ครขู วัญดนิ สงิ ห์คำ ๑๕ครู ด้านการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ภูมิปัญญาไทย 51 ความฝันกับความจริง มันท�ำไม่ ไดห้ รอก แตพ่ อ่ กลบั ใหม้ าสู้ ทำ� ให้ มนั สดุ ทาง “ชาวบ้าน คนในพื้นที่ก็คิดว่าดิฉันจะเข้า ก็กลับมาคุยกับพ่อขอท�ำสามอาชีพกู้ชาติ วิน สอบตกก็ดีใจมากเพราะมันเป็นภาระหนัก พ่อเลยซ้ือที่ดินให้ ๒๐ ไร่ ให้ลงไปท�ำ ท้ัง ๆ มากเลย เราคิดว่าถ้าเราเป็น สส. เราท�ำแบบ ไมเ่ คยท�ำมาเลย เรียนตลอด บอกพ่อไปวา่ ยนื เขาไมไ่ ด้ ก็เลยคดิ ว่าจะท�ำยังไงดี เราเห็นความ อยกู่ ลางทด่ี ินแลว้ คดิ ว่าทำ� ไมไ่ ด้ มอื กไ็ มเ่ คยท�ำ ยากจนของประชาชน เราเห็นทกุ อยา่ งทัง้ หมด อะไรเลย ส่งิ ทีพ่ อจะท�ำได้ คือ การมาเข้าร่วม แลว้ เราจะแก้ยังไง” กับคณะท่ีหมู่บ้านน้ี หมู่บ้านนี้เขาจนมากไม่มี อาหารให้กิน กินขา้ วก้นบาตรพระ ก็ขอพ่อ ว่า ขา้ วเชา้ กับขา้ วเยน็ กินที่บ้าน แต่กลางวนั ขอมา กนิ ที่วัด อยู่ทีว่ ดั เสียงของครูยังคงพร่างพรูเร่ืองราวท่ีผ่าน มาเหมือนเพิ่งจะเกิดข้ึนเม่ือไม่นานท่ีว่า ก็ต้อง บอกว่าทั้งหมดนี้ พ่อและแม่ เป็นคนดีให้มา ทดลองใช้ชีวิตก็มาทดลอง พอทดลองเสร็จ ปบุ๊ กไ็ ด้เห็นสัจธรรมวา่ มนั ยากมาก มนั ไม่ง่าย ร้องไหก้ ลบั ไปหาพอ่ อีกวา่
๑๕ครู ครูขวัญดนิ สงิ หค์ ำ ดา้ นการจดั การทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม ภูมปิ ญั ญาไทย 52 ทำ� ไมไ่ ดห้ รอก จะขอกลบั มาอยบู่ า้ น ความฝนั กับความจรงิ มันทำ� ไม่ได้หรอก แต่พ่อบอกให้ไปสู้ต่อ เพราะความล�ำบากท่ี ลูกเจอในวันน้ี มนั จะเปน็ ประสบการณใ์ นอนาคต และให้กลับไปสู้ใหม่ สอนให้ดูพ่อเป็นตัวอย่างท่ี ทำ� อะไรกท็ �ำใหม้ ันสุดทาง ไมใ่ ช่ทำ� อะไรแค่ครึง่ ๆ กลาง ๆ พอ่ คอยใหก้ ำ� ลงั ใจ สดุ ทา้ ยจงึ ตดั สนิ ใจกลบั แต่ทกุ วันนี้ มีคนจนมเี ตม็ บ้านเต็มเมืองเพราะมหี นสี้ ินเยอะ ก็เลยมา ศกึ ษาเศรษฐกจิ พอเพยี งของพระองค์ ในหลวงรชั กาล ที่ ๙ ทรงเขา้ ใจ ในศาสตร์นมี้ ากเลย น่ีคอื ถกู บ่มเพาะตอนเป็นเด็ก เสร็จแลว้ เมอื่ มา อยูท่ ี่นี่ เราตอ้ งบอกชวี ิตถกู เปลยี่ น “บอกอย่างภมู ิใจได้เลยวา่ มีคณุ พอ่ คณุ แม่เป็นแบบ แม่จะไปวัดเป็น ประจำ� สว่ นพอ่ เปน็ ตวั อยา่ งดา้ นการประหยดั และซอื่ สตั ย์ เราเคยไปตกั นำ้� ฝนมากนิ ใช้ขนั ใบใหญต่ กั แล้วกินนดิ เดยี ว ที่เหลอื เททิ้ง” พ่อจะบอกวา่ คนญป่ี ุ่นและเยอรมันประหยัดมาก เวลาลา้ งจานเขา เอาจานตักน้�ำกิน เยอรมันเขากินขนมปัง แยมท่ีเหลือจะเอาขนมปังเช็ด แยม นีค่ ือสง่ิ ทีพ่ ่อสอน อกี อยา่ ง พอ่ สอนเรอื่ งการแบง่ ปนั ทง้ั ๆ ทบ่ี า้ นกไ็ มไ่ ดล้ ำ� บากอะไรพอ จะมีฐานะ ในบ้านนอกจะมคี นจากตา่ งบ้านตา่ งถ่ินมาอยูด่ ้วย คนท่ีพักอยู่ วัดแลว้ มักขอข้าวคนในหมู่บา้ นกนิ “ขอขา้ วแลง้ ขา้ วงาย” พอ่ ไม่เคยหวง หรือปฏิเสธ แต่จะบอกวา่ เวลาเอาของให้คนตอ้ งเอาของดี ๆ ให้ แลว้ จะ ตามดว้ ยค�ำถามท่ีวา่ “มีข้าวแล้วมีกับหรือยัง ถ้ายังก็ตักกับข้าวมาให้เขา แล้วก็เวลาเอา ของใหค้ นอนื่ ให้นง่ั ลง อยา่ ยืนคำ�้ หวั ผ้ใู หญเ่ ขานะ”
ครูขวัญดนิ สงิ ห์คำ ๑๕ครู ดา้ นการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม ภมู ปิ ญั ญาไทย 53 “พ่อสอนแบบนี้ และค�ำสอนเหล่านั้น “..เม่อื มโี อกาสและมีงานท�ำ ควรเตม็ ใจ มันฝังใจเรามา แม่เป็นคนสะอาดและขยัน ก็ ท�ำโดยไม่จ�ำเป็นต้องต้ังข้อแม้ หรือเง่ือนไข คณุ ธรรมเหลา่ นน้ั กห็ ลอ่ หลอมมา แมไ่ ปอยไู่ หน อันใด ไว้ให้เป็นเคร่ืองกีดขวาง คนที่ท�ำงาน ก็ต้องท�ำนา ขนาดยา้ ยเขา้ มาอยใู่ นตัวเมือง แม่ ได้จรงิ ๆ นั้น ไมว่ า่ จะจับงานส่งิ ใด ยอ่ มท�ำได้ ก็ซอ้ื นา พาลูกท�ำนา” เสมอ ถา้ ยงิ่ มคี วามเอาใจใส่ มคี วามขยนั และ ครบู อกตอ่ ไปวา่ ชวี ติ ไดถ้ กู หลอ่ หลอมจาก ความซอื่ สตั ยส์ จุ รติ กย็ ง่ิ จะชว่ ยใหป้ ระสบผล พ่อแม่ เมื่อรับราชการพ่อก็สอนว่ากระดาษ ส�ำเร็จในงานท่ีท�ำสูงข้ึน..” อะไรก็ตามของราชการอย่าเอามาเขียน มัน ครูหยุดนิดหนึ่งคล้ายคิดอะไรบาง คอร์รัปชัน แผ่นเดียวก็ไม่เอา คอร์รัปชันอีก อย่าง แล้วเล่าต่อถึง ขณะน้ันยังไม่ได้ยินค�ำ อย่าง คือ เวลา ต้องไปให้ตรงเวลาพ่อปลูก ว่า เศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชด�ำริ ฝังไม่ให้กินเวลาราชการ ไปให้ตรงเวลาและ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล เลิกหลงั เราต้องทมุ่ เทให้ราชการ ท�ำให้นกึ ถึง อดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร พระบรมราโชวาทในพิธีพระราชทานปริญญา “มาได้ยินตอนมาอยู่วัด” ครูบอก และ บัตร วิทยาลัยเทคโนโลยีและอาชีวศึกษา ๘ ขยายความต่อถึงความฉลาดของคนโบราณ กรกฎาคม ๒๕๓๐ ความตอนหนึง่ ว่า คนบ้านนอกที่อยู่กับธรรมชาติง่าย ๆ บนวิถี ความพอเพียงด้วยการรู้จักการพ่ึงพา ต้องไป เกบ็ เหด็ หาปหู าปลา เราซมึ ซบั บรรยากาศของ บา้ นนอกมาแบบนนั้ จะมหี วั หนา้ เปน็ ผใู้ หญ่ เขา ก็จะบอกเอาขวดไปนะ เอาตะกรา้ ไปนะ เวลา ไปเก็บเห็ดโคน อย่าเก็บหมด เหลือไว้สิบดอก ยี่สบิ ดอก ไมว่ า่ จะไปเก็บจอมปลวกใดกอ็ ย่าไป เกบ็ หมด ทง้ิ ไว้เพื่อทำ� พนั ธุ์ อันน้ี คอื สง่ิ แวดล้อมทถ่ี กู สอน และสอน เรื่องการพ่ึงพาตนเอง เคยรู้สึกเสียใจที่ตัวเอง ไม่ได้เรียนคือการส่ังสอนแบบบ้านนอกไม่ใช่ ส่ังสอนจากพ่อแม่เพียงอย่างเดียว แต่จะถูก สอนจากสังคมพอมาเรียนหนังสือในเมืองและ ได้กลบั บา้ นนอก ตอนแรก พ่อกบั แม่ไมไ่ ด้เขา้ มาอยดู่ ว้ ย
