ວິຊາ ພູມສາດປະເທດລາວ ມ1 - ມ7

ສາລະນາຘ ເຘື້ຬໃຘ ໜ້າ ພາກທີ I ພມູ ສາດທາມະຊາດຂຬຄລາວ ນດ຺ ທີ 1 ທຕ່ີ ້ຄື , ຂຬນເຂດ, ຊາຍແດຘ,ອນູ ອາ່ ຄ ແລະ ເຘຬ້ືຶ ທ່ີບະເທດລາວ 1. ຋ໆຉຄ໇ , ຂຨຍເຂຈ, ຆາງແຈຌ............................................................................. 1 2. ຩູຍຩາໞ ຄ ແ຤ະ ເຌຨ໇ ຋ໆ ..................................................................................... 2 ນ຺ດທີ 2 ທລະຘີສຘຖາຘຂຬຄບະເທດລາວ 1. ຎະວລຈກາຌຂະວງາງຈໟາຌເຉກໂຉຌກິ ຂຨຄຎະເ຋ຈ຤າລ ............................................. 4 2. ກາຌເ຃ຨໆ ຌເຉກໂຉຌິກໃໝ່ ແ຤ະ ຍຌວາແຏ່ຌຈິຌໄວລ. ............................................... 4 3. ເຂຈເຉກໂຉຌກິ ໃຌ຤າລ .................................................................................. 5 4. ຤ກ຦ະຌະ຤ລມຂຨຄຑມູ ຦ຌຊາຌໃຌ຤າລ ............................................................... 5 5. ຎະເຑຈຑມູ ຦ຌຊາຌໃຌ຤າລ. ............................................................................ 6 ນ຺ດທີ 3 ພູມຬາກາດຂຬຄບະເທດລາວ 1. ຤ກ຦ະຌະ຤ລມຂຨຄຂຨຄຑູມຨາກາຈ.................................................................. 10 2. ຤ະຈູກາຌໃຌຎະເ຋ຈ຤າລ.............................................................................. 11 3. ເຂຈຑມູ ຨາກາຈຂຨຄ຤າລ ............................................................................. …14 ນດ຺ ທີ 4 ແມ່ຘືາ້ ຕ່າຄໆ ຢູ່ໃຘລາວ 1. ຍຈ຺ ຍາຈ຃ລາມ຦າໍ ຃ຌ ແ຤ະ ຃ຸຌຎະໂວງຈຂຨຄແມຌ່ ໍາ໇ ............................................... 16 2. ແມ່ຌາ໇ໍ ຂຨຄ ແ຤ະ ຦າຂາແມ່ຌໍາ໇ ຂຨຄໃຌ຤າລ.......................................................... 16 3 ຦ະຑາຍກາຌຍກ຺ ແວ້ຄຂຨຄແມ່ຌາໍ໇ ຂຨຄ ແ຤ະ ແວຄໆົ ຌາໍ໇ ຉໞາຄ໅........................................... 19 4 ຏ຺ຌກະ຋ຍ຺ ຅າກມ຺ຌ຤ະຑິຈຂຨຄແມ່ຌາໍ໇ ຂຨຄ ແ຤ະ ແວຄົໆ ຌາໍ໇ ຉໞາຄ໅ .................................... 20 ນດ຺ ທີ 5 ດຘິ 1. ລ຋ິ ະຌາກາຌ ແ຤ະ ກາຌຎະກຨຍ຦າໟ ຄຂຨຄຈຌິ ........................................................ 22 2. ຍ຺ຈຍາຈ ແ຤ະ ຃ລາມ຦຃ຌຂຨຄຈຌິ ................................................................... 22 3. ຈິຌຎະເຑຈຉາໞ ຄ໅ ....................................................................................... 22 4. ກາຌຌາໍ ໃຆ້ ແ຤ະ ກາຌຎ຺ກຎກຩກ຦າຈຌິ .............................................................. 23 ນດ຺ ທີ 6 ພກຶ ສາຊາດ 1. ຤ກ຦ະຌະ຤ລມຂຨຄຑກຶ ຦າຆາຈໃຌ຤າລ .............................................................. 25 2. ຃ລາມ຦າໍ ຂຨຄຑຶກ຦າຆາຈ .............................................................................. 25 3. ຏຌ຺ ເ຦ງວາງ຅າກກາຌ຋າໍ ຤າງຎາ່ ...................................................................... 25 4. ແຌລ຋າຄກາຌຎ຺ກຎກຩກ຦າຎ່າ ........................................................................ 26

ນດ຺ ທີ 7 ຊນພະຍາກຬຘແອທ່ າດໃຘລາວ 1. ຃ລາມ຦ໍາ຃ຌຂຨຄແຩ່຋າຈ ............................................................................. 28 2. ແຩ່຋າຈຆະຌຈິ ຉໞາຄ໅ໃຌ຤າລ .......................................................................... 28 3. ຍຌຈາແຩ຋່ າຈ຋ຂໆ ຸຈ຃໇຺ຌໃຌຎະເ຋ຈ຤າລ .............................................................. 30 4. ຏຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຅າກກາຌຂຸຈ຃໇ຌ຺ ຍແໆໍ ຩ່…………………………………………………………31 ນດ຺ ທີ 8 ແຫ່ຄົີ ພະລຄຄາຘ 1.ແວ຤ໞຄຑະ຤ຄຄາຌ..................................................................................................35 2.ຏ຺ຌ຦ະ຋ຨໟ ຌ຅າກກາຌໃຆຑ້ ະ຤ຄຄາຌ……………………………………………………36 3.ລິ຋ກາຌໃຆ້ຑະ຤ຄຄາຌ຋ຊໆ ກຶ ຉໟຨຄ………………………………………………………………38 ພາກທີ II ພູມສາດສຄ຃ມ຺ ນດ຺ ທີ 1 ກາຘບກ຺ ຃ຬຄໃຘຘລາວ 1. ກາຌຎກ຺ ຃ຨຄ຦ະໄໝເຎຌເມຨຄຂຌ໇ຶ ຦ກຈຌາ຦ະວງາມ………………………………………40 2. ກາຌຎ຺ກ຃ຨຄ຦ະໄໝເຎຌເມຨຄຂຌຶ໇ ຂຨຄ຅ກກະຑຈຐຣໆຄ…………………………………….44 3. ກາຌຎກ຺ ຃ຨຄໄ຤ງະກາຌຎະຉິລຈຆາຈຎະຆາ຋ຎິ ະໄຉ 1945 - 1975………………………..47 ນ຺ດທີ 2 ບະຊາກຬຘ 1. ໂ຃ຄ຦ໟາຄຎະຆາກຨຌ…………………………………………………………………..50 2. ກາຌແ຅ກຢາງຂຨຄຎະຆາກຨຌ………………………………………………………...53 ພາກທີ III ພມູ ສາດເສດຖະກິດລາວ ນ຺ດທີ 1 ສະພານລວມທາຄດ້າຘເສດຖະກິດ 1. ຎະວລຈ຃ລາມເຎຌມາຂຨຄເ຦ຈຊະກິຈ຤າລ……………………………………………..55 2. ເ຦ຈຊະກຈິ ຤າລກຨໞ ຌຎ 1975 (ກໞຨຌກາຌຎ຺ຈຎຨ່ ງ)……………………………………..56 3. ເ຦ຈຊະກິຈວຄົ 1975...........................................................................................59 ນດ຺ ທີ 2 ຂະແໜຄກະສິກາ 1. ຍຈ຺ ຍາຈແ຤ະ຃ລາມ຦າໍ ຃ຌຂຨຄກະ຦ິກາໍ ………………………………………………….61 2. ເຄໆຨຌໄຂ຋ຨໆ າໍ ຌລງ຃ລາມ຦ະຈລກໃວແ້ ກ່ກາຌກະ຦ກິ ໍາ………………………………….…61 3. ຂໍ຅໇ າກຈໃຌກາຌຏະ຤ິຈກະ຦ິກ າ………………………………………………………..63 4. ຂະແໜຄກະ຦ິກ າໃຌຎຈ຅ຍຸ ຌ………………………...………………………………….63 5. ຃ລາມຨາຈ຦າມາຈໃຌກາຌວຌເຎຌກະ຦ກິ າ…………………………………………………65 6. ຏຌ຺ ໄຈຩ້ ຍໃຌກາຌຏະ຤ິຈກະ຦ິກ າ…………………………………………………………..65 ນ຺ດທີ 3 ຂະແໜຄຬຸດສາຫະກາ ແລະ ຫດຖະກາ 1. ຦ະຑາຍກາຌຂະວງາງຉ຺ລຨຈຸ ຦າວະກາໍ ……………………………………………………..67 2. ເຄຨໆ ຌໄຂໃຌກາຌຑຈ຋ະຌາຨຸຈ຦າວະກໍາໃຌ຤າລ………………………………………………67

3. ຏຌ຺ ຦າໍ ເ຤ຈ຋າຄຈາໟ ຌວຈຊະກາໍ …………………………………………………………….67 ນ຺ດທີ 4 ກາຘ຃ມ຺ ມະຘາ຃຺ມຂ຺ຘສ່ຄີ຺ 1. ຍຈ຺ ຍາຈແ຤ະ຃ລາມ຦ າ຃ຌຂຨຄກາຌ຃຺ມມະຌາ຃ມ຺ ຂ຺ຌ຦ຄ຺ໆ …………….……………………......69 2. ຎຈໄ຅຋ໆ຦ໆ຺ຄຏຌ຺ ຦ະ຋ໟຨຌຉກໍໆ າຌ຃ມ຺ ມະຌາ຃຺ມຂຌ຺ ຦ໆຄ຺ ……….………………………….………69 3. ຤ະຍ຺ຍກາຌ຃຺ມມະຌາ຃຺ມຂ຺ຌ຦຺ໆຄໃຌ຤າລ…………………………………………….………70 ນ຺ດທີ່ 5 ຂະແໜຄກາຘ຃້າ ແລະ ກາຘນລກິ າຘ 1. ຍ຺ຈຍາຈ຃ລາມ຦ໍາ຃ຌຂຨຄຂະແໜຄກາຌ຃າໟ …………………………………………………..71 2. ກາຌ຃ໟາຑາງໃຌ………………………………………………………………………….71 3. ກາຌຍໍ຤ິກາຌ…………………………………………………………………………...76

ຑາກ຋ີI ຑູຓຘາຈ຋າຓະຆາຈຂບຄຖາທ ຍ຺ຈ຋ີ 1 ຋ໃຉີ ໄຄ, ຂບຍຽຂຈ, ຆາງ຾ຈຌ,ປູຍປໞາຄ ຾ຖະ ຽຌບໄຶ ຋ໃີຎະຽ຋ຈຖາທ 1. ຋ໃີຉໄຄ, ຂບຍຽຂຈ, ຆາງ຾ຈຌ 1.1. ຋ໃຉີ ຄໄ ຾ຖະ ຂບຍຽຂຈ ຘາ຋າຖະຌະຖຈັ ຎະຆາ຋ຎິ ະແຉ ຎະຆາຆ຺ຌຖາທ ຉັໄຄດູ່ຽຒືໄບຄ຿ຖກຽໜືບ ຆີກ຿ຖກຉາຽທັຌບບກຽຂຈຍ຺ທ຿ຓຄ ຋ີ 7 ຂບຄ຿ຖກ, ດູ່ຽຂຈເ຅ກາຄຂບຄ຾ນົຓບິຌຈູ຅ີຌ,ຑາກຑືໄຌບາຆີບາ຃ະຽຌ ນົື ບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉ້. ຓີຂບຍ ຽຂຈ຾ຉູ່ຖະ຋ິຈຈໃຄັ ຌ:ີໄ - ຋ິຈຽໜືບດູ່ຍໟາຌຖາຌຉຸງ ຾ຂທຄຏ຺ໄຄຘາຖີ ຽຆິໃຄກ຺ຄກັຍຽຘັໄຌຂະໜາຌ຋ີ 22 ຽໜືບ ຾ຖະ ຽຘັໄຌ຾ທຄ຋ີ - ຋ຈິ ເຉ້ດູຍ່ ໟາຌຂຌໄີ າກ຾ຂທຄ຅າ໣ ຎາຘັກຽຆຄິໃ ກຄ຺ ກັຍຽຘໄັຌຂະໜາຌ຋ີ ຽໜຶືບ ຾ຖະ ຽຘໄຌັ ຾ທຄ຋ີ . - ຋ິຈຉາຽທັຌຉ຺ກດູ່ຍໟາຌ຃ທຌ ຾ຂທຄຍ໣ໃ຾ກ້ທຽຆິໃຄກ຺ຄກັຍຽຘັໄຌຂະໜາຌ຋ີ ຽໜືບ ຾ຖະ ຽຘັໄຌ຾ທຄ຋ີ - ຈາໟ ຌຉາຽທັຌບບກຘຼຄຽໜບື ດຌູ່ າຎາທຍໟາຌຽຉາ຺ ຾ຂທຄນ຺ທຑຌັ ຽຆຄໃິ ກ຺ຄກັຍຽຘໄັຌຂະໜາຌ ຾ຖະ ຽຘັໄຌ຾ທຄ຋ີ . ຽໜືບ ຾ຖະ ຽຘໄຌັ ຾ທຄ຋ີ - ຋ຈິ ຽທັຌບບກຘຼຄເຉດ້ ູຽ່ ຆກະໝາຌ ຾ຂທຄບຈັ ຉະຎືຽຆິໃຄກຄ຺ ກັຍຽຘຌັໄ ຂະໜາຌ຋ີ 15 . 1.2. ຆາງ຾ຈຌ ຘາ຋າຖະຌະຖຈ ຎະຆາ຋ິຎະແຉ ຎະຆາຆຌ຺ ຖາທ ຓຆີ າງ຾ຈຌປໞທຓກຍ 5 ຎະຽ຋ຈ຃ື: ຋ິຈຽໜືບຉິຈກັຍຎະຽ຋ຈຘາ຋າຖະຌະຖັຈຎະຆາຆ຺ຌ຅ີຌງາທ 505 ກຓ, ຋ິຈຉາຽທັຌບບກຉິຈກັຍຎະຽ຋ຈ ຘາ຋າຖະຌະຖັຈຘັຄ຃຺ຓຌງິ ຓ຺ ນຼທຈຌາຓ ງາທ 2069 ກຓ, ຋ິຈເຉ້ຉິຈກັຍຎະຽ຋ຈຖາຆະບາຌາ຅ັກກ໣າຎູຽ຅ງ ງາທ 492 ກຓ, ຋ິຈຉາຽທັຌຉ຺ກຉິຈກັຍຖາບາຌາ຅ກັ ແ຋ ງາທ 1835 ກຓ ຾ຖະ ຋ຈິ ຉາຽທັຌຉກ຺ ຘຼຄຽໜບື ຉິຈກັຍຎະຽ຋ຈ ຘະນະຑາຍຓຼຌຓາ ງາທ 236 ກຓ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 1

຾ຏຌ຋ຎີໃ ະຽ຋ຈຖາທເຌຑາກຑໄືຌບາຆີບາ຃ະຽຌ 2. ປຍູ ປາໞ ຄ ຾ຖະ ຽຌບໄື ຋ໃີ ຎະຽ຋ຈຖາທຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຋ີໃຓີປູຍປໞາຄງາທດຼຈຉາຓ຋ິຈຂບຄຽຘັໄຌ຾ທຄ,ຓີຖທຄງາທ຾ຉູ່ຽໜືບຽຊິຄເຉ້ ຎະຓາຌ 1.000 ກຓ, ຓຖີ ກັ ຘະຌະກທໟາຄດູ່຋າຄຑາກຽໜືບ ຾ຖະ຃ໞບງໂ຾຃ຍຽຂ຺ໄາ຋າຄຑາກກາຄ຾ຖ້ທຎ຺ໄຄບບກໜໟບງ ໜຶໃຄ຋າຄຑາກເຉ້.ຽຂຈ຋ີໃກທໟາຄຘຸຈ຾ຓູ່ຌດູ່ຖະນທໞາຄຽຘັໄຌໜາຌ຋ີ ຽໜືຶບຽຆິໃຄກທໟາຄຽຊິຄຎະຓາຌ 500 ກຓ ຾ຖະ ຽຂຈ຋ີໃ຾຃ຍກທໞາໝູ່຾ຓູ່ຌດູ່ຖະນທໞາຄຽຘັໄຌຂະໜາຌ຋ີ ຽໜືບຽຆິໃຄກທໟາຄຎະຓາຌຑຼຄ຾ຉູ່ 150 ກຓ. ງໟບຌ ຎະຽ຋ຈຖທຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຋ີໃຌບຌງາທດຼຈແຎຉາຓຽຘັໄຌ຾ທຄ຃ື຾ຌທຌັໄຌ຅ຶໃຄຽປັຈເນ້ຓີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກັຌ຋າຄຈໟາຌ ຘຄໃິ ຾ທຈຖບໟ ຓ຋າ໣ ຓະຆາຈ, ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓ່ຌູ ຑູຓບາກາຈ, ຾ຓຌູ່ າ໣ໄ ຖາ໣ ຽຆ, ຈຌິ , ຑຈື ຾ຖະ ຘັຈ. ຎະຽ຋ຈຖາທຓີຽຌືໄບ຋ີໃ຋ັຄໜ຺ຈ 236.800 ກຓ ຊໟາ຋ຼຍເຘູ່ຎະຽ຋ຈບືໃຌໂເຌ຿ຖກ ຾ຖະ ເຌບາຆີຉາຽທັຌ ບບກຘຼໃຄເຉ້຾ຓູ່ຌຎະຽ຋ຈຖາທຓີຽຌືໄບ຋ີໃດູ່ເຌຖະຈັຍຎາຌກາຄ. ຾ຉູ່ຊໟາຘ຺ຓ຋ຼຍ຃ທາຓໜາ຾ໜ້ຌຂບຄຎະຆາກບຌ ຾ຖ້ທຽນັຌທໞາຎະຽ຋ຈຖາທຽຎັຌຎະຽ຋ຈຈຼທເຌບາຆີຉາຽທັຌບບກຘຼໃຄເຉ້຋ີໃຓີຽຌືໄບ຋ີໃກທໟາຄຂທາຄ ຾ຖະ ງັຄທໞາຄຽຎ຺ໃາ ນາົ ງ, ຽຌບໄື ຋ີໃຘທຌໞ ເນງງໞ ຄັ ຍ໣ໃ຋ັຌແຈ້ປັຍກາຌຂຈຸ ຃຺ໄຌ ຾ຖະຌາ໣ ເຆຽ້ ຋ືໃບ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 2

຾ຏຌ຋ີໃ ປູຍປາໞ ຄຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 3

ຍຈ຺ ຋ີ 2 ຋ຖະຌີຘຌຊາຌຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ 1. ຎະນທຈກາຌຂະນງາງຈາໟ ຌຽຉກ຿ຉຌກິ ຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ ຑຓູ ຘຌັ ຊາຌດູ່ເຌຖາທຎະ຅ຸຍັຌ ຾ຓູ່ຌຏ຺ຌຂບຄກາຌທທິ ັຈບັຌງາທຌາຌ຃ືຑາງນຄັົ ກາຌຽ຃ືບໃ ຌຽໜັຄຽຉັກ຿ຉຌິກ ເຌ຋ໟາງຘະແໝຽກຕຉາຽຆ ( ກໞບຌໜໟາຌີໄຎະຓາຌ 65 ຖໟາຌຎີ ), ຎະຽ຋ຈຖາທກ໣຃ື຃຺ຄຽຂຈບິຌຈູ຅ີຌແຈ້ກໟາທຽຂ຺ໄາຘູ່ ແຖງະ຾ນ່ຄູ ຃ທາຓຘະນຄຍົ ຅຺ຌຽຊີຄຘະແໝຎາຽຖ຿ບ຾ຆຌ ( Palaeocene ກໞບຌຌີໄຎະຓາຌ 30 ນາ 65 ຖໟາຌຎີ ) ຅ຄໃຶ ຽກີຈຓີກາຌຽຆາະນໟຼຌ ຾ຖະ ຉຈັ ຑຼຄ ຑາເນ້ຽກີຈຓີ຋຺ໃຄຑຼຄຽຆາະຖໟາຄຽຆິໃຄໜໟາປາຍຓີຖັກຘະຌະຽຎັຌນຼຸຍຽຎັຌ຿ຌຌ ຉ໣ໃາ. ປໞບຄປບງຂບຄ຋຺ໃຄຑຼຄຽຆາະຖໟາຄຓາປບຈຎັຈ຅ຸຍັຌ຾ຓູ່ຌຍັຌຈາ຅ບຓຑູ຋ີໃດູ່ເຌຖະຈັຍຘູຄ຾ຉູ່ 2.100 ນາ 2.200 ຓ. ເຌຘະແໝຉ຺ໄຌຓີ຿ບ຾ຆຌ ( Miocene, ກໞບຌຌີໄຎະຓາຌ 20 ຖໟາຌກໞທາຎີ ), ຋຺ໃຄຑຼຄຽຆາະຖໟາຄ຋ະຽຖ຿ບ ຾ຆຌ ຊກື ງຂູ້ ໄຶຌ ຾ຖະ ຘາງຌາໄ໣ ຊືກຉັຈ຾ຍູ່ຄ, ເຌຽທຖາຈຼທກຌັ ຌຌັໄ ປບງ຾ຉກຽຖືໃບຌຽຂຈຖໟບຄຌ໣ໄາບູກ໣ແຈ້ກ໣າຽຌີຈຂຶໄຌ. ຋຺ໃຄຑຼຄຽຆາະຖໟາຄຎາຽຖ຿ບ຾ຆຌຊືກຽຆາະນໟຼຌ, ຽຘຈຂບຄກາຌຽຆາະນໟຼຌແຈ້ຊືກກະ຾ຘູ່ຌ໣ໄາຑັຈແຎ຋ັຍຊ຺ຓເຌ຋ະຽຖ ຋ດີໃ ູ່຾຃ຓ຋ຄໃ຺ ຑຼຄຈຄັໃ ກາໞ ທ ຽປຈັ ເນ້ຽກຈີ ຓ຋ີ ຄ຺ໃ ຑຼຄຈິຌຉະກບຌເໝູດ່ ູ່຾຃ຓ຋ໃ຺ຄຑຼຄຎາຽຖ຿ບ຾ຆຌ. ຓາປບຈຘະແໝຓີ຿ບ຾ຆຌຎາງ, ຋຺ໃຄຑຼຄຈິຌຉະກບຌຂບຄຘະແໝຓີ຿ບ຾ຆຌຉ຺ໄຌຊືກງູ້ຂຶໄຌຽຆິໃຄຎັຈ຅ຸຍັຌຓີ ຖະຈັຍຘູຄຎະຓາຌ 1500 ນາ 1800 ຓ, ນົັຄ຅າກຌັໄຌກ໣ໃຊືກຽຆາະນໟຼຌ ຾ຖະ ຉັຈຑຼຄຽຆິໃຄຎັຈ຅ຸຍັຌຓີຖະຈັຍຘູຄ 1200 ນາ 1400 ຓ ( ຽຂຈຆຼຄຂທາຄ ). 2. ກາຌຽ຃ໃບື ຌຽຉກ຿ຉຌິກເໝ່ ຾ຖະ ຍຌນາ຾ຏຌ່ ຈຌິ ແນທ. ເຌຘະແໝຎ຿ີ ບ຾ຆຌຉຌ຺ໄ ກໞບຌຌໄຎີ ະຓາຌ 12 ຖໟາຌຎ,ີ ຋ຄ຺ໃ ຑຼຄຈິຌຉະກບຌເຌຘະແໝຓີ຿ບ຾ຆຌຎາງຊືກງູ້ ຂຌຶໄ ດາູ່ ຄປຸຌ້ ຾ປຄ, ຃ຼຄ຃ກູ່ ຍັ ກາຌງູ້ຂຶໄຌຌີໄກ໣ຓໃ ກີ າຌຽຆາະນຼໟ ຌ, ຉຈັ ຑຼຄ ຾ຖະ ຓີກາຌຉກ຺ ຉະກບຌຂບຄນຌີ ເຌຽຂຈນຼຸຍ ຉໞາຄໂຽຆັໃຌ: ຽຂຈຍໟາຌຍາຌ ( ຆຼຄຂທາຄ ) ຑາເນ້ຽກີຈ຋຺ໃຄຑຼຄຈິຌຉະກບຌເໝູ່ຂຶໄຌບີກຽຆິໃຄຎັຈ຅ຸຍັຌດູ່ຖະຈັຍຘູຄ 600 ນາ 900 ຓ. ປບຈຘະແໝຎີຕ຿ບ຾ຆຌຎາງ ( ກໞບຌໜໟາຌີໄຎະຓາຌ 2 ຖໟາຌກໞທາຎີ, ຋຺ໃຄຑຼຄຈິຌຉະກບຌຘະແໝຎີຕ຿ບ ຾ຆຌຉໄຌ຺ ຊືກງຂູ້ ຌຶໄ ຾ຖະ ຊືກຽຆາະນຼໟ ຌ - ຉັຈຑຼຄ, ຽຘຈຂບຄກາຌຽຆາະນຼໟ ຌແຈຊ້ ກື ກະ຾ຘູ່ຌາໄ໣ ຓາ຋ັຍຊ຺ຓດູ່ຍຖ໣ ິຽທຌ ຾຃ຓຂບຄຑາເນ້ຽກີຈຓີ຋຺ໃຄຑຼຄຉະກບຌເໝູ່ຂຶໄຌ ຽຆິໃຄຎັຈ຅ຸຍັຌຓີຖະຈັຍຘູຄຎະຓາຌ 200 ນາ 600 ຓ. ເຌຽທຖາ ຈຼທກັຌຌີໄຽກີຈຓີປບງ຾ຉກຽຖືໃບຌຽຂຈຌ໣ໄາ຋າ, ຌ໣ໄາ຾ຍູ່ຄ, ຽຂຈງບຈຌ໣ໄາຽຌີຌ ແຈ້ກ໣າຽຌີຈຂຶໄຌ ຾ຖະ ຓີກາຌຑ຺ໃຌນີຌຍາ ຆາຌດຉູ່ າຓຑຑູ ຼຄ຋າຄຑາກເຉຂ້ ບຄຖາທ. ຓາປບຈຌໄີ, ແຖງະກາຌຽ຃ືໃບຌຽໜັຄຽຉັກ຿ຉຌິກ຋ີປຸ້ຌ຾ປຄ຋ີຘຸຈດູ່ບິຌຈູ຅ີຌ ຽຆໃິຄແຈ້ປັຍຏຌ຺ ຘະ຋ບໟ ຌ຅າກກາຌຎະກບຍຘາໟ ຄຂບຄຘາງຑນູ ິຓະແຖຌັໄຌແຈ້ຘໄຌິ ຘຸຈຖ຺ຄ. 3. ຽຂຈຽຉກ຿ຉຌິກເຌຖາທ 4 ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ

