหัก ภาพท่ี ๕๓ ภาพเอกซเรย์ปลายกระดกู แขนอันนอกหักร่วมกบั ปลายกระดูกแขนอันในหลดุ เลื่อนตัว มองเห็นชอ่ งว่างระหว่างขอ้ ปลายกระดูก

58 คมู่ ือหมอพ้นื บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟ้นื ฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรกั ษา ๓) กระดกู หกั รักษาแล้วไม่ติด มีภาวะแทรกซอ้ น (ภาพที่ ๕๔) ลกั ษณะเชน่ นีไ้ มค่ วรรักษา ก. กระดูกต้นแขนหกั มีการพับงอ ข. ภาพเอกซเรยก์ ระดกู เคลอ่ื นไหวไดท้ ีก่ ลางแขน ตน้ แขนหกั แลว้ ไม่ติด ภาพท่ี ๕๔ กระดกู ตน้ แขนหกั หลังรักษาแล้วกระดกู ไมต่ ดิ ๔) กระดูกหกั และแตกเข้าขอ้ ลักษณะเช่นนีผ้ ู้ปว่ ยอาจมีภาวะพิการ ตดิ ผิดรูปได้ หากรักษา ไม่ถกู ต้อง แนวกระดกู หกั ก. กระดกู ข้อศอกเด็กขา้ งปกติ ข. กระดกู ข้อศอกหกั มองเหน็ รอยหัก จากภาพเอกซเรย์ด้านหนา้ และ มชี ิ้นกระดูกหักเคลอื่ นทีแ่ ละบิดตวั ว ภาพที่ ๕๕ ภาพเอกซเรยก์ ระดูกข้อศอกเดก็ ข้างปกตเิ ปรยี บเทียบกับข้างที่หัก

59คมู่ อื หมอพนื้ บ้านในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดกู หกั และการฟ้นื ฟสู ภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา ก. ภาพเอกซเรยด์ ้านหน้า ด้านหลงั ไมส่ ามารถมองเหน็ รอยแตก แนวกระดูกหกั ข. ภาพเอกซเรยด์ า้ นขา้ ง สามารถมองเห็นรอยแตกที่กระดกู มกี ารเคลือ่ นตัวอ้าออก ภาพที่ ๕๖ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู ข้อศอกแตกในเด็กเปรยี บเทียบภาพด้านหนา้ กบั ด้านข้าง

60 คู่มอื หมอพืน้ บา้ นในการรกั ษา ผู้ปว่ ยกระดกู หักและการฟ้ืนฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรักษา ๕) กระดูกหกั และมีการเคล่อื นทห่ี รือกระดกู เกยกัน ภาพท่ี ๕๗ ภาพเอกซเรยก์ ระดกู แขนอันนอกหกั ใกลก้ งึ่ กลางแขน ๖) กระดกู หกั ใกลข้ อ้ มาก ๆ ควรระมัดระวงั เป็นอย่างยงิ่ แตถ่ า้ ช้นิ กระดูกมกี ารเคลื่อนที่ เล็กนอ้ ย แนวของกระดูกและชิ้นกระดูกหักเกยกันไม่มาก แกนของชิ้นกระดูกหักและกระดูกท่ีเหลือ ยงั อยู่ในแนวเปน็ เสน้ ตรงขนานกนั ไมม่ มี มุ แมเ้ หลอ่ื มกนั บา้ งกต็ าม การหกั ในลกั ษณะดงั กลา่ วหมอพนื้ บา้ น สามารถรักษาได้ การใสเ่ ฝือกรกั ษาจงึ ท�ำได้ไมย่ าก ภาพท่ี ๕๘ ภาพเอกซเรย์กระดูกแขนอนั ในสว่ นปลายบรเิ วณขอ้ มือหกั ชิน้ กระดกู มีการเคลือ่ นท่ี และเกยกันบางส่วน