๑๕ครู ครูขวญั ดิน สงิ ห์คำ ดา้ นการจัดการทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม ภูมิปญั ญาไทย 54 เราชอบบ้านนอกมาก ไม่ใช่ชอบในเมือง ชว่ งเปน็ นกั ศกึ ษาเหน็ ความศวิ ไิ ลซอ์ กี แบบ เพราะเวลากลบั บา้ นนอก เรารสู้ กึ อบอนุ่ มเี พอ่ื น หนง่ึ เลยลมื พ้นื เพเกา่ ความลำ� บากเก่า ๆ แต่ เยอะแยะ เขาสอนใหเ้ ราตำ� ขา้ ว กไ็ ปเถยี งเขาวา่ พอมาอยทู่ น่ี กี่ เ็ หมอื นยอ้ นยคุ ฝกึ ทกุ อยา่ ง ดำ� นา มันมีโรงสี แต่เขาก็ยังสอนและเรียนมาด้วย กต็ อ้ งไปดำ� เปลย่ี นมอื จากออ่ นนมิ่ เปน็ ทม่ิ เหลก็ เมื่อพบธรรมะแลว้ ร้สู ึกเสยี ใจทก่ี ่อนหนา้ แตก่ อ่ นมอื ไมก่ ลา้ จะจบั กลา้ ทน่ี ฝ้ี กึ หมดเลยพอ นี้ไม่ได้เรียนส่ิงเหล่านี้ ท้ังการฝัดข้าว การท�ำ ทนได้ ตอนแรกที่อยากกลับบ้านเพราะหนัก กับข้าว ท้ัง ๆท่เี ปน็ สง่ิ ทจี่ �ำเปน็ ต่อชีวติ แต่วันนี้ เกินไปสำ� หรบั เรา แต่พอ่ สง่ มาใหม่ ไมไ่ ดเ้ สยี ใจเพราะไดท้ ำ� แลว้ และเขา้ มาเปน็ สว่ น ฟังครูเล่าประสบการณใ์ นการดำ� เนินชวี ติ หน่ึงในวิถีประจ�ำวัน แต่ก่อนนั้นเสียใจที่ไม่ได้ แมจ้ บั ความไดว้ า่ เปน็ เพยี งเสย้ี วหนง่ึ ชา่ งเตม็ ไป เรียนรตู้ ามทีค่ ุณครูท่านบอก ด้วยการมีส�ำนึกดีงามบนรากฐานของความมี อดนกึ ถึงตอนจบ มศ. ๓ แล้วไปเรยี นต่อ สติ อนั เกดิ จากการหลอ่ หลอมมาจากครอบครวั วทิ ยาลยั ครู อยหู่ อพกั ไมไ่ ดท้ ำ� อะไรเลย เปน็ เดก็ และความดีงามที่ได้จากต้นแบบ คือ ศาสนา ทล่ี ะเลยกบั ความเปน็ จริงของชีวติ ตรงนแ้ี หละ น�ำพาไปสู่ความขยัน อดทน ความพากเพียร คอื สง่ิ ท่ขี าดหายไป แต่โชคดีท่เี จอศาสนาแล้ว ความเออ้ื เฟอ้ื การมเี มตตากรุณาต่อผอู้ ่นื การ มองย้อนไปวา่ คนโบราณสอนอะไรเราเกย่ี วกับ มองประโยชนเ์ พอ่ื สว่ นรวมเปน็ ทต่ี ง้ั ทงั้ ๆ ทเี่ กดิ ความพอเพยี ง สมยั นนั้ คนในหมบู่ า้ น ความเปน็ มาในครอบครัวมีพร้อมทุกส่ิงอย่างอันชวนน�ำ อยู่ ที่เรยี กวา่ จน กแ็ ค่ประมาณ ครอบครวั ไม่มี ไปสมู่ มุ มองทไี่ มต่ อ้ งไปใชช้ วี ติ อยา่ งยากลำ� บาก ขา้ วกนิ แตส่ งั คมบา้ นนอกจะมกี ารเออ้ื อาทรกนั กร�ำงานหนัก ไปอยู่ในสังคมของคนทุกข์ยาก บา้ นอืน่ ก็จะเอาข้าวเอากับไปให้ คนจนมแี ค่นี้ ใดๆ “แต่ทุกวันน้ี มีคนจนมีเต็มบ้านเต็มเมือง เพราะมีหนี้สินเยอะ ก็เลยมาศึกษาเศรษฐกิจ พอเพียงของพระองค์ ในหลวง รัชกาลท่ี ๙ ทรงเขา้ ใจในศาสตรน์ ม้ี ากเลย นค่ี อื ถกู บม่ เพาะ ตอนเป็นเด็ก เสร็จแล้วเมื่อมาอยู่ที่นี่ เราต้อง บอก ชวี ติ ถูกเปลย่ี น”
ครขู วญั ดนิ สงิ หค์ ำ ๑๕ครู ดา้ นการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม ภูมปิ ัญญาไทย 55 “มาอยูท่ น่ี ่ี เปน็ อาสาสมคั ร ปี ๓๑ ปีแรก ไป กลบั ไปกินขา้ วบ้านก็ไม่เท่าไหร่ แต่ปี ๓๓ ขอออกมาอยเู่ ลย กระบวนการตอนนม้ี นั จะเขา้ มาขดั เกลา พทุ ธสถานศรี ษะอโศก ตรงนเ้ี ปน็ วดั อยแู่ ลว้ มพี ระอยกู่ อ่ นแล้ว” กเ็ ลยตดั สนิ ใจมาอยจู่ รงิ ๆ แลว้ ตง้ั โรงเรยี น แรกนั้น เรามาอยู่ด้วยความขัดแย้ง คือ ตั้งทั้งทีก็ตั้งสองโรงเรียนเลย เป็นโรงเรียน เราเรียนมามันอีกแบบหน่ึง แต่ให้เรามาท�ำนา สามัญและอาชีวะ เป็นครูใหญ่เสร็จมีวุฒิ ท�ำสวน เราท�ำไม่ได้ มันไม่ใช่ และความไม่ใช่ เรยี บรอ้ ย จงั หวดั กเ็ หน็ ความตง้ั ใจดี เหน็ เราไมม่ ี มันท�ำให้เกิดความขัดแย้งในใจก็กลับไปหาพ่อ อาคารสกั หลงั เลยใหค้ นมาตรวจเพราะเปน็ ยคุ ท่านก็ให้กลับมาสู้ใหม่ แรกของโรงเรยี นและวิทยาลัย ท่ยี งั ไม่มีอาคาร ในปนี น้ั เองกม็ เี ดก็ มาอยใู่ นหมบู่ า้ นมากขน้ึ เขามาดูและแค่นั่งคุยกันธรรมดา เราบอกว่า เหน็ เดก็ ไปเรยี นขา้ งนอกเหมอื นกบั เราเมอื่ กอ่ น แนวทาง ตั้งใจจะสอนนกั เรียนแบบน้ีแหละ เรามองว่าถ้าไปเรียนตรงน้ันเด็กก็จะถูกหล่อ “จงั หวดั อนมุ ตั ใิ หต้ ง้ั ไดท้ งั้ ๒โรงเรยี น อาจ หลอมแบบน้ันท้ังหมด เราเองไม่ได้ปฏิเสธกับ จะเป็นเพราะตอนที่เป็นครูอยู่ข้างนอกเป็นครู ส่ิงที่เห็น แต่คิดว่าเราน่าจะมีโรงเรียนของเรา ดีเดน่ ดว้ ย เลยรูจ้ กั เพือ่ นครใู นจังหวัดเยอะ เขา ตรงน้ีเพื่อหล่อหลอมเด็กอีกกลุ่มหน่ึงข้ึนมาให้ ก็รฝู้ ีมอื เรา เขากเ็ ลยยอมให้ตงั้ เดก็ ร่นุ แรก ๒๐ สามารถอยูร่ ่วมกนั ได้ คน ยากมากท่ีจะเอาเดก็ ทอ่ี ยรู่ ะบบหนึ่งมาอยู่ ในระบบนี้ พอมาอย่รู ะบบนไ้ี ม่งา่ ยเลย ลองฝกึ เด็กดู
๑๕ครู ครขู วญั ดิน สิงห์คำ ด้านการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม ภูมิปัญญาไทย 56 ฝกึ เดก็ กค็ อื ฝกึ เรา เดก็ กบั เราฝกึ ไปพรอ้ มกนั ดใี จทเี่ หน็ เดก็ ลกู ชาวบา้ นเกง่ กวา่ เรา จนถงึ วนั นี้ โรงเรยี นตงั้ มาได้ ๒๗ ปี แลว้ ชอื่ โรงเรยี นสมั มาสกิ ขาศรี ษะอโศก และวทิ ยาลยั อาชวี สมั มาสิกขาศรี ษะอโศก ต้งั พรอ้ มกัน ตอนแรกเป็นโรงเรียน อาชวี ะก่อนจะมาปรับเป็นอาชีวสมั มาสิกขา คดิ วา่ คิดถูกนะ ที่ตงั้ โรงเรียนท้งั สองขน้ึ มา เด็กอยกู่ บั เรา เดก็ ทเี่ ราสอนเม่อื ออกไปทำ� งานขา้ งนอกลว้ นมแี ตค่ �ำช่นื ชมมาตลอด เด็กกลุ่มหน่ึงท่ีจบไปจากเรา ก็ส่งเรียนปริญญาโท ปริญญาเอก แล้วเขากลับมาคมุ ส่งิ เหลา่ น้ใี หเ้ รา” คนหนึ่งจบปริญญาเอก มาเป็นผู้อ�ำนวยการโรงเรียน อีกสองคนจบปรญิ ญาโท มาคุมโรงงานยา ให้ อยู่ร้านค้า อยู่ โรงเรียน ตอนแรกอาชีวะมแี ค่ ปวช. ตอนนถี้ ึง ปวส. แล้วมี สอนอยู่ ๔ สาขา เร่มิ แรกเราตั้งเกษตรก่อน อันท่ีสอง ไฟฟา้ ก�ำลัง ต่อมาธรุ กิจพยาบาล และก็ต้ังสื่อ มนี กั เรยี นเรียนอยู่ นักเรียนที่มาเรียนท่ีน่ีมีทั่วประเทศ ตอนนี้ต่างประเทศก�ำลังขอมาเรียนกับเรา คนตา่ งประเทศเอาลกู มาดู ทอี่ ยากเอาลกู มาอยทู่ นี่ ี่ เขาบอกวา่ โรงเรยี นทบ่ี า้ นเขา ไมไ่ ด้ฝึกคน เด็กท่นี ่ตี ้องลงแปลงเกษตรทกุ คน งานของสถานศึกษาท่ีเดินอยู่ได้เพราะมีนักเรียน เข้ามาร่วม เรามีสถานประกอบการให้นักเรียน เรามี สถานีโทรทัศน์ก็เลยตั้งสื่อ เรามีโรงงานก็เลยตั้งธุรกิจ พยาบาล เรามสี วนอยู่ ๖๐๐ ไร่กเ็ ลยต้องมเี กษตร เรา มีเกย่ี วกับไฟฟา้ ก็เลยต้องตง้ั ไฟฟา้ ก�ำลงั ข้นึ มา
