การปลูกหม่อน

พวกเธอวา่ มนั รอ้ นไม๊ กรมหม่อนไหมคงจะรอ้ นครับ ขนาดพวกเราอยู่ ใต้หลงั คายังรอ้ นเลย ใช่ แตต่ ้นหม่อนอยกู่ ลางแจง้ คงร้อนนา่ ดเู นอะ 51

ครกู ็ว่าหยั่งงน้ั แหละ แลว้ ตอนทค่ี รูให้พวกเธอไปลา้ งหน้าละ่ พอไดน้ �ำ้ ล้างหนา้ แลว้ รสู้ ึกยงั ไงบา้ ง นายณเดช หายงว่ งไม๊ นายณเดช แหะแหะ...หายครบั หายงว่ งไม๊ ตาสว่างเลยครบั กรมหมอ่ นไหมต้นหมอ่ นก็เหมอื นกัน ถา้อากาศรอ้ นมากๆ เราก็ต้องให้นำ้�เค้าเพิ่ม จากที่เคยให้วันละคร้ัง ก็เพ่ิมเป็น ๒ ครั้ง เช้าเย็น ส่วนแปลงใหญ่ๆ เค้าก็ใช้วิธีเปิดร่องปล่อยน้ำ�เข้าแปลง หรือการ ใช้ระบบนำ้�หยดในแปลงหม่อน ในช่วงฤดูฝน อาจจะมีนำ้�ขังในแปลงหม่อน ทำ�ให้เกิดผลเสีย แกต่ น้ หม่อนได้ แตเ่ ราโชคดที ี่หน้าฝนท่ีผ่านมา ไมม่ ีนำ�้ ขังในแปลงหมอ่ น 52

เวลาผา่ นไป จนต้นหม่อนโตขึ้น กรมหม่อนไหมครูครับ ทางนม้ี ัน น่นี ักเรียนดอู ยา่ งตน้ นี้ ใบและก่ิงหม่อนเหี่ยว เป็นสนี ้ำ�ตาลคลา้ ย น�้ำ ร้อนลวก นเ่ี ปน็ อาการแรกของโรครากเน่า 53

นอกจากโรครากเน่าแลว้ มโี รค อื่นอกี ไม๊ครบั ครู กรมหม่อนไหมโรคในหมอ่ นนกี่ ็มีอยหู่ ลายโรคนะ นอกจาก โรครากเน่าก็ยังมี โรคใบด่าง โรคราแป้ง โรคราสนมิ ก็แล้วโรคใบไหมข้ องหม่อน 54

โห! โรคมากจงั เลย กรมหมอ่ นไหมโห! จำ�ไม่หมดหรอกครบั ครู ไมต่ ้องจำ�ตอนน้หี รอก ช่วั โมงหนา้ เขา้ หอ้ งเรยี น ครูจะใหจ้ ด คอ่ ยยงั ชว่ั 55

โรคทีส่ ำ�คัญของหมอ่ น เนื่องจากหม่อนเป็นพืชยืนต้น ลักษณะอาการบางโรคไม่ปรากฏอยู่อย่าง ชดั เจน แตโ่ รคอาจสะสมจนกระทง่ั แสดงอาการอยา่ งรา้ ยแรงท�ำ ใหต้ น้ หมอ่ นตายได้ โรคจะท�ำ อนั ตรายหมอ่ นมากน้อยข้นึ อยู่กันสภาพแวดล้อม และการจัดการตัง้ แต่ การปลกู ดูแลรักษา เก็บเกี่ยว โรคหมอ่ นทสี่ �ำ คัญมี ดังนี้ โรครากเนา่ (Root rot disease) นับว่า เป็นโรคท่ีสำ�คัญที่สุดของหม่อนท้ังนี้ เพราะมีระบาดอยู่กระจัดกระจายท่ัวๆ ไป ทั้งใน ท้องที่ดอนและท่ีลุ่ม ย่ิงกว่าน้ันหากหม่อนติดโรค นี้แลว้ ไมส่ ามารถรกั ษาได้ กรมหม่อนไหมโรคสนมิ เป็นโรคท่เี กิดจากเช้อื รา อาการของโรคจะแสดงให้เห็นท่ดี ้านหน้าของใบ จะเป็นจุดสีน�ำ้ ตาลและสีเหลือง ถ้ามีอาการรุนแรงจะกระจายเต็มใบ ด้านหลังใบ เปน็ จดุ นนู สเี หลอื งสม้ ลอ้ มรอบลกั ษณะเหมอื นสะเกด็ สะเกด็ เหลา่ นจ้ี ะเปน็ สว่ น ขยายพนั ธข์ุ องเชอ้ื รา ซง่ึ เปน็ สว่ นทส่ี ามารถตดิ ไปกบั เสอ้ื ผา้ ของเกษตรกรและปลวิ ไป ตามลมแพรร่ ะบาดได้ โรคราแปง้ Powdery mildew : เป็นโรคท่ีเกิดจากเช้ือรา ทำ�ความเสียหาย แกห่ มอ่ นมากเพราะท�ำ ลายใบหมอ่ น แตก่ ไ็ มท่ �ำ ใหห้ มอ่ นตาย จะพบมีราข้ึนเป็นผงสีขาวคล้ายแป้งอยู่ใต้ใบ และ สว่ นใหญจ่ ะทำ�ลายใบทอ่ี ย่ปู ระมาณกลางก่งิ ส่วนท่ีเกดิ โรคสงั เกตเห็นไดง้ ่าย เช้อื จะเจริญอยูใ่ นผวิ ใบหม่อน 56