“ 61คมู่ อื หมอพื้นบ้านในการรักษา ผ้ปู ว่ ยกระดกู หกั และการฟนื้ ฟูสภาพผ้ปู ่วยหลงั การรักษา “ การดูแลรักษาผู้ป่วยกระดูกหักควรระมัดระวังไม่ให้เกิดภาวะ แทรกซ้อน อันจะท�ำให้เกิดความพิการ ซ่ึงรักษายาก ใช้เวลานาน สิ้นเปลืองค่าใชจ้ ่าย และสง่ ผลต่อคุณภาพชวี ิตของผู้ปว่ ย เช่น ผลกระทบ ต่ออาชีพ การงาน รายได้ ครอบครัว การทห่ี มอพนื้ บา้ นพยายามพฒั นาตนเองดว้ ยการแสวงหาความรใู้ หม่ ๆ รว่ มกบั ภมู ปิ ญั ญา ที่มีอยู่มาใช้ในการดูแลผู้ป่วยกระดูกหัก ก็จะทำ�ให้เกิดแนวคิดและทักษะในการรักษาท่ีดีเหมาะสม กับผู้ป่วย ย่อมก่อให้เกิดผลดีต่อผู้ป่วย รวมทั้งเป็นการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างหมอพ้ืนบ้าน กบั แพทยแ์ ผนปัจจุบนั นอกจากการรักษาภาวะกระดูกหักแล้ว สิ่งสำ�คัญประการหน่ึงท่ีหมอพื้นบ้านสามารถ ให้ความช่วยเหลือดูแลได้ คือ การฝึกให้ผู้ป่วยสามารถฟ้ืนฟูสภาพให้ดีภายหลังการรักษา จะช่วยให้ ผู้ป่วยกลับมาใช้อวัยวะน้นั ๆ ทำ�งานได้ตามปกติและช่วยเหลือตนเองได้มากข้นึ ลดปัญหาภาวะข้อติด ภายหลังการใส่เฝือกได้ ซึ่งหมอพ้ืนบ้านส่วนใหญ่มีความรู้ ความเข้าใจ เป็นอย่างดีอยู่แล้ว ซึ่งในบท ต่อไปจะเป็นการนำ�เสนอหลักการฟื้นฟูสภาพ ซ่ึงเป็นส่วนสำ�คัญและเป็นสิ่งจำ�เป็นท่ีเป็นความรู้ ด้านการแพทยแ์ ผนปัจจบุ นั ที่หมอพ้ืนบ้านสามารถนำ�ไปประยุกตใ์ ช้ในชุมชนไดอ้ ย่างปลอดภัย



การฟื้นฟูผู้ป่วยกระดูกหัก



65ค่มู อื หมอพนื้ บ้านในการรักษา ผู้ปว่ ยกระดูกหักและการฟื้นฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลงั การรกั ษา บทท่ี ๖ การฟืน้ ฟูสภาพหลังกระดูกหกั ๖.๑ ความส�ำคัญของการฟ้ืนฟูสภาพ การฟ้ืนฟูสภาพผู้ป่วยหลังกระดูกหักมีความสำ�คัญมากไม่ย่ิงหย่อนไปกว่าการรักษา การฟ้ืนฟู สภาพทถี่ กู ตอ้ งและเหมาะสมจะชว่ ยใหก้ ระดกู ตดิ ดี แขง็ แรงเรว็ ขน้ึ กลา้ มเนอ้ื ไมล่ บี เลก็ มคี วามแขง็ แรง และทนทาน ข้อเคล่ือนไหวได้ดี ไม่มีอาการข้อติดยึด รวมทั้งทำ�ให้ระบบประสาทและกล้ามเน้ือ ทำ�งานได้คล่องแคล่วว่องไว การหายใจและการไหลเวียนเลือดดีขึ้น ตลอดจนสภาพจิตใจดีข้ึน ส่งผลใหป้ ฏิบัตกิ จิ วตั รประจำ�วนั และประกอบอาชีพไดอ้ ยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ ๖.๒ หลักการฟืน้ ฟูสภาพผปู้ ว่ ยกระดูกหัก ผู้ป่วยที่กระดูกหักจำ�เป็นต้องได้รับการรักษาโดยด่วนและถูกต้องที่สุด แต่ภายหลังการรักษา แล้วผู้ป่วยจำ�เป็นต้องได้รับการฟื้นฟูสภาพโดยเร็วเพ่ือป้องกันกล้ามเน้ือลีบและการติดของข้อ โดยยึดหลกั การฟื้นฟูสภาพ ดงั น้ี • ควรเริ่มการบริหารร่างกายแขนและขาเร็วที่สุดเท่าที่จะทำ�ได้ แม้ว่ายังเข้าเฝือกอยู่ โดยการเกรง็ กลา้ มเนอื้ ทไ่ี ดร้ บั การเขา้ เฝอื กไวเ้ ทา่ ทไี่ มม่ ขี อ้ หา้ มหรอื อาจทำ�ใหเ้ กดิ อนั ตราย เช่น ทำ�ใหเ้ ส้นเอ็นขาด กระดกู หักเคล่อื นหลดุ ขอ้ ท่ีเคลือ่ นเคล่อื นหลดุ อีก หรือเกิดความ เจบ็ ปวดบริเวณทีห่ กั • ผู้ป่วยท่ีมีอาการชาหรือส่วนของร่างกายไม่มีความรู้สึก ให้ระวังการประคบร้อน หรือประคบเยน็ เพราะอาจทำ�ใหผ้ ิวหนังพองหรือขาดเลอื ดบริเวณท่ีประคบได้ • ควรบริหารรา่ งกายทกุ วัน อย่างน้อยวันละ ๒ ครั้ง เพราะการไม่ได้บริหารหรือ ออกกำ�ลังทำ�ให้กล้ามเนื้อลีบอ่อนแรง ข้อยึดติด เกิดภาวะกระดูกพรุน ทำ�ให้ปอดและ หัวใจไมแ่ ข็งแรง รวมท้ังสขุ ภาพจติ ไม่ดี