ครขู วัญดนิ สงิ หค์ ำ ๑๕ครู ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม ภมู ปิ ญั ญาไทย 57 “ นกั เรยี นทมี่ าเรยี นทนี่ ม่ี ที วั่ ประเทศ ตอน น้ีต่างประเทศก�ำลังขอมาเรียนกับเรา คนต่าง ประเทศเอาลูกมาดู ที่อยากเอาลูกมาอยู่ที่น่ี เขาบอกว่าโรงเรียนที่บ้านเขาไม่ได้ฝึกคน เด็ก ทน่ี ต่ี อ้ งลงแปลงเกษตรทกุ คน พนื้ ฐาน เราบอก เลยวา่ ถา้ เธอจะมาอยโู่ รงเรียนนี้ หลัก เธอต้องเป็นเรื่องของกสิกรรมก่อน ถ้าเธอทำ� ไมเ่ ป็น เธอใชช้ วี ติ ในสงั คมไมส่ มบรู ณ์ หรอก ทุกอย่างที่จะเข้ามาอยู่ในระบบน้ีมันก็ เริ่มมาจากการปลูกพืช นักเรียนต้องลงแปลง ทกุ วนั องั คาร เรากใ็ ห้นักเรยี นลงมือ หญงิ ชาย ลงหมด อนุบาลกับประถมให้ท�ำเร่ืองความ ศาสตร์พระราชา ไม่ใช่ค�ำเล็กนะ สะอาด แตม่ ัธยมต้องลงมอื ผลติ รูห้ มดวา่ ผลิต ลูก ศาสตร์พระราชา เราไมไ่ ด้ทำ� อะไร” เล็ก ๆ แต่ทำ� แล้วเอาไว้นอ้ ย ๆ... ครบู อกกตกิ าอกี ดว้ ยวา่ หากทางพอ่ แมม่ า อยู่ที่ชุมชนบา้ นศรี ษะอโศกด้วย กจ็ ะรบั ลกู เขา เขา้ เรยี นโรงเรยี นสมั มาสกิ ขาศรี ษะอโศก ทเี่ ปดิ สอน ป.๑-ม.๖ ตัง้ แต่เดก็ หากพอ่ แม่ไมอ่ ยู่ด้วย จะรบั ตง้ั แตม่ ธั ยมตน้ ตอนนม้ี นี กั เรยี น ๑๐๙ คน ต้งั แตอ่ นบุ าล เรยี นในห้องเรียนวนั ละ ๔ ชม.ท่ี เหลือกไ็ ปอยู่ในภาคปฏบิ ัติและธรรมะ สว่ นโรงเรยี นสมั มาอาชวี สกิ ขาศรี ษะอโศก เปิดสอนระดับ ปวช.และ ปวส. เป็นโรงเรียน เอกชนการกุศล อยู่ประจ�ำท่ีโรงเรียน ไม่เก็บ ค่าเลา่ เรียน ค่ากินอยู่ ค่าอปุ กรณ์การศึกษา คา่ รกั ษาพยาบาล ชมุ ชนเปน็ ผ้รู ับผิดชอบท้งั หมด โดยใชเ้ งนิ กองกลาง เกณฑร์ บั สมาชกิ ใหม่ ธรรม ไม่แกรง่ ไม่ผา่ น
๑๕ครู ครขู วญั ดิน สงิ ห์คำ ดา้ นการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม ภูมิปญั ญาไทย 58 อาชีวะมาประเมินเรา ได้ดีเยี่ยมจน “พานักเรียนท�ำจนกระทั่งว่า ก่อนท่ีจะ ส�ำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมิน ท�ำต้องพานักเรียนไปดูสวนคนอ่ืนก่อน เขาให้ คณุ ภาพการศกึ ษา (สมศ.) ไมเ่ ชอื่ ขอลงมาดอู กี กลว้ ยมาหวหี นงึ่ มนั เป็นเรือ่ งทภี่ าคภมู ใิ จมาก ทหี นง่ึ เหน็ แลว้ เขาเลยเชอื่ เพราะโรงเรยี นแบบ เรากส็ อนนกั เรยี นวา่ ตอ่ ไปนเี้ ราจะมกี ลว้ ย นี้ท�ำไมไดด้ ีเย่ยี ม เขาก็เลยส่งคนมาประเมนิ อกี ไวแ้ จกคนอน่ื เรามเี ปา้ หมาย เวลาสอนเดก็ ใหร้ ู้ ทีหนง่ึ และคดิ ตอ่ ไปวา่ เมอ่ื เราไดก้ ลว้ ยหนงึ่ หวี วนั ขา้ ง โรงเรยี นเราประเมนิ ผา่ นตลอดไมม่ ตี กเลย หนา้ เราจะเอากลว้ ยไปแจกคนอนื่ เมอื่ นกั เรยี น เพราะวา่ วชิ าการเดก็ กต็ อ้ งรู้ ไมร่ อู้ ธบิ ายสงิ่ ทท่ี ำ� คดิ ไดแ้ บบน้ี กเ็ ลยลองปลกู ทกุ วนั นไ้ี ดแ้ จกจรงิ ไมไ่ ด้ ครูน่ฟี รีหมด โรงเรียนน้ีฟรี ขอยอ้ นนดิ นงึ ในสวนเรามีทกุ อยา่ ง เงาะ ทุเรยี น ลองกอง ใน วา่ ตง้ั แตม่ าฝกึ ฝนทน่ี ้ี กลว้ ยหนงึ่ ผลหน่ั เปน็ สชี่ น้ิ ๖๐๐ ไรข่ องเรา แลว้ ปนี เี้ ราไดล้ องกองไมต่ ำ�่ กวา่ หนง่ึ กโิ ลแบ่งทาน ๓ วัน จากมเี ดก็ เข้ามาร่วม ๑๐ ตนั เงาะ ๒๐ ตัน ทไี่ ดข้ นาดน้ีเพราะเราพา เรากพ็ าเดก็ ทำ� งาน จนมีกินมอี ยู่ พาเด็กลงมือ นกั เรียนทำ� จนเหน็ ผล” ทำ� จริงๆ
ครูขวญั ดนิ สงิ ห์คำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม ภมู ปิ ัญญาไทย ตอนนี้ครูจะย้�ำบอกนักเรียนอีกด้วยว่า เราให้คนอ่ืนแล้ว บอกนกั เรยี นวา่ ศาสตรพ์ ระราชาไมใ่ ชค่ ำ� เลก็ นะลกู ศาสตรพ์ ระ 59 ราชา เราไมไ่ ดท้ ำ� เลก็ ๆ แตเ่ อาไวน้ อ้ ย ๆ คอื โดยความเขา้ ใจของ คนส่วนใหญ่ คือทำ� ไว้เลก็ ๆน้อย ๆ ไว้พอกนิ แตใ่ นขณะเดยี วกนั ทโี่ รงเรยี นของเรา ชมุ ชนของเราทนี่ ่ี จะ สอนให้ทกุ คนทำ� อย่างสุดความสามารถอยา่ ทำ� แคพ่ อกนิ ท�ำให้ มาก ๆ แต่เอาไว้นอ้ ย ๆ แบ่งปนั เยอะ ๆ จะสอนนักเรยี นแบบนี้ อย่างนาขา้ ว ท้ังชุมชนเราต้องกนิ ข้าว ๑๑ ตันข้าวเปลือก เราจะไม่ท�ำ ๑๑ ตนั เราทำ� ได้ถึง ๔๐ ตนั เราเอาไว้ ๑๑ ตนั ที่ เหลือแจกจ่าย เพราะคนในสังคมมีคนจน คนข้ีโกงด้วย คนข้ี โกงเราก็ต้องให้ ก็สอนอย่างน้ีกับเด็กจนกระท่ังเด็กเข้าใจ ก็ เลยใหเ้ ดก็ ดวู ่า ผู้ย่งิ ใหญ่ของโลกมแี ต่ให้อยา่ งเดียว เร่มิ ต้นจาก พระพทุ ธเจา้ ย่ิงใหย้ ิ่งได้ ไมใ่ ช่เมื่อให้อะไรใครไปแล้ว คิดอยูว่ ่า ควรไดส้ ง่ิ น้ันกลบั มานะ คำ� วา่ ได้ คือ ได้ความสบายใจ ไม่ใช่เป็นเงินเป็นทอง ทา่ น มหาตมะคานธี บอกวา่ “ไดห้ มดใหห้ มด” หมายความวา่ อยา่ งไร มนั ไดอ้ ะไร ไดห้ มดกค็ อื ไดค้ วามสบายใจ เราจะไมส่ อนเดก็ วา่ ได้ สิง่ นแี้ ล้วได้ส่ิงนก้ี ลับมา โรเบิรต์ ไอสไตน์ กบ็ อก หมายถงึ การ เสียสละ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร รชั กาลที่ ๙ ทรงบอกว่า ขาดทุนคอื กำ� ไร พอ่ ท่านโพธิรกั ษก์ ใ็ ห้ ฉนั วา่ ศรี ษะอโศกมาถงึ วันน้ีจากการให้ สอน คนให้ รู้จกั ให้ ฟังครูเล่าอย่างต้ังใจแล้ว อดคิดไม่ได้ว่าท�ำได้ให้หมดแล้ว จะเหลอื อะไรไวก้ นิ ไวใ้ ชส้ อย กม็ าถงึ บางออ้ ตรงทค่ี รขู ยายความ ต่อว่า เนื่องจากนกั เรยี นกับเราช่วยกนั ทำ� งาน มนั กม็ ีสว่ นท่ีขาย ไดอ้ ยู่ จากสิง่ ท่เี ราทดลอง แล้วก็เอาไปขายทที่ อ้ งตลาด แต่ขาย ราคาตำ่� กวา่ ทอ้ งตลาด มนั กม็ สี ว่ นเกนิ เพราะไมม่ คี า่ แรง เรากเ็ อา ส่วนเกินนมี่ าบรหิ าร คนร้อยคนตคี ่าแรงเหมือนคนอ่ืนคอื ๓๐๐ บาทคูณจ�ำนวนร้อยกว่าคน นี่แหละทุนท่ีเหลือก็เอาส่วนน้ีมา บริหาร
๑๕ครู ครขู วญั ดนิ สิงห์คำ ดา้ นการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม ภูมิปญั ญาไทย 60 ครบู อกเราบริหารการดำ� เนนิ ชีวิตแบบน้ี เราก็พอมอี ยมู่ กี ิน เราก็เขา้ สยู่ ุคอยดู่ ีมสี ุข จะมสี ว่ น เหลืออยู่ สวสั ดิการตรงน้ี คอื คนไหนปว่ ยใหอ้ ยหู่ อ้ งพิเศษ และกก็ ารเดนิ ทางมีรถวีไอพีได้ทกุ คน ถ้ามีความจำ� เป็นจรงิ ๆ กใ็ ห้ขนึ้ เครอ่ื งบนิ ได้ น่เี ปน็ กติกาสงั คม ลกู หลานจะเรยี นปรญิ ญาเอกได้ องคก์ รจา่ ย ทำ� ทกุ อยา่ งจะเอาเงนิ ไปไวก้ องกลาง กองกลาง มีผู้บริหารกรรมการ กรรมการจะเป็นคนสั่งจ่าย อยากจะสร้างอาคาร กรรมการก็จะเช็คว่าเงิน กองกลางพอไหม เขากอ็ นมุ ตั มิ า ครี ษะอโศกกม็ ี กองกลาง สนั ตอิ โศกกม็ กี องกลาง แตส่ นั ตอิ โศก จะเป็นพใ่ี หญค่ อยซัพพอร์ตน้อง ๆ แตเ่ ราก็ไป เกื้อหนุน คือ ไม่มีดอกเบ้ีย ยืมมาสิบล้าน ก็ เด็กเราไปท�ำงานในบริษัทญ่ีปุ่นเขา คือ สิบล้านท่ีเราเติบโตมาได้เพราะกองกลาง ก็รับ เขาบอกว่าเด็กที่น่ีไม่เหมือนคน สนั ติอโศกแขง็ แรง อื่น เพิ่งส่งเด็กเราไปฝึกงานกับบริษัท ครบู อกทกุ แนวคดิ สกู่ ารปฏบิ ตั มิ าจากทา่ น โทรทศั น์ เดก็ กห็ อ่ อาหารมงั สวริ ตั ไิ ปกนิ พ่อโพธิรักษ์ท่านสอนทุกวัน ฟังธรรมะทุกวัน ตลอดเวลาท่ฝี ึกงาน หัวหน้าก็กนิ ด้วย คนเราได้ไม่เท่ากัน แต่มีหลักเกณฑ์ อย่างเช่น หลงั จากจบฝกึ งาน วนั กอ่ นเขามาเยย่ี ม ร้านค้าของเรา สนิ คา้ ทกุ ตวั ต้องบวกไม่เกินสิบ เดก็ บอกถงึ ความประทบั ใจมากมาย ไป ห้าเปอร์เซ็นต์ สินค้าช้ินไหนคนใช้เยอะ บวก ฝกึ งานที่ไหน เขากเ็ อ็นดูเดก็ เรา หนงึ่ เปอร์เซ็นต์ ก็มากพอแล้ว