ຽຖີຓຘະແໝຽຎົບິຈ຿ຉ຾ຆຌຉ຺ໄຌ ( ກໞບຌໜໟາຌີໄຎະຓາຌ 2 ຖໟາຌຎີ ), ຋຺ໃຄຑຼຄຈິຌຉະກບຌເຌຘະແໝຎົີ຿ບ ຾ຆຌຎາງກ໣ຊໃ ືກງູ້ຂໄຌຶ ຾ຖະ ຊືກຘາງຌ໣ໄາ຾ຍູ່ຄ, ຉ໣ໃຓາຎະກ຺ຈຓີຍັຌຈາຽຂຈ຋ີໃຊືກຉັຈຑຼຄ ຾ຖະ ຂັໄຌຉາຐັຄຂບຄຌ໣ໄາຽຆິໃຄ ຎຈັ ຅ຍຸ ັຌຎະຓາຌ 25 ນາ 100 ຓ. ເຌຘະແໝຽຎົບິຈ຿ບ຾ຆຌກາຄ ຾ຖະ ຎາງ ຎະກ຺ຈຓີປບງ຾ຉກຽຖືໃບຌ຋ີໃຽໜັຄຉາຓ຋ິຈຉາຽທັຌບບກ ນາ ຋ຈິ ຉາຽທຌັ ຉກ຺ : ຌຍັ ຾ຉນູ່ ໟທງຆາງນາຎາກບ,ູ ຾ຉ່ຆູ ະຌະ຃າຓນາທຼຄ຅ັຌ ຾ຖະ ບາຈ຅ະຓີຎະກ຺ຈກາຌງາຈ຾ງຄຘາງ ຌາໄ໣ ຽກີຈຂຶໄຌດູ່າຄຖຼຌຉິຈຑາເນ້຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄເຌຽຂຈຈັໃຄກໞາທແນົແຎຉາຓ຋ິຈ຋ີຽນັຌເຌຎັຈ຅ຸຍັຌ. ຎະກ຺ຈກາຌຑ຺ໃຌນີຌ ຓກັ ຓາດຽູ່ ຂຈຉບຌຽ຋ຄິ ຂບຄຖບໟ ຄຌ໣າໄ ກະຈຄິ ກໃຽ໣ ກີຈຂຌໄຶ ເຌຘະແໝຈຼທກັຌຌີໄ. ຆັໄຌຉາຐັຄຉໞາຄໂຂບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຽຆິໃຄດູ່ຖະຈັຍ ຎະຓາຌ 13 ນາ 20 ຓ ຌັໄຌແຈ້ກ໣າຽຌີຈຂຶໄຌເຌຘະແໝຽຎົບິຈ຿ຉ຾ຆຌຎາງ. ຎັຈ຅ຸຍັຌ, ຘາງຌ໣ໄາຉໞາຄໂງັຄ຃຺ຄ ຘຍື ຉ຃ໃ໣ ັທຈຽຖິກ, ຉຈັ ຾ຍ່ຄູ ຑຓູ ຘັຌຊາຌດູຽ່ ຂຈຑູຈບງ ຾ຖະ ຌ໣າຽບ຺າຈິຌຘັຌຈບຌຓາ຋ັຍຊ຺ຓດູ່ຽຂຈ຋຺ໃຄຑຼຄບັຌຽປັຈເນ້ ຑູຓຘັຌຊາຌຽກຈີ ຓກີ າຌຎຼູ່ ຌ຾ຎຄດາູ່ ຄຍດ໣ໃ ຈຸ ດັໄຄ. 4. ຖກຘະຌະຖທຓຂບຄຑູຓຘຌຊາຌເຌຖາທ ຑູຓຘຌັ ຊາຌຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທຓີນາົ ງປຍູ ນົາງ຾ຍຍ, ຓີຑູຘູຄ຃ຼຄ຃ູ່ກັຍປບໞຓຑູຽຖິກ, ຓີຽຎີໄຌຑູຽຌີຌ, ຓີຽນທ ຽຖິກ, ຓຑີ ູຉາໃ໣ , ຑຘູ ູຄ, ຑູຑຼຄ ຾ຖະ ຋຺ໃຄຑຼຄຘະນັຍົ ຘັຍຆບໟ ຌກັຌແຎ, ຑຌູ ຘຌັ ຊາຌຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທແຈ້ຏໞາຌກາຌທິທັຈ ຎະກບຍຘໟາຄ຋າຄ຋໣ຖະຌີ ຑໟບຓໂກັຍກາຌຎະກບຍຘໟາຄ຋າຄຘາງຑູບາຌຽຎີ-ນິຓາແຖ (Alpes-Himalaya) ຾ຖະ ແຈ້ຊືກຎຼຌ຾ຎຄຏໞາຌນົາງແຖງະດູ່າຄຉ໣ໃຽຌືໃບຄກັຌຉະຖບຈຓາ຅຺ຌກາງຽຎັຌຑູຓຘັຌຊາຌ຋ີຘ຺ຓຍູຌຈັຄຎະກ຺ຈກາຌ ຾ຖະ ຽນຌັ ຋ກຸ ຓໄືຌີໄ, ຖັກຘະຌະຑູຌຘຌັ ຊາຌຂບຄຖາທຓີຈຄັໃ ຌ:ໄີ  ຑູຓຘັຌຊາຌຂບຄຖາທຎະກບຍຈໟທງນົາງປູຍ຾ຍຍ຾ຉກຉໞາຄກັຌ຃ື ຑູຘູຄກທຓຽບ຺າ 30%, ຑູຑຼຄ ຾ຖະ ຑູຉ໣ໃາ ກທຓຽບ຺າ 50%, ເຌຌັໄຌຓີ຋ັຄຽຂຈຑູຓຘັຌຊາຌນີຌຎູຌ (Karst) ບັຌ຾ນົຓ຃຺ຓຽຆິໃຄຓີຊ໣ໄາຌໟບງ ຾ຖະ ເນງໞ຋ີ ຊືກຘາງຌ໣ໄາຖບຈຑືໄຌຽຆາະ຃ທັຈຽຎັຌຑູຓຑາຍບັຌຘທງຘ຺ຈຄົຈຄາຓ ຾ຖະ ຘັຌຑູ຋ີໃຽຎັຌ຃ືໄຌຽຑາະຊືກຌ໣ໄາຽຆາະ. ຌບກ຅າກຌີໄ, ກ໣ໃງັຄຓີ຋຺ໃຄຑຼຄຽຆິໃຄກທຓຽຊິຄ 20% ຽຆິໃຄຍາຄຍໞບຌກ໣ຽຎັຌ຋຺ໃຄນງໟາບັຌກທໟາຄຂທາຄ. ຋ັຄໝ຺ຈຌີໄແຈ້ ຘໟາຄຽຎັຌ຋ິທ຋໣າຓະຆາຈ຋ີໃຘທງຘ຺ຈຄົຈຄາຓ ຾ຖະ ຘໟາຄຽຄືໃບຌແຂເນ້຾ກູ່ກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ກາຌ຋ໞບຄ຋ໞຼທຂບຄຖາທເຌບະຌາ຃ຈ຺ .  ຑູຘັຌຊາຌຂບຄຖາທຓີຖັກຘະຌະ຃ໟບງຉ໣ໃາຖ຺ຄ຅າກຑາກຽໜືບ ຾ຖະ ຑາກຉາຽທັຌບບກແຎນາຑາກເຉ້ ຾ຖະ ຑາກ ຉາຽທັຌຉ຺ກ. ງໟບຌ຾ຌທຌັໄຌ, ຘາງຌ໣ໄາຘໞທຌນົາງ຅ຶໃຄແນົຎຉາຓ຋ິຈຽໜືບ ຾ຖະ ຋ິຈຉາຽທັຌບບກ຋ິຈເຉ້ ຾ຖະ ຋ຈິ ຉາຽທັຌຉ຺ກ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 5

ປຍູ : ຓຓຸ ໜືໃຄຂບຄຑູຓຘຌັ ຊາຌຖາທ 5. ຎະຽຑຈຑຓູ ຘຌຊາຌເຌຖາທ. ຑຓູ ຘັຌຊາຌຂບຄຖາທຎະກບຍຈໟທງ 3 ຎະຽຑຈຉ຺ໄຌຉຈໃ໣ ັໃຄຖຓູຸ່ ຌໄີ: 1. ຑູ ຾ຖະ ຘາງຑູ. ຖະຍຍ຺ ຑູ ຾ຖະ ຘາງຑຘູ ທໞ ຌນາົ ງແຈຽ້ ຉ຺າໃ ຿ປຓກຌັ ດູ່຋າຄຑາກຽໜືບ (ຌັຍ຋ັຄຑາກຉາຽທັຌຉ຺ກຘຼຄຽໜືບ ຾ຖະ ຑາກຉາຽທັຌບບກຘຼຄຽໜືບ) ຃ື ຉັໄຄ຾ຉູ່ຽຘັໄຌຂະໜາຌ຋ີ ຽໜືບ (N) ຂຶໄຌແຎ ເຌຌັໄຌຘູຄກໞທາໝູ່຾ຓູ່ຌດູ່຋າຄຑາກ ຉາຽທຌັ ບບກຘຼຄຽໜືບ. ຅ບຓຑູ຋ຘໃີ ຄູ ກໞທາໝ຾ູ່ ຓູ່ຌ ຅ບຓຑຽູ ຍ້ງ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 6

ຉາຉະຖາຄ: ຍຌຈາ຅ບຓຑຉູ ໞາຄໂດຎູ່ ະຽ຋ຈຖາທ ຖ/ຈ ຆໃຑື ູ ຋ີໃຉຄັໄ ຖ ະ ຈ ັ ຍ ຘ ູ ຄ ຖ/ຈ ຆຑືໃ ູ ຋ຉໃີ ຄໄັ ຖະຈັຍ (ຓ) ຘຄູ 1 ຑຽູ ຍງ້ ຆຼຄຂທາຄ 2820 14 ຑູຘຌັ ຆຼຄຂທາຄ (ຓ) 2218 2 ຑຆູ າງແນົ຾ຖ້ຄ ຆຼຄຂທາຄ 2717 15 ຑຘູ າຌຘາຈ ທຼຄ຅ັຌ 2128 2099 3 ຑຘູ າຓຘຸຓ ຆຼຄຂທາຄ 2620 16 ຑູແຈຽ຅້ງກຄຸ້ ນົທຄຌາໄ໣ ຋າ 2079 2079 4 ຑູຆາທ ຆຼຄຂທາຄ 2590 17 ຑຖູ າທຎີ ນົທຄຑະຍາຄ 2038 2007 5 ຑູບາ຋ທຈ ຽຆກບຄ 2500 18 ຑູຎາຌເນງໞ ນທ຺ ຑັຌ 1870 1812 6 ຑໝູ ໟຼຄ ທຼຄ຅ັຌ 2455 19 ຑນູ ບຓ຅ັຌ ຆຼຄຂທາຄ 1761 1588 7 ຑນູ ທຈ ນທ຺ ຑຌັ 2452 20 ຑູຽຂໄາ຺ ໝຼໟ ຄ ແຆງະຍູຖີ 1583 1430 8 ຑູຆາໟ ຄ ແຆງະຍູຖີ 2330 21 ຑູຎາ຃ໟາທ ບຸຈ຺ຓແຆ 9 ຑູຄບກແຌ ບຈັ ຉະຎື 2259 22 ຑູຈບງ຅ິ ຏໄ຺ຄຘາຖີ 10 ຑູຽຖງີ ນທ຺ ຑັຌ 2257 23 ຑູ຾ຖ ຍຖ໣ ິ຃໣າແຆ 11 ຑປູ າທກ໣ ຃າ໣ ຓທໞ ຌ 2256 24 ຑູ຅າຎຉູ າ ນທົ ຄຌາ໣ໄ 12 ຑຄູ ບກຎ່າູ ຌ ບັຈຉະຎື 2251 25 ຑກູ ະ຾ຉ ຘາຖະທັຌ 13 ຑຏູ າທີ ຆຼຄຂທາຄ 2221 26 ຑຎູ າຘກັ ຅໣າຎາຘກັ ຘາງຑູ຾ຉູ່ຖະຘາງຓີຑູຘູຄນົາງໜໞທງ ຾ຖະ ຍາຄຘາງຑູກ໣ຓີຖທຄງາທຽຊິຄນົາງຘິຍກິ຿ຖ຾ຓັຈ ຾ຖະກທໟາຄ ຽຎັຌຉໄຄັ ນົາງກິ຿ຖ຾ຓັຈຽຆັໃຌ: ຘາງຑູນົທຄຽຆິໃຄ຾ກູ່ງາທຽຎັຌຆາງ຾ຈຌຖາທ-ນທຼຈຌາຓ ຉັໄຄ຾ຉູ່຾ຂທຄນ຺ທຑັຌແຎ຅຺ຌ ປບຈຑາກເຉ້ຂບຄຑູຑຼຄຌາກາງ ຾ຖະ ຘາງຑູ຾ຈຌຈິຌຽຆິໃຄຽຌັໃຄແຎຉາຓຆາງ຾ຈຌຖາທ-ນທຼຈຌາຓຽຎັຌນົາງຘິຍ ກິ຿ຖ຾ຓັຈເຌຽຂຈ຾ຂທຄຏ຺ໄຄຘາຖີ. 2. ຑຑູ ຼຄຉາໞ ຄໂ ຎະຽ຋ຈຖາທຓີຑູຑຼຄດູ່ນົາງ຾ນຄູ່ ຽຆໃິຄຑູຑຼຄ຋ຘີໃ ໣າ຃ັຌຓີ: ຓີຑຼຄຽຓືບຄຑທຌ, ຑູຑຼຄຌາກາງ, ຑູຑຼຄກະຖຶຓ, ຑຑູ ຼຄຉະ຿ບ້ງ, ຑູຑຼຄຍ໣ຽທຌ ຾ຖະ ຑຑູ ຼຄກະຽຘັຄ. ຌບກ຅າກຌໄຌັ ກ໣ງຄັ ຓຑີ ູຑຼຄຂະໜາຈຌບໟ ງບີກນົາງ຾ນຄູ່ ຽຆໃັຌ: ຑູ ຑຼຄຽຓືບຄຘຄິ , ຑຑູ ຼຄໜບຄ຃ໟາຄ, ຑຑູ ຼຄຖະ຾ທ... - ຽຑຑູ ຼຄຓືບຄຑທຌ (ຑູຑຼຄຘຼຄຂທາຄ):ຑູຑຼຄຽຓືບຄຑທຌຉັໄຄດູ່ຖະນທໞາຄຑູຽຍ້ງ, ຑູຽຖີງ ຾ຖະ ຋຺ໃຄຍໟາຌຍາຌຽຓືບຄ ຃໣າ. ຑູຑຼຄຌີໄຓີ ຽຌືໄບ຋ີໃກທໟາຄຎະຓາຌ 200 ກຓ ຾ຖະ ຓີ຃ທາຓຘູຄຘະຽຖູ່ງ຾ຉູ່ 1200 ນາ 1400 ຓ. ຽຂຈ ຑາກກາຄຂບຄຑຑູ ຼຄຈັໃຄກາໞ ທຽຎຌັ ຽຂຈ຋ຄໃ຺ ນງໟາບັຌກທາໟ ຄເນງໞ ຾ຖະ ຓຑີ ຌໄື ຋ໃີປາຍຑຼຄຈີ ຽຆິໃຄ຾ຓູ່ຌຽຂຈຌີໄຽບຄ຋ີໃຽປ຺າ ຽບໄຌີ ທາໞ ຋ຄ຺ໃ ແນນີຌ. ຑູຑຼຄຽຓບື ຄຑທຌຽຎຌັ ຍໞບຌກາ໣ ຽຌຈີ ຾ຓຌູ່ ໄາ໣ ນົາງຘາງ ຽຆໃັຌ: ຌໄ໣າຄືຓໃ , ຌາໄ໣ ຄຼຍ, ຌາ໣ໄ ຆັຌ, ຌ໣ໄາຽຌີຌ, ຌາໄ໣ ຓຈັ , ຌາໄ໣ ຿ຓ... - ຑູຑຼຄຌາກາງ (ຑຑູ ຼຄ຃າ໣ ຓທໞ ຌ): ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 7

ຑູຑຼຄຌາກາງ຾ຓູ່ຌຑູຑຼຄນີຌຎູຌຽຆິໃຄຓີ຃ທາຓຘູຄຖະນທໞາຄ 500 ນາ 1000 ຓ ຾ຖະ ຽຎັຌຑູຑຼຄກທໟາຄ,ກທຓຽບ຺າ ຽຂຈຌາ໣ໄ ກະຈຄິ ຽຎັຌຘທຌໞ ເນງ.ໞ ຽຂຈຑູຑຼຄຌີໄຓີຊ໣ໄາ, ໜບຄຌ໣ໄາເຘ ຾ຖະ ຘາງຌ໣ໄາຖບຈດູ່ນົາງຍໞບຌ. ຑູຑຼຄຌາກາງຽຎັຌຽຂຈ຋ີໃຓີ ຿຃ກ, ຎາູ່ ຾ຖະ຋ຄ຺ໃ ນງໟາບັຌກທາໟ ຄຂທາຄ. - ຑູຑຼຄຑາກເຉ້: ດູ່ຑາກເຉຂ້ ບຄຖາທຓຑີ ູຑຼຄນາົ ງ຾ນຄູ່ ຋ີໃຖຆື ືໃ ຽຆັໃຌ: ຑູຑຼຄກະຖຶຓ, ຑູຑຼຄຉະ຿ບ້ງ, ຑູຑຼຄກະຽຘັຄ ຾ຖະ ຑູຑຼຄຍ໣ຖະ ຽທຌ. ຑູຑຼຄກະຖຓຶ ຽຎັຌຑຑູ ຼຄ຋ຉໃີ າ໣ໃ ກທໞາໝູ່ເຌ຅໣າຌທຌຑຑູ ຼຄ຋ັຄໝ຺ຈຂບຄຑາກເຉ້ ຃ື ຓຖີ ະຈັຍຘຄູ ຘະຽຖູ່ງຉ໣ໃາກທໞາ 500 ຓ ຾ຖະ ຓີ຅ບຓຘຄູ ຍໃ໣ຽກີຌ 1000 ຓ ຽຆໃຄິ ຉັໄຄດ່ຑູ າກຽໜືບຂບຄຑູຑຼຄຉະ຿ບ້ງກທຓຽບ຺າຽຂຈງບຈຌ໣ໄາຽຆຍັໄຄນຼຄ. ຑູຓຘັຌຊາຌຂບຄ ຑຑູ ຼຄຈຄັໃ ກໞາທຓີຖກັ ຘະຌະ຃ໟບງນຄຼໞ ຄ຅າກຑາກຉາຽທຌັ ບບກຘູ່຋ຄໃ຺ ຑຼຄ຾ຓູ່ຌາ໣ໄ ຂບຄ຋າຄຑາກຉາຽທັຌຉ຺ກ. ຑູຑຼຄຉະ຿ບ້ງ ຾ຖະ ຑູຑຼຄກະຽຘັຄຉັໄຄດູ່ຑາກຉາຽທັຌບບກຂບຄຑູຑຼຄຍ໣ຖະຽທຌ. ຑູຑຼຄ຋ັຄ 2 ຾ນູ່ຄຌີໄຽຆືໃບຓຉ໣ໃກັຌ ຈໟທງຘາງຑ.ູ ຑູຑຼຄຉະ຿ບງ້ ຓີ຃ທາຓຘູຄຘະຽຖູງ່ ຾ຉູ່ 800 ນາ 1000 ຓ. ຘໞທຌຑຑູ ຼຄກະຽຘຄັ ຌັໄຌຓຖີ ະຈຍັ ຘຄູ ກທາໞ ຾ຖະ ຍໞບຌ ຘູຄກທາໞ ໝ຾ູ່ ຓ່ຌູ ຑູບາ຋ທຈ. ຘ໣າຖັຍຑຑູ ຼຄຍ໣ຖະຽທຌຽຎັຌຑູຑຼຄເນງໞ ຾ຖະ ຘູຄກທໞາ 100 ຓ ຑູຑຼຄຌີໄຉັໄຄດູ່ຖໟບຄຌ໣ໄາຽຆ຿ຈຌ, ຽຆກບຄ ຾ຖະ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ ຂບຄຽຆິໃຄ຾ຓູຌ່ ຑູແຒຽກໃາ຺ ຋ໃຓີ ບຈ຾ຖທ້ ຓາ຾ຉູ່ຈຌ຺ ຌາຌ. ຎາກຑູແຒ຋ີໃຎະກ຺ຈເນຽ້ ນັຌດູຌ່ ໄັຌ຾ຓຌູ່ ໜບຄຌໄາ໣ ຽຆໃິຄຉຄໄັ ດຖູ່ ະຈັຍຘູຄ 1200 ຓ ຾ຖະ ຍໞບຌຌຽີໄ ບຄ຋ີໃຽຑິໃຌຽບີໄທໞາ ຅ບຓຑູຽ຋ທະຈາ. ດູ່ຽຂຈຑູຑຼຄຍ໣ຖະຽທຌຓີຎູ່າຈ຺ຄຈິຍນົາງຽຑາະຽຎັຌຽຂຈຈິຌຈີ ຾ຖະ ຓີຐ຺ກ ຉ຺ກນົາງ. 3. ຋ໃຄ຺ ຑຼຄ. ຋຺ໃຄຑຼຄດູ່ຎະຽ຋ຈຖາທຓີໜໟບງ, ຿ຈງ຋຺ໃທແຎ຅ະຓີດູ່ຉາຓຖໟບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຽຆິໃຄ຾ກູ່ງາທຉາຓຖໟບຄຌ໣ໄາ ຾ຉູ່ທຼຄ຅ັຌແຎ ປບຈຈ຺ຄກະຖ໣ (ຆາງ຾ຈຌຖາທ-ກ໣າຎູຽ຅ງ). ຖະຈັຍຘູຄຂບຄ຋຺ໃຑຼຄຉໞາຄໂຌັໄຌ຾ຓູ່ຌດູ່ຖະນທໞາຄ 100-300 ຓ. ຑືໄຌ຋ີໃ຋຺ໃທແຎຓີ ຖັກຘະຌະປາຍຑຼຄຈີ ນົື ຽຎັຌ຃ືໄຌຽຖັກຌໟບງ, ຓີ຿ຌຌ ນົື ຑູຉ໣ໃາ຾຅ກດາງກັຌດູ່ຽຎັຌ຅ຸຈໂ, ເຌຌັໄຌ຾ຓູ່ຌກຸູ່ຓຑູ຅໣າຎາຘັກ (຋າຄ ຋ິຈເຉຂ້ ບຄຉທ຺ ຽຓືບຄຎາກຽຆ). ຋຺ໃຄຑຼຄຉໞາຄໂ຋ີໃດູ່ຖຼຍ຾຃ຓ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຌັໄຌຎະກບຍຈໟທງ຋຺ໃຄຑຼຄເນງໞ 3 ຾ນູ່ຄ ຃ື: ຋຺ໃຄຑຼຄທຼຄ຅ັຌ, ຋຺ໃຄຑຼຄ ຘະນທັຌຌະຽຂຈ ຾ຖະ ຋຺ໃຄຑຼຄ຅໣າຎາຘັກ. ຌບກຌັໄຌງັຄຓີ຾຃ຍ຋຺ໃຄຑຼຄ຋ີໃຉິຈຉ໣ໃເຘູ່຋຺ໃຄຑຼຄເນງໞ ຃ື ຋຺ໃຄຑຼຄຎາກຆັຌ຋ໞາ຾ຂກ ຾ຖະ ຾ຉູ່຃ຄ຺ ຽຆ຿ຈຌນາຎາກຽຆ. - ຋ຄໃ຺ ຑຼຄທຼຄ຅ັຌ: ຋຺ຄໃ ຑຼຄທຼຄ຅ັຌຽຎຌັ ຖກັ ຘະຌະປູຍ 3 ນໃົຼຓຽຆິໃຄຖທຄຉັຄໄ (ຉາຓ຋ິຈຽໜບື -ເຉ)້ ຓີ຃ທາຓງາທຽຊິຄ 80 ກຓ ຽຆັໃຌຈຼທ ກັຍ຃ທາຓງາທຖທຄຌບຌຂບຄຓັຌ (ຉາຓ຋ິຈຉາຽທັຌບບກ-ຉາຽທັຌຉ຺ກ) ຋຺ໃຄຑຼຄຌີໄຓີຽຌືໄບ຋ີໃກທໞາຄຎະຓາຌ 400.000 ປຉ ຾ຖະ ຽຎັຌ຋຺ໃຄຑຼຄ຋ໃີຓປີ າຍຑຼຄຈ຿ີ ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູຌ່ ດູຌ່ ະ຃ບຌນົທຄທຼຄ຅ັຌ. ຈທໟ ງຽນຈຌີຌໄ າໄ໣ ຄຶໃຓ຋ີໃແນຏົ າໞ ຌກາຄ຋ຄໃ຺ ຑຼຄຈັຄກໞາທ ຅ຶໃຄແນົຆໟາກໞບຌ຅ະຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ. ງໟບຌຓີິຈິຌໜຼທຘີ຾ຈຄ (ຍ໣ໃຆັຍຌ໣ໄາ) ຎ຺ກ຃ຸຓ, ດູ່ຽ຋ິຄ຋຺ໃຄຑຼຄ຅ຶໃຄຓີ ຍຶຄ, ໜບຄ ຾ຖະ ຋າຓນາົ ງ຾ນຄູ່ . ຋຺ໃຄຑຼຄທຼຄ຅ັຌຽຎັຌຽຎຌັ ບູຽ່ ຂາ຺ໄ , ບູ່ຎາ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌ຋ັຄຽຎັຌຽຂຈຎູ່າຈ຺ຄກໟທາຄຂທາຄ ຾ຖະ ຽຎັຌຽຂຈ຋ີໃຓີຎະຆາກບຌ ຽຉາ຺ໄ ຿ປຓດູ່ດາູ່ ຄໜາ຾ໜ້ຌ. - ຋ຄໃ຺ ຑຼຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ: ຋຺ຄໃ ຑຼຄຘະນທັຌຌະຽຂຈຽຎັຌ຋຺ໃຄຑຼຄເນງໞກທໞາໝູ່ເຌຎະຽ຋ຈຖາທຓີຽຌືໄບ຋ີໃກທໟາຄຎະຓາຌ 1.260.000 ປຉ. ຽຆິໃຄ ຽຖຓີໃ ຅າກຉີຌຑຑູ ຼຄຌາກາງຖ຺ຄແຎ຅຺ຌປບຈຑູຑຼຄຍ໣ຖະຽທຌ ຾ຖະ ຑູຑຼຄຉະ຿ບ້ງ. ຖັກຘະຌະຂບຄຈິຌ຋຺ໃທແຎປາຍຑຼຄຈີ. ຾ຉູ່ ຍາຄຍໞບຌກຓ໣ໃ ີຑູຉໃ໣າຆຍັ ຆໟບຌດູ່ຽຆັໃຌ: ຘາງຑູຉ໣ໃາ຋ີໃຽຎັຌຘັຌຽຎັຌຌ໣ໄາຖະນທໞາຄຽຆຌໟບງດູ່຋າຄຽໜືບ ຾ຖະ ຽຆຆັຄຆບງ-ຽຆ຅໣າຑບຌດູ່ ຋າຄເຉ້ຽຎັຌຉ຺ໄຌ. ຘາງຑູຌີໄຓີ຃ທາຓຘູຄຘະຽຖງຎະຓາຌ 300 ຓ. ຋າຄຈໟາຌຽໜືບຘູຄຆັຌ຾ຖ້ທ຃ໞບງໂຖາຈຽຌີຌຖ຺ຄແຎ຋າຄເຉ້ ຽຌືໄບ຋ີໃຘທໞຌເນງໞຂບຄ຋຺ໃຄຑຼຄຌີໄຽຎັຌຈິຌນີຌ຾ປູ່ຽຆິໃຄຽຎັຌຈິຌບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ. ຽຂຈ຋ີໃຽຎັຌຈິຌຈີ຾ຓູ່ຌຽຂຈຖໟບຄຌ໣ໄາຉໞາຄໂຽຆັໃຌ: ຖໟບຄຌ໣ໄາຽຆຍໄັຄແຒ, ຽຆຍໄຄັ ປຼຄ, ຽຆຆຄັ ຆບງ, ຽຆ຅໣າຑບຌ... ຽຆໃິຄຽຎັຌຽຂຈໜຄຶໃ ຋ີໃຓີຎະຆາກບຌບາແຘດູ່ດູ່າຄນົທຄນົາງ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 8

- ຋ຄໃ຺ ຑຼຄ຅໣າຎາຘັກ: ຋຺ໃຄຑຼຄ຅໣າຎາຘັກຽຎັຌ຋຺ໃຄຑຼຄເນງໞບັຌຈັຍຘບຄຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ, ຓີຽຌືໄບ຋ີໃ຋ັຄໝ຺ຈກທໟາຄຎະຓາຌ 500.000 ປຉ ຾ຖະ ຽຎັຌ຋ໃ຺ຄຑຼຄຉ໣ໃາກທໞາໝູ່, ເຌຌຌໄັ ຓນີ າົ ງຽຂຈຉກ໣ໃ ທາໞ 100 ຓ. ຖກັ ຘະຌະຂບຄໜໟາຈຌິ ປາຍຑຼຄກທໞາ຋຺ໃຄຑຼຄບືໃຌ, ຾ຉູ່ກ໣ໃຓີຑູ ຘຍັ ຎ຺ຌດູ່ຌ໣າ຅໣າຌທຌໜໃຶຄຽຆຌັໃ : ກູຸ່ຓຑູຎາູ່ ຘັກຽຆິໃຄຓນີ າົ ງ຅ບຓຓຘີໃ ູຄກທາໞ 1.200 ຓ ຾ຖະ ຽຂຈຑູຉ໣ໃາດູ່ຑາກຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉ້ ຽຆິໃຄຓີ຃ທາຓຘູຄຘະຽຖູ່ງ 650 ຓ ຽຎັຌຉ຺ໄຌ. ຋຺ໃຄຑຼຄຌີໄຽຖີໃຓຉ຺ໄຌ຅າກຽຂຈຽໜືບຂບຄຽຓືບຄຎາກຽຆ຾ຖ້ທຂະນງາງກທໟາຄບບກ ປບຈຆາງ຾ຈຌຖາທ-ກ໣າຎູຽ຅ງ ຾ຖະ ແ຋ ຿ຈງກທຓຽບ຺າ 2 ຐາກ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ຋ັຄງັຄຽຆືໃບຓຉ໣ໃກັຍ຋຺ໃຄຑຼຄຖໟບຄຌ໣ໄາຽຆ຿ຈຌ, ຽຆ ກບຄ ຾ຖະ ຽຆກະໝາຌ. ງບໟ ຌຓີ຋ຄ຺ໃ ຑຼຄ຋ີໃຓຈີ ິຌຈີ຅ຶໃຄຽຎັຌຽຂຈຎກູ ຽຂາ຺ໄ ຋ໃຖີ ຆື ໃຂື ບຄຑາກເຉ,້ ຽຎັຌຽຂຈຎາູ່ ຈຄ຺ ຑ຺ຄແຑບຌັ ກທໟາຄເນງໞ ຾ຖະ ຽຎັຌຽຂຈຎະຆາກບຌບາແຘດູ່ນົາງ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 9