66 ค่มู อื หมอพน้ื บ้านในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟสู ภาพผูป้ ่วยหลงั การรักษา • การบริหารเพือ่ เพมิ่ องศาการเคลือ่ นไหวของข้อ ควรดดั และยืดกล้ามเนือ้ คา้ งไวค้ ร้ังละ ๑๐ - ๓๐ วินาที • การบริหารเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ ควรเกร็งกล้ามเน้ือค้างไว้คร้ังละ ๕ - ๑๐ วนิ าที (ควรระวังในผู้ป่วยท่ีมีปัญหาโรคหัวใจ ถ้าเกร็งนานเกินไปจะท�ำให้หัวใจวาย) • การบรหิ ารเพ่อื เพม่ิ ความทนทานของกล้ามเนื้อ ควรออกก�ำลังซ้�ำ ๆ ติดต่อกัน จนเกิด อาการลา้ ของกลา้ มเนื้อ • ควรฝึกการใช้ร่างกายแขนและขาในการปฏิบัติกิจวัตรประจ�ำวันให้เร็วที่สุด ๖.๓ การฟน้ื ฟสู ภาพผู้ป่วยบริเวณแขนและมอื การเกดิ อบุ ัตเิ หตุ เปน็ สาเหตทุ ี่ทำ� ใหก้ ระดูกหกั ข้อเคลอื่ น โดยเฉพาะบรเิ วณแขนและมือ จะไดร้ บั บาดเจบ็ มากท่ีสุด ส่วนขาและเท้าเปน็ ลำ� ดับรองลงไป วิธีพืน้ ฟูสภาพผู้ปว่ ยบริเวณแขนและมอื มี ๖ ข้อ ดังนี้ ๑. การใชผ้ ้าคล้องแขน ๒. การบรหิ ารเพ่ือเพิม่ องศาการเคลือ่ นไหวของข้อบรเิ วณแขนและมือ ๓. การบริหารเพ่อื เพ่มิ ก�ำลงั ของกลา้ มเน้ือบริเวณแขนและมอื ๔. การฝกึ ความแข็งแรงและความคล่องแคลว่ ในการใช้มอื ๕. การใชอ้ ปุ กรณด์ ดั แปลง ๖. การฝึกใชม้ อื และแขนในการปฏิบตั ิกจิ วัตรประจ�ำวัน

67คมู่ อื หมอพน้ื บ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟูสภาพผปู้ ว่ ยหลังการรกั ษา ๑. การใชผ้ ้าคล้องแขน การใช้ผ้าคลอ้ งแขนทถ่ี กู ตอ้ งควรใช้ผ้าสามเหล่ียมผนื ใหญ่ โดยใชส้ ว่ นกลางของผ้าคล้องท้ัง ทอ่ นแขน พาดปลายด้านหนง่ึ ผ่านด้านหน้า อีกด้านหนงึ่ อ้อมไปด้านหลงั และผูกปลายผา้ ทั้งสองด้านท่ี บริเวณบา่ ดา้ นตรงขา้ มกบั แขนขา้ งที่บาดเจ็บ เพ่อื ใชบ้ า่ รบั น�้ำหนกั ทอ่ นแขนแทนคอ เพราะถ้าใชค้ อรบั นำ�้ หนกั จะทำ� ใหป้ วดคอได้ ดา้ นหน้า ดา้ นหลงั ภาพที่ ๕๙ การใช้ผา้ คล้องแขน ๒. การบรหิ ารเพื่อเพิม่ องศาการเคล่ือนไหวของข้อบรเิ วณแขนและมอื ก่อนบริหาร ควรประคบรอ้ นหรือแช่ส่วนที่จะบริหาร เช่น แช่มอื ลงในน�้ำอุน่ จะช่วยให้การ เคลื่อนไหวไดด้ ขี ึน้ ควรท�ำท่าละ ๕ - ๑๐ คร้ัง วันละ ๒ - ๓ รอบ หากผู้ปว่ ยสามารถท�ำไดก้ ็ควรท�ำเอง แต่หากท�ำเองไม่ได้หรือท�ำได้ไม่เต็มท่ีควรมีผู้ช่วย ถ้าหลังการบริหารแล้วรู้สึกเจ็บหรือบวมมากขึ้น แสดงวา่ บริหารมากเกนิ ไป วันต่อมาควรท�ำให้นอ้ ยลง