ครูขวญั ดิน สิงหค์ ำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม ภมู ิปญั ญาไทย 61 เงนิ กองกลางตรงนม้ี นั ไดเ้ ยอะเพราะหลาย คนมารวมกัน มนั กเ็ หลือเยอะ เราท�ำตรงนี้ ไม่ ได้ท�ำเพื่อหวังรวย แต่เราท�ำเพ่ืออยากดูกิเลส เราว่า ตอ้ งการตัวนั้นหรอื เปลา่ ได้เท่านอ้ี ยาก ได้เพ่ิมไหม ไดเ้ พิม่ แลว้ เอาเปรยี บเขาไหม อยา่ งทบี่ อกไปวา่ ไดเ้ ปรยี บ คอื เสยี เปรยี บ คำ� พดู นม้ี าคน้ จนพบแลว้ มนั คอื การให้ เราตอ้ ง รู้จักการให้คนอื่นตลอดเวลา ไม่ใช่รอวันแล้ว ค่อยให้ ไม่ใช่รอวันนั้นไม่ได้ แล้วคนท่ีมาก่อน วนั นน้ั เขาจะไดเ้ หรอ เรากต็ อ้ งสอนคน บม่ เพาะ “ทุกอย่างเห็นผล คนรุ่นแรกตอนน้ีไป เราจะมกี ารประชมุ ทกุ วนั องั คาร จะพดู ยำ�้ หลกั เป็นรองหัวหน้าศาลอยู่ท่ีบุรีรัมย์ เด็กเราไป การและนโยบาย ท�ำงานในบรษิ ทั ญปี่ นุ่ เขากร็ บั เขาบอกวา่ เดก็ ท่ีน่ีไม่เหมือนคนอ่ืน เพ่ิงส่งเด็กเราไปฝึกงาน กับบริษัทโทรทัศน์ เด็กก็ห่ออาหารมังสวิรัติ ไปกินตลอดเวลาท่ีฝึกงาน หัวหน้าก็กินด้วย หลังจากจบฝึกงาน วันก่อนเขามาเย่ียมเด็ก บอกถึงความประทับใจมากมาย ไปฝึกงาน ทไ่ี หน เขากเ็ อน็ ดเู ด็กเรา “อย่างปีน้ี ส่งไปฝึกขายอาหารเจที่ ปากช่องก็ตามไปเย่ียม ธรรมดาจะมีพ่อ ครัวไปด้วย รอบนี้พ่อครัวไม่ได้ไปด้วย เด็ก เราสามารถท�ำกับข้าวได้ทุกคน ถูกใจผู้ บริโภค เขาก็ไม่คิดว่าเด็กเราจะเก่งขนาดน้ี กระบวนการฝึกฝนของเรา เด็กโตมีทั้งหมด หกชนั้ เดก็ กเ็ ขา้ ครวั ทกุ วนั มคี นมาดเู ขาบอก ที่นี่ ๔.๐ แต่ที่จรงิ ๑.๐ ก็มี ๒.๐ กม็ ี ๓.๐ ก็ มี ดฉิ ันไมใ่ ห้เดก็ ลมื ก�ำพืดตัวเอง ก�ำพืดต้องมี ไปดทู ค่ี รวั เดก็ ใชฟ้ นื เดก็ เราจงึ ท�ำอาหารเปน็ ทุกคน”
๑๕ครู ครคูขรวูขัญวญั ดดินินสสงิ งิ หหค์ ำำ ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม ภมู ิปญั ญาไทย 62 ..เรา เชื่อในทฤษฎีแห่งการซึมซับ วันนี้ สงั คมตอ้ งการตวั อยา่ ง พูดอยา่ งเดียวไมไ่ ด้ ครไู ลเ่ รยี งลำ� ดบั ตง้ั แตต่ อนแรกกด็ แู ลเขา เมอื่ เขาเติบโตก็ไปขยายเครือข่ายออกไปอีก ท้ังเครือ ข่ายกสิกรรมไร้สารพิษ เครือข่ายอาสา มีหลาย ระดบั ตั้งแตต่ ำ� บล อำ� เภอ จงั หวดั ทั่วประเทศก็มี เมอ่ื มายคุ อยดู่ มี คี วามสขุ เรากค็ นื ใหแ้ กส่ งั คมในรปู แบบโรงเรยี นสองโรงเรียน คือ โรงเรียนสถาบนั แพทยแ์ ผนไทย สง่ ลกู ศษิ ย์ เราไปเรียนแพทย์แผนไทยกลับมาห้าคนเพ่ือเอา ใบประกอบวิชาชีพ เราก็มีโรงงานก็เรียนตั้งเป็น สถาบันสอนแพทย์แผนไทย รัฐอนุมัติสอนสาม รุ่น ฟรี มากนิ ฟรี อยู่ฟรี เรียนฟรี จากทั่วประเทศ ความรเู้ ราก็เลยกระจายไปทัว่ ประเทศ กลุ่มนแ้ี ข็ง แรงเพราะกลมุ่ น้ีตั้งใจมา กลุ่มท่ีสองก็คือ อบรมกสิกรรมไร้สารพิษ จะมีอบรมทกุ เดอื นในศีรษะอโศก อบรมข้างนอก ดว้ ย ตวั นก้ี ระจายกวา่ แพทยแ์ ผนไทย คนมาอบรม มีหลากหลายอาชีพ กัปตัน แอร์โฮสเตส สจ๊วต ดอกเตอร์ สถาปนกิ คนในวงการนเี้ ข้าอบรมเยอะ อันนี้กระจายทั่วประเทศและท่ีส�ำคัญกระจายไป ตา่ งประเทศด้วย ซ่ึงนบั วันกม็ ากขึ้น ตอนนี้กม็ ีคน จากต่างประเทศมาเรียนความรู้ตรงนี้จากเราเพิ่ม ข้ึน ทัง้ เกษตรทง้ั ยา แต่หลกั ทต่ี อ้ งให้เขาก่อน คอื หลักธรรม ต้อง สอนธรรมะควบคกู่ นั ไปตลอด
ครขู วัญดนิ สงิ ห์คำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อม ภูมิปญั ญาไทย หากจะว่ากันโดยหลักการ ในภาพรวม ไม่ว่าจะเป็นเรือ่ งของเกษตร กสิกรรม กระท่งั 63 แพทย์แผนไทย ล้วนเก่ียวโยงความส�ำคัญของ ทรัพยากรธรรมชาตไิ มว่ า่ จะเปน็ ตน้ ไม้ ป่า น้�ำ ดิน แม้ครูขวัญดิน จะไม่ได้มุ่งเน้นอธิบายให้ผู้ ไปเยือนฟังถึงการแยกสว่ นวา่ พืชใด คือ เพื่อที่ อยู่อาศัย พชื ใด คอื อาหาร พชื ใด คอื ยารกั ษา โรค พชื ใด คอื เคร่อื งน่งุ หม่ แต่ในความเป็นทรัพยากรป่าไม้ ล้วนหนี ไม่พน้ ปา่ ไม้ ๓ อยา่ ง ประโยชน์ ๔ อย่าง ตาม แนวพระราชด�ำริในหลวง รัชกาลที่ ๙ ล้วน ไม่อาจหลีกเร้นหลักการการเดินตามแนวพระ ราชดำ� รกิ ารอนรุ กั ษพ์ นั ธกุ รรมพชื ในสมเดจ็ พระ เทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกมุ ารี
๑๕ครู ครูขวัญดิน สิงหค์ ำ ด้านการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อม ภูมิปญั ญาไทย 64 ซึ่งครูขวัญดิน ไม่เพียงซึมซับคุณค่า แ ห ่ ง ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ ผ ่ า น ก า ร ป ลู ก ในกระบวนการดังกล่าว ด้วยการจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพ่ือให้ ทุกคนไดร้ ู้จักคุณคา่ เพอ่ื การดำ� รงชีวติ อยา่ งพอ อยู่พอกนิ มคี วามสขุ สงบรม่ เย็นอยา่ งกลมกลนื แลว้ ยงั ปลกู ฝงั คนรนุ่ ตอ่ ๆมารนุ่ แลว้ รนุ่ เลา่ ทเ่ี ขา้ มาสู่ร่มเงาน้ีให้ตระหนักรู้คุณค่าแห่งความเป็น ทรัพยากรธรรมชาติในทุกมิติ ผ่านหลักธรรม ในพระพทุ ธศาสนาอกี ดว้ ย หากคณุ ต้องการมาเรยี นแพทย์แผนไทย เราจะคยุ เรอื่ งคุณทกุ คน ตอ้ งไปปลกู ต้นไม้ ถ้าไมไ่ ปปลกู กไ็ ม่ผ่าน เพราะเราออกประกาศดว้ ยเราบังคบั เขาให้ปลูก การทำ� สมนุ ไพรไมใ่ ชไ่ ปเกบ็ สมนุ ไพรจากปา่ ทกุ คนตอ้ งมสี วน ถา้ ใครไมม่ สี วน กป็ ลกู ในกระถาง ทุกคนต้องเอามาโชว์กนั และเราเองก็มสี มุนไพรเยอะ เรา กแ็ บ่งปันเขาไปปลกู “หากคณุ ตอ้ งการมาเรยี นแพทยแ์ ผนไทย เราจะคยุ เรอื่ งคณุ ทุกคน ตอ้ งไปปลูกตน้ ไม้ ถา้ ไมไ่ ปปลกู กไ็ มผ่ า่ น เพราะเราออกประกาศดว้ ย เราบังคับเขาให้ปลูก การท�ำสมุนไพรไม่ใช่ไป เก็บสมุนไพรจากป่า ทุกคนต้องมีสวน ถ้าใคร ไมม่ สี วนกป็ ลกู ในกระถาง ทกุ คนตอ้ งเอามาโชว์ กัน และเราเองก็มสี มุนไพรเยอะ เราก็แบง่ ปัน เขาไปปลกู ” ครยู ้�ำถึงวิธีการ