กรมหม่อนไหมหอยทากจา๊กกก... ครูครับ... ครคู รบั ครคู รบั ครู มหี อยทาก อยู่ทีต่ ้นหม่อนดว้ ยคับ 57

เอา้ ...นกั เรียนมารวมกันทีน่ ่ี นี่คือศตั รู ตัวฉกาจของ กรมหมอ่ นไหมต้นหม่อนมันคอื หอยทากค่ะ... ครับ 58

เพราะฉะนน้ั ถ้ามใี ครเห็นมนั ปว้ นเปี้ยนอยู่แถว ต้นหม่อน เราควรเก็บมันไปทง้ิ ไกลๆ มนั จะได้ไม่กระดบื มาทีต่ ้นหม่อนอกี กรมหม่อนไหมมแี คห่ อยทากเนย่ี เหรอคะทเ่ีปน็ ศตั รขู องหมอ่ น มนั เปน็ใชญ่ าญา่ ถามได้แจว๋ เลยหมอ่ นไมส่ ู้ ศตั รยู งั ไงละคะ แลว้ หมอ่ นมนั จะไปสกู้ บั หอยทากไดไ้ งคะ 59

ครูตอบทีละเรอื่ งนะ มอี กี หลายอย่างท่ีเปน็ ศัตรู กับต้นหม่อน อยา่ งเชน่ เพลย้ี ไฟ เพลย้ี แป้ง แมลงหว่ีขาว ส่วนเจา้ หอยทากจะท�ำ ลายกัดกนิ ใบออ่ นและตาทแ่ี ตกใหม่ ของตน้ หม่อน สว่ นใหญ่ จะระบาดในชว่ งฤดฝู นนะ กรมหมอ่ นไหมครโูรจน์เล่าเห็นภาพเลย บรอื๊ ...สงสารหม่อน 60

ครูโรจน์ครบั มีอะไรหรือณเดช กรมหมอ่ นไหมหน้าเจ้าเพล้ยี ต่างๆ นห่ี นา้ตามัน เป็นไงอะครบั ครู ถามได้ดมี าก แล้วมันมาไดย้ งั ไง อะครับ 61

เร่ิมจากเพล้ียไฟก่อนแล้วกัน ลำ�ตัวจะมีสีเหลือง มีแถบสีดำ�พาด ตามความยาวของล�ำ ตัว เพล้ียไฟเนี่ยจะดูดกินน�ำ้ เล้ียงจากใบหม่อน จะระบาดรุนแรงในช่วงฤดูฝน โดยเฉพาะในช่วงท่ีฝนท้ิงช่วงระยะ เวลานานระหวา่ งเดอื นมีนาคมถงึ เดอื นพฤษภาคม เพล้ียไฟจะดูดกนิ นำ้�เลี้ยงใต้ใบหมอ่ น จะท�ำ ใหใ้ บกร้าน ยอดและใบแคระแกร็น บางคร้ัง ขอบใบหงกิ ม้วนเข้าหากัน ใบทกี่ ร้านสงั เกตที่ใต้ใบจะสีน้ำ�ตาล ใบจะหลุดรว่ งในที่สดุ กรมหมอ่ นไหมงัน้ ชว่ งนกี้ อ็ าจจะมี ได้สิครบั 62

กรมหม่อนไหม...เวอ่ ร์จังนายณเดช... ใช่ต้องดใู ห้ดี! 63

ครูครับตวั แรกยังนา่ กลวั แล้วตัวต่อไป สงสารหมอ่ นจงั ละ่ ครับ อ่ะ... ถามตรงใจเคา้ เลย กรมหมอ่ นไหมส่วนเพล้ียแป้ง มีการระบาดตลอดทั้งปี โดยจะระบาดในช่วงที่ มีอากาศแห้งแลง้ ระหว่างเดอื นมนี าคมถงึ มถิ นุ ายน หม่อนที่ถูก เพล้ียแป้งทำ�ลาย ใบอ่อนจะหงิกงอยอดหม่อนหยุดชะงัก การเจรญิ เตบิ โต ขอ้ ระหวา่ งใบจะถ่ี กง่ิ บวมและหกั งา่ ย ภาษาชาวบา้ น เรียกว่า “โรคหัวนกเค้า” เพลี้ยแป้งจะอาศัยดูดกินนำ้�เลี้ยง บริเวณยอด ตาใบและก้านใบ ทำ�ให้ยอดหรอื ใบผิดปกติ 64