ຍຈ຺ ຋ີ3 ຑຓູ ບາກາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ 1. ຖກຘະຌະຖທຓຂບຄຂບຄຑູຓບາກາຈ ຘ ຎ ຎ ຖາທ ຽຎັຌຽ຋ຈປໟບຌ ຾ຖະ ຆຸູ່ຓຽຆັໃຌຈຼທກັຍຍັຌຈາຎະຽ຋ຈເຌຑາກຑືໄຌບາຆີບາ຃ະຽຌ, ຃ື: ຓີ ບຸູ່ຌນະຑູຓຘະຽຖູ່ງຎະ຅໣າຎີດູ່ຖະນທໞາຄ 25 – 26 ບ຺ຄຘາ ຾ຖະ ຓີຐ຺ຌຉ຺ກນົາງຑ໣ຘ຺ຓ຃ທຌຘະຽຖູ່ງຎະຓາຌ 1000 ຓຓ ຉ໣ໃຎີ. ຎະຽ຋ຈຖາທຓີຘບຄຖະຈູ຃ື: ຖະຈູ຾ຖ້ຄ ຾ຖະ ຖະຈູຐ຺ຌ ຽຆີຄ຋ັຄຘບຄຖະຈູຌີໄຓີຖັກຘະຌະ຾ຉກຉໞາຄກັຌແຎ ຉາຓ຾ຉ່ຖູ ະ຋ໟບຄຊໃິຌ. ກ. ຋ຉໃີ ໄຄຂບຄຎະຽ຋ຈ ຎະຽ຋ຈຖາທຉຄັໄ ດຽູ່ ຂຈປໟບຌຂບຄຽຐືໄບຄ຿ຖກຽໜືບ ( 13ບ຺ຄຘາ 14 ຖຍີ ຈາ ຽໜບື 22ບ຺ຄຘາ 30 ຖີຍຈາຽໜືບ ) ຅ືໃຄແຈປ້ ັຍ຾ຘຄ຾ຈຈນົາງ ຾ຖະ ຓີບຌຸ ນະຑຓູ ຘຄູ ຉະນບົ ຈຎີ. ຂ ຖກຘະຌະຂບຄຑຓູ ຘຌຊາຌ ຑູຓຘັຌຊາຌຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທຓີຖັກຘະຌະ຾ຉກຉໞາຄກັຌນົາງຖະນທໞາຄ຋ໟບຄຊີໃຌຉໞາຄໂ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌ ຖະນທໞາຄຑາຈຈໜືບກັຍຑາກເຉ້. ຑາກຽໜືບຓີຑູຏາຘະຖັຍຆັຍຆໟບຌ. ຘໞທຌຑາກເຉ້,ຑູຓຘັຌຊາຌ຋຺ໃທແຎຎະກບຍ ຈທໟ ງຑຑູ ຼຄ ຾ຖະ ຋ໃຄ຺ ຑຼຄ. ຈັໃຄຌຌໄັ ຑາກຽໜືບຓບີ າກາຈຽດັຌກທາໞ ຑາກເຉ້ ຾ຉຓູ່ ຐີ ຺ຌຉກ຺ ໜໟບງກທໞາ ຾ຖະ ບຸຌນະຑູຓ ຖະນທາໞ ຄຘບຄຖະຈູຌັຌໄ ກ໣຾ຉກຉາໞ ຄກຌັ ນາົ ງກທາໞ ດູ່ຑາກເຉ້. ຃. ຓທຌບາກາຈ ຾ຖະ ຖຓ຺ ເຌ຾ຉູ່ຖະຎີ ຘ ຎ ຎຖາທແຈ້ປັຍຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌ຅າກຘບຄຓທຌບາກາຈຽຂຈຆີຽຍຕີ ຾ຖະ ຅າກຓະນາຘະໝຸຈ ບຌິ ຽຈງ຅ຄໃື ຽຎັຌຘາຽນຈຑາເນ້ຽກີຈຓີຖ຺ຓຑັຈຓາ຅າກຘບຄ຋ິຈ ກຄ຺ ກັຌຂໟາຓກັຌຑັຈຽຂ຺ໄາຖາທເຌ຾ຉູ່ຖະຖະຈູ຅ືໃຄຽບີໄຌທໞາ ຖ຺ຓຎະ຅໣າຖະຈູ ນົື ຖຓ຺ ຓຖ໣ ະຘຸຓ. ເຌຖະຈູໜາທ, ຖຓ຺ ຌຑໄີ ຈັ ຓາ຅າກຽຂຈຆີຽຍຕີຽຂາໄ຺ ຘູ່ຖາທຉາຓ຋ິຈຉາຽທັຌບບກຘຼຄຽ ໜືບນາ຋ິຈຉາຽທັຌບບກຘຼຄເຉ້. ຖ຺ຓຈັໃຄ ກໞາທຽຎັຌຖ຺ຓໜາທ ຾ຖະ ຾ຖ້ຄ຅ືໃຄຑາເນ້ຽກີຈຽຎັຌຖະຈູ຾ຖ໊ຄ. ເຌຖະຈູ ປໟບຌ, ກະ຾ຘຖ຺ຓປໟບຌ ຾ຖະ ຆຸູ່ຓ຅າກຓະນາຘະໝຸຈບິຌຽຈງແຈ້ຑັຈຽຂ຺ໄາຘູ່ຎະຽ຋ຈຖາທຉາຓ຋ິຈຉາຽທັຌບບກຘຼຄ ເຉ້ ຾ຖະ ຋ິຈເຉ້ ນາ ຋ິຈຉາຽທັຌບບກຘຼຄຽໜືບ ຾ຖະ ຋ິຈຽໜືບ ບາກາຈປໟບຌຽບ຺ໄາ ຾ຖະ ຓີຐ຺ຌຉ຺ກ, ຽບີໄຌທໞາ: ຖະຈູຐ຺ຌ. ງໟບຌບິຈ຋ິຑ຺ຌຂບຄຖ຺ຓຓ໣ຖະຘຸຓປໟບຌ ຾ຖະ ຆຸູ່ຓ຋ີຑາເນ້ຎະຽ຋ຈຖາທ ຾ຖະ ຂ຺ຄຽຂຈ຾ນົຓບິຌຈູ຅ີຌຍ໣ ກາງຽຎັຌຽຂຈ຋ະຽຖຆາງຽໝືບຌກັຍຽຂຈບຌໃື ໂຂບຄ຿ຖກ຋ີຌບຌດູຽ່ ຋ິຄຽຂຈບຄ຺ ຘາຂະໜາຌຈຼທກັຌ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 10

ຉາຉະຖາຄ຋ຼຍຎະຖຓິ າຌຌາໄ ຐຌ຺ ເຌ຾ຉ່ຖະ຾ຂທຄເຌຽ຋ຈຖາທ ຽຈບື ຌ 1 234 5 6 7 8 9 10 11 1 ຎະຖິຓາຌ 2 ຌາໄ໣ ຐຌ຺ /ຎີ ຘະຊາຌີ 19 27 48 167 355 445 1080 870 593 225 121 5 4049 ຎາກຆໞບຄ 4 ຎາກຽຆ 1 11 15 68 231 316 490 458 398 101 19 3 2129 ຘາຖະທຌັ 4 ຘະນທັຌຌະຽຂຈ 2 16 19 59 127 192 363 319 230 49 9 2 1388 ຋າໞ ຾ຂກ 3 ຌາ຾ຎ 3 22 32 81 215 216 299 244 265 54 8 1 1429 ຍ໣ໃ຾ໜຄູ່ 5 ຎາກຆຌັ 3 27 41 102 277 335 562 537 408 63 10 7 2372 29 50 101 183 311 400 448 283 141 23 8 1977 40 81 138 442 573 928 699 505 105 26 3 3714 ທຼຄ຅ັຌ 6 32 53 129 475 634 613 523 393 103 26 1 2948 ທັຄທຼຄ 5 17 28 99 265 319 256 4 130 302 105 16 3 1730 ຆຼຄຂທາຄ 4 11 25 184 394 514 664 575 451 64 18 1 2951 9 ຆາ໣ ເຉ້ 3 ຆ໣າຽໜບື 3 23 45 115 191 273 353 265 232 45 21 1 1026 2 10 11 556 208 109 192 184 178 55 19 1 1687 ນົທຄຑະຍາຄ 15 21 28 83 216 161 266 297 263 48 18 1 1405 19 30 108 166 167 225 302 170 74 30 4 ທຼຄຑ຃ູ າ 38 48 29 232 369 516 854 831 412 142 94 45 32 58 194 133 274 308 179 59 70 1 1308 ຌ໣ໄາ຋າ 14 34 36 75 124 134 198 199 153 42 28 2 30 41 101 197 291 354 390 177 98 61 ຽຓບື ຄຂທາ 8 32 49 77 151 118 277 218 192 69 58 5 3624 9 ຑຄ຺ ຘາຖີ 16 3 1396 ງບຈບູ 9 0 2 1055 4 2 1784 8 2 1359 2 2. ຖະຈກູ າຌເຌຎະຽ຋ຈຖາທ ຎະຽ຋ຈຖາທຉັໄຄດູ່ຽຂຈບາກາຈປໟບຌ ຾ຖະແຈ້ປັຍ຾ຘຄຉາຽທັຌນົາງ຅ືໃຄຓີບຸຌນະຑູຓຘູຄຖະຽຖູ່ງຖະນທໞາຄ 25-26 ບ຺ຄຘາ, ຽຈືບຌ຋ີໜາທກທາໞ ໝູ຾່ ຓູ່ຌຽຈືບຌ຋ັຌທາ - ຽຈືບຌຓັຄກບຌ (20 – 20 ບ຺ຄຘາ) ຽຈືບຌ຋ີປໟບຌກທໞາ ໝູ຾່ ຓ່ຌູ ຽຈືບຌຽຓຘາ - ຽຈືບຌຑຈຶ ຘະຑາ (28 – 30), ບຌຸ ນະຑຓູ ຂບຄຍາຄຓຘໄື ຄູ ຽຊີຄ 40 – 42 ບ຺ຄຘາ. ງໟບຌທໞາແຈ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 11

ປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌຂບຄຓ໣ຖະຘຸຓປໟບຌ຅ືໃຄຓີຐ຺ຌຉ຺ກນົາງກທໞາ 1.000ຓຓຉ໣ໃຎີ. ງໟບຌ຋ີໃຉັໄຄຑູຓຘາຈ຋ີໃກໞາທຓາຂໟາຄຽ຋ີຄຌີໄ ຑຓູ ບາກາຈຂບຄຎະຽ຋ຈ/າທ຅ຄໃື ຾ຍຄູ່ ບບກຽຎຌັ 2 ຖະຈູ຃ຶ: ກ. ຖະຈ຾ູ ຖ້ຄ ຽຖີໃຓ຾ຉູ່ຽຈືບຌຑະ຅ິກ ນາ ຽຈືບຌ ຽຓຘາ ຽຆີໃຄກ຺ຄກັຍແຖງະກາຌຽ຃ືໃບຌຉ຺ທຖ຺ຄຓາຎ຺ກ຃ຸຓຂບຄຓທຌຓທຌ ບາກາຈຆີຽຍຕີ. ເຌແຖງະຖ຺ຓຓ໣ຖະຘຸຓໜາທ ຾ຖະ ຾ຖ້ຄ ແຈ້ຑັຈຓາ຾ຉູ່຋ິຈຉາຽທັຌບບກຘໞຼຄຽໜືບ຾ຖະ຋ິຈຽໜືບ ຽຂ຺ໄາຘູ່ຎະຽ຋ຈຖາທ ບັຌຑາເນ້ບາກາຈດູ່ຖາທ ຓີຖັກຘະຌະ຾ນ້ຄ, ຋ໟບຄຒ້າ຾຅ູ່ຓເຘຈີ, ຓີ຾ຈຈນົາງບຸຌນະຑູຓຉ໣ໃາ. ຖະຈຌູ ຎີໄ ະຽ຋ຈຖາທ ຓຖີ ກັ ຘະຌະ຾ຉກຉໞາຄກຌັ ເຌ຾ຉ່ຖູ ະ຋ໟບຄຊໃີຌຘະ຾ຈຄບບກເຌ຾ຉ່ຖູ ະຈາໟ ຌ຃ື: -ບຸຌນະຑູຓ ດູ່ຑາກຽໜບື ຾ຖະ ຽຂຈຑຘູ ູຄບຸຌນະຑຓູ ນຼຸຈຖ຺ຄນົາງຽຑາະແຈປ້ ັຍຏຌ຺ ຘະ຋ບໟ ຌ຅າກບາກາຈໜາທຆີຽຍຕີ ຾ຖະ ບິຈ຋ິຑ຺ຌຂບຄຑູຓຘັຌຊາຌ ຍາຄຎີບຸຌນະຑູຓນຼຸຈຖ຺ຄຽຊີຄ 0 ບ຺ຄຘາ ນົື ຉ໣ໃາກທໞາຌີໄບີກຽຎັຌຉ຺ໄຌ຾ຓູ່ຌດູ່຾ຂທຄຏ຺ໄຄຘາຖີ, ຆຼຄຂທາຄ,ຆ໣າຽໜືບ,ນົທຄຑະຍາຄ ຾ຖະ ບຸຈ຺ຓແຆ. ບຸຌນະຑູຓດູ່ຑາກຽໜືບຘະຽຖູ່ງຎະຓາຌ 15 ບ຺ຄຘາ ຘໞທຌຑາກ ກາຄ ຾ຖະ ຑາກເຉ຾້ ຓູ່ຌຎະຓາຌ25 ບຄ຺ ຘາ. -ຌາໄ ຐ຺ຌ ຽຌໃືບຄ຅າກຎະຖິຓາຌບາງຌໄາ໣ ເຌບາກາຈຓໜີ ໟບງ, ຈໃຄັ ຌັຌໄ ຿ບກາຈ຋ີ຅ະຓີຐ຺ຌຉ຺ກ຾ຓູ່ຌຓີໜໟບງ຋ີຘຸຈ,຿ຈງ ຘະ຾ຓູ່ຌຽຈືບຌຓັຄກບຌຓີນົາງຽຂຈ຋ີຐ຺ຌຍ໣ໃຉ຺ກເຌຆໞທຄນົາງຎີ຾ຖ້ທຽຆັໃຌ: ດູ່ຆ໣າເຉ້,ຽຓືບຄ຾ບຈ, ຽຓືບຄ຃໣າ, ຽຓືບຄ ຂທາ... ຽນົ຺ໃາຌີໄຽຎັຌຉ຺ໄຌ ຾ຉູ່ຊໟາ຋ຼຍເຘູ່ຑາກເຉ້຾ຖ້ທ ຖະຈູຌີໄຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຐ຺ຌດູ່ຑາກຽໜືບ຅ະຓີນົາງກທໞາຑາກເຉ້ ຽຑາະຑາກຽໜືບຓກັ ຽກີຈຓຐີ ຺ຌຐບງເຌ຋ໟາງຽຈບື ຌກຓຸ ຑາ ນືົ ຉຌໄ຺ ຽຈືບຌຓຌີ າ. -ກາຌຖະຽນີງບາງ ງໟບຌແຈ້ປັຍ຾ຘຄຽຽຈຈນົາງ, ບຸຌນະຑູຓຘູຄເຌ຋ໟາງຖະຈູ, ບັຈຉາຘໞທຌກາຌຎ຺ກ຃ຸຓຂບຄຽຓກໜໟບງ, ບາກາຈ຾ນ້ຄ ຅ີໃຄຽປັຈເນ້ຖະຈູ຾ຖ້ຄຓີກາຌຖະຽນີງບາງຘູ່຃ຸຓຂບຄຽຓກໜໟບງ ບາກາຈ຾ນ້ຄ຅ືໃຄຽປັຈເນ້ຖະຈູ຾ຖ້ຄຓີ ກາຌຖະຽນງີ ບາງຘູຄກທໞາໝູ຾່ ຓຌູ່ ຽຈບື ຌຓຌີ າ. ຘ຺ຓ຋ຼຍຖະນທາໞ ຄຽຂຈຉາໞ ຄໂເຘູ່ກັຌຽນັຌທໞາຖະຈັຍກາຌຖະຽນີງບາງ ຾ຓຌູ່ ຾ຉກຉໞາຄກັຌ຃:ື ຽຂຈ຋ຄໃ຺ ຑຼຄຓີກາຌຖະຽນີງບາງນົາງກທໞາຽຂຈຑູຈບງ. ຉ຺ທດູ່າຄ: ຽຈືບຌກຸຓຑາດູ່ຘະນທັຌຌະ ຽຂຈ 129 ຓຓ, ຎາກຽຆ 104 ຓຓ, ທຼຄ຅ັຌ101ຓຓ, ນທົ ຄຑະຍາຄ 67 ຓຓ ຾ຖະ ທຼຄແຆ 85 ຓຓ ຾ຖະ ຽຈືບຌ ຓີຌາດູ່ຘະນທັຌຌະຽຂຈ 177ຓຓ, ຎາກຽຆ 158 ຓຓ, ທຼຄ຅ັຌ133 ຓຓ, ນົທຄຑະຍາຄ 99 ຓຓ ຾ຖະ ທຼຄແຆ 102 ຓຓ. ຂ. ຖະຈູຐຌ຺ ຖະຈູຐ຺ຌຽຖີໃຓ຾ຉູ່຋ໟາງຽຈືບຌ ຽຓຘາ ແຎນາ຋ໟາງຽຈືບຌ ກັຌງາ ນົື ຉຸຖາ. ເຌແຖງະຌີໄບາກາຈຍ໣ໃ຃ໞບງ ຎ຺ກກະຉິຎາຌເຈ, ຋ໟບຄຒ້າຓີຽຓກນົາງ,ຓັກຽກີຈຓີຐ຺ຌຒ້າ຃ະຌບຄ ຾ຖະ ຍາຄຽ຋ືໃບກ໣ຓີຖ຺ຓຑະງຸ. ຽຆີໃຄເຌຖະຈູຌໄີ ຎະຽ຋ຈຖາທຽປາ຺ ຾ຓູຌ່ ແຈປ້ ັຍບຈິ ຋ິຑຌ຺ ຅າກຓທຌບາກາຈປບໟ ຌຆຸູ່ຓ ຾ຖະ ຓ໣ຖະຘຸຓ ຋ີຑັຈຓາ຅າກຓະນາຘະໝຸຈບິຌ ຽຈງ ຾ຖະ ເຌຖະຈຌູ ຓໄີ ຃ີ ທາຓ຾ຉກຉາໞ ຄກຍັ ຖະຈູ຾ຖ້ຄ຃:ື ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 12

-ບຌຸ ນະຑຓູ ຖະຈູຐ຺ຌຽຎຌັ ຖະຈ຋ູ ໃີຓີບຈັ ຉາຘໞທຌຎກ຺ ຃ຓຸ ຖູຸ່ຓຂບຄຽຓກຘູຄກທໞາຖະຈູ຾ຖຄ້ ນົາງ, ຾ຉ່ບູ ຸຌນະຑູຓເຌຖະຈູຐ຺ຌ ກ໣ຘູຄກທໞາຖະຈູ຾ຖ້ຄ, ງໟບຌຖະຈູຐ຺ຌຽຎັຌແຖງະ຋ີ຾ຘຄຉາຽທັຌຉັໄຄຘາກກັຍໜໟາຈີ ຈັໃຄຌັໄຌ຅ືໃຄຽປັຈເນ້ບຸຌນະຑູຓຘູຄ. ຿ຈງຘະຽຖ່ງູ ຾ຖທ້ ດູ່ຑາກຽໜບື ຾ຓ່ຌູ 24ບ຺ຄຘາ຾ຉຑູ່ າກກາຄ ຾ຖະ ຑາກເຉ້຾ຓູ່ຌ 28 ບ຺ຄຘາ ນາ 30 ບ຺ຄຘາ. -ຌາໄ ຐ຺ຌ ຖະຈຌູ ໄີຓຐີ ຌ຺ ຉກ຺ ນົາງກທຓ 90% ຂບຄຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຐ຺ຌໝ຺ຈຎີ, ກາຌ຾຅ກດາງຂບຄຌ ໄາຐ຺ຌຍ໣ໃຘະໝ ໃາຘະຽ ໝີກັຌເຌ຾ຉູ່ຖະຽຈືບຌ. ຽຈືບຌກ໣ຖະກ຺ຈ ຾ຖະ ຽຈືບຌຘິຄນາ ຽຎັຌຽຈືບຌ຋ີໃຐ຺ຌຉ຺ກນົາງກທໞາໝູ່຃ື: ຘະຽຖູ່ງ຾ຖ້ທຓີ ຽຊີຄ 20-25 ທຌັ ຉ໣ໃ ຎ,ີ ຖັກຘະຌະຽຈັໃຌຂບຄບາກາຈເຌຖະຈູຌີໄ຾ຓູ່ຌກາຌຽກີຈຐ຺ຌຒ້າ຃ະຌບຄ ຽຆີໃຄຓີ຋ັຄຖ຺ຓ, ຋ັຄຐ຺ຌ ຾ຖະ ຒາ້ ຾ຓຍ, ຒາ້ ປໟບຄ. ຑາງນຄົັ ຒ້າ຃ະຌບຄ຾ຖທ້ ຋ໟບຄຒາ້ ກ໣຾຅ູ່ຓເຘຂືໄຌ, ບາກາຈກ໣ຽດັຌ ຾ຖະ ຆຓູຸ່ ຆໃຌື ຈ.ີ -຾ຘຄ຾ຈຈ ຖະຈູຐຌ຺ ຽຎຌັ ຖະຈ຋ູ ີໃຎະຽ຋ຈຽປ຺າແຈປ້ ັຍ຾ຘຄຉາຽທັຌເຌຓຸຓ຋ໃີກທໟາຄກທໞາຖະຈູ຾ຖຄ້ ຾ຖະ ຓໄືຽທັຌກ໣ງາທກທໞາ. ຾ຉູ່ ງໟບຌຓີຽຓກ ຾ຖະ ຐ຺ຌຉ຺ກນົາງໜໟາຈີຌຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ຅ືໃຄແຈ້ປັຍ຾ຘຄ຾ຈຈໜໟບງ. ຽຆີໃຄ຅໣າຌທຌຆ຺ໃທ຿ຓຄ຋ີໃແຈ້ປັຍ ຾ຘຄ຾ຈຈເຌ຾ຉ່ຖູ ະຽຈບື ຌ຃ື:  ຽຈບື ຌຑຶຈຘະຑາ ຾ຖະ ຽຈບື ຌຓຊິ ຌຸ າ 100 ຆທໃ຺ ຿ຓຄຉ໣ໃຽຈບື ຌ  ຽຈບື ຌກ໣ຖະກ຺ຈ ຾ຖະ ຽຈບື ຌຘຄິ ນາ < 80 – 90 ຆ຺ທໃ ຿ຓຄຉ໣ຽໃ ຈືບຌ. -ກາຌຖະຽນີງບາງ ເຌຖະຈຐູ ຺ຌ, ຑຓູ ບາກາຈຓີບຸຌນະຑູຓຘູຄ, ຾ຉູ່ງບໟ ຌຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຐ຺ຌນົາງ ຾ຖະ ຽຉ຺ໄາ຿ປຓ, ບັຈຉາ຃ທາຓ ຆຸູ່ຓຂບຄບາກາຈຽຊຄີ ຂັຌໄ ບຓີໃ ຉ຺ທ. ຈັໃຄຌັໄຌ ກາຌຖະຽນີງບາງ຅ືໃຄຓີໜໟບງຘະຽຖູ່ງ຋຺ໃທແຎ 50 ຓຓ ຉ໣ໃ ຽຈືບຌ ຽຂຈ຋ີໃຓີ ກາຌຖະຽນງີ ບາງນົາງກທໞາໝູ່ ຾ຓູ່ຌຽຂຈຑຑູ ຼຄຍ໣ຖຽິ ທຌ຃ື: ຓີ 22 ຓຓ ຉ໣ໃ ຽຈບື ຌ  ແຖງະຽຆໃືບຓຉໃ ແຖະງະຽຆືໃບຓຉ໣ໃຂບຄຖະຈູຓີຘບຄແຖງະ຃ື: ແຖງະຽຆືໃບຓຉ໣ໃ຾ຉູ່ຖະຈູ຾ຖ້ຄນາຖະຈູຐ຺ຌ (ຽຈືບຌຽຓຘາ) ຾ຖະ ແຖງະຽຆບືໃ ຓຉ໣ຖໃ ະຈູຐ຺ຌ ນາ ຖະຈ຾ູ ຖຄ້ (ຽຈືບຌຑະ຅ກິ ) ເຌຽຈບື ຌຽຓຘາ ຽຎັຌຽຈບື ຌ຋ີນາກນ໣ ຼຸຈຑ຺ຌໄ ບບກ຅າກຘະຑາຍ ຃ທາຓ຾ນ້ຄ຾ຖຄ້ , ຃ບໞ ງໂກາໟ ທຽຂໄາ຺ ຘຖູ່ ະຈປູ ບໟ ຌ ຾ຖະ ຽ຃ງີ ຽບີໄຌແຖງະຌໄທີ ໞາ: ຖະຈູຍາຌເໝູ່, ຖັກຘະຌະຂບຄບາກາຈ ງັຄ຾ນຄ້ ,຾ຉ່ກູ ໣ຓີຐ຺ຌຽຖໃຓີ ຉກ຺ ຽຎຌັ ຍາຄ຃ຄໄັ ຃າທ.ຽຈືບຌຑະ຅ິກ ຽຎຌັ ແຖງະ຋ໟາງຂບຄຖະຈູຐ຺ຌຽຽຖະຽຖີໃຓຽຂ຺ໄາຘູ່ຖະຈູ຾ຖ້ຄ ດູ່າຄ຾຋຅້ ິຄ (຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓຌູ່ ຽຂຈຑາກເຉ້), ຐຌ຺ ຽຖໃີຓຂາຈ. ຽຂຈຑາກຽໜືບ ຽຖຓໃີ ຓຎີ ະກ຺ຈກາຌເຍແຓ້ນົ຺ໃຌຽນົືບຄ, ນໞຼທ຾ນ້ຄຉ຺ໄຌແຓ້ຽຖໃຓີ ນໃົ຺ຌເຍ. 3. ຽຂຈຑູຓບາກາຈຂບຄຖາທ 13 ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ

ຎະຽ຋ຈຖາທຉຄໄັ ດູ່ຖະນທາໞ ຄຽຘໄັຌຂະໜາຌ຋ີໃ 13 ບ຺ຄຘາ 54 ຖີຍຈາ ຽໜືບ ນາ 22 ບ຺ຄຘາ 30 ຖີຍຈາ ຽໜືບ ຾ຖະ ຽຘັໄຌ຾ທຄ຋ີ 105 ບ຺ຄຘາ ນາ 107 ບ຺ຄຘາຉາຽທັຌບບກເຌຂ຺ຄຽຂຈປໟບຌຆຸູ່ຓຂບຄຽຂຈບາຆີບາ຃ະຽຌ, ຽຆີໃຄ຅ຸຈ ຘະຽຑາະຂບຄບາກາຈຽຂຈຌີໄຓີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄ຅າຈຽຂຈບືໃຌ຋ີຌບຌດູ່ເຌບ຺ຄຘາຂະໜາຌຈຼທກັຌ. ງໟບຌ຅ຸຈຑິຽຘຈ ຋າຄຈໟາຌ຋ີໃຉັໄຄ ຑູຓຘັຌຊາຌຂບຄຎະຽ຋ຈຽປ຺າ ຾ຖະ ຎະຽ຋ຈຖາທກ໣ຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຋ີໃຌບຌດູ່ເຌ ຑາກຑືໄຌບາຆີ ບາ຃ະຽຌ ຽຆໃີຄ ຽຎຌັ ຎະຽ຋ຈ຋ຓີໃ ີຑຓູ ບາກາຈປໟບຌ ຾ຖະ ຆູຸຓ່ . ບຌຸ ນະຑຓູ ຎະ຅໣າຎີຘະຽຖູ່ງດູ່ເຌຖະນທໞາຄ 25 ບ຺ຄຘາ - 26 ບຄ຺ ຘາ, ຓຐີ ຌ຺ ຉກ຺ ນົາງຑຘ໣ ຺ຓ຃ທຌຍຉ໣ໃ ໃ໣າກທໞາ 100 ຓຓ ຉໃ໣ ຎ.ີ ຑຓູ ບາກາຈຓີຖັກຘະຌະ຾ຉກຉໞາຄກັຌກັຍຍັຌຈາ ຋ີໃເກ້຃ຼຄຽຆຄໃີ ຘະ຾ຈຄບບກຖຓຸູ່ ຌີໄ: - ຎະຽ຋ຈຖາທຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຋ີຓີຑູຓບາກາຈປໟບຌ ຾ຖະ ຆຸູ່ຓແຈ້ປັຍຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌ຅າກຖ຺ຓຎະ຅ າຖະຈູຉະນົບຈຎີ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ືໃບຌຉ຺ທຽຂໄາ຺ ຂບຄຑຓູ ບາກາຈ຾ຓ່ຌູ ຓາ຅າກຘບຄ຋ິຈ຾ຉກຉາໞ ຄກຌັ ຃:ື - ຽຖໃຓີ ຾ຉູ່ຽຈບື ຌກັຌງາ ນາ ຽຈບື ຌກຓຸ ຑາຽຎຌັ ແຖງະ຋ຎີ ະຽ຋ຈຽປາ຺ ແຈ້ປັຍຏຌ຺ ຘະ຋ບໟ ຌ຅າກຓທຌບາກາຈຆີຽຍຕີ ຋ີໃຓີ ຃ທາຓໜາທ຅ັຈຑັຈຓາ຅າກ຾ຏູ່ຌຈີຌ ຾ຉູ່ຽຓືໃບຓາປບຈຖາທ຃ທາຓໜາທກ໣ນຼຸຈຖ຺ຄ ງໟບຌຎະ຋ະກັຍຑູຓຘັຌຊາຌ ຘູຄ ຾ຖະ ຓທຌບາກາຈປໟບຌເຌຂຄ຺ ຽຂຈຌີໄ. ຽຆີໃຄຑູຓບາກາຈຓີຖັກຘະຌະຽດັຌ ຾ຖະ ຾ນ້ຄກະ຾ຘຓທຌບາກາຈຌໄີ ຽຑໃີຌຽບຌີໄ ທາໞ : ຖ຺ຓຓຖ໣ ະຘຓຸ ໜາທ. - ຽຖຓໃີ ຾ຉ຋ູ່ ໟາງຽຈືບຌຓີຌາຽຎຌັ ແຎຎະຽ຋ຈຽປາ຺ ຊກື ຎກ຺ ຃ຸຓຈໟທງຓທຌບາກາຈ຋ໃຽີ ຃ບໃື ຌຉ຺ທຓາ຾ຉູ່ຑາກເຉ້ຽຆີໃຄຽປັຈເນ້ ຑູຓບາກາຈຎະຽ຋ຈຽປ຺າປໟບຌຂືໄຌຉາຓຖ໣າຈັຍ. ກະ຾ຘຓທຌບາກາຈ຋ີ຃ທຓ຃ຸຓຖາທເຌແຖງະຌີໄຽຑີໃຌຽບີໄຌທໞາ: ຖ຺ຓຓ໣ຖະຘຸຓປໟບຌ. - ຑຓູ ບາກາຈດູ່ຎະຽ຋ຈຽປາ຺ ຾ຍູຄ່ ບບກຽຎຌັ ຘບຄຖະຈູດ່າູ ຄ຅ະ຾຅້ຄ຃ື: ຖະຈູ຾ຖ້ຄ຾ຖະຖະຈູຐ຺ຌ. ຘບຄຖະຈູຌີໄຓີ຃ທາຓ ຾ຉກຉໞາຄກັຌເນຽ້ ນັຌດ່າູ ຄຆັຈຽ຅ຌ຃ື: ເຌຖະຈຐູ ຺ຌຎະຖຓິ າຌຌ໣ໄາຐ຺ຌກທຓຽຊີຄ 90 - 95% ຾ຖະ ບຸຌນະຑູຓກ໣ ຘູຄ. ຘໞທຌຖະຈູ຾ຖຄ້ ບຌຸ ນະຑຓູ ຉາ໣ໃ ຖ຺ຄ຿ຈງຘະຽຑາະດູ່ຑາກຽໜືບ, ຎະຖິຓາຌຌາໄ໣ ຐຌ຺ ຾ຓູ່ຌໜບໟ ງ຋ຘີ ຸຈ. ຿ຈງບີຄເຘູຉ່ າຓຖກັ ຘະຌະຂບຄຓທຌບາກາຈ຋ີຎ຺ກ຃ຸ້ຓຑືໄຌ຋ີໃ ຾ຖະ ບີຄເຘູ່຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄຂບຄຖະຈັຍຑູຓ ຘຌັ ຊາຌ ຑີຌ຾ຍຄູ່ ຑູຓບາກາຈບບກຽຎຌັ 2 ຽຂຈເນງໞ຃ື: ຑາກຽໜືບ ຾ຖະ ຑາກເຉ.້  ຑາກຽໜືບ ຑາກຽໜືບຌບຌດູ່ຽຂຈບ຺ຄຘາຂະໜາຌຘູຄ ຾ຖະ ຽຎັຌຽຂຈ຋ີຓີຑູຏານົາງ຋ັຄແຈ້ປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌຂບຄຓທຌ ບາກາຈໜາທຆີຽຍຕີນົາງກທໞາ຅ືໃຄຓິບຸຌນະຑູຓຉ໣ໃາກທໞາດູ່ຑາກເຉ້. ເຌຖະຈູ຾ຖ້ຄບາກາຈໜາທຽດັຌຽຎັຌຽທຖາ 2 -3 ຽຈືບຌ, ດູ່ຍາຄ຾ນູ່ຄເຌຍາຄຓືໄບຸຌນະຑູຓກ໣ຉ໣ໃາກທໞາ 0 ບ຺ຄຘາຽຆັຌ: ດູ່ຽຓືບຄທຼຄແຆ, ໜບຄ຾ປຈ, ໜບຄ຃ໟາຄ... ບຸຌນະຑູຓຘະຽຖູ່ງຎະ຅໣າຎີດູ່ຖະນທໞາຄ 20-25 ບ຺ຄຘາ. ຾ຉູ່ເຌຖະຈູໜາທຖ຺ຄຉ໣ໃາກທໞາ 18 ບ຺ຄຘາ (ຘະຽຑາະຽຂຈຑູ ຘູຄຉ໣ໃາກທາໞ 14 ບ຺ຄຘາ) ຖັກຘະຌະຂບຄບາກາຈ຾ຓູ່ຌໜາທ຾ນ້ຄຂບຄບາກາຈ຋ະທີຍຍາຄ຃ັໄຄ ເຌຍາຄຑືໄຌ຋ີໃກ໣ຓີໝບກ ຂຸ້ຌຉ຺ກ ຾ຖະ ຌ໣ໄາກ໣ກໟາຓ. ຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຐ຺ຌຘະຽຖູ່ງ 1300-2000 ຓຓຉ໣ໃຎີ, ຾ຉູ່ຍາຄຽຂຈກ໣ໃຓີຐ຺ຌຉ຺ກນົາງຽຆັໃຌ: ດູ່ ທຼຄຑູ຃າ 3624ຓຓຉ໣ຎໃ ີ ຾ຖະ ຍາຄຽຂຈກ໣ຓີຐຌ຺ ຉ຺ກໜໟບງຑຼຄ຾ຉູ່ 1000 ຓຓຉ໣ຎໃ ີຽ຋຺ໃາຌັໄຌ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌດູ່ຽຂຈ ຋ີຍ໣ຉໃ ໟບຄຖ຺ຓຎາຌເຈຽຆັໃຌ: ຍາຄຽຂຈຂບຄ຾ຂທຄນ຺ທຑຌັ ຾ຖະ ຆຼຄຂທາຄ.  ຑາກເຉ້ 14 ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ

ຑາກເຉ້ຌບຌດູ່ຽຂຈບ຺ຄຘາຂະໜາຌຉ໣ໃາ, ຽຎັຌຽຂຈຑູຓຘັຌຊາຌຉ໣ໃາ ຾ຖະແຈ້ປັຍບິຈ຋ິຑ຺ຌຂບຄຓທຌບາກາຈ ປໟບຌຘູຌຘຈູ ຾ຖະຓະນາຘະໝຈຸ ຽຎຌັ ຽທຖາງາທກທໞາ, ຈໃຄັ ຌັໄຌບາກາຈ຅ືຄໃ ປບໟ ຌກທາໞ ຾ຖະ ຓຐີ ຌ຺ ຉ຺ກນົາງກທາໞ ດຑູ່ າກຽ ໜືບ. ບຸຌນະຑູຓຍ໣ໃນຼຸຈຖືໃຌກັຌນົາງຖະນທໞາຄຖະຈູ຾ຖ້ຄກັຍຖະຈູຐ຺ຌ, ຾ຉູ່ຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຐ຺ຌຖະນທໞາຄຘບຄຖະຈູຌີໄຓີ ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກຌັ ດາູ່ ຄຂາຈຂຌໄັ . ບຌຸ ນະຑູຓຘະຽຖູ່ງຎະ຅໣າຎີ ດູ່ຖະນທໞາຄ 25-28ບ຺ຄຘາ ຾ຖະ ຓີຐ຺ຌຉ຺ກຖະນທໞາຄ 2500-3000ຓຓຉ໣ໃຎີ, ເຌຌັໄຌ 95% ຂບຄ ຎະຖິຓາຌຌາໄ໣ ຐຌ຺ ຽຉໄ຺າ຿ປຓດູເ່ ຌຖະຈູຐ຺ຌຽ຋ໃ຺າຌັຌໄ . ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 15

ຍ຺ຈ຋ີໃ 4 ຾ຓ່ຌາໄ ຉາໞ ຄໂ ດູ່ເຌຖາທ 1. ຍ຺ຈຍາຈ຃ທາຓຘາ຃ຌ ຾ຖະ ຃ຸຌຎະ຿ນງຈຂບຄ຾ຓ່ຌໄາ ຌ໣ໄາຽຎັຌຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈຎະຽຑຈໜຶໃຄ຋ີໃຓີ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌດູ່າຄງິໃຄຉ໣ໃ຃຺ຌ ກັຍຘັຈ ຾ຖະ ຑຶຈ, ຌ໣ໄາຓີ ຃ທາຓ຅໣າຽຎັຌຉ໣ໃທຼກຄາຌກະຘິກ໣າ, ບຸຈຘານະກ໣າຽຆິໃຄຓີ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌດູ່າຄເນູ່ງນົທຄເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະຽກຈ ຘຄັ ຃຺ຓຂບຄຎະຽ຋ຈ, ຃ຌຸ ຎະ຿ນງຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘ໣າ຃ຌັ ຂບຄ຾ຓູຌ່ ໣າໄ ຃:ື - ຌໄ໣າຽຎັຌຘິຄໃ ຅໣າຽຎັຌ຋຃ໃີ ຌ຺ ຽປາ຺ ເຆ້ຘາ໣ ຖັຍກາຌຈໃືຓ, ຎຄຸ ຾ຉຄູ່ ບານາຌ, ຆາ໣ ຖະຘະຘາຄຖາໟ ຄຘທໞງປໞາຄກາງ ຾ຖະ ບຌືໃ ໂ - ຌໄ໣າຓ຃ີ ທາຓ຅໣າຽຎັຌຘາ໣ ຖັຍກາຌຎູກຐັຄ-ຖຼໟ ຄຘັຈ, ຽຎຌັ ຍບໞ ຌດູ່ບາແຘຂບຄຎາ ຾ຖະ ຘັຈຌ໣ໄາບືໃຌໂ຋ີໃ຃຺ຌຽປ຺າຌ໣າຓາເຆ້ ຽຎຌັ ບານາຌເຌ຾ຉູຖ່ ະທຌັ - ເຌຈາໟ ຌບຈຸ ຘານະກ໣າ ແຈຌ້ າ໣ ເຆຽ້ ຂໄ຺າເຌຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈເຆ້ຖາໟ ຄຽ຃ືໃບຄ຅ັກ, ເຆ້ຖະຍາງ຃ທາຓປໟບຌ - ຌໄາ໣ ຽຎຌັ ຾ນູຄ່ ຽຂືບໃ ຌແຒຒ້າຌໄ໣າຉ຺ກຽຑບືໃ ຏະຖຈິ ກະ຾ຘແຒຒາ້ - ຾ຓູຌ່ ໄ໣າຖ໣າຽຆເຆ້ຽຎຌັ ຽຘໄັຌ຋າຄ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ ຂ຺ຌຘ຺ໃຄ຋າຄຌ໣າໄ ຋ໃີຘ໣າ຃ຌັ - ຋ທິ ຋ຈັ ຋າ໣ ຓະຆາຈຖບໞ ຄ຾ຓ່ຌູ ໣ໄາ ຽຎຌັ ຾ນຄູ່ ຋ບໞ ຄ຋ຼໞ ທຂບຄຓະຌຸຈ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓຌູ່ ຌໄາ໣ ຉກ຺ ຉາຈ ຾ຖະ ບຌໃື ໂ ຅າກຍັຌນາຉໞາຄໂ ຋ໃຘີ ະຽໜຓີ າຂາໟ ຄຽ຋ິຄ຅ໃຄຶ ຽນຌັ ແຈ້ທາໞ ຌໄ໣າຽຎຌັ ຆຍັ ຑະງາກບຌ຋າ໣ ຓະຆາຈ຋ຓໃີ ີຍຈ຺ ຍາຈ຃ທາຓ ຘ໣າ຃ັຌ ຾ຖະຓີ຃ຸຌຎະ຿ນງຈບັຌຓະນາຘາຌ, ຽຎັຌ຋ໞາ຾ປຄເນ້຾ກູ່ກາຌຂະນງາງຽຘຈຊະກິຈ-ຘັຄ຃຺ຓ ຂບຄຎະຽ຋ຈ ຖາທຽປ຺າ, ຎັຈ຅ຸຍັຌຆັຍຑະງາກບຌຌ໣ໄາແຈ້ປັຍກາຌຽບ຺າເ຅ເຘູ່຃຺ໄຌ຃ທໟາ, ຘ໣ານົທຈຽຑືໃບຌ໣າເຆ້ຽຂ຺ໄາເຌກາຌກ໣ໃຘໟາຄ ຽຘຈຊະກິຈເນຓ້ ຎີ ະຘຈິ ຋ິຑາງຘຄູ ຾ຖະ ຽຑບໃື ປັຍຎະກຌັ ຃ທາຓຈຸຌູ່ ຈຼໞ ຄເຌ຋າ໣ ຓະຆາຈ. 2. ຾ຓ່ຌາໄ ຂບຄ ຾ຖະ ຘາຂາ຾ຓ່ຌາໄ ຂບຄເຌຖາທ ກ. ຾ຓ່ຌາໄ ຂບຄ ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຽຎັຌ຾ຓູ່ຌ໣າໄ ຋ເໃີ ນງູ່ ກທາໞ ໝູ່ເຌຖາທ ຾ຖະ ຾ນົຓບິຌຈູ຅ຌີ ຽຆຄິໃ ກາ໣ ຽຌຈີ ຅າກຑຑູ ຼຄຉີຽຍຈ(ຎະຽ຋ຈ ຅ີຌ), ຓຖີ ທຄງາທ຋ຄັ ໝຈ຺ 4.500 ກຓ, ແນົຏໞາຌ 6 ຎະຽ຋ຈ຃ື: ຅ີຌ, ຓຼຌຓາ, ຖາທ, ແ຋, ນທຼຈຌາຓ ຾ຖະ ກ໣າ ຎູຽ຅ງ, ເຌຌັໄຌແນົຏໞາຌຖາທ ຾ຖະ ຏໞາຌ຾ຉູ່ຽໜືບຽຊິໃຄເຉ້, ດູ່ຍາຌຎາກຌ໣ໄາຖາ(ຆາງ຾ຈຌຖາທ-ຓຼຌຓຌ-຅ີຌ) ຾ຖະ ແນົບບກ຅າກຎະຽ຋ຈຖາທດຍູ່ າໟ ຌຽທຌີ ຃າງ(ຆາງ຾ຈຌຖາທ-ກ໣າຎູຽ຅ງ) ຽຆິໃຄຓີ຋ິຈແນົ຾ຉູ່ຉາຽທັຌຉ຺ກຘຼຄຽໜືບນາຉາ ຽທັຌບບກຘຼຄເຉ(້ ຋ິຈຽໜບື -ເຉ)້ ຾ຓູ່ຌ໣າໄ ຂບຄຓີຽຘຌໄັ ຋າຄຽຈີຌ຋ງີໃ າທແກ, ຋ັຄຽຎັຌຘາງຌ໣າໄ ຋ຽໃີ ຉໄາ຺ ຿ປຓຽບາ຺ ຌາໄ໣ ຅າກຘາຂາຉາໞ ຄໂ. ຘະຽຖູ່ງຍ໣ໃຖິຓາຈ ຌາ໣ໄ ແນົຉະນົບຈຎີຖະນທາໞ ຄ 100.000 ຓ3 ຾ຉເູ່ ຌຌັໄຌຎະຖຓິ າຌຌໄາ໣ ຅ະຽຉໄ຺າ຿ປຓເຌຖະຈູຐ຺ຌຽຊິຄ 70-74% ຂບຄ ຎະຖິຓາຌຌ໣າໄ ຐຌ຺ ຋ຄັ ໝ຺ຈ, ຍາຄຎຽີ ກຈີ ຓີແຑຌ໣ໄາຊໟທຓດູ່າຄປໟາງ຾ປຄ ດູ່ຘບຄຐັໃຄຂບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ ເຌຖະຈູຌີໄຘະຈທກເຌກາຌ ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ ຂຌ຺ ຘ຺ໃຄ຋າຄຌໄາ໣ ແຈຈ້ ີ ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄແນົຏາໞ ຌນົາງຽຂຈຑູຓຘັໄຌຊາຌ຋ີໃຓີຖັກຘະຌະ຾ຉກຉໞາຄກັຌ ຑາເນ້ຓີ຾ກ້ຄ, ຓີຉາຈນົາງ຾ຖູ່ຄ຋ັຄ ແນົ຃຺ຈ຿຃້ຄ, ຓີຍໞບຌ຾຃ຍ, ຍໞບຌຽຖິກ, ຍໞບຌກທໟາຄ...຾ຉູ່ງໞາຌຽຓືບຄຘິຄນາທຼຄ຅ັຌ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຓີ຋ໟບຄຌ໣ໄາ຾຃ຍ 100- 300 ຾ຓັຈ. ຓີຍາຄຍໞບຌກທາໟ ຄຽຊ່ຄູ 8000 ຾ຓັຈ. ຖະຈູ຾ຖ້ຄຌ໣ໄາເຌຓໞຌ໣ໄາຂບຄຍ຺ກ຾ນ້ຄນົາງ ຋ໟບຄຌ໣ໄາຓີ຾ກ້ຄຓີຉາຈ ຽປັຈເນ້ກາຌ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓຂ຺ຌຘ຺ໃຄຍ໣ໃ ຘະຈທກຎາຌເຈຽຎັຌຉ຺ໄຌ຾ຓູ່ຌ໣ໄາງໞາຌຽໜືບ ຾ຖະ ງໞາຌເຉ້ ຽຆັໃຌ ຽຂຈ຾ກ້ຄນົທຄ, ຾ກ້ຄກະຽຍ຺າ, ຖະຍ຺ຍ຾ກ້ຄຽຂັຓຓະ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ: ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌແຆ ຑຄ຺ ຘະນທຌ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 16

ຖາຈ, ຾ກ້ຄນີຏົ ີ ນືົ ຾ກ້ຄ຃ບຌຑະຽຑັຄຽຎັຌ຾ກ້ຄ຋ີໃເນູ່ງກໞທາໝູ່ເຌຑາກຑືໄຌບາຆີຽຆິໃຄຘູຄຽຊິໃຄ 15 ຓ, ກທໟາຄ 18 ກຓ ຾ຖະ ງາທ 20 ກຓ. ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ຓີ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌດູ່າຄເນູ່ງນົທຄ ເຌກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈຂບຄຎະຆາກບຌຖາທ຋ັຄຎະຽ຋ຈ ຿ຈງຘະ ຽຑາະຽຎຌັ ຽຘໄຌັ ຋າຄ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ ຉຈິ ຉໃ໣ຑທ຺ ຑຌັ ຖະນທາໞ ຄ຋ໟບຄຊຌໃິ ຉາໞ ຄໂດຖູ່ ຼຍຉາຓ຾຃ຍຐັໃຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ຾ຉູ່ຽໜືບຽຊິຄ ເຉ້, ຓີ຃ທາຓໝາງຘ໣າ຃ັຌ຋າຄຈໟາຌກາຌກະຘິກ໣າຎູກຐັຄຖໟຼຄຘັຈ, ບຸຈຘະນະກ໣າ, ກາຌຎະຓ຺ຄ ຾ຖະ ບືໃຌໂບີກນົາງ ດ່າູ ຄ. ຂ. ຍຌຈາຘາຂາຂບຄ຾ຓ່ຌາໄ ຂບຄ ຎະຽ຋ຈຖາທຓີຉາໜໞາຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຖ໣າຽຆໜາ຾ໜ້ຌ ຾ຖະ ຾຅ກດາງຘະໜ໣ໃາຘະຽໜີຉາຓ຾ຉູ່ຖະ຋ໟບຄຊິໃຌຘາງຌ໣ໄາ ຘໞທຌນົາງ ຾ຓູ່ຌຌບຌດເູ່ ຌຽຂຈບໞາຄຂບຄ຾ຓ່ຌູ ໄາ໣ ຂບຄຖທຓຓີນົາງຘາງ, ຘໞທຌເນູ່ງ຾ຓູ່ຌແນົຓາ຅າກຑາກຽໜືບ ຾ຖະ ຑາກຉາຽທັຌບບກຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ຃:ື - ຌ໣ໄາບູ: ຓີ຃ທາຓງາທ 448 ກຓ, ຓີຽຌືໄບ຋ີໃບໞາຄ 25.800 ກຓ ກ າຽຌີຈ຅າກຑູງບຈບູຽຓືບຄ ງບຈບູ຾ຂທຄຏ຺ໄຄ ຘາຖີ຾ຖ້ທແນົຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ຽຓືບຄຎາກບູ ຾ຂທຄນົທຄຑະຍາຄ ຽຆິໃຄຓີ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌຌ໣າເຆ້ຽຂ຺ໄາເຌກາຌ ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ ຉິຈຉ໣ໃຑ຺ທຑັຌຖະນທໞາຄ຾ຂທຄຉ໣ໃ຾ຂທຄ ຾ຖະ ຖະນທໞາຄ຾ຂທຄຉ໣ໃຘູຌກາຄຘາງຌ໣ໄາຌີໄຓີ຾ກ້ຄຓີຉາຈ ຘາຓາຈຘໟາຄຽຂືໃບຌແຒຒ້າຌ໣າໄ ຉກ຺ ແຈຈ້ .ີ - ຌໄ໣າຄໃືຓ: ຽຎັຌຘາງຌ໣ໄາງາທ 354 ກຓ, ຓີຽຌໄບື ຋ີໃບໞາຄ 6.500 ກຓ ຽກີຈ຅າກຉຌີ ຑູຍໟາຌໜບຄຽຎັຈ຾ຂທຄຆຼຄຂທາຄ ແນົຏໞາຌ຋຺ຄຑຼຄທຼຄ຅ັຌ຾ຖທ້ ຎບູ່ ຄເຘ່຾ູ ຓຌູ່ ໣ໄາຂບຄດຽູ່ ຓືບຄຎາກຄໃືຓ຾ຂທຄກາ໣ ຾ຑຄຌະ຃ບຌທຼຄ຅ັຌ. ຌ໣ໄາຄືໃຓຓີ຃ທາຓ ຘາ໣ ຃ຌັ ນົາງຽຑາະທາໞ ຾ຉ່ຖູ ະຎແີ ຈ້ຌ໣າຽບ຺າຈຌິ ຘັຌຈບຌຓາ຋ັຍຊຓ຺ ແທຉ້ າຓ຾຃ຓຌ໣ໄາຽໝາະຘ຺ຓ຾ກູ່ກາຌຎູກຑຶຈແຖງະ ຘັໄຌ. ບີກຈໟາຌໜຶໃຄ, ຌ໣ໄາຄືໃຓງັຄຓີ຾ກ້ຄຓີຉາຈນົາງຘາຓາຈຘໟາຄຽຂືໃບຌແຒຒ້າຌ໣ໄາຉ຺ກແຈ້ນົາງ຾ນູ່ຄ, ເຌຌັໄຌຘໟາຄ຾ຖ້ທ ໜໃຶຄ຾ນູຄ່ ຓີຑະຖຄັ ຄາຌແຒຒ້າຽຊິໃຄ 150 ຽຓກາທັຈ(150mw). - ຽຆຍຄໄັ ນຼຄ: ຓ຃ີ ທາຓງາຓ 338 ກຓ. ຽກີຈ຅າກຑູຈຄ຺ ຽ຅ີຌ (ນທຼຈຌາຓ) ແນົຏໞາຌ຋ໃຄ຺ ຑຼຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ຾ຖ້ທ ຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ຍໟາຌຽຎືບງຂາທ຾ຂທຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ. ຘາງຌ໣ໄາຌີໄແຈ້ຌ໣າຐຸູ່ຌຈີຌຘັຌຈບຌ຋ີໃບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ ຓາ຋ັຍຊ຺ຓແທ້ຉາຓ຋຺ໃຄຑຼຄ຾຃ຓຽຆຽໝາະຘ຺ຓ຾ກູ່ກາຌກະຘິກ໣າຎູກຐັຄ຋ັຄຌ໣າເຆ້ຽຎັຌຽຘັໄຌ຋າຄ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ ຘະຈທກຘະຍາງ ຋ັຄຘາຓາຈຘໟາຄຽຂບໃື ຌແຒຒາ້ ຌາໄ໣ ຉ຺ກແຈ້ນົາງ຾ນູ່ຄ. - ຌ໣ໄາ຋າ: ຘາງຌ໣ໄາຌີໄງາທ 325 ກຓ. ຽກີຈ຅າກຘາງຑູຍ໣ໃຽຉັຌ(ຆາງ຾ຈຌຖາທ-຅ີຌ)ແນົຏໞາຌ຾ຂທຄນົທຄຌ໣ໄາ຋າ຾ຖ້ ທຎ່ບູ ຄເຘ຾ູ່ ຓູ່ຌ໣າໄ ຂບຄດູ່ຽຓືບຄຎາກ຋າ຾ຂທຄຍ຾໣ໃ ກທ້ ຘໟາຄຽຎັຌ຋຺ຄໃ ຑຼຄຽຓືບຄຘຄິ . - ຽຆກບຄ: ຓີ຃ທາຓງາທ 320 ກຓ ກ໣າຽຌີຈ຅າກຽຂຈຉາຽທັຌຉ຺ກຂບຄຘາງຑູນົທຄແນົຏໞາຌ຾ຂທຄຘາຖະທັຌ, ຽຆ ກບຄ ຾ຖະ ບັຈຉະຎື ຾ຖ້ທແນົຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ຆຼຄ຾ຉຄ(ກ໣າຎູຽ຅ງ)ຘາງຌ໣ໄາຌີໄງັຄຎະກບຍຈໟທງນົາງຘາຂາ ຽຆິໃຄຌ໣າຽບ຺າຈິຌຘັຌຈບຌຓາ຋ັຍຊ຺ຓແທ້ຉາຓ຾຃ຓຌ໣ໄາ ກາງຽຎັຌ຋຺ໃຄຑຼຄຽໝາະຘ຺ຓ຾ກູ່ກາຌກະຘິກ໣າຂບຄຽຂຈຑາກ ເຉ້ແຈຈ.ີ - ຽຆຍັໄຄແຒ: ຌ໣ໄາຽຆຌີໄງາທ 239 ກຓ. ຓີຽຌືໄບ຋ີໃບໞາຄ 8.500 ກຓ ກ໣າຽຌີຈ຅າກຽຂຈຘາງຑູຑາກຉາຽທັຌຉ຺ກຂບຄ ຽຓືບຄຍທ຺ ຖະຑາ຾ຂທຄ຃າ໣ ຓໞທຌ ຾ຖ້ທແນົຎ່ບູ ຄເຘ່຾ູ ຓຌູ່ ໣ໄາຂບຄດຽູ່ ຓບື ຄໜບຄຍ຺ກ, ຽຎັຌຘາງຌ໣ໄາ຋ີໃແນົຏໞາຌຽຂຈຑູນີຌ ຍຌູ ກທາໟ ຄກທາໞ ໝ່ເູ ຌຍັຌຈາຘາຂາຂບຄ຾ຓູ່ຌາໄ໣ ຂບຄເຌຖາທ. - ຌ໣ໄາ຾ຍູ່ຄ: ຘາງຌ໣ໄາຌີໄງາທ 215 ກຓ ກ໣າຽຌີຈ຅າກຑູຍໟາຌຌາຎາຘູຄ 900 ຓ ຋ິຈຉາຽທັຌຉ຺ກຘຼຄເຉ້ຂບຄຽຓືບຄແຆ ຾ຂທຄບຸຈ຺ຓແຆ຾ຖ້ທແນົຎບໞຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ຽຓືບຄຎາກ຾ຍູ່ຄ, ຘາງຌ໣ໄາຓີ຾ກ້ຄຓີຉາຈນົາງ ຘາຓາຈຘໟາຄຽຂືໃບຌ ແຒຒ້າຌໄາ໣ ຉ຺ກ ຾ຓູຌ່ ຽໝາຘ຺ຓ຋ຘີ ຈຸ . ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 17