ครูขวญั ดิน สิงห์คำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม ภูมปิ ัญญาไทย 65 พร้อมให้เหตุผลในความเช่ือทฤษฎีแห่งการ ซึมซับ วันน้ีสังคมต้องการตัวอย่างพูดอย่างเดียว ไม่ได้ ที่นี่ได้เปรียบท่ีอ่ืน คือ เมื่อเรามีทุกอย่าง ด้วยการปลูกเองหมด ปลูกเป็นแปลงเป็นไร่ ถ้า นักศึกษาท่ีมาเรียนขาดก็เอาไปได้ เขาถึงชอบมา เรียนกบั เรา ทำ� ใหร้ ับรูไ้ ดถ้ ึงการแบง่ ปัน ในช่ัวโมง สอนจะสอนแบบบรู ณาการ อย่างวชิ าภาษาไทย สอนเรื่องยุคทพ่ี ระบาท สมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั รชั กาลท่ี ๙ สวรรคต ก็สอน เรื่องในหลวง สอนทุกวันให้ทุกคนได้ซาบซ้ึงถึง ความเพยี ร ความเสยี สละ ความงดงามในพระราช จริยาวัตร ทุกอย่างที่พระองค์ทรงท�ำให้เห็นเป็น แบบอยา่ ง เอาสถานการณน์ นั้ ๆ สอน กบ็ รู ณาการ ว่าได้อะไร ก็จะสอนแบบนี้ อาจจะไม่เหมือนใน หนงั สอื บอก อย่างเศรษฐกิจพอเพียงฯหรือแม้แต่ พระราชด�ำริการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชในสมเด็จ พระเทพรัตนราชสดุ าฯสยามบรมราชกุมารี ถอื ว่า มีความส�ำคัญต่อความเป็นอยู่ของชุมชนแห่งนี้ ในอนาคต ก็จะสอดแทรกสอนทุกวันท่ีลงแปลง เกษตร ให้เขารู้จักใช้ทรัพยากรอย่างชาญฉลาด ต้องให้สูญเสียทรัพยากรโดยเปล่าประโยชน์น้อย ทส่ี ดุ ใหเ้ ปน็ ประโยชนต์ อ่ ทกุ คนมากทส่ี ดุ และใชไ้ ด้ เป็นเวลายาวนานท่ีสุด และส่ิงท่ีท�ำได้ดีที่สุดคือ กระจายการใช้ ประโยชน์จากทรัพยากรโดยท่ัวถึงกนั
๑๕ครู ครขู วัญดิน สิงหค์ ำ ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม ภมู ปิ ัญญาไทย 66 ก า ร ส อ น แ ล ะ อ บ ร ม ใ ห ้ เ ด็ ก “การสอนและอบรมให้เด็กมีจิตส�ำนึกในการ มีจิตส�ำนึกในการอนุรักษ์พืช อนรุ กั ษพ์ ชื พรรณนน้ั เราใชว้ ธิ กี ารปลกู ฝงั ใหเ้ ดก็ และ พรรณน้ัน เราใช้วิธีการปลูกฝัง ทุกคนที่เขา้ มาเห็นความงดงาม ความนา่ สนใจ และ ให้เด็กและทุกคนที่เข้ามาเห็น เกดิ ความปติ ทิ จ่ี ะทำ� การศกึ ษาและอนรุ กั ษพ์ ชื พรรณ ความงดงาม ความน่าสนใจ ต่อไป และเกิดความปิติที่จะท�ำการ ซ่ึงเราจะไม่ใช้วิธีการสอนการอบรมท่ีให้เกิด ศึกษาและอนุรักษ์พืชพรรณต่อ ความรู้สึกกลัวว่า หากไม่อนุรักษ์แล้วจะเกิดผลเสีย ไป เกดิ อนั ตรายแก่ตนเอง จะทำ� ให้เด็กเกิดความเครียด ซึ่งจะเป็นผลเสียแก่ประเทศในระยะยาว และให้ ทุกคนคิดไว้เสมอว่า การอนุรักษ์ส่ิงแวดล้อม และ ทรัพยากรทางพันธุ์พืชที่ส�ำคัญของประเทศ เป็น ความจำ� เปน็ ย่ิง เพื่อใหอ้ ย่คู ู่กบั เราตลอดไป” ตอนเรยี นปรญิ ญาโท ดฉิ นั เคยเขยี นเรอื่ งทอี่ ยาก รคู้ อื การบรู ณาการการศกึ ษาเพอ่ื พฒั นานกั เรยี นและ ชุมชน ไม่นึกเลยว่าสิ่งที่ซึมซับเขาไปมากท่ีสุด คือ บา้ น วดั และชมุ ชน จากตวั อยา่ งทเี่ ขาเหน็ ฉะนนั้ การ เรยี นการสอนไมจ่ ำ� เปน็ ห้องสี่เหล่ยี ม แต่สิ่งที่จำ� เป็น คอื สิ่งท่เี ขาได้สัมผสั ตวั นี้มากกว่า
ครูขวัญดิน สิงหค์ ำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม ภูมิปัญญาไทย ครูบอกว่า การพานักเรียนเก็บพันธุ์ต่าง ๆ ตอนนี้ถือเป็นปัจจัยหลักของชุมชน เริ่มจากการ 67 เก็บพันธุ์ข้าวเก็บของตัวเอง อันท่ีสอง คือ เมล็ด พนั ธมุ์ ะละกอ สาม คือ กระเจย๊ี บ หลักการอย่างน้ี เราคดิ วา่ ไดส้ นองแนวพระราชดำ� รสิ มเดจ็ พระเทพ รตั นราชสดุ าฯดว้ ยทรงเหน็ คณุ คา่ ปา่ ตน้ ไม้ เราเอง สมั ผสั ประโยชนจ์ รงิ ๆตามทมี่ พี ระราชดำ� รสั วา่ เปน็ อาชพี ได้ ..อยากรเู้ รอ่ื งอะไร ตอ้ งรใู้ หจ้ รงิ คำ� อธบิ ายตอ้ งให้ชดั บางทา่ นท�ำดอี ยู่ แลว้ แต่ค�ำตอบมนั ไม่ชดั เรากย็ ดึ เปน็ อาชพี แลว้ เราไดอ้ าศยั เปน็ อาชพี เพ่อื กา้ วไปสู่ความสขุ ความอยู่ดีมสี ุขบนความพอ เพยี ง พานกั เรยี นลงมือท�ำ เวลาทำ� ตอ้ งพาเดก็ ท�ำ ทกุ อยา่ งท่มี ตี อ้ งฝงั ใหค้ นรนุ่ ใหม่ ความยงั่ ยนื จะไป ตอ่ ไมไ่ ดห้ ากคนรนุ่ ใหมไ่ มส่ บื สาน เราถงึ ปลกู ฝงั คน รุ่นใหมเ่ ป็นหลกั เชือ่ ทฤษฎกี ารซมึ ซับ วันนี้เขาอาจจะเบื่อหน่ายแต่ส่ิงเหล่าน้ีเมื่อ ฝังชิปลงไปแล้วแม้ยังไม่เอามาใช้วันนี้ แต่เมื่อถึง วันหน่ึงเขาต้องหยิบมาใช้ เราต้องปลูกฝังเร่ืองค่า นิยมของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อท่ีจะให้เขาจ�ำไว้ กอ่ น มองวนั นวี้ า่ การศึกษาในส่วนของตวั เอง การ ศกึ ษาไมไ่ ดอ้ ยกู่ บั เด็กอย่างเดียว
๑๕ครู ครขู วญั ดิน สิงห์คำ ดา้ นการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม ภูมิปัญญาไทย 68 เราท�ำสอื่ ออกทุกวนั อย่างที่ทำ� นำ้� หมกั กท็ ำ� เป็นพาวเวอร์พ้อยท์ไวส้ อนคน คนไทย คน ต่างประเทศสอนหมด มีคนถามว่าท�ำไม ต้องสอนคนต่างประเทศ พ่อโพธิรักษ์สอน ไว้ว่า ก็ให้หมด ตอนนี้ยังต้ังใจว่าจะเขียน ตำ� รา คอื ในแตล่ ะเรอ่ื งไมอ่ ยากเขยี นไว ควร จะมีความร้ทู ่แี นน่ อน ไม่อยากเปล่ยี นแปลง มาก กค็ ดิ วา่ จากนตี้ อ่ ไปจะเขยี นสกั สองสาม เรอื่ ง เขยี นให้คนอา่ น นอกจากลูกศิษย์ที่เป็นนักเรียนแล้ว ก็ยังมีลูก ศิษย์ทางแพทย์แผนไทย ทางกสกิ รรมไร้สารพษิ ทาง ดา้ นสขุ ภาพ เมอื่ มาปฏบิ ตั ธิ รรมแลว้ ไมม่ อี ะไรทำ� เพอ่ื ตวั เองแล้ว มอี งค์ความรู้ก็ใหค้ นหมด ดฉิ ันกไ็ มไ่ ด้คดิ ร่�ำรวยจากส่ิงท่ีมันเกิดข้ึนตอนนี้ มีหน้าที่อย่างเดียว คอื ใหต้ รงนี้ ถา้ สงั คมรอด ประเทศรอด เรากร็ อดดว้ ย เรามหี นงั สอื ทเ่ี กย่ี วกบั ศรี ษะอโศก ๓๐ ปกี เ็ ขยี น ไว้ ทำ� เปน็ สอื่ พอดเี รามสี อ่ื เราทำ� สอื่ ออกทกุ วนั อยา่ ง ท่ีท�ำน้�ำหมักก็ท�ำเป็นพาวเวอร์พ้อยท์ไว้สอนคน คน ไทย คนตา่ งประเทศสอนหมด มีคนถามว่าท�ำไมตอ้ ง สอนคนต่างประเทศ พอ่ โพธิรักษ์สอนไวว้ า่ กใ็ ห้หมด ตอนน้ียังตั้งใจว่าจะเขียนต�ำรา คือในแต่ละเรื่องไม่ อยากเขียนไว ควรจะมีความรู้ท่ีแน่นอน ไม่อยาก เปลยี่ นแปลงมาก กค็ ดิ วา่ จากนต้ี อ่ ไปจะเขยี นสกั สอง สามเรื่อง เขยี นใหค้ นอา่ น