68 คู่มอื หมอพืน้ บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดกู หักและการฟน้ื ฟสู ภาพผ้ปู ่วยหลงั การรกั ษา ๑) การบริหารขอ้ ไหล่ ประกอบดว้ ยการบริหารท้งั หมด ๔ วธิ ี คอื วธิ ที ่ี ๑ การแกวง่ แขน ท�ำได้ ๓ ลกั ษณะ ดังนี้ ก. แกว่งแขนเปน็ วงกลม ยืนก้มตัวลงเล็กน้อย ใช้มือข้างปกติจับโต๊ะหรือพนักเก้าอ้ี ให้แขนเจ็บห้อยลง ข้อศอกเหยยี ดตรง ค่อย ๆ แกวง่ แขนเป็นวงกลมใหก้ ว้างมากท่สี ุดเท่าทจ่ี ะทำ�ได้ ภาพที่ ๖๐ การแกวง่ แขนเป็นวงกลม ข. แกวง่ แขนไปด้านหนา้ -หลงั ยืนกม้ ตวั ลงเล็กนอ้ ย ใช้มอื ข้างปกติจบั โตะ๊ หรือพนักเกา้ อ้ใี หแ้ ขนเจ็บห้อยลง ขอ้ ศอก เหยียดตรง แกวง่ แขนไปด้านหนา้ - หลงั ให้ไกลท่สี ดุ เท่าท่จี ะท�ำได้ ภาพท่ี ๖๑ การแกวง่ แขนไปดา้ นหน้า-หลัง

69ค่มู ือหมอพ้นื บา้ นในการรักษา ผูป้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟูสภาพผู้ปว่ ยหลงั การรกั ษา ค. แกว่งแขนเขา้ ดา้ นใน - ออกดา้ นนอก ยืนก้มตวั ลงเล็กนอ้ ย ใช้มอื ขา้ งปกตจิ บั โต๊ะหรอื พนกั เก้าอี้ ใหแ้ ขนเจ็บหอ้ ยลง ข้อศอก เหยียดตรง แกวง่ แขน ไปด้านใน - ออกด้านนอก ให้ไกลทสี่ ดุ เท่าทจี่ ะท�ำได้ ภาพท่ี ๖๒ การแกวง่ แขนเขา้ ดา้ นใน-ออกด้านนอก วิธที ี่ ๒ มอื ไขว้จับกนั ด้านหลัง สลับซา้ ยขวา เป็นการบรหิ ารกลา้ มเนอื้ บรเิ วณบา่ และไหล่ สามารถบรหิ ารดว้ ยตนเอง แต่ถา้ มอื จับ กนั ไม่ถงึ สามารถใชผ้ า้ เชน่ ผา้ ขนหนู ผ้าขาวมา้ มาช่วยจบั ได้ โดยจับผา้ ในท่าแขนไขว้หลังแล้วดงึ ผ้าขึ้น และลง ภาพท่ี ๖๓ การใชม้ อื ไขวจ้ บั กนั ด้านหลัง