ว๊ากกกก... ตวั เพลี้ยแปง้ ก็น่ากลวั กรมหม่อนไหมแหมเวอร์จริงๆ นายณเดช งั้นช่วงน้กี อ็ าจจะมีไดเ้ หมอื น กันสคิ ะ 65

ญาญ่า ... ถามไดด้ ีอีกแลว้ กรมหมอ่ นไหมถูกต้องตามท่ี ญาญา่ ถามจะ้ ว่าแต่มนี กั เรียนคนไหน เหน็ อาการอย่างทคี่ รวู า่ มา ในแปลงหมอ่ นหรอื ยัง 66

ไมเ่ คยกรมหมอ่ นไหมไมเ่ห็นครับยงั ไมเ่ คยเหน็ อาการ เห็นครบั อยา่ งที่ครูวา่ ค๊า 67

ครูโรจน์ คะ ว่าไงญาญา่ กรมหมอ่ นไหมแลว้ ตวั ตอ่ ไปหนา้ตาเป็นไง น่ากลวั มากไหมคะ มนี า่ กลวั กวา่ นอ้ี กี เหรอ มสี จิ ะ๊ เดก็ ๆ 68

แมลงหวี่ขาว ไง กรมหมอ่ นไหมแล้วแมลงหวี่ขาว มนั ทำ�รา้ ยหมอ่ น ยงั ไงครับครู เปน็ แมลงที่ทำ�ลายหม่อน ทงั้ ในระยะตัวออ่ นและโตเต็มวยั 69

โดยดูดกนิ น้�ำ เลีย้ ง ท�ำ ให้ หม่อนเหลอื งซีดและรว่ ง กรมหมอ่ นไหมไมเ่หมาะในการน�ำไป เล้ยี งไหม นา่ สงสารต้นหมอ่ น 70

นอกจากนัน้ แมลงหว่ีขาวยงั ผลิต สารเหนียวเคลือบไว้ บนใบหมอ่ น กรมหม่อนไหมท�ำใหฝ้ ุ่นละอองปลวิ มาติด และเปน็ อาหารของ เชือ้ ราดว้ ย 71

น่ากลัวจงั เลย อะ่ กรมหม่อนไหมงนั้ พวกเราไปดกู ันดีกวา่ วา่ มแี มลงอยา่ งที่ครบู อก รึเปลา่ เย.้ .. 72

เดี๋ยวๆ ! กรมหมอ่ นไหมแมลงอกี ๒ ชนิด ที่เปน็ ภยั กบั ต้นหมอ่ นของมนั เอาไว้มันคอื ...! ซึง่ พวกเธอน่าจะรจู้ กั หนา้ ตา 73

คอื ด้วง กับ ปลวก กรมหมอ่ นไหมดว้ งจะกดั กินอยู่ภายในเนอ้ื ไม้ของ ตน้ หมอ่ น แปลงหม่อนท่มี กี ารระบาด ของด้วง จะสังเกตเุ หน็ ยอดหม่อน เหลือง และเหยี่ วหกั พบั แล้วปลวกล่ะครับ มนั ท�ำ ร้าย ตน้ หม่อนยงั ไง 74

ส่วนปลวกจะทำ�รังใตด้ นิ ท่ีปลูกหม่อนแล้วกก็ ัดกนิ เนอ้ื ไม้ ท�ำ ใหต้ น้ หม่อนไมส่ ามารถเจรญิ เตบิ โต ตน้ จะแคระแกรน็ ตน้ และก่ิงหกั ลม้ ไดง้ ่าย กรมหมอ่ นไหมน่ากลวั จังค่ะครู !ใชจ่ ะ้ ตอ้ งคอยสงั เกตอุ าการเหล่าน้ี แล้วมาบอกครนู ะ ต้นไมท้ ุกต้นมีชวี ติ เหมอื นเรา เพียงแต่มนั พูดไมไ่ ด้ ช่วยเหลือตัวเองใหก้ ินนำ�้ กนิ อาหาร เองไม่ได้ เพราะฉะนนั้ ... 75

เพราะฉะน้นั อะไร เพราะฉะน้ันพวกเธอเปรยี บเสมือน หรอื ครบั ครู พเ่ี ล้ยี งเค้า เป็นผูใ้ หช้ วี ติ การทต่ี ้นหม่อน จะเจริญเติบโตไดด้ ีหรือไม่ ก็ขึ้นอยกู่ ับ พวกเธอแลว้ นะ เอาละ ไปท�ำ งานตอ่ ได้ กรมหม่อนไหมใครเหนือ่ ยก็พักนะ ไมต่ ้องหักโหม เด๋ียวจะป่วยเอา แปลงทดี่ ินวา่ งเปลา่ บัดน้ี มีตน้ หมอ่ นปลกู เป็นทิว เขียวชะอมุ่ เสียงหวั เราะ และรอยยมิ้ ของเด็กๆ ในแปลงหมอ่ นวนั น้ี ท�ำ ใหเ้ คา้ รวู้ า่ ประเทศน้ยี งั มี หวงั ที่จะกลบั มาอดุ มสมบรู ณ์จากมือน้อยๆ ของเยาวชนเหล่าน้ี 76