ครูขวญั ดิน สิงหค์ ำ ๑๕ครู ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม ภมู ิปญั ญาไทย 69 เรอื่ งพวกนไี้ มใ่ ชเ่ รอ่ื งใหญ่ แตต่ งั้ ใจจะทำ� อยา่ งไรใหธ้ รรมะงา่ ย ๆ คยุ กบั เดก็ จะท�ำสือ่ ครั้งละ ๕ นาที คิดกนั ไว้แล้วว่าตอนละ ๕ นาที ชอรต์ สนั้ ๆ ออกไปใน การเสียสละใหเ้ ขาเขา้ ใจ ชอ่ ง FM TV เขามีเวลาให้เรา ๓๐ นาทีตอ่ สัปดาห์ก็ เลยบอกว่า อยา่ ไปทำ� เรอ่ื งยาวแต่ท�ำเร่ืองง่าย ๆ วิธปี ฏิบตั ิตนในสังคมใหเ้ ขา้ ใจ ง่าย ๆ คืออยากจะสื่อสง่ิ น้ใี ห้แกส่ ังคม “คอื อยา่ งน้ี ดฉิ นั เปน็ คนอยากรเู้ รอื่ งอะไร ตอ้ งรใู้ หจ้ รงิ คำ� อธบิ ายตอ้ งใหช้ ดั บางท่านทำ� ดีอย่แู ล้ว แตค่ ำ� ตอบมนั ไม่ชัด ต้องศกึ ษาจากวิจยั ต่างประเทศด้วย ท�ำเรอื่ งนีเ้ พราะ พระพทุ ธองค์ ทรงเขยี นไวใ้ นพระวนิ ยั ปฎิ ก เลม่ ๑ ทา่ นเขยี น ยาตวั นี้ วิระโสยาฐิกะ ไดค้ วามรนู้ ีม้ าจากพระท่าน ไปวัดป่าเมืองเก่า ทา่ นหมักไว้ ลา้ นลติ ร ทา่ นเอาสตู รมาจากพระไตรปฎิ กเลม่ สแี ดง กเ็ ลยไปถามพระทเี่ กง่ วา่ มี ในพระไตรปิฎกจรงิ ไหม ท่านก็เลยค้นสง่ มาให้ มจี ริงๆ พระพทุ ธเจ้าบอกสตู รไว้ หมดเลย ทา่ นใหเ้ ปน็ ยารกั ษาโรค องคค์ วามรนู้ ไี้ ดจ้ ากพระพทุ ธเจา้ ทา่ นบอกวา่ ใหเ้ อาหนึ่งสมอ มะขามปอ้ ม และกธ็ ญั พืช พวกถ่ัวต่าง ๆ ใบไม้ สมนุ ไพร และ กพ็ วกหัวอะไรตา่ ง ๆ มาหมกั ” ครพู ดู ถงึ นำ�้ สมนุ ไพรที่ผลติ เอง
๑๕ครู ครูขวญั ดนิ สงิ หค์ ำ ดา้ นการจดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม ภูมิปัญญาไทย 70 ครขู ยายความดว้ ยวา่ โรคเบาหวาน จะ ยากนิดนึงเพราะมาจากตับไม่ดี ต้อง รกั ษาตบั กอ่ น รกั ษาตบั กค็ อื ตบั ออ่ นจะ ผลติ อนิ ซลู นิ ตบั ออ่ นทำ� งานไมไ่ ด้ จรงิ ๆ ตับใหญ่ท�ำงานได้ไม่ดี ต้องไปบ�ำรุงตับ ใหญ่ก่อนเพ่ือที่จะมาช่วยควบคุมและ ผลติ อนิ ซูลินชว่ ยตบั ออ่ น นค่ี ือหลกั การ ในวนั นท้ี ที่ ำ� อยกู่ ค็ อื ตอ้ งเอาพษิ ออกจาก ตบั กอ่ นโดยการดมื่ นำ้� มนั มะกอกดงึ พษิ จากตับออกก่อน จนพิษในตับลดลงจึง ไปชว่ ยตบั อ่อนท�ำงาน แนะนำ� ใหก้ นิ แบบนำ้� มนั มะกอกผสมมะนาว กนิ ทกุ วนั คอื หมอญปี่ นุ่ กนิ ทกุ วนั สองชอ้ นโตะ๊ หลงั อาหารเชา้ จะชว่ ย ใหล้ ดลงแลว้ กเ็ อาบอระเพด็ ไปกนิ กจ็ ะลดลง ควบคมุ แตว่ า่ ตอ้ งทำ� ตบั กอ่ น หลกั การของแพทยแ์ ผนไทยตอ้ งรกุ อ่ นแลว้ กล็ อ้ มรกั ษาบ�ำรุง ของเรามีพวกเกษตรและวิทยาศาสตรม์ าเรยี นเรอ่ื งน้ี เรามแี ลป็ ใหญ่ ตอนนี้ก�ำลงั เตรยี มหัวเช้ือไตรโคเดอร์บาไป แจกชว่ งปีใหม่ ครบู อกว่าตอนนผี้ ลติ ได้หลายตวั สมุนไพรเบาหวาน ตอนน้ที �ำได้ ๓๐๐ กว่าตัว หลายกลุ่ม กลุ่มบ�ำรุงเลือดอะไรพวกนี้ เราขายแบบ ออนไลน์ ท่ีน่ีเราไม่ปฏิเสธส่ิงใหม่ แต่จะเอามาอย่างพอเหมาะ เรา เห็นเกษตรกรเขาแบกกระสอบปุ๋ย มันหนัก เราก็เลี้ยงจุลินทรีย์กลุ่ม บาซิลลัสคูซิแลนพร้อมให้อาหารควบคู่ไปด้วย แคปซูลสีเขียวให้เรื่อง การเจริญเติบโต สีฟ้าจะไปเร่งดอก สีแดงเร่งผล จุลินทรีย์ตัวน้ีเข้า สปอร์พร้อมอาหาร เราก็เอาจุลินทรีย์ตัวนี้ไปเล้ียงในน�้ำก่อนหน่ึงคืน แล้วก็เอาไปละลายน้�ำย่ีสิบลิตร หนึ่งเม็ดต่อหน่ึงไร่ อินทรียวัตถุท่ีอยู่ ในดนิ ทท่ี �ำใหเ้ กดิ เหด็ โคน ย่อยไมไ่ ดเ้ ราก็เอาจุลินทรียต์ วั น้ีไปพน่
ครูขวัญดิน สิงห์คำ ๑๕ครู ด้านการจดั การทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม ภูมปิ ัญญาไทย 71 ชาวบ้านเอาไปใช้เยอะ ปีน้ีเยอะมาก เขตนี้ถือว่าเราดูแลเขาอยู่ ลองกองที่น่ีรสชาติดีมาก ทุเรยี นทนี่ ี่ถอื ว่าเป็นทุเรยี นอร่อยทีส่ ดุ ปลกู บนดินภเู ขาไฟรสชาตเิ ลยดี มากินเปรียบเทียบกนั ตัว น้ีจะกรอบและไม่เละ หวานนดิ ๆ มันหน่อย ๆ คนนยิ มมาก นักเรยี นมาจากทวั่ ประเทศ มีทุกฐานะ ไม่เกี่ยงเรอื่ งรวยจน แตเ่ กยี่ ง เรอื่ งหวั ใจ อยู่อยา่ งนไี้ ดไ้ หม เดก็ เราพูดภาษาองั กฤษได้ ทนี่ มี่ นี กั เรยี นมาจากทว่ั ประเทศ มที กุ ฐานะ เดก็ ทแี่ บบวา่ คณุ หนกู ม็ มี า โรงเรยี นไมเ่ กยี่ งเรอ่ื ง รวยจนแต่เกีย่ งเร่ืองหวั ใจ คณุ อยู่อย่างนี้ได้ไหม ถา้ อย่อู ยา่ งนีไ้ ด้ เอาเป็นโรงเรียนแบบกนิ นอนแต่ สว่ นใหญก่ ฐ็ านะไมร่ วย นกั เรยี นแคน่ พ้ี อดกี บั แรง ถา้ มากกวา่ นก้ี ด็ แู ลไมไ่ หว ทพ่ี กั กไ็ มพ่ อ นกั เรยี น ส่วนใหญ่จะเป็นเด็กในศรีสะเกษ แต่ตอนน้ีท่ีเพ่ิมขึ้นก็จะเป็นระยอง ปราจีน นครศรีธรรมราช สกลนคร หนองคาย เลย กม็ ากนั ถามครูว่า เด็ก ๆทมี่ าเรียนรู้ ไดย้ งั ไงว่ามเี รยี นแบบน้ที น่ี ่ี คำ� ตอบคือส่วนใหญ่ร้เู พราะพอ่ แม่ มาสมั ผัสกบั เรา คนอสี านบอกหลังจากท�ำนาแล้วจะทำ� อะไรไมไ่ ด้ แต่นาเราไม่วา่ งเลย ตามแนว เกษตรทฤษฎใี หมอ่ ันเน่อื งมาจากพระราชด�ำริ เมอ่ื มผี ลผลติ มากขนึ้ เรากม็ าแปรรปู เปน็ หลายอยา่ งมาก ไดม้ าตรฐานผลติ ภณั ฑท์ กุ อยา่ งสง่ ออกทว่ั โลก คือ ถ้าเราผลิตอะไรให้คนบริโภค เราตอ้ งมีมาตรฐาน เดก็ ของเราองค์ความรทู้ ่ีมอี ยู่ก็ ไม่เกบ็ ไว้ ไปประกวด ไมไ่ ด้อยากไดร้ างวัล แคอ่ ยากให้ทราบ
๑๕ครู ครขู วัญดนิ สิงหค์ ำ ดา้ นการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม ภมู ิปญั ญาไทย สมนุ ไพรไทยเพ่อื สุขภาพ 72 ลา่ สุดไปทีโ่ อมาน สลุ ต่าน ท่านสนใจเรือ่ งของเรา ทา่ นทตู กล็ งมา ปนี ไ้ี ปทบ่ี ราซลิ เดก็ เราพดู ภาษาองั กฤษไดเ้ พราะมอี าสา สมัครจากเยอรมนีมาอยู่กับเราเป็นปี เศรษฐกิจพอเพียง คนบอก คือ ท�ำน้อย ๆ แตเ่ ราท�ำเกิน แล้ว ส่วนท่ีเกินกเ็ อามาดูแลโรงเรยี นน่ีแหละ พาท�ำไรท่ �ำนาทำ� สวน และกด็ ูแลแพทย์แผนไทย ดแู ลเด็กต่างประเทศ เดก็ เหลา่ นท้ี �ำงานไม่เป็น เราพาไปทำ� ปยุ๋ ถอนหญา้ อันนีเ้ ปน็ เดก็ อาสา ทม่ี าอย่กู บั เรา เยอรมนั ดีอย่างหนง่ึ คือ จบไฮสคลู เขาจะให้ไป อยตู่ า่ งประเทศแลว้ กม็ าอยกู่ บั เราหนงึ่ ปแี ลว้ ไปเรยี นมหาลยั อกี ๓ ปี อันนี้ คอื สง่ิ ทีเ่ ราคนื ใหแ้ ก่สังคม ท่ีสำ� คัญคอื เราไมป่ ฏิเสธ การศกึ ษา เราเอาองคค์ วามรจู้ ากมหาลยั มาดว้ ย มหาลยั มาชว่ ย เราในเรอ่ื งของการทำ� วิจยั จะมีธรรมศาสตร์ เชยี งใหม่ ม.อุบล เครอื ขา่ ยของเรามอี ยแู่ ลว้ ๙ แหง่ ทวั่ ประเทศ แนวทางหลกั เหมือนกนั กับตรงนี้ ครูบอก การศึกษามันต้องตลอดชีวิต ไม่ใช่ออกจาก โรงเรียนแล้วไม่เรียนรู้ ผู้ปกครองของนักเรียนเราก็เอาเขามา อบรม วนั แม่เราตอ้ งจดั อบรมให้เรียนรู้ด้วย บา้ น วัด โรงเรยี น ของท่นี ี่อยดู่ ว้ ยกนั และเป็นคำ� ตอบของสงั คม