- ຽຆ຿ຈຌ: ຓ຃ີ ທາຓງາທ 192 ກຓ. ກາ໣ ຽຌຈີ ຅າກຑກູ ະ຾ຉູ່ ຋າຄຑາກຉາຽທັຌບບກຘຼຄຽໜືບຂບຄຑູຑຼຄຍ໣ຖະຽທຌ, ແນົບໟບຓຑູຑຼຄຏໞາຌຽຓືບຄຘາຖະທັຌ, ຽຓືບຄທາຎີ ຾ຖະ ຽຓືບຄ຃຺ຄຽຆ຿ຈຌ ຾ຖ້ທຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ຽຓືບຄຎາກ ຽຆ, ຘາງຌ໣ໄາຌີໄຓີນົາງຘາຂາຘາຓາຈຌ໣າຽບ຺າຈິຌຘັຌຈບຌຓາ຋ັຍຊ຺ຓ຋຺ໃຄຑຼຄ຾຃ຓຌ໣ໄາ຋ີໃບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ຾ຉູ່ຘາງຌ໣ໄາ ຈຄໃັ ກໞາທຓີ຾ກ້ຄຓີຉາຈນາົ ງຘາຓາຈຘໟາຄຽຂໃບື ຌແຒຒ້າຌາໄ໣ ຉກ຺ ຽຆຖະຍ໣າຓີ຃ທາຓ຾ປຄ 2.040 ກຖທ. - ຌ໣ໄາ຃າຌ: ຓີ຃ທາຓງາທ 175 ກຓ ຓີຽຌືໄບ຋ບີໃ າໞ ຄຎະຓາຌ 6.100 ກຓກາ໣ ຽຌຈີ ຅າກຆາງ຾ຈຌຖະນທໞາຄ຾ຂທຄຆຼຄ ຂທາຄ, ນທ຺ ຑັຌ ຾ຖະ ນົທຄຑະຍາຄແນົຏໞາຌຽຓືບຄປໟຼຌ, ຽຓືບຄງູ້, ຽຓືບຄຆງຄຽຄິຌ ຾ຖ້ທແນົຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ ຽຓບື ຄນທົ ຄຑະຍາຄຓີ຾ກຄ້ ຓຉີ າຈນາົ ງ ຽໝາະ຾ກູ່ກາຌຘາໟ ຄຽຂບໃື ຌແຒຒາ້ ຌ໣ໄາຉ຺ກແຈຈ້ ີ. - ຌາໄ໣ ຽຆືບຄ: ຌໄ໣າຽຆືບຄງາທ 150 ກຓ ກ໣າຽຌຈີ ຅າກຽຂຈຘາງຑູຽຖີງ ຾ຖ້ທແນົຎູ່ບຄເຘູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ຋ີໃຽຓືບຄຎາກຽຆືບຄ ຾ຂທຄນົທຄຑະຍາຄ, ຘາງຌ໣ໄາຌີໄຓີນົາງຘາຂາຌໟບງຘໟາຖຽຎັຌ຋຺ໃຄຑຼຄບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌກທໞາໝູ່ເຌ຾ຂທຄນົທຄຑະຍາຄ ຽຆັໃຌ ຋ຄ຺ໃ ຑຼຄຎາກຽຆບື ຄ ຾ຖະ຋຺ຄໃ ຑຼຄຎາກ຾ຆຄ ຾ຖະ ຘາຓາຈຽຎັຌຽຘັໄຌ຋າຄ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓຑ຺ທຑັຌຉິຈຉ໣ໃຖະນທໞາຄ ຽຓືບຄຉ໣ຽໃ ຓບື ຄຑາງເຌ຾ຂທຄນົທຄຑະຍາບກີ . - ຌ໣າໄ ກະຈິຄ ຾ຖະ ຌ໣ໄາຽ຋ີຌ: ຘາງຌ໣ໄາຌີໄງາທ 180 ກຓກ໣າຽຌີຈ຅າກຘາງຑູນົທຄແນົຏໞາຌ຾ຂທຄ຃໣າຓໞທຌ, ຾ຂທຄຍ໣ໃຖິ ຃າ໣ ແຆ຾ຖທ້ ແນຎົ ບູ່ ຄເຘູ່຾ຓ່ຌູ າໄ໣ ຂບຄ ດຽູ່ ຓບື ຄຎາກກະຈິຄ຾ຂທຄຍ໣ຖິ຃໣າແຆ, ຘາງຌ໣ໄາຌີໄຎະກບຍຓີນົາງຘາຂາແນົຏໞາຌ ຑູນຌີ ຍູຌຂບຄຑູຑຼຄຌາກາງ ຑໟບຓຓີ຾ກ້ຄຓີຉາຈນົາງຘາຓາຈຘໟາຄຽຂືໃບຌແຒຒ້າຌ໣ໄາຉ຺ກແຈ້ຈີ ຿ຈງຘະຽຑາະຽຂືໃບຌ ແຒຒ້າຂະໜາຈເນູງ່ ຽຆັໃຌ ຽຂໃບື ຌແຒຒ້າຌ໣ໄາຽ຋ຌີ , ຽຂໃບື ຌແຒຒ້າແຒຒາ້ ນຌີ ຍູຌ. - ຌ໣ໄາຄຼຍຌ໣ໄາຄຼຍ: ງາທ 140 ກຓ ກ໣າຽຌີຈ຅າກຽຂຈຑູຆາທ຾ຂທຄຆຼຄຂທາຄ ຾ຖ້ທແນົຏໞາຌຽຂຈຑິຽຘຈແຆຘ຺ຓຍູຌ ຾ຖທ້ ຎູບ່ ຄເຘ່຾ູ ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູຽ່ ຓບື ຄຎາກຆຌັ .ຘາງຌາ໣ໄ ຌຓີໄ ີ຾ກຄ້ ຓີຉາຈນົາງຘາຓາຈຘາໟ ຄຽຂືໃບຌແຒຒາ້ ຌາ໣ໄ ຉ຺ກແຈ້ຈີ. - ຌໄ໣ານຌີ ຍຌູ : ຌໄ໣ານຌີ ຍູຌຓ຃ີ ທາຓງາທຑຼຄ 140 ກຓ ຽກຈີ ຅າກຑນູ ຌີ ຍຌູ ຋າຄຑາກຽໜືບຂບຄ ຾ຂທຄ຃໣າຓໞທຌ, ແນົ ຎບູ່ ຄເຘູຎ່ ບູ່ ຄເຘ຾ູ່ ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄດູ່ຽຓບື ຄນີຌຍູຌ. - ຌ໣າໄ ຆັຌ: ຌໄາ໣ ຆັຌຓີ຃ທາຓງາທ຾ຉູ່ 115 ກຓ ຽຎຌັ ຘາງຌໄາ໣ ຋ີຘໃ ໣າ຃ັຌກທໞາໝູ່ ຂບຄຘາຂາ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ເຌຖາທຽປ຺າຽຆິໃຄ ຽກີຈ຅າກຽຂຈຑຘູ າຓຘຓູ ຾ຖ້ທແນຎົ ູ່ບຄ຾ຓ່ຌູ າໄ໣ ຂບຄດູຽ່ ຓບື ຄຎາກຆຌັ , ຌ໣ໄາຆັຌ ຾ຖະ ຌໄ໣າຄຼຍແຈ້ຽຎັຌຂ຺ທຉ໣ໃຖະນທໞາຄ ຽຓບື ຄ຋ໞາ຿຋ຓຽຂຈຑິຽຘຈແຆຘ຺ຓຍຌູ ກັຍຽຂຈ຋຺ໃຄຑງຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ຽຆິໃຄຎະກບຍຘໟາຄຽຎັຌ຋຺ໃຄຑຼຄ຋ີໃບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌຈີ ຽຆັໃຌ ຋຺ໃຄຑຼຄຎາກຆັຌ຾ຂທຄຍ໣ຖິ຃໣າແຆ. ຌບກ຅າກ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຖ໣າຽຆ຋ີໃກໞາທຓາຂໟາຄຽ຋ິຄຌີໄ ຾ຖ້ທງັຄຓີຍັຌຈາຘາງຌ໣ໄາ຋ີໃ ແນົຎບູ່ ຄເຘບູ່ າທ຋ະຽຖຂບຄນທຼຈຌາຓ ຽຆັໃຌ ຌ໣ໄາຓໟາ, ຌ໣ໄາຆ໣າ ຾ຖະ ຌ໣ໄາຽຌີຌ. ຘາງຌ໣ໄາຽນົ຺ໃາຌີໄຽຎັຌຘາງຌ໣ໄາຌໟບງຘັໄຌ ຓີຽຌືໄບ຋ີໃບໞາຄກທໟາຄງໟບຌຎະກບຍຈໟທງນົາງຘາຂາຌໟບງ຾ຉູ່ຓີ຃ທາຓໝາງຘ໣າ຃ັຌ ຾ກູ່ກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈຂບຄ ຎະຆາຆຌ຺ ຾ຂທຄນທ຺ ຑັຌ ຾ຖະ ຾ຂທຄຆຼຄຂທາຄ. ຑໟບຓກັຌຌັໄຌ ຎະຽ຋ຈຖາທງັຄແຈ້ປັຍ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ຅າກຍັຌຈາໜບຄ-ຍຶຄຉໞາຄໂ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌຉາຓ຋໣າຓະ ຆາຈຂບຄຓັຌ ຋ັຄຓີ຃ທາຓໝາງຉ໣ໃກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທ ຿ຈງຘະຽຑາະຍັຌຈາໜບຄຍຶຄແຈ້ຽກັຍປັກຘາ ຌ໣ໄາເຌຖະຈູຐ຺ຌຽຎັຌຍໞບຌຘະໜບຐຌ໣ໄາເຌຖະຈູ຾ຖ້ຄ ຽຑືໃບ຋໣າກາຌຽປັຈຘທຌ຃຺ທ, ນາຎາຽຑືໃບຖຼໄຄຆີຍຎະ຅໣າທັຌແຈ້ ຉະນົບຈຎີ ຽຆັໃຌ: ໜບຄນົທຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ, ໜບຄຘະໜາຌ຾ຂທຄຍ໣ຖິ຃໣າແຆ, ໜບຄດບຌ, ໜບຄຉັໃຄ຾ຂທຄຆຼຄ ຂທາຄ, ໜບຄຒ້າ຾ຂທຄບັຈຉະຎື...ຌບກຌັໄຌງັຄຓີຍຶຄຘ໣າ຃ັຌ ຽຆັໃຌ ຍຶຄກະຑຼຄຽຂຈຌ໣ໄາຽຆຍັໄຄແຒ, ຍຶຄຑະ຿ຑ, ຍຶຄຆໟາຄ, ຍຶຄຂຼຈ຿ຄ້ຄ຾ຂທຄບັຈຉະຎື, ຍຶຄ຋າຈນົທຄກ໣າ຾ຑຄຌະ຃ບຌທຼຄ຅ັຌ...ຌບກ຅າກໜບຄ-ຍຶຄຌບກ຅າກຌີໄງັຄຓີຌ໣ໄາເຉ້ ຈິຌຍ໣ຌໃ ໄາ໣ ປບໟ ຌບີກຽຑບໃື ຌາ໣ ເຆ້ຽຂ຺ໄາເຌຆີທິຈກາຌຽຎັຌດູ່ຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທ ຋ັຄຽຎັຌ຾ນູ່ຄ຋ໟບຄ຋ຼໃທ ຾ຖະຍ໣າຖຸຄປັກຘາ ຘຸຂະຑາຍຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຾ຓ່ຌູ ຎທ຺ ຑະງາຈ຿ຖກຏິທໜັຄ ຽຆັຌໃ ຍໃຌ໣ ໣າໄ ປບໟ ຌຆຼຄຂທາຄ ຾ຖະ ບືຌໃ ໂ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 18

3 ຘະຑາຍກາຌຍ຺ກ຾ນຄ້ ຂບຄ຾ຓຌ່ າໄ ຂບຄ ຾ຖະ ຾ນົໃຄຌາໄ ຉາໞ ຄໂ ຌ໣ໄາ຾ຓູ່ຌຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌ຅໣າຽຎັຌ຋ີໃຘຸຈຉ໣ໃກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈຎະ຅໣າທັຌຉ໣ໃ຋ຸກຘິໃຄ ຋ີໃຓີ ຆີທິຈຖທຓ຋ັຄ຃຺ຌຽປ຺າ, ຎະຽ຋ຈຖາທ຾ຓູ່ຌແຈ້ປັຍຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌ ຅າກຑູຓບາກາຈປໟບຌຆຸູ່ຓຓ໣ຖະຘຸຓຓີ 2 ຖະຈູ ຅ະ຾຅້ຄ຃ື ຖະຈ຾ູ ຖ້ຄ ຾ຖະ ຖະຈຐູ ຺ຌ. ກາຌຉບຍຘະໜບຄຌ໣ໄາເຌ຾ນົໃຄຌ໣ໄາຉາໞ ຄໂ ຅ຶໃຄຓີ຃ທາຓ຾ຉກຉໞາຄກັຌເຌ 2 ຖະຈູ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູຌ່ ຖະຈູ຾ຖຄ້ ຎະຖຓິ າຌຌ໣າໄ ຐຌ຺ ໜບໟ ງຽຎຌັ ຉໄຌ຺ ຾ຓຌູ່ ຾ຓຌູ່ າໄ໣ ຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາແນົເຌຖະຈູ຾ຖ້ຄຓີ 15.000. ຈັຄໃ ຌໄຌັ , ຅ຄຶໃ ຓີຽນຈກາຌຍ຺ກ຾ນຄ້ ຂບຄ຾ຓູຌ່ ໣າໄ ຂບຄ ຾ຖະ ຘາງຌາໄ໣ ຉາໞ ຄໂຽກີຈຓຍີ ັຌນາກາຌຂາຈ຾຃ຌຌ໣ໄາຌັຍຓືໄຌັຍຓີກາຌ ຂະນງາງຉ຺ທຽຌບືໃ ຄ຅າກທໞາ຅າ໣ ຌທຌຎະຆາກບຌແຈຽ້ ຑຓີໃ ຂຌໄື ດູ່າຄແທທາເຌຉ຺ທຽຓືບຄເນູ່ງໂ ຋ີໃຓີຆຸຓຆ຺ຌບາແຘດູ່ໜາ຾ ໜໟຌ ຑືໄຌ຋ໃບີ ຌັ ກທາໟ ຄເນງູ່ ຉາຓຆ຺ຌຌະຍ຺ຈຉາໞ ຄໂກ໣ຓີຍັຌນາກາຌຂາຈ຾຃ຌຌາໄ໣ ຽຆັໃຌກຌັ . ກາຌຌ໣າເຆ້຋ີໃຈິຌແຈ້ຘໟາຄຍັຌນາ຋ີໃຘ຺ໃ ໃຄຏ຺ຌກະ຋຺ຍ຿ຈງກ຺ຄຉ໣ໃຎະຖິຓາຌ, ຃ຸຌຌະຑາຍ ຾ຖະ ກາຌແນົຂບຄຌ໣ໄາ ຽນັຌແຈດ້ ູາ່ ຄ຅ະ຾຅້ຄທາໞ ເຌ ຽຓືບໃ ກໞບຌກາຌຂາຈ຾຃ຌຌາ໣ໄ -ກາຌຍກ຺ ຾ນຄ້ ຾ຖະແຑຑຍິ ຈັ ຉໞາຄໂ຅ະ຃ໞບງຽກີຈຂືໄຌຽຖືໄບງໂ ງບໟ ຌງຄັ ຓີຽຌບໄື ຋ຎີໃ າູ່ ແຓ້ຉຍຶ ໜາບຌັ ບຸຈຓ຺ ຘ຺ຓຍຌູ ຎ຺ກນຸຓ້ ດູ່ຉາຓຍ໣ຖິຽທຌ຾຃ຓຌ໣າໄ , ຉໄ຺ຌຌໄ໣າຖ໣າ຋າຌຉາໞ ຄໂ ຾ຉູ່ຓາປບຈຎຈັ ຅ຸຍຌັ ຽຌໄບື ຋ີໃຎູ່າແຓ້ດູ່ຉາຓຉ຺ໄຌຌ໣ໄາຖ໣າ຋າຌ ແຈ້ຊືກ຋໣າຖາງຽຆິໃຄຽຎັຌຘາຽນຈຽປັຈເນ້ຂາຈກາຌ ຎກ຺ ນຸຓ້ ຽຑໃບື ປັກຘາ຃ທາຓຆູຸ່ຓຆໃຌື ບຌັ ຑາເນ້ຽກຈີ ຈຌີ ຾ຂຄກະຈາໟ ຄ ຋ໃຘີ ຄໃ຺ ຏຌ຺ ກະ຋຺ຍຽປຈັ ເນ້ຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຐ຺ຌ຋ີໃຉ຺ກຖ຺ຄ ຑໄືຌຈຌິ ຍໃ໣ຘາຓາຈຆືໃຌຆັຍ ນືົ ຘະຘ຺ຓແທເຌເຉ້ຈິຌ຾ຖະ ຽປັຈເນ້ຌ໣ໄາແນົຌບຄຖ຺ຄນໟທງປໞບຄ຃ບຄຍຶຄດູ່າຄແທທາ. ຈັໃຄຌັໄຌ, ຆຍັ ຑະງາກບຌຌ໣ໄາຌັຍຓໄືຌັຍຍ຺ກ຾ນ້ຄ ຾ຖະ ຽຆືໃບຓ຿ຆຓຖ຺ຄເຌຍາຄຽຂຈ ຿ຈງຘະຽຑາະຽຂຈ຋ີໃຓີຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ຎ຺ກນຸ້ຓ ໜບໟ ງ ຾ຖະ ຍາຄຆໞທຄຽທຖາເຌຖະຈູ຾ນ້ຄຂາຈ຾຃ຌຌ໣ໄາ ຽຆິໃຄຽຎັຌຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉ໣ໃກາຌຏະຖິຈກະຘິກ໣າ ຾ຖະ ຆີທິຈກາຌ ຽຎັຌດູ່ຂບຄຎະຆາກບຌຖາທບີກ. 4 ຏ຺ຌກະ຋຺ຍ຅າກຓຌ຺ ຖະຑິຈຂບຄ຾ຓ່ຌໄາຂບຄ ຾ຖະ ຾ນໃົຄຌໄາຉໞາຄໂ ກ. ຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄຌໄາ ຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄຌ໣ໄາ຾ຓູ່ຌຘະຑາທະ຋າຄຌ໣ໄາ ຋ີໃຓີກາຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄ຋າຄຈໟາຌທັຈຊຸ, ຆິທະ ຾ຖະ ຽ຃ຓີ ງໟບຌຓີ ຋າຈຓຌ຺ ຖະຑຈິ ຽ຅ບື ຎ຺ຌຽກຌີ ຓາຈຉະຊາຌ຃ຌຸ ຌະຑາຍຌາ໣ໄ ຋ໃີແຈກ້ າ໣ ຌ຺ຈແທ້ ຽຆໃິຄຽຎັຌຘາຽນຈ຋ໃຽີ ປັຈເນຌ້ າ໣ໄ ຽຎັຌຑິຈ ຾ຖະ ຘ຺ໃຄຏ຺ຌຘະ຋ບໟ ຌບຌັ ຍໞຈີຉໃຘ໣ ຂຸ ະຑາຍຆີທິຈຂບຄ຃ຌ຺ , ຘຈັ , ຑຶຈ ຾ຖະ ຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓ຋າຄ຋໣າຓະຆາຈ. ຓຌ຺ ຖະຑິຈ຋າຄຌ໣ໄາ ຾ຓູ່ຌກາຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄ຋າຄຈໟາຌກາງະຑາຍ ນົື ຽ຃ຓີເຌຌ໣ໄາ຋ີໃຓີຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉ໣ໃຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ ຂບຄ຾ນູ່ຄຌໄາ໣ ຽຎັຌຉໄ຺ຌຉຘ໣ໃ ຄິໃ ຋ໃີຆທີ ິຈເຌຌາ໣ໄ . ຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄຌໄ໣າຽກຈີ ຅າກຘິໃຄຽຘຈຽນົືບ຋ີໃຊິໄຓຘະຆາງ, ຌ໣ໄາຽຎືໄບຌ຅າກຆຸຓ ຆ຺ຌ, ຅າກ຿ປຄ຾ປຓຘະຊາຌ຋ີໃຍັຌຽ຋ິຄ, ຿ປຄໝ໣, ກາຌ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ ຾ຖະ ຅າກກະຘິກ໣າ຿ປຄ຅ັກ຿ປຄຄາຌ຅າກ ບຸຈຘານະກ໣າ ຅໣າຌທຌໜຶໃຄ, ຘິຄຈັໃຄກາທຑາເນ້ຽກີຈຓຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄຌ໣ໄາ ຾ຖະ ແຈ້ຊືກ຅ັຈ຾ຍູ່ຄຈັໃຄຌີໄ ຌ໣ໄາຽຌ຺ໃາ, ຌ໣ໄາ຋ີໃ ຽຎຌັ ບັຌຉະຖາງ, ຌໄ໣າ຋ໃີຓຽີ ຆໄືບຑະງາຈ, ຌ໣ໄາຂູຸຌ່ , ຌາ໣ໄ ປບໟ ຌ ຾ຖະ ບຌືໃ ໂ. ຂ. ຾ນົໃຄຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄຌາໄ - ຿ປຄຄາຌບຸຈຘານກ໣າ ຌ໣ໄາຽຎັຌຑິຈ, ຌ໣ໄາປໟບຌ຋ີໃຽກີຈ຅າກຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈຉໞາຄໂ ຾ຖະ ກາຌຌ໣າເຆ້ເຌ຿ປຄຄາຌ ບຸຈຘານະກາ໣ ຆຓຸ ຆຌ຺ ຌໟາຊຓິໄ ຅າກບາ຃າຌຍໟາຌຽປືບຌ, ຅າກທິຈຊາໞ ງ, ຿ປຄໝ,໣ ປາໟ ຌ຃ໟາ, ຉະນາົ ຈ຿ປຄ຾ປຓ.... - ກາຌຎກູ ຐັຄ ຌ໣ໄາ຋ີໃຖະຖາງບບກ຅າກຍ໣ຖິຽທຌ຋ີໃຓີກາຌຎູກຐັຄ,ຘໞທຌເນູ່ງຓີ຋າຈຽ຃ຓີຊືກຽຆາະຖໟາຄຓາ຅າກຏິທຈິຌ ຽຆິຄໃ ຖທຓຓີຐູຸ່ຌທິ຋ະງາຘາຈ, ຐຸູ່ຌໝັກ, ດາຂາໟ ຾ຓຄແຓ້ ຾ຖະ ທັຈຊຓຸ ີຑິຈ຋ີເໃ ຆ້ຽຂໄ຺າເຌກາຌຎູກຐຄັ . - ກາຌຖໟຼຄຘັຈ ກາຌຖໟຼຄໝູ, ແກູ່, ຄົທ, ຃ທາງ ຾ຖະ ຖໟຼຄຎາຽຘຈບານາຌ຋ີໃຽນົືບ ຾ຖະ ບາ຅຺ຓຂບຄຘັຈ຅ະຖະຖາງ ຖ຺ຄຘ຾ູ່ ນໃົຄຌໄ໣າແຈ້ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 19

- ກາຌຂຸຈ຃ຌໄ຺ ຍໞ຾ປູ່ ຽຎັຌກິຈ຅ະກາ໣ ຋ຑີໃ າເນ້ຌໄາ໣ ຂູຸ່ຌ ຾ຖະ ຓ຃ີ ທາຓຎັຌບາຆຈິ ຈັຄໃ ນົື ຽຎັຌຑຈິ ຅຺ຌບາຈຽຎັຌບັຌຉະຖາງ ຉໃ໣ຘັຈຌາໄ໣ ຾ຖະ ປໞາຄກາງຂບຄ຃຺ຌຽປ຺າບີກ - ຂີໄຽນືໄງບ ຾ຖະ ຘິໃຄຽຘຈຽນົືບ ຾ຓູ່ຌຽຘຈຽ຅້ງ, ຽຘຈຏໟາຽຘຈຘີຌ຃ໟາ, ຽຘຈບານາຌ, ບາ຅຺ຓຂບຄຘັຈ຅າກຘັຈ຋ີ ຉາງຖທຓ຋ັຄທັຈຊຸເຈໜຶໃຄ ຽຆິໃຄຽຆາະຖໟາຄ຅າກນ຺ຌ຋າຄ, ຉະນົາຈ, ຉະນົບຈຽຊິໃຄຘິໃຄຽຘຈຽນົືບຂບຄຂະຍທຌກາຌ ຉໞາຄໂຖ຺ຄຘູ່຾ນໃົຄຌາໄ໣ ຖາ໣ ຋າຌ ຃. ຍຌນາ຅າກຓ຺ຌຖະຑິຈ຋າຄຌໄາ ຏ຺ຌກະ຋ຍ຺ ຋ີຽໃ ກຈີ ຅າກ຾ນໃຄົ ຌໄ໣າຽໜໃ຺າຽຘງແຈ້ກໃເ໣ ນຽ້ ກຈີ ຍັຌນາຉາໞ ຄໂນົາງຎະກາຌຈໃຄັ ຌີໄ: - ຉ໣ໃກາຌກະຘິກ໣າ: ຌ໣ໄາຽຘງຍາຄຎະຽຑຈຌບກ຅າກ຅ະຽຎັຌບັຌຉະຖາງຉ໣ໃຑຶຈ ຾ຖ ຘັຈ຿ຈງກ຺ຄ ຾ຖ້ທງັຄກ໣ໃເນ້ຽກີຈ ຍັຌນາກາຌຉ຺ກ຃ໟາຄຘະຘ຺ຓ ດເູ່ ຌຈິຌຍໞບຌ຋໣າກາຌຏະຖິຈກະຘກິ າ໣ (ຈຌິ ຘ຺ຓຈິຌຽ຃ຓັ ) - ຉຘໃ໣ ຸຂະຑາຍ: ຌ໣ໄາຽຘງຽຎັຌບຌັ ຉະຖາງຉໃ໣ຘຂຸ ະຑາຍຂບຄຎະຆາກບຌ, ຽກີຈ຿ຖກຖະຍາຈນົາງຆະຌຈິ ຽຆັໃຌ ບານິທາ, ຋ບໟ ຄຍຈິ ....຋ຽໃີ ກຈີ ຅າກຌໄ໣າຽຎືໄບຌແຈ້ຽປັຈເນ້຃຺ຌ ຾ຖະ ຘັຈຽຘງຆີທິຈດູ່າຄນົທຄນົາງເຌ຾ຉູ່ຖະຎີ. ຌບກ຅າກຌິຈ ຿ຖນະໜັກ ຾ຖະ ຋າຈຑິຈຉໞາຄໂ຋ີໃຎ຺ຌຽຎືໄບຌເຌຌ໣ໄາກ໣ໃ຅ະຽຎັຌບັຌຉະຖາງຉ໣ໃຘັຈຌ໣ໄາ ຾ຖະ຃຺ຌຽປ຺າ຿ຈງກ຺ຄ ຾ຖະ ຋າຄບບໟ ຓ. - ຉ໣ໃກາຌຏະຖິຈຌ໣ໄາຽຑືໃບຍ໣ຖິ຿ຑກ: ຽຓືໃບ຾ນົໃຄຌ໣ໄາ ຓີຓ຺ຌຖະຑິຈ຃ໞາເຆ້຅ໞາງເຌກາຌຏະຖິຈ ຽຑືໃບເນ້ແຈ້ຌ໣ໄາ຋ີໃຓີ຃ຸຌ ຌະຑາຍຉາຓຽກຌຓາຈຉະຊາຌຂບຄກາຌເຆ້຅ະຘູຄຂຶໄຌ. - ຉ໣ໃກາຌຎະຓ຺ຄ: ຽຓືໃບ຾ນົໃຄຌ໣ໄາຽຆືໃບຓ຃ຸຌຌະຑາຍຖ຺ຄ ຅ະຓີຏ຺ຌຉ໣ໃກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈຂບຄຘັຈຌ໣ໄາ ຽຆັໃຌ: ບາຈຽປັຈເນ້ ຘັຈຌ໣ໄາຉາງ຿ຈງ຋ັຌ຋ີໃ ນົື ນຼຸຈ຅໣າຌທຌຖ຺ຄຽຌືໃບຄ຅າກຑທກຓັຌຍ໣ໃຘາຓາຈ຅ະຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈ ຾ຖະ ຾ຑຑັຌແຈ້. ຽຓືໃບ ຓະຌຸຈຌາ໣ ຘຈັ ຌໄ໣າຽນໃາົ຺ ຌໄີຓາຍ໣ຖິ຿ຑກກ຅໣ ະຽຎຌັ ບຌັ ຉະຖາງຉຆ໣ໃ ຘີ ຈິ . - ຉ໣ໃ຃ທາຓຘທງຄາຓ ຾ຖະ ກາຌຑັກຏໞບຌ: ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຖ໣າຽຆ, ຾຃ຓຐັໃຄຂບຄຘາງຌ໣ໄາ ຾ຖະ ຾ນົໃຄຌ໣ໄາບືໃຌໂ຋ີໃຘທງຄາຓ ຽຓືໃບຽກີຈ຃ທາຓຽຎືໄບຌຽຎີຽຌ຺ໃາຽຘງກ໣ຘ຺ໃຄຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉ໣ໃກາຌ຋ໞບຄ຋ໞຼທ ຾ຖະ ກາຌຑັກຏໞບຌດູ່ບຌເ຅ຂບຄ຃຺ຌ. ຾ນົໃຄຌໄາ໣ ຋ຽີໃ ກຈີ ກາງຽຌ຺ໃາຽຘງ ຌບກ຅າກຍໃ໣ຽຎັຌຉາຽຍິໃຄ຾ຖທ້ ງັຄບາຈກໃເ໣ ນ້ກິໃຌຽໝັຌ ຾ຖະ ຘໟາຄ຃ທາຓຖ໣າ຃າຌບກີ . ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 20