70 คู่มอื หมอพน้ื บ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟื้นฟสู ภาพผ้ปู ว่ ยหลังการรักษา ภาพที่ ๖๔ ในกรณที ีม่ อื ไขว้จับกันไม่ถงึ ให้ใช้ผา้ ชว่ ยจบั แล้วดงึ ขนึ้ ลง วิธีที่ ๓ ทา่ ไตผ่ นัง วิธีน้ีเหมาะสำ�หรับคนที่มีอาการไหล่ติด ถ้าบริหารทุกวันจะช่วยลดอาการไหล่ติด ได้มกี ารบริหาร ๒ ลกั ษณะ คือ ไตผ่ นงั ดา้ นหน้า และไตผ่ นงั ดา้ นข้าง ดังน้ี ก. ไต่ผนังดา้ นหน้า ยืนหนั หนา้ เข้าหาผนัง ยกมือขน้ึ แตะผนงั โดยให้แขนขนานกับพ้ืนขอ้ ศอกเหยียดตรง แล้วค่อย ๆ เดินเข้าหาผนัง โดยใช้มือค่อย ๆ ไต่ผนังสูงขึ้นทางด้านหน้าให้สูงมากที่สุดเทา่ ทที่ ำ�ได้ ภาพที่ ๖๕ ทา่ ไตผ่ นงั ด้านหน้า

71คูม่ อื หมอพ้ืนบ้านในการรักษา ผปู้ ว่ ยกระดกู หกั และการฟื้นฟูสภาพผูป้ ว่ ยหลังการรกั ษา ข. ท่าไตผ่ นังด้านขา้ ง ยืนหันข้างเข้าหาผนัง ยกมือข้ึนแตะผนัง โดยให้แขนเหยียดตรงขนานกับพ้ืน แล้วคอ่ ย ๆ เดินให้ดา้ นขา้ งชิดผนัง โดยใชม้ อื คอ่ ย ๆ ไตผ่ นงั สงู ขนึ้ ทางดา้ นขา้ ง ใหส้ งู มากทส่ี ดุ เทา่ ทที่ ำ� ได้ ภาพท่ี ๖๖ ท่าไตผ่ นังดา้ นขา้ ง วิธีที่ ๔ หมนุ ไหลไ่ ปด้านหน้าและหลงั เหยียดแขนออก แล้วงอข้อศอกให้มือแตะไหล่ หมุนข้อไหล่เป็นวง โดยหมุนข้อไหล่ วนไปด้านหน้า สลับกบั หมุนขอ้ ไหลว่ นไปด้านหลงั ภาพท่ี ๖๗ ทา่ หมนุ ขอ้ ไหลไ่ ปดา้ นหน้า-หลัง

72 คู่มือหมอพนื้ บ้านในการรกั ษา ผูป้ ว่ ยกระดูกหักและการฟน้ื ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา ๒) การบริหารขอ้ ศอก โดยการงอ - เหยียดข้อศอก ผู้ช่วยจับบริเวณต้นแขนใกล้ข้อศอกเพ่ือช่วยพยุงข้อศอก ให้ผู้ป่วยเจ็บน้อยที่สุดและอีกมือหนึ่งจับท่ีท่อนแขนใกล้ข้อศอก งอข้อศอกผู้ป่วยเข้า แล้วเหยียดออก ใหม้ ากทีส่ ดุ เทา่ ทีจ่ ะทำ�ได้ ภาพที่ ๖๘ การบรหิ ารข้อศอกโดยผู้ชว่ ย ๓) การบริหารข้อมอื ประกอบดว้ ยการบรหิ ารท้งั หมด ๒ วิธี คือ วธิ ที ี่ ๑ การหงายมือ/ควำ่� มอื กรณีผู้ป่วยเคลื่อนไหวเองได้ ให้ผู้ป่วยใช้ท้องแขนหนีบกระดาษแข็งไว้กับล�ำตัวเพื่อยึด ต้นแขน แล้วหมุนข้อมอื เพือ่ คว่�ำและหงายมือโดยพยายามคว�่ำมอื ใหม้ ากทส่ี ดุ คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที แล้วหงายมือใหม้ ากที่สุด คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วินาที ภาพท่ี ๖๙ การหงายมือ - ควำ่� มือ