ครขู วญั ดิน สิงห์คำ ๑๕ครู ด้านการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม ภูมิปญั ญาไทย 73 “คนเหล่าน้ี(ดอกเตอร์ สถาปนิก สจ๊วต ครูบอกคนกลุ่มนี้เขาจะอยู่ในหมู่บ้าน ก็ กัปตัน) เขามาเรียนรู้ ดิฉันอาจมองอีกมุมว่า สอนเขาวา่ ตอ้ งไปตอ่ ยอดเรอื่ งสขุ ภาพในชมุ ชน ศาสตร์พระราชามันเข้าไปซัมซับในคน คนก็ กลุ่มนี้ไม่ต้องไปเรียนแพทย์แผนไทย สอนเขา เลยคิดว่าจะเอาไปท�ำยังไง คนกลุ่มนี้ก็อยากมี ไป แบบน้ี เพอ่ื ใหเ้ ขาไปสอนตอ่ เขากไ็ ปทำ� แบบ ชวี ติ ทีเ่ ป็นสจ๊วต แต่อยากทำ� สวนไปดว้ ย ดฉิ ัน ง่าย แล้วก็ช่วยชาวบ้าน กลายเป็นศูนย์กลาง กม็ ใี ห้ดูตงั้ แตแ่ ปลงเลก็ ๆ เวลามานงั่ ออกแบบ ของชาวบ้าน ตอนนี้เขากลับมาอยู่บ้านตัวเอง เขาจะไมม่ เี วลาตอ้ งทำ� แบบไหน เขากเ็ ลยมาหา เขาไปแสวงหาเหน็ มาหมดแล้ว เรา เพ่อื เขาจะไดไ้ ปตอบโจทยข์ องเขา สดุ ทา้ ย คิดว่า ประเทศไทย ศาสตร์พระ ทุกวันนี้ เมืองไทยมีคนกลุ่มนี้กระจายไป ราชาหรอื พระราชดำ� รสั พระบรมราโชวาทของ อยู่ท่ัวประเทศ น่าสนใจมากเด็กรุ่นใหม่ท่ีมา ในหลวงรัชกาลที่ ๙ ล้วนอย่ใู นใจคน และคนก็ เรียนด้วยจบเกียรตินิยมอันดับหนึ่งจุฬา ตอน แสวงหาทำ� เอง นี้เขาท�ำ เราสอนอย่างสบายใจ ค�ำพูดหนึ่งที่ “แต่ระบบการศึกษาของเรา ขาดการย้�ำ กินใจเราคอื ผมไปหาเงนิ มาตลอดชวี ิต ตอนนี้ คิด ย�้ำท�ำ ย้�ำบอก จริง ๆ แล้วเด็กต้องบอก ผมไม่ต้องไปหาเงนิ เงินอยู่บา้ นผม เขามีความ บอ่ ย เขาอาจจะเบอ่ื ไม่เปน็ ไร สังเกตจากเดก็ สขุ มีเงินที่ขายข้าวของเขาได้ พอท่ีเลี้ยงตวั เอง จะมีช่วงเวลาของเขา อย่างวัยรุ่นเขาจะไม่ฟัง มีหลายคนท่ีเป็นแบบน้ี เขาจะมาจะนัดกันมา เรา จะพาเขาดหู นงั บา้ ง ฉนั ใชส้ อ่ื เปน็ หนงั สอน ๒๐ คนเปน็ หนมุ่ สาวในอบุ ล ศรสี ะะเกษ บรุ รี มั ย์ เรือ่ งความรกั สอนกใ็ ห้เขาไปดูรากนครา สุรินทร์ กลุ่มนี้เขาจะมาคุย ไปท�ำแล้ว หากมี ปัญหาเขาก็จะปรกึ ษาเรา”
๑๕ครู ครขู วญั ดนิ สิงห์คำ ด้านการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม ภมู ปิ ญั ญาไทย 74 เกษตรผสมผสานที่ปลูกตน้ ไมใ้ หญก่ ลางนา มันจะบงั แดด ถา้ เราปลูกเปน็ หวั ไร่ ส่วนปลายนานน้ั จะมปี ลูกตน้ ไม้และจลุ ินทรยี ์ ปลกู มะละกอพันธุ์เต้ยี ทาง น้กี ็ลงกระเจ๊ยี บ ฟกั ทอง หน้าแลง้ ใบไม้รว่ งลงมา หนา้ ฝนจุลินทรีย์ก็ยอ่ ย น้�ำ เยอะก็ชะจุลินทรีย์ลงหน้า ชาวบ้านเขาท�ำแบบนี้ พอจุลินทรีย์เกิดข้ึนมาปุ๊บ มนั กล็ งไปในนา สอนประวตั ศิ าสตรน์ แี่ หละ เขาสนใจประวตั ศิ าสตรแ์ ลว้ ตอนน้ีเมื่ออธิบายเขาก็นั่งฟังรู้เร่ือง ระบบการศึกษาในวันนี้ ต้ืนเกินไปในการจัดตารางสอน นี่สังคม น่ีภาษาไทย ไม่ได้ เอาความตอ้ งการทเี่ ขาอยาก แลว้ ครูกไ็ ม่รอบรู้ ไมร่ อบรู้ คอื รูแ้ ตว่ ิชาของตัวเอง ตอ้ งบรู ณาการ อันน้ีผิดมาสอนแตว่ ิชาที่ รู้ จรงิ ๆ ครตู อ้ งเปน็ ผ้บู รหิ ารจดั การเป็น” ครูนั่งเล่าความเป็นมาใช้เวลาไปพอสมควรทีเดียว ถึงเวลาดูของจริงกันหละ ครูพาไปเดินทุกจุดต่างๆ จาก ท่ีสังเกตช่วงริมถนนเป็นร้านค้าขายผลผลิตจากเรือกสวน ไร่นาท่ีชาวบ้านน�ำมาวางขายได้รวมถึงผลผลิตในแปลงของ ศีรษะอโศก ตั้งแต่อาคารจ�ำหน่ายผลผลิตยาสมุนไพร แปลงเกษตร แหลง่ น�้ำ ป่าไมน้ านาชนิด โรงบ่มหมกั นำ�้ จลุ นิ ทรียน์ ับแสนลิตร
ครขู วัญดนิ สงิ หค์ ำ ๑๕ครู ด้านการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม ภมู ิปญั ญาไทย 75 ชว่ งท่ีครพู าเดนิ ดู ครอู ธบิ ายและชใ้ี ห้ดู อนั นีก้ องปยุ๋ อนั นีส้ วนท่ีนำ� นักเรียนท�ำ สวนเดิมซึ่งเปน็ ดนิ ไมด่ เี ลย พา นักเรียนปลูกกล้วยปลูกอะไรไป ท�ำให้เรียนรู้ แต่ก่อนภู คาวเราไม่พอใช้ เราเลยปลกู ตอนนีค้ นตดั ตดั ไมท่ นั แล้ว เพราะวา่ เวลาคิดเราตอ้ งคิดใหญว่ างแผน ดินถ้าไมด่ ตี ้อง เอามาปรุงกอ่ นแลว้ ค่อยเอาไปปลูก “ปลูกมะเขือพวง ส�ำหรับคนท่ีเลือดจางต้องมี ธาตุเหลก็ เขา้ ไป สอนใหเ้ ดก็ เขา้ ใจ ตอ้ งทานวันละ ๗ เม็ด ทกุ วัน” ครูช้ีให้ดผู ลพวงทอ่ี อกมา ด้วยความภาคภมู ิใจ อันนี้เป็นโรงตากพลังงานแสงอาทิตย์ กิจการเรา ขยายขน้ึ มนั ไมพ่ อ กลว้ ยเอาไปหลายอยา่ ง กลว้ ยหลกั คอื ทำ� นำ้� ผง้ึ กลว้ ย จะเปน็ ผลติ ภณั ฑท์ มี่ าแรง พอเปน็ กระษยั คนอายุมากจะขาดโปแทสเซียม แต่ในน้�ำผ้ึงกล้วยจะมี พวกนี้ ภคู าวนอกจากจะหมกั แลว้ เอาไปบดบรรจแุ คปซลู ได้ด้วย พาเดนิ ดปู ลกู หอมหลงั เกยี่ วขา้ วในแปลงนา ทมี่ ยี อด อ่อนโผล่ข้ึนมาเต็มแปลงนา แล้วบอกว่าอันนี้ คือ การ เรยี นรวู้ า่ ปลกู หอมโดยไมต่ อ้ งทำ� แปลงหลงั นา อยา่ งนไ้ี ม่ เปลืองแรงงานเพราะเราเอาฟาง ออกคลุม ไม่ตอ้ งขนมาจากท่ีอ่ืน
๑๕ครู ครขู วญั ดนิ สิงหค์ ำ ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดล้อม ภูมปิ ญั ญาไทย 76 วันน้ี เกษตรผสมผสานที่ปลูกต้นไม้ใหญ่ หัวไร่ปลายนา คือ ชาวบ้านปลูกให้มัน กลางนา มันจะบังแดด ถ้าเราปลูกเป็นหัวไร่ เทา่ ทท่ี ำ� ไดแ้ ตท่ ำ� ใหห้ า่ งกนั หนอ่ ย ตอ้ งวางแผน ส่วนปลายนานั้นจะมีปลูกต้นไม้และจุลินทรีย์ แปลงใหด้ ี ๆ เราจา้ งชาวบ้าน พฒั นามาถึงจดุ ปลูกมะละกอพันธุ์เตี้ย ทางนี้ก็ลงกระเจี๊ยบ นีก้ ็ต้องเอือ้ ชาวบา้ นดว้ ย ผลผลติ จากท่ีน่ี มคี น ฟักทอง หน้าแล้งใบไม้ร่วงลงมา หน้าฝน มีรายได้หลายคน คนมีท่ีมีทางเราก็ให้ความรู้ จุลินทรีย์ก็ย่อย น�้ำเยอะก็ชะจุลินทรีย์ลงหน้า เขาไปท�ำ พอหนา้ นา เรากเ็ อาปยุ๋ แบง่ ไปใหเ้ ขา ชาวบ้านเขาท�ำแบบนี้ พอจุลินทรีย์เกิดข้ึนมา ทขี่ องเราติดถนนใหญ่ มีคนบอกวา่ ทำ� ไมไมเ่ อา ปบุ๊ มนั กล็ งไปในนา เป็นทีท่ �ำการค้า เราบอกเราไม่ไดอ้ ยากจะขาย ก็เลยคิดว่า เราท�ำถนน เราจะประดับ แต่จะขายแนวความคิด แต่จะปลูกป่าให้เขาดู ถนนอย่างไร ปลูกหอม กระเทียม เชียงดา เพ่อื ทีจ่ ะสะดดุ ใจ กล้วยน�้ำไทเป็นสมุนไพรที่ขายดีมาก เมืองนี้ ตรงนเ้ี ปน็ ทปี่ ลกู ไผ่ คนอีสานชอบไผ่ เปน็ เปน็ เมอื งหอมกระเทยี ม ปกติหนา้ นาแถวน้ที ำ� อาหารหลักของอีสานเลย คือ หน่อไม้ ก็เลย นาหมดเลย หลังนาก็มาปลูกหอมกระเทียม ปลกู ไผไ่ วแ้ ตม่ ปี ระดแู่ ซม ใหเ้ ขาอยดู่ ว้ ยกนั ตรง รายได้ตัวนี้ดีกว่านา หลังน้�ำแห้งท�ำไปเลย ท่ี นี้ คอื หวั ไร่ ปลายนา คอื ถนนเสน้ นนู้ มสธ.บอก เราต้องท�ำนาเพราะเรากินข้าว ข้าวพันธุ์หอม ว่า ไร่นาสวนผสมต้นไม้มันบังแสง เลยเข้าไป มะลิจริง ที่น่ีเอาข้าวปลูกหลายสายพันธุ์มาท�ำ ขา้ งในจะเป็นสวนไม้ผล นา ข้าวทไ่ี ด้จะอร่อยมาก แม้ขา้ วนาปกี ็เหมอื น กัน เอามลู ไกม่ าหมักก่อนทีจ่ ะลงแปลงนา