ຍ຺ຈ຋ີ5 ຈຌິ 1. ທິ຋ະຌາກາຌ ຾ຖະ ກາຌຎະກບຍຘໟາຄຂບຄຈຌິ ຈິຌຽກີຈຂໄຌຶ ຅າກຂະຍທຌກາຌ຋າຄຒີຆິກ ຾ຖະ ຽ຃ຓີ ຽຆໃິຄຽປັຈເນ້ຘທໞ ຌ຋ີຽໃ ຎຌັ ນຌີ ຂບຄຽຎືບກ຿ຖກກາງຽຎັຌ ຈຌິ . ຋ັຄຂະກາຌຒີຆິກ ຾ຖະ ຽ຃ຓີຽກີຈຂຶໄຌແຈ້ກ໣ຉໟບຄບາແຘກາຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄບາກາຈ ຾ຖະ ຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາ຋ີໃຓີຏູ່ເຌຈິຌ ຽຆໃິຄກາຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄຂບຄຈິຌ຿ຈງ຋າ໣ ຓະຆາຈຉບໟ ຄບາແຘຽທຖາງາທຌາຌ. ຈິຌຓີຘໞທຌຎະກບຍຂບຄຘາຌບິຌຆີ ຾ຖະ ບະຌິຌຆີ,ຘຄ຋ີຓີຆີທິຈຌໟບງໂ,ບາກາຈ,ຌ໣ໄາ ຾ຖະ ຋ັຄໜ຺ຈຽນົ຺ໄາຌີໄ ຾ຓູ່ຌຂຶໄຌດູ່ກັຍຑູຓບາກາຈ,ຑືຈ,ຑູຓຎະຽ຋ຈ,ຑືໄຌ຋ີໃດູ່ຖຸູ່ຓ,ບາງຸຂບຄຈິຌ ຾ຖະ ກາຌຌ໣າເຆ້ຎະ຿ນງຈ຅າກຈິຌຂບຄ ຓະຌຈຸ . ຈໟທງຎ຺ກກະຉິ຾ຖ້ທ ຘາຌ຋ີໃຽຎັຌຘໞທຌຎະກບຍຂບຄຈິຌ຅ະຊືກຌ໣າແຎຘໟາຄເຍ,ຘໟາຄກິໃຄ,ຈບກ,ໝາກ ຾ຖະ ຖ໣າຉຌ຺ໄ ຂບຄຑືຈ ຈໟທງຂະຂທຌກາຌຘັຄຽ຃າະ຾ຘຄ ຽຓືໃບຘໞທຌຂບຄຑືຈຽນົ຺ໃາຌັໄຌຉາງຖ຺ຄຘູ່ຑືໄຌຈິຌ ຑທກ຋ີໃຓີຆີທິຈຌໟບງ ຽຆັຌໃ ຾ຍກ຋ຽີ ຕງ,ໜບຌ...຋ໃີບາແຘດູ່ໜາໟ ຈິຌ຅ະຽຂ຺າໄ ແຎງໞບງຖະຖາງ ຽປັຈເນ້ຘາຌ ນົື ຾ປູ່຋າຈຊືກຑືຈຌ໣າແຎເຆ້ແຈ້ ບີກ. 2. ຍ຺ຈຍາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘ຃ຌຂບຄຈຌິ ຈຌິ ຾ຓຌູ່ ຆັຍຑະງາກບຌ຋າ໣ ຓະຆາຈ ຋ີໃຓີ຃ທາຓຘາ໣ ຃ັຌຉໃ໣ກາຌຉໄຄັ ຊິໃຌຊາຌກ຃໣ ກື າຌຈ໣າຽຌີຌກາຌ ກາຌຏະຖິຈ ກະຘິກາ໣ ຽຆໃຄິ ຎະຆາຆຌ຺ ຖາທແຈ຋້ ໣າກາຌຍຸກຽຍກີ ຓາຽຎຌັ ຽທຖາຈຌ຺ ຌາຌ. ຈຌິ ຽຎຌັ ຓຌູ ຘໞທຌ຋ໃຎີ ະກບຍຈທໟ ງຍຌັ ຈາ຋າຈ ນົໃຖໟຼຄເນ້຾ກກູ່ າຌຓີຆີທຈິ ຂບຄຑຈື ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູຌ່ ຋າຈບາຆ຺ຈ(N), ຿ຎຉາຆຼຓ(K), ຒ຺ຈຒາຈ(P)... ຽຆິໃຄຽຎັຌ ຋າຈບານາຌຉ຺ຌໄ ຉຂ໣ ບຄຑຶຈຆະຌຈິ ຉາໞ ຄໂ. ຌບກຌັຌໄ ດູ່ເຌຈຌິ ງຄັ ຓ຾ີ ປູ່຋າຈບໃືຌໂ຋ຽໃີ ຎັຌຑໄືຌຊາຌເນ້຾ກູ່ກາຌຂະນງາງ ຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ກາຌຈາ໣ ຖຄ຺ ຆທີ ິຈຂບຄຓະຌຈຸ . 3. ຈິຌຎະຽຑຈຉໞາຄໂ ຈິຌຓນີ ົາງຎະຽຑຈ຋຾ໃີ ຉກຉາໞ ຄ ກຌັ ຈັໃຄຌີໄ: ກ. ຈິຌຘຌຈບຌ ຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌຘັຌຈບຌເໝູ່ ຋ີໃຊືກກະ຾ຘຌ໣ໄາຌ໣າຓາ຋ັຍຊ຺ຓຽຎັຌຎະ຅໣າ຋ຸກຎີ ຈິຌຎະຽຑຈຌີໄຓີຽຌືໄບ຋ີໃ ຎະຓາຌ1,2 ຖາໟ ຌຽປກັ ຉາ ຽຆຄໃິ ຘທໞ ຌເນງໞ຾ຓຌູ່ ຽຉໄາ຺ ຿ປຓກັຌດູ່ຽຂຈ຾຃ຓ຾ຓຌູ່ ໣ໄາຂບຄຽຆຌໃັ : ຋ໃ຺ຄຑຼຄທຼຄ຅ັຌ, ຘະນທັຌ ຌະຽຂຈ, ຅າ໣ ຎາຘັກ. ຌບກຌັໄຌງັຄຎະກ຺ຈດູຉ່ າຓຽຂຈ຋ຄໃ຺ ຑຼຄປບໞ ຓຑູ, ຉີຌຑູ ຾ຖະ ຽຂຈ຾຃ຓຖໟບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຘາຂາຉໞາຄໂ. ຈຌິ ຘັຌຈບຌເໝູ່ຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌຐຸູ່ຌຎາູ່ ຋ີຓໃ ຖີ ກັ ຘະຌະຏຏຸ ຸູ່ງ, ຆືຓຘຈັ ຌາ໣ໄ ແຈຈ້ ,ີ ຈິຌຘັຌຈບຌຽກ຺ໃາກ໣ຓີນົາງດູ່ຉາຓຽຂຈ ຋ຄໃ຺ ຑຼຄຖຼຍຉາຓ຾ຓ່ຌູ າ໣ໄ ຘາງຉາໞ ຄໂ ຾ຉ່ດູ ູ່ນໞາຄແກ຅າກ຾຃ຓ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ ຃ືຽຖີໃຓ຾ຉູ່ຽຂຈຉາຐັໃຄຘູຄຂບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ ຋ີໃຽຎັຌຂບຍ ຽຂຈຂບຄ຋ຄ຺ໃ ຑຼຄຉໞາຄໂ. ຈິຌຘຌັ ຈບຌຽກ຺າໃ ຓີຖັກຘະຌະຽຎຌັ ຈຌິ ຏຸຏງຸູ່ ຾ຉ່ຓູ ັຌ຾຅ຍ(຾ໜ້ຌ)ກທໞ າຈຌິ ຘຌັ ຈບຌເໜູ່. ຈິຌ ຘັຌຈບຌຽກ຺ໃາດູ່ຍາຄ຾ນູ່ຄແຈ້ຊືກຽຆາະຖໟາຄ ຾ຖະ ຽ຅ືບຎ຺ຌກັຍນີຌໜາຓໜ໣ໃ, ຍາຄຍໞບຌຊືກຎະຆາຆ຺ຌຌ໣າເຆ້ນົາງ ກາງຽຎຌັ ຈິຌຽຘືບໃ ຓ຋າຈ, ຽຌບໄື ຈຌິ ຘໄ຺ຓ, ຆໄຌັ ຈຌິ ຍາຄ ຾ຖະ ຽຎັຌຘີ຾ຈຄຆາໄ໣ ນືົ ຽຎຌັ ຘີຽນືບົ ຄ. ຈິຌຘັຌຈບຌຽຎັຌຎະຽຑຈ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 21

ຈິຌ຋ໃີຓີ຃ທາຓບຈຸ ຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌຈໟາຌ຋າຈນໃຖົ ຼໟ ຄ຾ກູກ່ າຌ຅ະຽຖຌີ ຑັຌຂບຄຑືຈຌາໂຆະຌິຈ ຾ຖະ ຽຎັຌຈິຌ຋ີໃຘາຓາຈຌ໣າເຆ້ ຽຂໄາ຺ ເຌທຼກຄາຌກາຌຎູກຐຄັ ແຈ້ຈຘີ ຓ຺ ຃ທຌ. ຂ. ຈຌິ ຑຈູ ບງ (ຈຌິ ຾ຒຖະຖິຈ) ຽຎັຌຎະຽຑຈຈຌິ ຋ໃີດູ່ເຌຽຂຈຑ຃ຓຘັຌຊາຌຘຄູ ຾ຉູ່ 500຾ຓັຈຂຌຶໄ ແຎຽຆິໃຄຘໞທຌນົາງຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌ຋ີໃຽຘືໃບຓ ຋າຈແຈ້ຄໞາງ, ຊາໟ ຌ໣າເຆ້ຉໟບຄແຈ້ເຘູ່ຐຸູ່ຌຽຑີໃຓ ຽຑາະຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌດູ່ເຌຽຂຈູຈບງ຋ີໃຊືກຽຆາະຖໟາຄນົາງ ຽປັຈເນ້ຈິຌ ຽຘໃືບຓ຋າຈແທ ກາງຽຎຌັ ຘຓໄ຺ , ຆຌັໄ ຈິຌຍາຄ ຘໞທຌນາົ ງຽຎັຌຘ຾ີ ຈຄຆາ໣ໄ (ຘກີ ະຽຍ຺າ) ນົື ຘີຘ຺ໄຓ. ຃. ຈຌິ ຑແູ ຒ (ຈຌິ ຍາຆາຌ) ຓີນົາງດ່຋ູ າຄາກເຉ້ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູຌ່ ຽຂຈຑູຑຼຄຍ໣ຖະຽທຌ ຓີຽຌືໄບ຋ີໃຎະຓາຌ 650.000 ຽປັກຉາ. ຈິຌຑູ ແຒຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌຈີ ຓ຃ີ ທາຓບຸຈ຺ຓຘຓ຺ ຍຌູ ຈທໟ ງ຋າຈນໃຖົ ຼໟ ຄ, ຆັໄຌຈຌິ ໜາ, ຈຌິ ຓີຖັກຘະຌະຏຸຏຸູ່ງຈີ, ຘາຓາຈປັກຘາ ຃ທາຓຆຸູ່ຓແຈ້ຈ຺ຌ, ຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌ຋ີໃຽໝາະຘ຺ຓກັຍກາຌຎູກຑືຈບຸຈຘານະກ໣າ (ຆາ, ກາຽຒ, ໜາກ຾ໜູ່ຄ...) ຋ີໃເນ້ ຘະຓຈັ ຊະຑາຍ ຾ຖະ ຎະຖິຓາຌນາົ ງ. ຌບກຌັໄຌ, ງັຄຓີຎະຽຑຈຈິຌຈ໣າຂບຄຽຂຈຑູຓຘັຌຊາຌນີຌຎູຌ ຋ີໃຓີຽຌືໄບ຋ີໃກໟທາຄຘ຺ຓ຃ທຌຓີຎະຓາຌ 249.000 ຽປັກຉາ. ຈິຌຎະຽຑຈຌີໄຓີນົາງດູ່ຽຂຈຑູຑຼຄຌາກາງ, ຌາແກູ່, ນົທຄຑະຍາຄ... ຽຎັຌຎະຽຑຈຈິຌ຋ີໃ ບຈຸ ຺ຓຘຓ຺ ຍູຌ, ຽຌືໄບ຋ໃຈີ ຌິ ຏຏຸ ຄ຺ ຈີ ຾ຉູຽ່ ຎຌັ ຎະຽຑຈຈຌິ ຋ຓໃີ ກັ ຂາຈຌໄາ໣ . ຈິຌດູ່ຎະຽ຋ຈຖາທຖໟທຌ຾ຉູ່ຽໝາະຘ຺ຓກັຍກາຌຎູກຑືຈນົາງຆະຌິຈຽຆັໃຌ: ຑືຈບຸຈຘານະກ໣າ, ຑືຈເນ້ໝາກ, ຑືຈ຋າຈ຾ຎ້ຄຆະຌິຈຉໞາຄໂ ຽຑືໃບຽປັຈເນ້ຈິຌຓີ຃ຸຌຎະ຿ນງຈຘູຄ, ຘາຓາຈຌ໣າເຆ້ແຈ້ງາທຌາຌ, ຑທກຽປ຺າ຃ທຌຓີທິ຋ີ ກາຌຌ໣າເຆ້ຈິຌເນ້ຊືຊຉບໟຄ ຃ືຌ໣າເຆ້຃ຼຄ຃ູ່ກັຍກາຌຎ຺ກຎັກປັກຘາ ຾ຖະ ຊະຌຸຍ໣າຖຸຄຈິຌດູ່ຘະຽໜີ. (ຑູຓຘາຈຓ 7 2010 ໜາໟ 19-21) 4. ກາຌຌາເຆ້ ຾ຖະ ກາຌຎ຺ກຎກປກຘາຈິຌ ຈິຌຽຎັຌຆັຈຑະງາກບຌຉ຺ໄຌຉ໣ ຽຑືໃບກາຌຘໟາຄຘາ຋ີໃຑັກຑາບາແຘ ນົຶ ຽຑືໃບຽປັຈກາຌຏະຖິຈກະຘິກ໣າຎູກຐັຄ ຖໟຼຄຘັຈ ຾ຖະ ບືໃຌໂ ຈໟທງ຃ຸຌຌະຑາຍ຾ຖະຖັກຘະຌະຂບຄຈິຌຉໞາຄໂ຾ຓູ່ຌ຃຺ຌຽປ຺າແຈ້ບາແຘຽຑືໃບກາຌຈ໣າຖ຺ຄ຃຺ຄຉ຺ທ ຾ຖະ ຽປັຈກາຌຏະຖິຈຘະຍຼຄບານາຌນົາງຆະຌິຈ຋ີໃ຾ຉກຉໞາຄກັຌ ຽຆັໃຌ ຎູກຽຂ຺ໄາຍາຽຖ, ຽຂ຺ໄາບ໡ບກ, ຽຂ຺ໄາຐາຄ, ຘາຖີ, ກາຽຒ, ຽຂ຺ໄາ຅ໟາທ, ຽຂ຺ໄາໜຼທ, ກາກາທ, ກາທຆູ, ຉ຺ໄຌ ແຓ້ເນ້ໝາກຆະຌິຈຉໞາຄໂ ຋ີໃຽໝາະຘ຺ຓກັຍ຾ຉູ່ຖະຆະຌິຈຈິຌ. ຈິຌ຋ີໃຓີ຃ທາຓບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ຾ຉກຉໞາຄ ກັຌ຾ຓູ່ຌເນ້ຏ຺ຌຏະຖິຈ຋າຄຈໟາຌກະຘິກ໣າ ນົື ຾ນົໃຄທັຈຊຸຈິຍ຾ຉກຉໞາຄກັຌ. ຽຂຈບຍ຺ ບຸູຌ່ ຽຎັຌຽຂຈ຋ຓີໃ ີຈຌິ ບຸຈ຺ຓຘຓ຺ ຍຌູ ຾ຖະ ຽໝາະຘ຺ຓ຋ໃຘີ ຈຸ ຘ໣າຖັຍກາຌຎູກຑືຈຎະຽຑຈຽຓັຈ, ກາຌຽຉີຍ຿ຉຂບຄ ນງາໟ ຘ໣າຖຍັ ຘຈັ ຖຼໟ ຄ ຈຌິ ຑແູ ຒຽຎັຌຽຂຈຽໝາະຘ຺ຓກຍັ ກາຌຎູກຑຈື ບຈຸ ຘານະກ໣າຽຆຌໃັ ຎກູ ກາຽຒ, ກາກາທ, ກາທຆູ, ຉ຺ໄຌ ຿ບຖທີ , ບາງຸຌ, ໝາກກໟຼຄ... ງໟບຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ ຾ຖະ ຌ໣າເຆ້ຂບຄ຃຺ຌຽປ຺າ ແຈ້ຽປັຈເນ້ຈິຌຌັຍຓືໄຌັຍຊືກຍຸກຖຸກ ຾ຖະ ຽຘືໃບຓຽຘງ຃ຸຌ ຌະຑາຍນົາງ຾ຖ້ທ ຽຆັໃຌ ຈິຌຊືກຘຼຈຽຆາະ ຾ຖະ ແນົແຎຉາຓກະ຾ຘຌ໣ໄາ, ຎິທແຎຉາຓຖ຺ຓຎະເນ້ຑືໄຌ຋ີໃຈັໃຄກໞາທງັຄ ຽນບືົ ຾ຉູ່ນີຌຑະຖາຌ, ນຌີ ຌາຓໝ໣ໃ ບັຌຌີ຾ຓູ່ຌງໟບຌຽກີຈ຅າກຏ຺ຌກາຌ຋໣າຖາງຎູ່າແຓ້ນົືກາຌກາຌຍຸກຽຍີກ຋ີໃຍ໣ໃຓີກາຌ ຎກ຺ ຎັກປກັ ຘາຂບຄ຃຺ຌ. ຘະຌັຌໄ ກາຌຌາ໣ ເຆ້ຈຌິ ຃ທຌຓີກາຌຎກ຺ ຎກັ ປັກຘາ ຾ຖະ ຃ຸຓ້ ຃ບຄດາູ່ ຄຘ຺ຓຽນຈຘ຺ຓຏຌ຺ ຽຆຌໃັ . -.ເຘຐູ່ ູຸ່ຌຽຎຌັ ຎະ຅໣າ. - ຎ້ບຄກັຌຍເ໣ໃ ນຈ້ ຌິ ແນົ. - ນຼຸຈຏບໞ ຌກາຌຂະນງາງຽຌືໃໄບ຋ໂີໃ ຍໃ໣ຘຓ຺ ຽນຈຘ຺ຓຏ຺ຌ. 22 ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ

- ຽຑີຓໃ ກາຌຏະຖຈິ ຾ຍຍກະຽຘຈຘຸຓ, ຌາ໣ ເຆຽ້ ຉກັ ຌກິ ເຌກາຌຎກ຺ ຎັກປກັ ຘາຈິຌດູ່າຄຽໝາະຘຓ຺ ຋ີຘຸຈ ຍ຺ຈ຋ີ 6 ຑກຶ ຘາຆາຈ 1.ຖກຘະຌະຖທຓຂບຄຑກຶ ຘາຆາຈເຌຖາທ ຑຶກຘາຆາຈຖທຓຽບ຺າ຋ັຄ຋຺ໃຄນງໟາ, ຎູ່າແຓ້ ຽຆິໃຄຖໟທຌ຾ຉູ່຾ຓູ່ຌຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈ຋ີໃຓີ຃ຸຌ຃ໞາຘູຄ ຾ຖະ ຓ຃ີ ທາຓ຅໣າຽຎັຌຉ໣ໃກັຍກາຌຈ໣າຆີທິຈຂບຄ຃຺ຌ. ຑຶກຘາຆາຈງັຄຓີຎະ຿ນງຈຘູຄຉ໣ໃກັຍຈິຌ, ບາກາຈ ຾ຖະ ຌ໣ໄາຽ຋ິຄ ໜໟາ຿ຖກບີກຈໟທງ ຃ຸຌຎະ຿ນງຈ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌຂບຄຎູ່າແຓ້ຉ໣ໃກັຍ຃຺ຌຽປ຺າຖທຓ຋ີໃດູ່ບາແຘ ດາຎ຺ທຑະງາຈ, ຽ຃ືໃບຄຌຸູ່ຄນ຺ໃຓ, ບານາຌກາຌກິຌ, ຽ຃ືບໃ ຄເຆ້ຂບຄຘບງບຌໃື ໂບກີ . ຎູ່າແຓຂ້ ບຄ຿ຖກເຌຎະ຅ຍຸ ັຌຓຎີ ະຓາຌ 4 ຉືໄຽປັກຉາ (ຖທຓ຋ັຄແຓ້ຽຌືໄບ຾ຂຄ ຾ຖະ ແຓ້ຽຌືໄບບໞບຌ); ເຌຌັໄຌ ຽຂຈບ຺ຍບຸູ່ຌຓີແຓ້ນົາງກໞທາໜູ່ (຾ຉູ່ຓີແຓ້ຽຌືໄບບໞບຌຽ຋຺ໃາຌັໄຌ) ຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ບັຌກທໟາຄເນງໞແຑຘາຌຂບຄ຿ຖກແຈ້ນຼຸຈ ຖ຺ຄນາົ ງ຾ຖ້ທ ງໟບຌຊືກ຋໣າຖາງ຅າກ຃຺ຌຽປ຺າ ຽຑືໃບກາຌຏະຖິຈ ຾ຖະ ຅າກແຑ຋໣າຓະຆາຈ (ຑູແຒຖະຽຍີຈ - ແຒຖາຓ ຎາູ່ ). 2. ຃ທາຓຘາຂບຄຑຶກຘາຆາຈ ຑຶກຘາຆາຈຽຎັຌຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈຆະຌິຈໜຶໃຄ ຋ີໃຘາຓາຈຒືໄຌຒູ຃ືຌແຈ້ກ໣ຉ໣ໃຽຓືໃບ຃຺ຌຽປ຺າຽຂ຺ໄາເ຅ຽຊິຄ ຃ທາຓໝາງ ຾ຖະ ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌຂບຄຓັຌ ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຃ຼຄ຃ູ່ແຎຉາຓກັຍກາຌຎ຺ກຎັກປັກຘາ ຾ຖະ ຓີກາຌຎູກ຋຺ຈ ຾຋ຌ຃ືຌ. ຾ຉູ່ຊໟານາກກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຾ຍຍຆະຆາງ ຾ຖະ ຍ໣ໃຓີກາຌ຃ຸ້ຓ຃ບຄດູ່າຄ຅ິໃຄ຅ັຄກ໣຅ະຽປັຈເນ້ຎູ່າແຓ້ຊືກຈັຍຘູຌ ດູ່າຄ຾ຌູ່ຌບຌ. ງບໟຌຽນັຌແຈ້ຍ຺ຈຍາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌຂບຄຎູ່າແຓ້ຉ໣ໃກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆິທິຈຂບຄ຃຺ຌ. ຖັຈຊະຍາຌນົາງ ຎະຽ຋ຈແຈ້ບບກກ຺ຈໝາງ, ຂໄ໣ກາ໣ ຌ຺ຈກຼໃທກັຍກາຌບະຌຸຖກັ ປກັ ຘາຎູ່າແຓ້ ຽຆັໃຌ ນຼຸຈຏໞບຌ ຾ຖະ ຌ໣າແຎຽຊິຄງຸຈຉິກາຌ ຊາຄຎາູ່ ຽປັຈແປ,ູ່ ຂຈຸ ຃ຌໄ຺ ແຓດ້ າູ່ ຄຓ຾ີ ຏຌກາຌ, ຂຸຈ຃຺ໄຌຉໟບຄຓກີ າຌຍູຖະຌະຎກູ ຎາູ່ ຋຺ຈ຾຋ຌ, ຌ໣າເຆ້ແຓ້ເນ້ໝ຺ຈ຃ຸຌ຃ໞາ, ຌາ໣ ເຆແ້ ຓດ້ ູ່າຄຎະນງຈັ ຋ໃີຘຸຈ. 3. ຏຌ຺ ຽຘງນາງ຅າກກາຌ຋າຖາງຎ່າ ຘຎຎຖາທ ຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຋ີໃບຸຈ຺ຓປັໃຄຓີຽຉັຓແຎຈທໟງຆັຍຑະງາກບຌ ແຓ້຋ີໃຓີນົາງຆະຌິຈ ຾ຉູ່ຽໜືບ - ເຉ້, ເຌຆທໞ ຄແຖງະ 50 ຎີ ກທາໞ ຎີຏໞາຌຓາ຅າກຉ຺ທຽຖກດຄັໄ ດືຌ ຾ຖະ ຘະຑາຍຉທ຺ ຅ິຄຂບຄຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້຋຺ໃຎະຽ຋ຈ຾ຓູ່ຌແຈ້ ນຼຸຈໜບໟງຊບງຖ຺ຄຽຎັຌຖ໣າຈຍັ ຽຌບໄື ຄຓາ຅າກກາຌຊາຄຎູ່າຽປຈັ ແປູ່຾ຍຍຽ຃ບືໃ ຌ຋ໃີ, ກາຌຉຈັ ແຓ຋້ າ໣ ຖາງຎູ່າ ຾ຍຍຆະຆາງ ຾ຖະ ຍຸກຽຍີກຽຌໄືບ຋ຎີໃ ່າູ ແຓ້ຽຑບໃື ຈິຌຎກູ ຐຄັ ຾ຖະ ຆຓ຺ ເຆ້ຉາໞ ຄໂຂບຄຎະຆາກບຌຖາທ, ງບໟຌຓີກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄ ຈໟາຌ຅໣າຌທຌຑ຺ຌ, ຍັຌຈາ຿຃ຄກາຌຑັຈ຋ະຌາຉໞາຄໂ ແຈ້ຘ຺ໃຄຏ຺ຌຘະ຋ບໟຌກັຌບັຌເນູ່ງນົທຄຉ໣ໃຑູຓບາກາຈຒ້າຐ຺ຌຍ໣ໃຉ຺ກ ຊືກຉາຓຖະຈູກາຌ ບຸຌນະຑູຓຂບຄບາກາຈຽຑີໃຓຂືໄຌ (ບາກາຈປບໟຌ) ຽກີຈຓີແຑຌ໣ໄາຊທໟຓ ນົື ແຑ຾ນ້ຄ຾ຖ້ຄບັຌຽປັ ຈ ເນ້ຏ຺ຌຏະຖິຈຈາໟ ຌກະຘກິ າ໣ ຂບຄຎະຆາກບຌຍໃແ໣ ຈປ້ ັຍຎະຘິຈ຋ິຏ຺ຌຘູຄຽ຋຺າໃ ຋຃ໃີ ທຌ. ຓຏີ ຺ຌຘະ຋ບໟ ຌຉໃ໣ນໟທງຌ໣າໄ ຖ໣າຽຆ ຽກີຈກາຌຽຆາະຽ຅ໃືບຌຂບຄຈີຌ, ຽກີຈກາຌຂາຈຽຂຌີ ຍ຺ກ຾ນຄ້ ຂບຄ຾ນໃົຄຌ໣ໄາຖ໣າ ຋າຌຌ໣ໄາຉືໄຌຽຂີຌຍາຄຎີຑັຈຽກີຈ ແຑຌ໣ໄາຊໟທຓດູ່າຄປໟາງ຾ປຄຌ໣ໄາຏ຺ຌຽຘງນາງຓາເນ້ຎະຆາກບຌ, ຓີຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌຉ໣ໃ ຆັຍຑະງາກບຌຈິຌແຈ້ຽປັຈເນ້ຈິຌຂາຈ຃ທາຓຆຸູ່ຓຆືໃຌ, ຈິຌຽຆາະຽ຅ືໃບຌຽຎັຌຉ຺ໄຌ຾ຓູ່ຌ຾຃ຓຐັໃຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ, ຽກີຈ຃ທາຓ ຍ໣ໃຈຸູ່ຌຈໞຼຄເຌ຋໣າຓະຆາຈກາຌນຼຸຈໜໟບງຊບງຖ຺ຄຂບຄຆີທະຌາໂຑັຌ ຾ຖະ ຓີຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌຉ໣ໃຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓຉະນົບຈ ຽຊິຄຆິທຈິ ກາຌຽຎຌັ ດູ່ຂບຄ ຎະຆາຆຌ຺ ຍັຌຈາຽຏາໃ຺ . ຎະຽ຋ຈຖາທຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຋ີໃຓີຎູ່າຈ຺ຄຉຶຍໜາຓີຘັຈຘາທາຘິໃຄດູ່າຄນົທຄນົາງ. ຎີ 1940 ຓີຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ 17.000.000h (17ຖາໟ ຌຽປກັ ຉາ). ຽ຋຺ໃາກັຍ70% ຂບຄຽຌືບໄ ຋ໃີ຋ໃທ຺ ຎະຽ຋ຈ, ຽຊິຄຎີ 1973 ຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າງັຄຽນົືບ ຑຼຄ 12.7 ຖາໟ ຌຽປັກຉາຽ຋຺າໃ ກັຍ 54% ຂບຄຽຌໄຶບ຋຋ໃີ ັຄໜຈ຺ ຾ຖະ ຎີ 1981 ຽຌືໄບ຋ີໃຎູາ່ ຽນົືບຑຼຄ 1. 2 ຖໟາຌຽປັກຉາ. ຽ຋຺ໃາ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 23