73คมู่ ือหมอพื้นบ้านในการรักษา ผูป้ ่วยกระดกู หกั และการฟ้นื ฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรกั ษา หากผู้ป่วยเคลื่อนไหวเองไม่ได้หรือแขนไม่มีแรงควรมีผู้ช่วย โดยผู้ช่วยจับแขนบริเวณ ข้อศอกผู้ปว่ ยให้อยู่กับที่ แล้วหมุนข้อมือผู้ป่วยคว่�ำให้มากที่สุด ค้างไว้ ๑๐ - ๓๐ วินาที แล้วหงายมือ ผปู้ ่วยใหม้ ากทส่ี ดุ ค้างไว้ ๑๐ - ๓๐ วินาที ภาพที่ ๗๐ การหงายมอื - คว�่ำมอื โดยผู้ช่วย วธิ ที ่ี ๒ กระดกข้อมอื ขึ้นและลง กรณีผู้ปว่ ยเคล่ือนไหวเองได้ ผู้ป่วยกระดกขอ้ มอื ข้ึนให้มากที่สุด คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที และกระดกข้อมอื ลงใหม้ ากทสี่ ดุ คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วินาที กรณีผู้ปว่ ยเคลอ่ื นไหวเองไม่ได้ ผ้ชู ่วยใชม้ ือขา้ งหนึง่ จับขอ้ มือผู้ปว่ ยให้อยกู่ บั ทแี่ ล้วใช้มอื อกี ขา้ งช่วยกระดกมอื ผู้ป่วยขน้ึ ให้มากทีส่ ุด ค้างไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที และกระดกข้อมือลงให้มาก ที่สุด คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที ภาพท่ี ๗๑ การกระดกขอ้ มอื ขน้ึ -ลงโดยผู้ชว่ ย

74 คมู่ ือหมอพ้ืนบ้านในการรกั ษา ผ้ปู ว่ ยกระดูกหกั และการฟื้นฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา ๔) การบรหิ ารมือและนว้ิ ประกอบดว้ ยการบรหิ ารทง้ั หมด ๘ วธิ ี คือ วธิ ีท่ี ๑ งอและเหยียดขอ้ ปลายนว้ิ /ข้อกลางน้ิว/ข้อโคนน้ิว กรณีผู้ป่วยเคลื่อนไหวเองได้ ให้ใช้มือข้างปกติจับมือที่บาดเจ็บโดยจับยึดใต้ข้อนิ้ว ทต่ี อ้ งการจะงอและเหยียด งอนว้ิ ให้มากที่สดุ คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที และเหยยี ดนิ้วใหม้ ากทส่ี ุด คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที กรณีผ้ปู ว่ ยเคล่อื นไหวเองไม่ได้ ใหผ้ ชู้ ่วยจบั มอื ผู้ป่วยโดยจับยดึ ใต้ข้อนวิ้ ทีต่ ้องการจะงอ และเหยยี ด แลว้ จึงใช้อกี มือหน่ึงจับนิ้วผปู้ ว่ ยงอให้มากทส่ี ุด คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วนิ าที และเหยยี ดนว้ิ ผปู้ ่วยใหม้ ากทีส่ ุด คา้ งไว้ ๑๐ - ๓๐ วินาที ขอ้ ปลายน้ิว ขอ้ กลางน้วิ ข้อโคนน้ิว ภาพท่ี ๗๒ แสดงบริเวณข้อปลายนิ้ว/ข้อกลางน้วิ /ขอ้ โคนนวิ้ และวิธงี อ - เหยยี ดข้อนิ้วโดยผ้ชู ่วย

75ค่มู อื หมอพน้ื บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดูกหกั และการฟ้ืนฟสู ภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา วิธที ี่ ๒ กำ� มอื โดยการงอข้อนิ้วทกุ ข้อให้มากทีส่ ดุ วธิ ีที่ ๓ เหยยี ดน้วิ มอื ใหเ้ ตม็ ที่ ภาพท่ี ๗๓ การกำ� มือโดยผู้ชว่ ย ภาพที่ ๗๔ การเหยียดนว้ิ มือเต็มท่ี วิธีที่ ๔ งอขอ้ ปลายนิ้วและข้อกลางนว้ิ ให้เต็มท่ีโดยข้อโคนนิ้วเหยยี ดตรง ภาพที่ ๗๕ การงอขอ้ ปลายนวิ้ และขอ้ กลางน้ิวใหเ้ ต็มทโ่ี ดยขอ้ โคนนิ้วเหยียดตรง วิธที ี่ ๕ งอขอ้ โคนนิ้วให้เตม็ ท่โี ดยขอ้ กลางน้ิวและข้อปลายนว้ิ เหยยี ดตรง ภาพที่ ๗๖ การงอขอ้ โคนนิ้วใหเ้ ตม็ ทโี่ ดยขอ้ กลางน้ิวและขอ้ ปลายน้วิ เหยียดตรง