ครขู วญั ดนิ สิงห์คำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม ภูมปิ ญั ญาไทย ส่วนนี้ปลูกข้าวแต่มีอีกส่วนหน่ึงปลูกพืชผล พะยูงก็มีปลูกเยอะเลยท่ีน่ี มันต้องเกื้อกูลกันใน 77 สงั คมไมใ่ ชเ่ ราทำ� หมดเลย ตอ้ งใหค้ นอนื่ เขาทำ� ดว้ ย ไมใ่ ชค่ นอนื่ ตายหมดกบ็ อกวา่ อะไรกต็ ามคนอน่ื ทำ� อยา่ ทำ� อย่าไปแย่งเขา อันนีส้ ำ� คัญตอ้ งสอน ไมไ่ ป แยง่ คนอน่ื เดด็ ขาด มหี ลายเรอื่ งทใี่ หเ้ ราทำ� เยอะใน โลก ไปทำ� ตวั อ่ืน นำ�้ มาจากสระใช้ระบบนำ้� พงุ่ เดินผ่านตน้ มะขาม ครูชใ้ี ห้ดบู อกวา่ ทุกวนั น้ี คนแหไ่ ปปลกู มะขามหวานจนลมื มะขามเปรย้ี ว แต่ มะขามเปร้ียวราคาแพง ก็มีคนมาดูงานบ่อยมาก เขามาดูแต่ละด้านแต่ส่วนใหญ่จะเป็นภาคเกษตร เพราะเราท�ำครบวงจร กลว้ ยจะเปน็ หลัก จะเหน็ กล้วยหลายส่วนมาก เพราะกลว้ ยในกระบวนการ ผลิตยามที ุกข้นั ตอน กลว้ ยจงึ ไม่พอ น้�ำหมกั กล้วย สูตรท่ีพระพุทธเจ้าให้คือ กล้วยงอมแล้ว ๓ กิโล น้ำ� ตาล ๑ กโิ ล เกลอื ๑ ช้อนโตะ๊ คลุกเคล้าเขา้ กัน หมกั ไว้ ๑๕ วนั วัตถุดิบ ถังบรรจุต้องสะอาดก่อน พระพุทธเจ้าบอกว่า หนึ่งปี สองปี สามปี ท�ำไมท่านพูดแบบนี้ ก็ได้มาเข้าใจจากการท�ำ เอง วัตถุดบิ บางอย่างตอ้ งใชเ้ วลาหน่ึงปใี นการ ยอ่ ย บางอยา่ งสองปี บางอยา่ งสามปี ตอนหมกั แรก ๆ วัตถุดิบจะลอย แต่พอหมักไปมันจะ คอ่ ยๆจมลงไปขา้ งล่างหมด ยงั ใช้ไม่ได้ ต้องชมิ กอ่ น ถ้าเปร้ยี วจด๊ิ แปลวา่ ใช้ได้แลว้
๑๕ครู ครูขวัญดนิ สงิ หค์ ำ ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดล้อม ภูมิปัญญาไทย 78 ถา้ มองเปน็ วิทยาศาสตรต์ ้องมเี ครื่องวดั คอื วดั ค่าพเี อส ตอ้ งต�่ำกว่า ๓ และวดั คา่ บรคิ คอื วัดค่าน�้ำตาลตอ้ งต�่ำกว่า ๕ ใช้หลกั วทิ ยาศาสตรเ์ ข้ามา แต่พระพทุ ธเจา้ บอกว่า หนึ่งปี สองปี สามปี ส้มจ๊ีดแก้ไออย่างดี อันนโี้ รงเหด็ เพราะเราเปน็ นกั มงั สวริ ัติ เราตอ้ งกินเหด็ ก็เลยปลูกเอง อนั น้นั ปลูกผักท่ีทั้งปีปลกู ได้ เลย กเ็ ลยใชโ้ รงเรอื น เหน็ ว่า การถา่ ยทอดของครูขวัญดินสู่ผ้สู นใจ สว่ นใหญ่เน้นหนกั ไปในเรอ่ื งของ การจัดสมดุลสิ่งแวดล้อม เพื่อให้เกิดผลกระทบในทางท่ีดีต่อร่างกายและจิตใจของ มนษุ ย์ ไดแ้ ก่ การปรบั ปรงุ ดนิ ปยุ๋ ชวี ภาพ นำ�้ หมกั ชวี ภาพ ขยะวทิ ยา การพฒั นาจติ ใจ มนุษย์และคุณภาพชีวิต การแปรรูปอาหารจากผักและผลไม้ การแพทย์ทางเลือก กสกิ รรมไร้สารพษิ การรักษาดนิ การปลกู ปา่ และการรกั ษาปา่ และการปฏบิ ตั ธิ รรม ภายใต้สโลแกนว่า “สรา้ งโลกสวยด้วยมอื เรา” ใช้เวลาพูดคุยกับครูขวัญดิน สิงห์ค�ำ ครูภูมิปัญญาไทย ด้านการจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม นานทเี ดียว ได้ความเพลิดเพลนิ ได้ความรู้ ไดแ้ งค่ ดิ กอ่ นรำ่� ลา ครชู วนกนิ ขา้ วมอ้ื กลางวนั ทล่ี ว่ งเลยมาถงึ ชว่ งบา่ ยแบบงา่ ย ๆ มงั สวริ ตั ิ ฝมี อื ชาวบา้ นทท่ี ำ� มาขายของใหก้ บั ผผู้ า่ นไปมา นอกจากไดป้ ระโยชนแ์ ก่ รา่ งกายแลว้ อาหารดงั กลา่ วยงั ทำ� ดว้ ยผลผลติ อนิ ทรยี ข์ องชาวบา้ นยา่ นนนั้ นนั่ เอง ท่ีอยูป่ ัจจบุ ัน: ศีรษะอโศก (บา้ น) ๒๗๑ หมู่ ๑๕ ต.กระแซง อ.กนั ทรลักษณ์ จ.ศรีสะเกษ ๓๓๑๑๐
ครขู วัญดิน สงิ หค์ ำ ๑๕ครู ดา้ นการจดั การทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม ภมู ปิ ัญญาไทย 79 สรา้ งโลกสวยดว้ ยมือเรา ชุมชนทอ้ งถ่นิ ต้นแบบ ใช้ชีวติ แบบพอเพียงและพึง่ พาตนเอง ท่มี ี ความพอมี พอกนิ พอใช้ โดยยึดหลกั ความพอประมาณ มีคุณธรรม ในการด�ำรงชีวิต และใช้ประโยชน์จากองค์ความรู้ภูมิปัญญาที่ปู่ย่า ตายาย สอนไว้ กอปรกบั อยากร้อู ะไรตอ้ งรู้ให้จรงิ อธบิ ายได้ ส่งผล ใหค้ รูขวัญดนิ สงิ หค์ ำ� ครูภมู ปิ ัญญาไทย รุน่ ที่ ๓ ได้รับอนุมตั ิใหจ้ ดั ตั้งโรงเรียนสัมมาสิกขาศรีษะอโศก ท่ีใช้หลักธรรม หลักปฏิบัติสอน เด็ก ตง้ั แตล่ งมอื ทำ� แปลงเกษตร จนเกดิ เครอื ข่าย การอบรมกสกิ รรม ไร้สารพษิ การแพทย์ทางเลือก และผลิตผลจากเรอื กสวนไรน่ า ทไ่ี ด้ จากการปลูกป่า รกั ษาปา่ และปฏบิ ตั ธิ รรม
๑๕ครู ครูขวัญดิน สิงหค์ ำ ดา้ นการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ้ ม ภมู ปิ ัญญาไทย 80 ครู ๑๕ทอี่ ยู่ ภมู ิปญั ญาไทย ครบู ญุ ตนั สิทธิไพศาล ทอ่ี ยปู่ จั จบุ ัน : ๑๓๙ ม.๖ ต.หา้ งฉตั ร อ.หา้ งฉตั ร จ.ล�ำปาง ๕๒๑๙๐ ครกู ติ ติ อนนั ตแ์ ดง ที่อยู่ปัจจุบัน : ๑๐๔ ม. ๑๒ ต.วงั ตะกอ อ.หลงั สวน จ.ชุมพร ๘๖๑๑๐ ครกู ชี า วิมลเมธี ท่อี ยปู่ จั จุบนั : ๑๗/๑ วัดศาลามชี ัย ถ.ราชดำ� เนนิ ต.ในเมือง อ.เมอื ง จ.นครศรธี รรมราช ๘๐๐๐๐ ครขู วญั ดิน สงิ ห์ค�ำ ทีอ่ ยู่ปจั จบุ นั : ๒๗๑ ม.๑๕ ต.กระแซง อ.กันทรลกั ษณ์ จ.ศรีสะเกษ ๓๓๑๑๐ ครคู ำ� พนั อ่อนอทุ ัย ที่อย่ปู ัจจบุ นั : ๑๖๒ ม. ๑ ต.นาดี อ.ด่านซ้าย จ.เลย ๔๒๑๒๐ ครจู ินดา บุษสระเกษ ทอ่ี ยู่ปัจจุบัน : ๓ ม.๒ ต.บ้านใหม่ อ.หนองบุญมาก จ.นครราชสมี า ๓๐๔๑๐ ครูดวงเนตร ดุริยพนั ธุ์ ที่อยปู่ จั จบุ นั : ๑๑๑ แขวงวดั สามพระยา เขตพระนคร กรุงเทพฯ ๑๐๑๒๐ ครูถนอม ศริ ิรักษ์ ทอ่ี ยูป่ จั จบุ นั : ๔๒ ม.๔ ต.จะทิงพระ อ.สทิงพระ จ.สงขลา ๙๐๑๙๐
ครขู วญั ดนิ สิงห์คำ ๑๕ครู ด้านการจัดการทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ้ ม ภมู ปิ ัญญาไทย 81 ครูทองใบ แท่นมณี ท่ีอยปู่ ัจจบุ ัน : ๙/๕ ม.๖ ต.ตน้ มะมว่ ง อ.เมอื ง จ.เพชรบุรี ๗๖๐๐๐ ครูพงษเ์ ทพ เพียรทำ� ที่อยูป่ จั จุบัน : ๑๓๒ ม.๓ ต.ก่จู าน อ.ค�ำเขอ่ื นแก้ว จ.ยโสธร ๓๕๑๑๐ ครูไพบลู ย์ พันธ์เมือง ท่ีอยูป่ จั จุบนั : ๙๗/๕ ม.๓ ต.ทะเลทรพั ย์ อ.ปะทวิ จ.ชุมพร ๘๖๑๖๐ ครมู ารศรี วนาโชติ ที่อยปู่ จั จุบัน : ๒๑๕ ม.๑๒ ต.บา้ นกาด อ.แมส่ ะเรียง จ.แมฮ่ ่องสอน ๕๘๑๑๐ ครเู ล็ก กุดวงค์แกว้ ทอี่ ยปู่ จั จบุ ัน : ๒๓๔ ม.๕ บา้ นบัว ต.กดุ บาก อ.กุดบาก จ.สกลนคร ๔๗๑๘๐ ครวู ุฒิ วฒุ ิธรรมเวช ทอ่ี ยู่ปัจจุบนั : ๗๑/๙๓ ถ.เพชรเกษม ๘๑/๒ แขวงหนองคา้ งพลู เขตหนองแขม กทม. ๑๐๑๖๒ ครสู มบูรณ์ แว่นวิชัย ที่อยู่ปจั จุบัน : ๒/๑ ถ.เพลนิ ฤด ี ต.ทา่ อฐิ อ.เมอื ง จ.อุตรดิตถ์ ๕๓๐๐๐
Search