ກັຍ 47%. ຃ິຈຘະຽຖງູ່ ຾ຖ້ທ ຽຌໄບື ຋ໃີຎູ່າແຓແ້ ຈຘ້ ູຌຽຘງແຎຎະຓາຌ 200.000 ຽປັກຉາ ( 2຾ຘຌ ຽປັກຉາ ) ຽ຋າໃ຺ ກັຍ 15% ຉ໣ໃຎ.ີ ຊໟານາກຍ໣ໃຑາກັຌຎ຺ກຎັກປັກຘາຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ງັຄ຅ະຘືຍຉ໣ໃນຼຸຈຖ຺ຄບີກ, ຑໟບຓກັຍຽຌຶໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ຊືກ຋໣າຖາງ ງໟບຌຘຄ຺ ຃າຓເຌຽຓໃືບກໞບຌ, ຎະຆາຆ຺ຌແຈ້ຊາຄຎູ່າຽປັຈແປູ່ ຾ຉູ່ຖະຎີດູ່າຄນົທຄນົາງ,ຖະຈູ຾ຖ້ຄແຈ້ຊຶກແຒຖາຓຎູ່າ຿ຈງ ຽ຅ຈຉະຌາ ນືົ ຍຽ໣ໃ ຅ຈຉະຌາ, ຎະຆາຆ຺ຌ ຾ຖະ ຌັກ຋ຸຖະກິຈແຈ້ຘທງ຿ບກາຈຉັຈແຓ້ຽຑືໃບກາຌ຃ໟາ ຾ຖະ ຉັຈແຓ້຾ຍຍ ຆະຆາງ ບັຌຽປຈັ ເນ້ຽຎຌັ ກາຌ຋໣າຖາງຎ່າູ ແຓ຿້ ຈງກຄ຺ ຾ຖະ ຽຌບຶືໄ ຋ໃຎີ າູ່ ແຓກ້ ໃ໣ນຼຸຈຖຄ຺ ຽຎຌັ ຖ໣າຈຍັ . ຽຌືໄບ຋ີໃຈິຌຎບກ຿ຖ້ຌ, ຈິຌຽຎ຺ໃານທໞາຄຓີຎະຓາຌ 10.2 ຖໟາຌຽປັກຉາ ຽ຋຺ໃາກັຍ 43% ຂບຄຽຌືໄບ຋ີໃ຋຺ໃທ ຎະຽ຋ຈ. ຘັຄຖທຓແຓ້ດືຌຉ຺ໄຌຓີຍ໣ຖິຓາຈ຋ັຄໜ຺ຈ ຎະຓາຌ 955 ຖໟາຌ຾ຓັຈກໟບຌ (m3) ເຌຌັໄຌ ຎູ່າຈ຺ຄຈິຍຓີ 390 ຖໟາຌ ຓ3. ຎູ່າຎະຘ຺ຓຓີ 475 ຖໟາຌ ຓ3 ຾ຖະ ຎູ່າ຿຃ກ 95 ຖໟາຌ ຓ3.ຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ຘະຽຖູ່ງເຘູ່ນ຺ທ຃຺ຌຓີ 2.5 ຽປກັ ຉາ/຃ຌ຺ ຾ຖະ ຍ໣ຖຓິ າຈແຓ້ດຌື ຉ຺ໄຌ 220ຓ2/຃ຌ຺ . ຂໄ໣ຓູຌ 1991-1995, ກະຆໞທຄຎ່າູ ແຓ.້ 4. ຾ຌທ຋າຄກາຌຎກ຺ ຎກປກຘາຎາ່ ຏໞາຌ຅າກຂະຍທຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ, ຌາ໣ ເຆ້ຽຂໄາ຺ ເຌກາຌຘາໟ ຄຘາຑຈັ ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈກ໣຃ືຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈ , ຂະນງາງຽຌືໄບ຋ີໃກາຌຏະຖິຈ, ຂະນງາງຉາໜໞາຄ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ, ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຍ໣ໃ຾ປູ່, ກາຌຂະນງາງ຋ີໃຑັກບາແຘ ຂບຄ຃ຌ຺ ... ຾ຖະ ກາຌຘາໟ ຄຘາບໃືຌໂແຈ້ຽປຈັ ເນ້ຎະຖິຓາຌຎ່າູ ແຓຂ້ ບຄຖາທນຼຸຈຖຄ຺ ດາູ່ ຄນທົ ຄນົາງ, ຍາຄຆະຌິຈແຓ້ຽກືບຍ ຘຌູ ຑຌັ ຽຆຌໃັ ແຓ້຅ັຌນບຓ, ແຓ້ຂະງຄຸ , ແຓ້຃າ໣ ຑີໄ...ຽຌບໄື ຋ຎໃີ ູ່າແຓນ້ ົາງ຾ນູ່ຄແຈ້ກາງຽຎັຌຑູຎບກ຿ຖ້ຌ, ຎູ່າຽນົ຺ໃາ ຎູ່າ຃າ, ຎູ່ານງໟາ຾ຐກ, ຎູ່ານງໟາຂີທ...ງບໟຌຏ຺ຌປໟາງ຅າກກາຌຉັຈແຓ້຋໣າຖາງຎູ່າ, ຘະຑາຍ຃ທາຓຍ໣ໃຈຸູ່ຌຈໞຼຄຂບຄ຋໣າຓະຆາຈ ຊກື ຘຌູ ຽຘງດູາ່ ຄເນງູ່ ນົທຄ, ຾ນຄົໃ ຌາ໣ໄ ຖາ໣ ຋າຌຊືກຽນືບຈ຾ນ້ຄ, ຈິຌຒ້າບາກາຈຎູຼ່ ຌ຾ຎຄ ຾ຖະ ບືຌໃ ໂ... ງໟບຌຽນັຌແຈ້ຘະຑາຍຽກຈີ ຂໄືຌດູ່າຄປາໟ ງ຾ປຄ຃ື຾ຌທຌໄັຌຑກັ - ຖຈັ ຊະຍາຌຖາທ຅ຶໃຄແຈ້ຎຸກຖະຈ຺ຓຎະຆຆາຆ຺ຌ ຍັຌຈາຽຏໃາ຺ ເນ້ຽນັຌ຃ທາຓຘ໣າ຃ັຌຂບຄຎູ່າແຓ້, ເນ້ປັຍປູ້ຽຊິຄ຃ທາຓ຅໣າຽຎັຌເຌກາຌຎ຺ກຎັກປັກຘາຍູຖະຌະ, ບະຌຸຖັກ ຎູ່າແຓ້ ຾ຖະ ຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓແທ້, ຖັຈຊະຍາຌ຅ຶໃຄແຈ້ກ໣າຌ຺ຈຽບ຺າ 20 ຽຂຈເນ້ຽຎັຌຎູ່າຘະນຄທຌ (ຽຂຈບະຌຸຖັກຆີທະ ຌາໂຑຌັ ຾ນູ່ຄຆາຈ), ແຈ້ທາຄ຾ຌທ຋າຄ ຾ຖະ ຓາຈຉະກາຌນາົ ງດ່າູ ຄຽຑບືໃ ຎ຺ກຎັກປັກຘາຎູ່າແຓ້ ຾ຖະ ຆັຍຑະງາກບຌ, ຘຄໃິ ຾ທຈຖບໟ ຓດູ່າຄຉຽໃ໣ ຌໃບື ຄຓາຽຆໃຌັ : - ດຸຈຉກິ າຌຊາຄຎາູ່ ຽປັຈແປູ່ດູ່າຄຆິໄຌຽຆຄີ , ນຌັ ບາຆຍີ ຽປັຈແປູ່ ຖຄ຺ ຓາດຈຶ ບາຆີຍຽປັຈຌາດາູ່ ຄຊາທບຌ. - ຓບຍຈິຌ, ຓບຍຎາູ່ ຾ຍູຄ່ ຽຂຈປຍັ ຏິຈຆບຍຂບຄ຋ໟບຄຊິໃຌຉໞາຄໂ ເນ້ຎະຆາຆ຺ຌ຃ຸ້ຓ຃ບຄຌ໣າເຆ້ຉາຓຽຄືໃບຌແຂຉ຺ທ຅ິຄ ຂບຄ຋ບໟ ຄຊໃິຌ. - ຂຈຸ ຃ຌໄ຺ ແຓ້ດູ່າຄຓ຾ີ ຏຌກາຌ, ຂຸຈ຃຺ຌໄ ແຎ຃ຼຄ຃ກູ່ ຍັ ກາຌຎ຺ກຎກັ ປກັ ຘາ, ຂຸຈ຃຺ຌໄ ຑບໟ ຓກັຍກາຌຎູກຎູ່າ຋຺ຈ຾຋ຌ ທັຌ ຋ີ 1 ຽຈບື ຌ 6 ຽຎັຌທັຌຎູກຉໄຌ຺ ແຓ້຾ນ່ຄູ ຆາຈ ( ທັຌ຋ີ 5/6 ຽຎັຌທັຌຘຄິໃ ຾ທຈຖບໟ ຓ຿ຖກ ) - ຖະຈຓ຺ ກາຌຎກູ ແຓ້ເນຽ້ ຎັຌຎາູ່ ຉໄັຄໜາໟ ດເູ່ ຌຂ຺ຄຽຂຈຂບຄຎະຽ຋ຈ ( ຈ໣າຽຌີຌກາຌຎູກຉ຺ໄຌແຓ້ທັຌ຋ີ 1/6 ຂບຄ຋ຸກໂ ຎີ ), ຘະໜບຄ຾ຌທຑັຌແຓ້ຉາຓ຃ທາຓຉບໟ ຄກາຌຂບຄ຾ຉູ່ຖະ຋ບໟ ຄຊໃິຌ. - ທາຄຓາຈຉະກາຌກ໣າ຅ັຈ ຾ຖະ ຎະຉິຍັຈຂ໣ໄກ໣າຌ຺ຈກ຺ຈຖະຍຼຍດູ່າຄຽ຃ັໃຄ຃ັຈຉ໣ໃກັຍກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌແຓ້ດູ່າຄຆະຆາງຂບຄ ຍາຄຑາກຘທໞ ຌ ຾ຖະ ຍກຸ ຃຺ຌ຋ໃນີ ທັຄ຾ຉ່ຏູ ຌ຺ ຎະ຿ນງຈຘໞທຌຉ຺ທ. - ຎຸກຖະຈ຺ຓຂະຍທຌກາຌຎ຺ກຎັກປັກຘາຆັຍຑະງາກບຌຎູ່າແຓ້ເນ້຃຺ຄດູ່຃ູ່ກັຍຎະຽ຋ຈຆາຈ ຾ຖະ ຆີທິຈຂບຄ຃຺ຌ ຖາທຉະນົບຈແຎ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 24

ຍ຺ຈ຋ີ 7 ຆຍຑະງາກບຌ຾ປ່຋າຈເຌຖາທ 1. ຃ທາຓຘາ຃ຌຂບຄ຾ປ່຋າຈ ຆັຍຑະງາກບຌຍ໣ໃ຾ປູ່ຓີ຃ທາຓ຅໣າຽຎັຌ ຾ຖະ ຘ໣າ຃ັຌຉ໣ໃກັຍກາຌຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈ-ຘັຄ຃຺ຓຂບຄ຾ຉູ່ຖະ ຎະຽ຋ຈເຌ຿ຖກ, ກ຃໣ ຉື ໃ໣ເຌຎະຽ຋ຈຖາທຽປ຺າເຌຎະ຅ຸຍັຌ ຾ຖະ ບະຌາ຃຺ຈ. ຈັໃຄຌໄຌັ , ຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈຉາໞ ຄໂເຌ຿ຖກຽທ຺ໄາ ຖທຓກ໣຃ຎື ະຽ຋ຈຖາທຽປາ຺ ຅ະຉໟບຄແຈ້ຈ໣າຽຌີຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຆຍັ ຑະງາກບຌ຾ປ຋ູ່ າຈ ຾ຖະ ຌາ໣ ເຆ້ດູ່າຄຓີຎຎະຘິຈ຋ິຏ຺ຌ. ຾ປ຋ູ່ າຈ຋ໃີຊືກຂຸຈ຃ຌ຺ໄ ຂຌືໄ ຓາງັຄ຅ະຽຘຓີ ຘໟາຄຖາງແຈບ້ ັຌຓະນາຘາຌເນ຾້ ກູຎ່ ະຽ຋ຈຆາຈ. ຆັຍຑະງາກບຌ຾ປູ່຋າຈງັຄ ຽຎຌັ ຑໄຌື ຊາຌເນ຾້ ກູ່ກາຌກາ໣ ຽຌີຈຍັຌຈາຂະ຾ໜຄບຈຸ ຘານະກ໣າຉາໞ ຄໂ ຽຆັໃຌ ບຸຈຘານະກ໣າຂຸຈ຃຺ໄຌ, ບຸຈຘານະກ໣ານົບຓ ຿ຖນະ, ຎຸຄ຾ຉູ່ຄ຿ຖນະ, ບຸຈຘານະກ໣າຏະຖິຈຽ຃ືໃບຄເຆ້ຘບງ ຾ຖະ ບືໃຌໂ຅ະຆໞທງເນ້ຽຘຈຊະກິຈ ຾ນູ່ຄຆາຈ ຂະນງາງຉ຺ທຂໄຌື 2. ຾ປ່຋າຈຆະຌິຈຉໞາຄໂເຌຖາທ ບີຄເຘູ່ກາຌຎະກ ບຍຘໟາຄ຋າຄ຋໣ຖະຌີຘາຈ, ຘາຓາຈຽຎັຌນົັກຊາຌຉີຖາ຃າ ຾ຖະຆບກ຃຺ໄຌນາ ຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈ ຾ປູ່຋າຈຉໞາຄໂເຌຖາທຽປ຺າ. ຏໞາຌ຅າກກາຌຘ໣າ຋ັຄຓີຎະຖິຓາຌນົາງຘ຺ຓ຃ທຌ. ຾ປູ່຋າຈ ຋ີໃດູ່ຎະຽ຋ຈຖາທຖທຓຓີຈັຄໃ ຌໄ:ີ - ຾ປ຋ູ່ າຈ຋ຓໃີ ຖີ າ຃າ຾ຑຄແຈ຾້ ກູ່: ຃໣າ, ຽຄຌິ , ຎະຖາຉຌີ . - ຾ປ່຿ູ ຖນະຘບີ ໃຌື ໂແຈ້຾ກ່:ູ ຋ບຄ,ຆຌື , ຘຄັ ກະຘ,ີ ກທໃ຺ , ຉຄຸ ຘະ຾ຉຌ, ບາຖຸງຓີຌຼຓ, ຽນກົັ , ຓັຄກາຌ, ຓາຽດ - ຾ປຑູ່ ະຖຄັ ຄາຌແຈ຾້ ກ:ູ່ ຊໞາຌນຌີ , ບູຖາຌ, ຿຋ຖ,ີ ຌໄາ໣ ຓັຌ... - ຾ປູ່ບະ຿ຖນະແຈ຾້ ກ່:ູ ຓາຈ, ຒຈ຺ ຒາຈ, ຽກບື ... - ຿ຖນະ຋ໃຓີ ີໜບໟ ງ ຾ຖະນາດາກແຈ຾້ ກ:ູ່ ບັຄຉີຓບຌ, ຿ຓຖິຍ຾ຈຌ, ຍານບົ ຈ... - ນີຌ ຾ຖະ ຈິຌຆະຌິຈຉໞາຄໂ ນີຌຓີກາ, ຾ກ້ທຎະຽຘີຈ, ນີຌບໞບຌ, ນີຌຑບງ, ຿ຈ຿ຖຓີຈ, ຈີິຌໜຼທ, ຈິຌຂາທ (ກາທ຾ຖ້ຄ), ນີຌຎູຌ, ນຌີ ກາທ... ຅າກກາຌຘ໣ານົທຈ຋າຄ຋໣ຖະຌີຘາຈ ຾ຖະຍ໣ໃ຾ປູ່ເຌແຖງະຓ໣ໃໂຌີໄແຈ້຃຺ໄຌຑ຺ຍທໞາ ຎະຽ຋ຈຖາທຓີ຾ປູ່຋າຈນົາງ ຆະຌຈິ ຋ີໃ຾຅ກດາງດຉູ່ າຓ຋ບໟ ຄຊິໃຌຉາໞ ຄໂຂບຄຖາທຽປ຺າຓີຈໃັຄຌີໄ: - ຃າ໣ (Au) ຓີດູ່຾ຂທຄຏ຺ໄຄຘາຖີ, ບຸຈ຺ຓແຆ, ຍ໣ໃ຾ກ້ທ, ນົທຄຑະຍາຄ, ແຆງະຍູຖີ, ຍ໣ຖິ຃໣າແຆ, ຃ າຓໞທຌ, ຘະນທັຌ ຌະຽຂຈ, ຽຆກບຄ, ຅໣າຎາຘັກ ຾ຖະ ບັຈຉະຎື ເຌຌັໄຌດູ່຾ຂທຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ ຾ຖະ ແຆງະຍູຖີຓີຎະຖິຓາຌຘະ ຘ຺ຓນົາງກທໞາໝູ່ເຌຖາທ. - ຽຄິຌ (Ag) ຏໞາຌກາຌຘ໣ານົທຈແຈ້ຑ຺ຍທໞາຽຄິຌຓີດູ່຾ຂທຄ ນ຺ທຑັຌ, ນົທຄຑະຍາຄ, ທຼຄ຅ັຌ, ຽຆກບຄ, ຅ າຎາຘັກ ຾ຖະ ບັຈຉະຎື. ເຌຌໄຌັ ຓີນາົ ງກທາໞ ໝູ຾່ ຓູ່ຌ຾ຂທຄບັຈຉະຎື ຾ຖະ ທຼຄ຅ັຌ. - ຎະຖາຉີຌ (Pt) ຽຎັຌທັຈຊ຋ຸ ນີໃ າງາກຆະຌິຈໜຄືໃ ເຌ຿ຖກ, ຎະ຅ຸຍັຌຌີໄງັຄຑ຺ຍຽນັຌ ຾ຉູ່ດູ່຾ຂທຄທຼຄ຅ັຌ຾ນູ່ຄຈຼໃທ ຽ຋າໃ຺ ຌໄັຌ. - ຋ບຄ (Cu), ຓີດູ່ນົາງ຋ບໟຄຊິໃຌຂບຄຎະຽ຋ຈ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌ຾ຂທຄບຸຈ຺ຓແຆ, ນົທຄຑະຍາຄ, ນົທຄຌ ໄາ຋າ (ຽຓບື ຄຖບຄ, ຌາຽຉີງ) ຆຼຄຂທາຄ, ທຼຄ຅ັຌ, ນ຺ທຑັຌ, ແຆງະຍູຖີ, ຃ າຓໞທຌ, ຽຆກບຄ, ຅ າຎາຘັກ, ບັຈຉະຎື ຾ຖະ ຾ນູຄ່ ບຌໃື ໂ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 25

- ຆຌື (Pt) ຓ຾ີ ຅ກດາງດູ່ຽກບື ຍ຋ກຸ ຾ຂທຄ (ຌບກ຅າກ຾ຂທຄຍ຾ໃ໣ ກ້ທ). - ຘັຄກະຘີ (Zn) ຓີດູ່຾ຂທຄຌ໣ໄາ຋າ, ນົທຄຑະຍາຄ, ນ຺ທຑັຌ, ຆຼຄຂທາຄ, ແຆງະຍູຖີ, ທຼຄ຅ັຌ, ຽຆກບຄ, ຓີນົາງ ກທໞາໝ຾ູ່ ຓຌູ່ ຾ຂທຄທຼຄ຅ັຌ. - ກທໃ຺ (Sn) ຽຎັຌ຾ປ຿ູ່ ຖນະ຋ໃຓີ ີຎະຖຓິ າຌນົາງ ຾ຖະ ບັຈຉາຘໞທຌຘະຘ຺ຓ຋າຈ຾ປຄຘຄູ ຘ຺ຓ຃ທຌ.຾ປກູ່ ໃ຺ທຓີດູ່຾ຂທຄ ນົທຄຌາ໣ໄ ຋າ, ບຈຸ ຺ຓແຆ, ນົທຄຑະຍາຄ, ນທ຺ ຑຌັ , ແຆງະຍູຖີ, ຆຼຄຂທາຄ, ຍ໣ຖິ຃໣າແຆ, ຃໣າຓໞທຌ, ຘະນທັຌຌະຽຂຈ, ຘາຖະທຌັ , ຽຆກບຄ ຾ຖະ ຅າ໣ ຎາຘກັ ... ຓນີ ົາງ຾ຓຌູ່ ດູ່຾ຂທຄຍ໣ຖີ຃໣າແຆ, ຃າ໣ ຓໞທຌ, ຆຼຄຂທາຄ, ທຼຄ຅ັຌ, ນ຺ທຑັຌ , ຾ຂທຄນົທຄຑະຍາຄ. - ຉຸຄຘະ຾ຉຌ (W) ຽຎັຌ຿ຖນະ຋ນີ າງາກຆະຌິຈໜຶໃຄເຌ຿ຖກ, ຾ຉູ່ກ໣ຘາຓາຈຑ຺ຍຽນັຌດູ່ຎະຽ຋ຈຖາທ. ຾ປູ່຋າຈຈັໃຄ ກທາໞ ຌຑໄີ ຍ຺ ຽນັຌດູ຾່ ຂທຄບຈຸ ຺ຓແຆ, ນ຺ທຑຌັ ຾ຖະ ຆຼຄຂທາຄ. - ຿ຓຖຍິ ຾ຈຌ (Mo) ຓດີ ່຾ູ ຂທຄນົທຄຑະຍາຄ, ນທ຺ ຑຌັ , ທຼຄ຅ັຌ ຾ຖະ ຆຼຄຂທາຄ. - ບຄັ ຉຓີ ບຌ (Sb) ຾ປູ່ຆະຌິຈຌໄີຑ຺ຍຽນຌັ ດູ່຾ຂທຄຏໃ຺ຄຘາຖີ, ນົທຄຌໄາ໣ ຋າ, ບຸຈຓ຺ ແຆ, ນົທຄຑະຍາຄ ຾ຖະ ຆຼຄຂທາຄ. - ຍານົບຈ (Hg) ຓີດູ່຾ຂທຄບຸຈຓ຺ ແຆ, ນທ຺ ຑຌັ , ທຼຄ຅ຌັ ຾ຖະ ຆຼຄຂທາຄ. - ຿຋ຖີ (Th) ຃຺ໄຌຑ຺ຍຘບຄ຾ນຄູ່ ດ຾ູ່ ຂທຄຆຼຄຂທາຄ… - ຽນກັົ (Fe) ຓີດນູ່ າົ ງ຋ບໟ ຄຊໃຌິ ຂບຄຎະຽ຋ຈຽຆໃຌັ : ຾ຂທຄຏ຺ໄຄຘາຖີ, ບຸຈ຺ຓແຆ, ນົທຄຑະຍາຄ, ຆຼຄຂທາຄ, ນ຺ທຑັຌ, ທຼຄ຅ັຌ, ຍ໣ຖິ຃໣າແຆ, ຃໣າຓໞທຌ, ຘະນທັຌຌະຽຂຈ ເຌຌັໄຌດູ່຾ຂທຄຆຼຄຂທາຄ ຾ຖະ ນ຺ທຑັຌຓີຎະຖິຓາຌຘະຘ຺ຓ ນາົ ງກທາໞ ໝູ.່ - ຓຄັ ກາຌ (Mn) ຓີດູ່຾ຂທຄບຈຸ ຺ຓແຆ, ທຼຄ຅ຌັ , ນທ຺ ຑຌັ , ແຆງະຍູຖີ, ຾ຂທຄຆຼຄຂທາຄ. - ຌີຽກຌ (Ni) ຓດີ ູ຾່ ຂທຄນທົ ຄຑະຍາຄ ຾ຖະ ແຆງະຍຖູ .ີ - ຿ກຕຓ (Cr) ຓີດ຾ູ່ ຂທຄບຈຸ ຓ຺ ແຆ, ນ຺ທຑຌັ , ນົທຄຑະຍາຄ ຾ຖະ ແຆງະຍູຖ.ີ - ຍ຺ກຆຈິ (Bx) ຓີດູ່຾ຂທຄຽຆກບຄ ຾ຖະ຅໣າຎາຘັກ. - ຊາໞ ຌນຌີ (C) ຓດີ ຾ູ່ ຂທຄບຸຈ຺ຓແຆ, ນທົ ຄຑະຍາຄ, ນົທຄຌາໄ໣ ຋າ, ຽຓບື ຄທຼຄຑູ຃າ, ຆຼຄຂທາຄ, ທຼຄ຅ັຌ, ຘາຖະທັຌ , ຽຆກບຄ, ແຆງະຍູຖ.ີ .. - ຌາໄ໣ ຓັຌຽຆບືໄ ແຒ ຓກີ າຌຘາ໣ ນທົ ຈຑໄືຌ຋ີ຃ໃ າຈ຃ະຽຌທາໞ ຖາທ ກ໣ຓຍີ ຌໃ໣ າໄ໣ ຓັຌດູ່຾ຂທຄ຅໣າຎາຘັກ, ຘາຖະທັຌ, ຘະນທັຌຌະ ຽຂຈ, ທຼຄ຅ັຌ ຾ຖະຌະ຃ບຌນທົ ຄທຼຄ຅ັຌ. - ຽກບື (Ks) ຽກືບ຿ຎຉາຈແຈ຃້ ໄຌ຺ ຑຍ຺ ດູ່ນົາງ຾ຂທຄເຌຌັຌໄ ຾ຂທຄທຼຄ຅ັຌຽຎຌັ ຽຂຈ຋ຓໃີ ນີ ົາງກທໞາໝູ່. ຌບກຌັໄຌງັຄຓີ ດູ່ນົທຄຌໄ໣າ຋າ (ດູຍ່ ຽໃ໣ ຉຌນາົ ງກທໞາໝູ)່ - ນຌີ ກາທ (Gy) ຓີນາົ ງ຾ຂທຄ ຽຆຌັໃ : ຏໄ຺ຄຘາຖີ, ບຈຸ ຺ຓແຆ, ທຼຄ຅ັຌ, ຃າ໣ ຓໞທຌ ຾ຖະ ຘະນທຌັ ຌະຽຂຈ. - ນີຌຎູຌຓີດູ່ນົາງຍັຌຈາ຾ຂທຄຑາກຽໜືບ ຾ຖະ ຑາກຉາຽທັຌບບກຂບຄຖາທຽຆັໃຌ: ຾ຂທຄນ຺ທຑັຌ, ຆຼຄຂທາຄ, ທຼຄ຅ຌັ ຾ຖະ ຃າ໣ ຓໞທຌ. ຌບກ຅າກ຾ປູ່຋າຈ຋ີກໃ ທາໞ ຓາ຾ຖ້ທງຄັ ຓຓີ າຈ (S), ຓາຽດຆບີ ບຓ (Mg) ຾ປູ່຾ກ້ທຎະຽຘີຈຍາຄຆະຌິຈ຋ີໃຓີ຃ຸຌ຃ໞາ ຖາ຃ໞາ຾ຑຄ, ຌບກຌີໄງັຄຓີຑບງນົາງຆະຌິຈ຃ື ຑບງຘີຌ໣ໄາຽຄີຌ (Sa) ຑບງຘີຓໞທຄ (Am), ຑບງຘີ຾ຈຄ (Sp), ເຌນົາງ຋ໟບຄຊິໃຌຂບຄຖາທ. ຌບກຌັໄຌ ຓີນີຌບໞບຌ (Te), ຈິຌໜຼທ (Ci) ຈິຌຂາທ, (Kກາທ຾ຖ້ຄ), ຈິຌຂາທ ຍາຕິຈ (Ba), ຾ຖະ ຈິຌຎັໄຌ(gt)…຋ີໃ຾຅ກງາງ຋຺ໃທຑືໄຌ຋ີໃຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທຌີໄ຾ຓູ່ຌ຃ທາຓປັໃຄຓີ຋າຄຈໟາຌ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 26