76 คู่มือหมอพื้นบ้านในการรักษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟ้นื ฟูสภาพผู้ปว่ ยหลังการรักษา วิธที ่ี ๖ กำ� มือให้เตม็ ที่ ภาพท่ี ๗๗ การก�ำมือให้เตม็ ท่ี วิธที ่ี ๗ กาง-หบุ นิ้ว โดยกางนิ้วแตล่ ะนิ้วออกจากกัน ให้มากทสี่ ดุ แลว้ หบุ นิ้วชดิ ติดกนั ให้แนน่ ภาพท่ี ๗๘ การกาง-หุบน้วิ

77คูม่ ือหมอพ้นื บา้ นในการรกั ษา ผปู้ ่วยกระดกู หักและการฟืน้ ฟสู ภาพผู้ป่วยหลังการรกั ษา วิธีท่ี ๘ จีบนิ้วหัวแม่มือกบั นิ้วแต่ละนิว้ สลบั กันจนครบทกุ นวิ้ ภาพที่ ๗๙ การจบี นว้ิ หวั แม่มอื กบั นิว้ แตล่ ะนวิ้ จบี น้วิ หวั แม่มือกับนวิ้ แต่ละนว้ิ หนีบกระดาษหรือธนบัตรให้แน่น แล้วให้ผู้ช่วยหรือ ผูท้ ดสอบดงึ แผ่นกระดาษ สลบั กนั จนครบทุกน้ิว ภาพท่ี ๘๐ การจีบนิ้วหัวแม่มอื กับนิว้ แต่ละนิ้วโดยผชู้ ว่ ย

78 คู่มอื หมอพ้นื บา้ นในการรักษา ผู้ป่วยกระดกู หักและการฟื้นฟูสภาพผปู้ ่วยหลังการรักษา ๓. การบรหิ ารเพือ่ เพ่มิ กำ� ลังของกลา้ มเนอ้ื บรเิ วณแขนและมือ ท่าบริหารทั้งหมดนี้เป็นท่าบริหารเพ่ือฝึกกล้ามเนื้อมัดใหญ่ ผู้ป่วยสามารถท�ำได้ด้วยมือ เปล่าหรือใช้อุปกรณ์ที่มีน้�ำหนักเพ่ือช่วยในการเพิ่มก�ำลังกล้ามเนื้อ การบริหารควรท�ำเป็นข้ันตอน ถ้ากระดูกยังไม่ติดดี มีอาการปวด อาจยังไม่สามารถท�ำได้ทุกท่า ควรท�ำเฉพาะท่าท่ีท�ำได้ก่อนแล้ว จึงคอ่ ย ๆ ทำ� แต่ละท่าให้มากขน้ึ หลักการคือเกรง็ กลา้ มเนื้ออยา่ งนอ้ ย ๕ - ๑๐ วินาที โดยใหน้ บั ๑ ถงึ ๑๐ ผสู้ ูงอายอุ าจใหน้ ับ ๑ ถึง ๕ ก็ได้ ข้อควรระวัง ในผู้ป่วยท่ีเป็นโรคความดันโลหิตสูง ให้ผู้ป่วยออกเสียงนับเวลาไปด้วย การนับจะช่วยไม่ใหเ้ กร็งจนเกนิ ไป เพราะถ้าไมน่ ับจะเกิดการเบง่ และกลนั้ หายใจ การบรหิ ารเพ่ือเพม่ิ ก�ำลงั กลา้ มเน้อื ประกอบดว้ ยการบริหารท้งั หมด ๒ วิธี คอื วธิ ีที่ ๑ เกร็งมอื และเกร็งกล้ามเนื้อแขน ภาพที่ ๘๑ การเกร็งมือและเกรง็ กลา้ มเนอ้ื แขน

79คู่มอื หมอพื้นบา้ นในการรกั ษา ผู้ป่วยกระดูกหกั และการฟนื้ ฟูสภาพผู้ป่วยหลังการรักษา วิธีที่ ๒ งอ - เหยยี ดศอก ประสานมือทั้งสองข้างด้วยกันแล้วใช้มือข้างหนึ่งดันออก ส่วนมืออีกข้างหน่ึงดันเข้า สลบั กัน เปน็ การต้านแรงมือตัวเอง หรือใชอ้ ุปกรณถ์ อื เพื่อตา้ นน�้ำหนกั เช่น ดมั เบล ขวดน้�ำ แลว้ งอศอก เข้าแล้วเหยียดออกสลบั กนั ภาพท่ี ๘๒ การงอ - เหยยี ดศอกดว้ ยการต้านแรงตวั เอง ภาพท่ี ๘๓ การงอ - เหยียดศอกโดยใช้การยกนำ�้ หนกั

80 คมู่ ือหมอพ้นื บ้านในการรกั ษา ผ้ปู ว่ ยกระดกู หกั และการฟื้นฟสู ภาพผู้ป่วยหลังการรักษา ๔. การฝกึ ความแขง็ แรงและความคล่องแคลว่ ในการใชม้ อื ประกอบดว้ ยการบรหิ ารทัง้ หมด ๗ วิธี คือ วิธที ่ี ๑ การขยำ� กระดาษ เพมิ่ ความสามารถในการก�ำ เหยยี ด กาง หุบ และฝึ กความสัมพันธ์ของน้ิวมือทุกน้ิว และอ้งุ มอื ภาพท่ี ๘๔ การขย�ำกระดาษ วิธีท่ี ๒ การคลีก่ ระดาษ เพื่อเพม่ิ ความแขง็ แรงของการเหยียดนว้ิ มอื ภาพที่ ๘๕ การคลกี่ ระดาษ

81คู่มอื หมอพ้ืนบา้ นในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟนื้ ฟสู ภาพผปู้ ่วยหลงั การรักษา วิธที ่ี ๓ การใชย้ างยดื ชว่ ยเพม่ิ ความแขง็ แรงของการเหยียดน้ิวมอื โดยมีแรงต้าน ภาพที่ ๘๖ การใชย้ างยืดในการบรหิ ารน้ิวมอื วิธีท่ี ๔ การใช้ท่ีหนีบผ้า เพอ่ื ฝึกเพ่ิมแรงบบี ระหว่างนิว้ หัวแม่มือกับนวิ้ อืน่ ๆ ภาพที่ ๘๗ การใชท้ ห่ี นบี ผา้ ในการบรหิ ารนิ้วมอื

82 คูม่ ือหมอพ้นื บา้ นในการรกั ษา ผูป้ ว่ ยกระดกู หกั และการฟน้ื ฟสู ภาพผปู้ ว่ ยหลังการรกั ษา วธิ ีท่ี ๕ การใช้เมล็ดถ่วั เพอื่ ฝกึ ความแข็งแรงและความสามารถ “การก�ำไว้ได้” ของอุ้งมือ นว้ิ ก้อยและน้ิวนาง วิธีฝกึ ๑) หยิบเมล็ดถ่วั ทลี ะเมล็ดดว้ ยนิว้ หวั แม่มือและนว้ิ ชี้ ๒) ก�ำเมลด็ ถว่ั ที่หยบิ ไดไ้ ว้ในมอื แลว้ หยบิ เมล็ดถดั ไป ๓) หยบิ และก�ำไว้จนเตม็ ฝ่ามอื ภาพที่ ๘๘ การใช้เมล็ดถัว่ ในการบริหารมือ วิธที ี่ ๖ การใช้เมลด็ พืชเล็ก ๆ เชน่ ถว่ั เมด็ มะขาม ลกู ปดั เพ่ือเพ่ิมความสามารถในการ กางน้วิ หบุ งอน้ิวและการก�ำวตั ถุ ภาพที่ ๘๙ การใชเ้ มล็ดพืชเลก็ ๆ ในการบริหารมือ

83คู่มือหมอพื้นบ้านในการรกั ษา ผปู้ ว่ ยกระดูกหกั และการฟื้นฟูสภาพผ้ปู ว่ ยหลังการรกั ษา วธิ ที ่ี ๗ การกางนิ้วมือ หยบิ จบั วัตถขุ นาดต่าง ๆ เชน่ ถ้วย แก้ว ฯลฯ ภาพท่ี ๙๐ การกางมอื หยิบจบั วัตถขุ นาดตา่ ง ๆ ๕. การใช้อุปกรณด์ ดั แปลง เป็นการน�ำวัสดุต่าง ๆ มาประยุกต์ใช้กับผู้ป่วย เพ่ือให้สามารถช่วยเหลือตนเองได้ เช่น ดินสอ ชอ้ น สายรัดมือช่วยรัดดินสอหรือช้อนติดกับฝ่ามือในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถถืออุปกรณ ์ ดังกลา่ วไดเ้ อง ภาพท่ี ๙๑ การใชส้ ายรดั เป็นอปุ กรณ์ดัดแปลง