ຆຍັ ຑະງາກບຌຂບຄຖາທຽປ຺າ. ຎະຽ຋ຈຖາທ຾ຓູ່ຌໜຶໃຄເຌຍັຌຈາຎະຽ຋ຈ຋ີໃຓີຍ໣ໃ຾ປູ່ບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌຘ຺ຓ຃ທຌ ຾ຉູ່຾ປູ່ ຋າຈຍາຄຆະຌິຈຍ໣ໃ຋ຌັ ແຈຂ້ ຈຸ ຃ໄຌ຺ ຂຌໄື ຓາຌ໣າເຆ້ຽ຋ືບໃ . ຉາຓກາຌ຃າຈ຃ະຽຌເຌຽຍືໄບຄຉ຺ໄຌຌັກທິຆາກາຌແຈ້ຉີຖາ຃າ຋າຄຈໟາຌຎະຖິຓາຌຍ໣ໃ຾ປູ່ນົາງຆະຌິຈຽຆິໃຄຓີ ຎະຖິຓາຌຈໃັຄຌີ:ໄ ຊໞາຌນີຌຓີຎະຓາຌ 655 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຊໞາຌຉ຺ຓ 1.5 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຽນົັກຓີ57.7 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຋ບຄ 1 ຖໟາຌ ຿ຉຌ, ຎີຖິຈ (Qysne) 0.7ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຽກືບ (ຌາຉົີ, ກາຖີ, ຓາຽດ) 92.546 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ນີຌກາທ 20.6 ຖໟາຌ ຿ຉຌ, ນີຌຎູຌຏະຖິຈຆີຓັຄ 1.180 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຈິຌຏະຖິຈຈິຌ຅ີໃ ຾ຖະ ຈິຌຂ໣ 55 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຒ຺ຈຘະຒ໣ຕິຈ 0.55 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຍາຖິຈ 0.15 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຓັຄກາຌ 0.3 ຖໟາຌ຿ຉຌ, ຾ກ້ທຎະຽຘີຈ (ຆັຍຒາງ) ຎະຓາຌ 32.3 ຖໟາຌກາ ຖັຈ ຾ຖະ ງັຄຓີ຾ປູ່຋າຈບືໃຌໂບີກ຅໣າຌທຌໜຶໃຄ຋ີໃງັຄຍ໣ໃແຈ້ຘ໣ານົທຈຽ຋ືໃບ (຃ັຈ຅າກຍ຺ຈກາຌຑັຈ຋ະຌາບຸຈຘານະກ໣າດູ່ ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທ ທາຖະຘາຌຂບຄ຃ະຌະ຿຃ຘະຌາບຍ຺ ປ຺ຓຘຌູ ກາຄຑັກຎີ຋1ີ 7ຘະຍຍັ ຋ໃີ 77 ແຉຓາຈI.2203) 3. ຍຌຈາ຾ປ່຋າຈ຋ຂໃີ ຈຸ ຃຺ໄຌ ຽຑືໃບຉບຍຘະໜບຄເຌກາຌຘໟາຄຘາຑັຈ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈເນ້຅ະຽຖີຌກໟາທໜໟາ, ຉບຍຘະໜບຄແຈ້ຉາຓ ຃ທາຓ ຉໟ ບຄກາ ຌຆ຺ຓ ເຆ້ຑັກ -ຖັຈຊະ ຍາ ຌຖາທແຈ້ຉ ັຈຘິ ຌເ ຅ຖ຺ ຄ຋ຶຌປຸ ້ຌຘໞ ທຌກັ ຍຉ ໞາ ຄຎ ະ ຽ຋ຈຽຑື ໃບກາ ຌຂຸຈ຃຺ ໄ ຌ ຆຍັ ຑະງາກບຌຂຌໄື ຓາປຍັ ເຆ້ ຆີທິຈກາຌຽຎຌັ ດູ່ຂບຄຎະຆາກບຌຍຌັ ຈາຽຏໃ຺າ ຾ຖະ ແຈ້ຓກີ າຌຂຈຸ ຃ໄ຺ຌຍ໣຾ໃ ປູຉ່ ໞາຄໂຈຄັໃ ຌໄີ: - ຾ປູ່ຽນົັກ ຽຂຈຆຼຄຂທາຄ ຾ຖະ ນ຺ທຑັຌຎະຆາກບຌ຋ໟບຄຊິໃຌແຈ້ຌ າເຆ້ຈ຺ຌ຾ຖ້ທຎະ຅ຸຍັຌຖືໃຓຓີກາຌຂຸຈຽ຅າະ ຽຑບໃື ຘຍື ຉຂ໣ໃ ຸຈ຃ໄ຺ຌ. - ຾ປູ່ກທ຺ໃ ຓນີ ົາງດູ່ຍາໟ ຌຍ຾ໃ໣ ໜູ່ຄ - ຍາໟ ຌ຿ຑຌຉິທໄ ຾ຂທຄຍຖ໣ ິ຃໣າແຆ, ຾ຂທຄ຃໣າຓທໞ ຌ ຾ຖະ ຋ າກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຓາ຾ຉູ່ຎີ 1923, ແຈ້ຂໞາງຽຎັຌທັຈຊຸຈິຍບບກຉໞາຄຎະຽ຋ຈເຌ຾ຉູ່ຖະຎີຓີກາຌຘ຺ໃຄບບກ, ຎີ 1994 ແຈ້ 810 ຿ຉຌ. ຎີ 2005 ຏະຖິຈແຈ້ 787 ຑັຌ຿ຉຌ. - ຾ກ້ທຎະຽຘີຈ ຉາຓຖໟບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄເຌ຾ຂທຄຍ໣ໃ຾ກ້ທແຈ້ປັຍກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຉາຓ຿຃ຄກາຌຂບຄຖັຈຊະຍາຌ ຾ຖະ ກາຌປໞທຓຓກື ຍັ ຉາໞ ຄຎະຽ຋ຈ. - ຽກືບ ແຈ້ປັຍກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຓາ຾ຉູ່ຈ຺ຌຌາຌ຾ຖ້ທ, ຘະຽຑາະດູ່຾ຂທຄຏ຺ໄຄຘາຖີ, ຍ໣ໃຽຉຌ, ທຼຄ຅ັຌ, ຌະ຃ບຌນົທຄທຼຄ ຅ັຌ, ຘະນທຌັ ຌະຽຂຈ. ຎີ 2005 ຏະຖິຈແຈ້ 19 ຑັຌ຿ຉຌ - ນີຌກາທ ແຈ້ຓີກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌດູ່າຄນົທຄນົາງ຋ີໃຘຸຈເຌຎະ຅ຸຍັຌຘະຽຑາະດູ່຾ຂທຄ຃໣າຓໞຌ, ຘະນທັຌຌະຽຂຈ ຾ຖະ ທຼຄ຅ຌັ (຾ຂທຄທຼຄ຅ຌັ ). ຎີ 2005 ຏະຖຈິ ແຈ້ 239 ຑັຌ຿ຉຌ. - ຊຌໞ ນີຌ ຑທຓແຈ້ຓີກາຌຂຈຸ ຃຺ໄຌ ຾ຖະ ຽບາ຺ ເ຅ເຘູ່ຽຆໃັຌ: ຽຓືບຄທັຄທຼຄ (຾ຂທຄທຼຄ຅ຌັ ), ຽຓືບຄທຼຄຑູ຃າ (຾ຂທຄ ນົທຄຌາ໣ໄ ຋າ).ເຌຎີ 2005 ຏະຖິຈແຈ້ 320 ຑັຌ຿ຉຌ. - ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຃໣າ ຑທຓຈ໣າຽຈີຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຾ຍຍບຸຈຘານະກ໣າດູ່຾ຂທຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ (ຽຓືບຄທິຖະຍູຖີ) ຾ຖະ ຾ນຄູ່ ບຌືໃ ໂບກີ , ຽຓໃືບກໞບຌຎະຆາກໞບຌຖາທຓີຑຼຄ຾ຉຽູ່ ຂິຄ - ປບໞ ຌຉາຓຖ າ຾ຓຌູ່ ໄາຂບຄ ຾ຖະ ຘາຂາຘາງຉໞາຄໂ ຂບຄ຾ຓ່ຌູ ໣ໄາຂບຄ. - ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຋ບຄ ດູ່ຽຓືບຄທິຖະຍູຖີ (຾ຂທຄຘະນທັຌຌະຽຂຈ)ນາກ໣ຽຖີໃຓຖ຺ຄຓືຂຸຈ຃຺ໄຌເຌຎີ 2005 ຏະຖິຈແຈ້ 10,134,00 ກິ຿ຖ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 27

ຌບກ຅າກຌໄັຌ ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຾ປູ່຋າຈບືໃຌງັຄຍ໣ໃ຋ັຌແຈ້ຑ຺ຌຽຈັໃຌ, ຑທຓດູ່ເຌແຖງະກາຌຘ໣ານົທຈຽຑືໃບກາຌຂຸຈ ຃຺ໄຌເຌບະຌາ຃຺ຈບຌັ ເກ້ຌ,ໄີ ຽຆບືໃ ຾ຌທູ່ ໞາທັຈຊຸ຋າ໣ ຓະຆາຈເຌຏຌື ຈຌິ ຋ໃີບຸຈ຺ຓຘຓ຺ ຍຌູ ຂບຄຎະຽ຋ຈຌັຌໄ ຅ະຆທໞ ງຆູເນ້຾ກູ່ ກາຌຑັຈ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຖາທເນ້ຓ຃ີ ທາຓ຅ະຽຖີຌຽຂຓໄັ ຾ຂຄແຈ້ເຌບະຌາ຃຺ຈ. 4. ຏຌ຺ ກະ຋຺ຍ຅າກກາຌຂຸຈ຃ຌ຺ໄ ຍໃ຾ປ່ ຅າກທິທັຈກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄຈໟາຌຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓ, ແຈ້ຽປັຈເນ້ຘະຑາຍ຋໣າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓາຆາຈຓກີ າຌຎູຼ່ ຌ຾ຎຄ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈຌັໄຌແຈ້ຽກີຈຓີ ຍຌັ ນາຉໞາຄໂຓຏີ ຺ຌກະ຋ຍ຺ ຉຎໃ໣ ະຆາກບຌ ຾ຖະ ຉໃຘ໣ ະຑາຍ຾ທຈຖບໟ ຓຽຆິໃຄຘະ຾ຈຄບບກຈຄັໃ ຌໄ:ີ  ຏຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຉໃກຍຑຓູ ຘຌຊາຌ ຎະຆາກບຌແຈຆ້ ຺ຓເຆ້ຑູຓຘັຌຊາຌປູຍ຾ຍຍຉໞາຄໂຽຂ຺ໄາເຌກາຌຏະຖິຈ ຾ຖະ ກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈຽຆີໃຄບາແຘຑູຌ ຘັຌຊາຌຽຎັຌ຋ບີ າແຘ, ຽຎັຌ຾ນົຄໃ ກາຌຑະຖິຈຉ຺ໄຌຉ໣຾ຉູ່ຖັກຘະຌະຂບຄຑູຓຘັຌຊາຌກ໣ຓີບິຈ຋ິຏ຺ຌ຾ຉກຉໞາຄກັຌຉ໣ໃກາຌ ຑັຈ຋ະຌາຽຘຈຊະກິຈຘັຄ຃຺ຓ.ຽຂຈປາຍຑຼຄ຋຺ໃຄຑຼຄ ຾ຖະ ຑູຑຼຄຓີກາຌຍຸກຽຍີກ ຾ຖະ ຌ໣າເຆ້ນົາງກທໞາໜູ່,ຘໞທຌ ຽຂຈຑຓູ ຘຌັ ຊາຌຘູຄ,຋ຖຸ ະກາຌຈາຌ຾ຓູ່ຌຓີກາຌຍກຸ ຽຍີກໜໟບງກທໞາ.ຈໄຄັ ຌັໄຌ, ກາຌຎູຼ່ ຌ຾ຎຄຂບຄຑູຓຘັຌຊາຌເຌ຾ຉູ່ ຖະຽຂຈຌໄຌັ ນາົ ງໜບໟ ງ຾ຉກຉໞາຄກັຌ. ຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓ຋໣າຓະຆາຈຂບຄຽຂຈປາຍຑຼຄຊືກຎຼໃຌ຾ຎຄແທ ຾ຖະ ຄໞາງກທທໞາຽຂຈຑູຓຘັຌຊາຌ ຋ຸຖະກຌັ ຈາຌ. ຌບກຌໄັຌຍັຌຈາຽຂຈ຋ຊໃີ ືກຂຸຈ຃຺ໄຌຆຍັ ຑະງາກບຌນົາງຽ຋຺ໃາເຈ, ກາຌຎຼໃຌ຾ຎຄຂບຄໜໟາຈິຌກ໣ຓີນົາງ ຽ຋຺ໃາຌຌັໄ . ຅າກກາຌຎຼຌໃ ຾ຎຄຌັຌໄ ກ໣ແຈຘ້ ຺ໃຄຏ຺ຌກະ຋ຍ຺ ຉໃຑ໣ ະຖາກິຈ ຾ຖະ ຆີທຈິ ກາຌຽຎັຌດຂູ່ ບຄຎະຆາກບຌ. ຽຊິຄທໞາຌ໣ໄາ຅ະຓີຎະຖິຓາຌຓະນາຘາຌ ຾ຖະ ຑຼຄຑ໣ກັຍກາຌຆ຺ຓເຆ້ຂບຄຎະຆາກບຌກ໣ຉາຓ, ຾ຉູ່ ຆັຍຑະງາກບຌຌ໣ໄາດູເ່ ຌ຿ຖກແຈຊ້ ືກຏ຺ຌກະ຋຺ຍ຾ປຄ ຾ຖະ ຓຍີ ັຌນາບຌັ ຽຌບືໃ ຄຓາ຅າກນາົ ງດາູ່ ຄຈັໃຄຌ:ີໄ - ກາຌຽຑີໃຓຎະຖິຓາຌ຃ທາຓຉໟບຄກາຌ ເຌກາຌຆ຺ຓເຆ້ຌ໣ໄາ຋ີໃຌັຍຓືໄຌັຍຽຑີໃຓຂືໄຌ. ເຌແຖງະ 15-20 ຎີ ຂໟາຄໜໟາ ຎະຆາກບຌ ຾ຖະ ກາຌຏະຖີຈ ຉໟບຄກາຌເຆ້ຌ໣ໄາ ຽຑີໃຓຂືໄຌ2ຽ຋຺ໃາ ຋ີໃຓີເຌຎັຈ຅ຸຍັຌ຅ຶໃຄ຅ະຑຼຄຑ໣ກັຍ຃ທາຓ ຉໟບຄກາຌເຌກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈ. ຎະຆາກບຌຏູ້ໜືໃຄເຆ້ຌ໣ໄາຎ຺ກກະຉິ຾ຓູ່ຌ 200 ຖີຈ/ທັຌ, ຽປັຈຌາຉໟບຄກາຌເຆ້ຌ໣ໄາ 4000-6000 ຓ3/ປຉ/ຖະຈູ - ເຌຍຌັ ຈາ຿ປຄຄາຌບຸຈຘານະກາ໣ , ຘະຽຖູ່ງ຾ຖທ້ ຃ຌ຺ ໜຶຄໃ ຉໟບຄກາຌເຆ້ຌໄ໣າ 500-800 ຖີຈ/ທັຌ. - ກາຌຂະນງາງຽຌືໄບ຋ີໃຏະຖິຈ ກ໣ຉໟບຄກາຌຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາຘູຄຘ຺ຓ຃ທຌ ຅ຶໃຄຑຼຄຑ໣ກັຍ຃ທາຓຉໟບຄກາຌຘິໃຄຌັໄຌກ໣຅ະ ຽປຈັ ເນຎ້ ະຖຓິ າຌຌາ໣ໄ ນຈຼຸ ຖຄ຺ ນາົ ງ. - ກາຌຂະນງາງບຸຈຘະນະກ໣າກ໣ຽປັຈເນ້ຌ໣ໄາຌັຍຓືໄຌັຍຽຘືໃບຓ຋າຈ (ຌ໣ໄາຽຎັຌຑິຈ) ນົາງຂືໄຌຘ຺ໃຄຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉ໣ໃກາຌ ຍຖ໣ ຿ິ ຑກຂບຄ຃຺ຌກ໣຃ືຉຘ໣ໃ ໃຄິ ຾ທຈຖບໟ ຓຉໞາຄໂ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓຌູ່ ຘັຈຌ໣ໄາ.  ຉໃກຍຈຌິ ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ ຾ຖະ ກາຌຎຸຄ຾ຉູ່ຄ຾ປູ່຋າຈຘໞທຌນົາງ຅ະຓີບັຌຉະຖາງ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌຈິຌ ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ ຾ປ຋ູ່ າຈຆະຌຈິ ຉໞາຄໂ ກໞບຌບໃືຌໝ຺ຈກຉ໣ໃ ບໟ ຄແຈຽ້ ຎີຈໜາໟ ຈິຌບບກຽຘງກບໞ ຌບຌັ ຓີຏຌ຺ ຽປັຈເນ້ຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ຋໣າຓະຆາຈ , ຆີທະຌາໂຑັຌ ຾ຖະ ຎູ່າຈ຺ຄຈິຍຊກື ຋ າຖາງ.ກາຌຂຈຸ ຃ຌໄ຺ ຾ປູ຋່ າຈຓີຏຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຿ຈງກ຺ຄຉຈໃ໣ ິຌ ຾ຖະ ຌິຽທຈທິ຋ະງາ ຘະ຾ຈຄບບກຈໃຄັ ຌີໄ: - ກາຌ຋໣າຖາງ຋ີໃດູ່ບາແຘຂບຄຘັຈຎູ່າ ຾ຖະ ຆີທະຌາໂຑັຌ, ກາຌຘູຌຽຘງຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້, ຈິຌຎູກຐັຄ ຾ຖະ ຽຌືໄບ຋ໃີ ຖຼໟ ຄຘັຈ.ຓ຺ຌຖະຑຈິ ຋າຄຌໄາ໣ , ຋າຄຈຌິ , ຾ຖະ ບາກາຈ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 28

- ໜາໟ ຈິຌ຅ະຊກື ຽຆາະຖໟາຄ ຾ຖະ ຘາງຌໄາ໣ ຅ະຉໄຶຌຽຂຌີ ຂືໄຌ. - ຈິຌ຅ະຊືກງຸຍ ນົື ຽຆາະແນົ ຽປັຈເນ້ໜໟາຈິຌຍ໣ໃຓີ຃ທາຓໝັໄຌ຃຺ຄບັຌຽປັຈເນ້ຓີກາຌ຋໣າຖາງ ຑືກຘາຘາຈ຋ີໃນຸ້ຓນ໣ໃ ໜາໟ ຈິຌ ຾ຖະຽກີຈຓກີ າຌຽຆາະຖາໟ ຄດາູ່ ຄປຌຸ ຾ປຄຂຌືໄ . - ກາຌຊຓໄີ ຘໃິຄຽຘຈຽນົືໃບ( ຋າຈຽ຃ຓີຽຎັຌຑິຈ ) ຋ີໃຂາຈກາຌ຃ທຍ຃ຸ້ຓ ຾ຖະ ຎ້ບຄກາຌບັຌຽໝາະຘ຺ຓຌັໄຌ, ຓັຌກ໣຅ະ ແນຖົ ຺ຄຘູຘ່ າງຌໄາ໣ ຾ຖະ ຓຏີ ຌ຺ ກະ຋຺ຍຉ໣ໃຖະຍ຺ຍຌຽິ ທຈ ຋໣າຓະຆາຈຉໞາຄໂ.  ຉໃກຍບາກາຈ ບາກາຈຂບຄ຿ຖກກຌ໣ ັຍຓືຌໄ ັຍກະ຋຺ຍ ຾ຖະ ຽຎຌັ ຑຈິ ປໟາງ຾ປຄຂຌໄື ຽຖໃບື ງໂ ບຌັ ຽຌບືໃ ຄຓາ຅າກ: - ກາຌເຆ້ຽຆືໄບຽຑີຄເຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ, ກາຌຉ຺ໄຓນົໃ ຾ຖະ ຎຸຄ຾ຉູ່ຄ຾ປູ່ ຽຆັໃຌ ຌ໣ໄາຓັຌ ນົື ຾ກ໊ຘ຾ຖ້ທຎູ່ບງຑິຈຘູ່ບາກາຈ ດູ່າຄນົທຄນາົ ງ(CO2). - ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຅ະ຋໣າຖາງຎູ່າແຓ້, ຽຎັຌກາຌ຋໣າຖາງ຿ປຄຄາຌກັໃຌຉບຄບາກາຈ຋ີໃເນງໞຂບຄ຿ຖກ(ຎບຈຂບຄ຿ຖກ). ງໟບຌຎາູ່ ແຓ້ຽຎັຌຏູຈ້ ຈູ ຽບາ຺ ບາງກາກ຿ຍຌກິ (CO2) ຾ຖະ ຎູ່ບງບ຺ກຆີ (O2) ບບກຓາ. ໝາງ ຃ທາຓທໞາ຋໣າຖາງ ຎູ່າແຓ້ ຽຎັຌກາຌຽຑຓໃີ CO2 ຘບູ່ າກາຈນົາງຂືໄຌ. - ຘໃິຄຽຘຈຽນືົບ຋ີໃຽຌໃາ຺ ຽຎືໃບງ ຅າກກາຌຂຈຸ ຃ໄ຺ຌຍ໣ໃ຾ປູ່ ກຽ໣ ປັຈເນຽ້ ກີຈຓີ຋າຈຽຓຉາຌ (CH4) ຽຆິໃຄຽຎັຌ຋າຈຑິຈຆະຌິຈ ໜໃຶຄແຈກ້ ະ຅າງຘູ່ບາກາຈ ຾ຖະ ໜາໟ ຈິຌ. - ກາຌເຆ້ຘາຌຽ຃ຓີ຅າກ຿ປຄຄາຌບຸຈຘານະກ໣າ ເຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ ຾ຖະ ກ໣ຘໟາຄຉໞາຄໂຽຎັຌຉ຺ໄຌ຾ຓູ່ຌຘາຌຖະຽນີງ CFC (Chlo-ro Fluoro carbons) ຋ຍໃີ ັຌ຅ຸດູ່ເຌຽ຃ືໃບຄຘີ, ຽ຃ືໃບຄ຋໣າ຃ທາຓຽດັຌແຈ້ຎີທຘູ່ບາກາຈ ຾ຖະ ແຈ້ ຋໣າຖາງບາກາຈດາູ່ ຄປາໟ ງ຾ປຄຽຎຌັ ຉໄຌ຺ ຾ຓ່ຌູ O2-O3. ກາຌຎູຼ່ ຌ຾ຎຄ ຾ຖະ ກາຌ຋າ໣ ຖາງບາກາຈຈັໃຄກໞາທ ແຈ້ຽປັຈ ເນບ້ າກາຈຌັຍຓືຌໄ ັຍຽຎຌັ ຑິຈຽຑຌິໃ ແຈກ້ ະຉທຄແທ້ທໞາບີກ 10 – 50 ຎີ ຂາໟ ຄໜໟາຌີບໄ ຸຌນະຑຓູ ຂບຄບາກາຈ຅ະປບໟ ຌຂຌໄື ຉຓໃື ບີກ ຎະຓາຌ 2 – 4 ຊໟາທາໞ CO2 ນາກຓຎີ ະຖຓິ າຌຽຑໃີຓຂຌໄື ນາົ ງ຃ຈື ຄໃັ ຋ກຸ ທຌັ ຌີ.ໄ  ຉກໃ ຍຎາ່ ແຓ້ ກໞບຌຂຈຸ ຃ໄຌ຺ ຍໃ຾໣ ປ່ກູ ຉ໣ ບໟ ຄແຈຂ້ ຈຸ ຃຺ຌໄ ແຓຽ້ ຎັຌຘິຄໃ ຋ີໃ຅໣າຽຎັຌ ຾ຖະ ຋ີໃ຾ຌູ່ຌບຌ຋ີໃຘຸຈກາຌຍຸກຽຍີກຽຌືໄບ຋ີໃຎູ່າແຓ້ ຽຑໃືບກາຌຏະຖິຈຽຎັຌຘິໃຄ຅໣າຽຎັຌຂບຄຎະຆາກບຌ ຾ຖະ ຽຎັຌຘິໃຄ຋ີໃຊືກຉໟບຄຉາຓກ຺ຈໝາງ. ຾ຉູ່ກາຌຍຸກຽຍີກຈັໃຄກໞາທ ແຈ້ຘໟາຄ຃ທາຓຽຘງນາງບັຌເນູ່ງນົທຄ຾ກູ່ຎູ່າແຓ້, ຈິຌ, ຘັຈ ຾ຖະ ຎະຆາກບຌຌັໄຌຽບຄ. ດູ່ຎະຽ຋ຈຖາທຎີໜຶໃຄຎູ່າແຓ້ ຊືກ຋າ໣ ຖາງຎະຓາຌ 200.000 ກທໞ າຽປກັ ຉາ. ເຌຌໄັຌຖໞທຓ຋ຄັ ກາຌຂະນງາງຉທ຺ ຂບຄຂະ຾ໜຄຽຘຈຊະກິຈກາຌຂຸຈ ຃຺ໄຌ ຾ປູ່, ກາຌກໃຘ໣ ໟາຄຽຘຌໄັ ຋າຄ຃຺ຓຓະຌາ຃ຓ຺ , ກ໣ຘໃ ໟາຄຽຂືບໃ ຌແຒຒາ້ ,...ຖທໟ ຌ຾ຉູ່ແຈ຋້ ໣າຖາງຽຌືໄບ຋ໃີຎາູ່ ແຓດ້ ູາ່ ຄນົທຄນາົ ງ.  ຉໃກຍຆຍຑະງາກບຌ຾ປ່຋າຈ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ: ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌແຆ ຑຄ຺ ຘະນທຌ ກາຌຌາ໣ ເຆຆ້ ັຍຑະງາກບຌ຾ປ່຋ູ າຈນາົ ງຂຌໄື ຽຖືບໄ ຄໂ ຾ຖະ ງຄັ ຓ຃ີ ທາຓຉບໟ ຄກາຌຽຑໃີຓຂືໄຌຽຎັຌຎະ຅໣າ, ຈັໄຄຌັໄຌ ຅ຄໃື ແຈຽ້ ກຈີ ຓີຍັຌນາຉໞາຄໂກຼໞ ທກັຍ຾ປູ຋່ າຈຈັໃຄຌີໄ: - ຎະຖິຓາຌ຾ປ຋ູ່ າຈຌຍັ ຓນືໄ ຼຸຈຖຄ຺ ກາໞ ທແຎຘກູ່ າຌຂາຈ຾຃ຌ຾ປ຋ູ່ າຈ. - ກາຌຆ຾ືໃ ປູ່຋າຈ຅າກຉາໞ ຄໂ ຎະຽ຋ຈຓາເຆຌ້ ຍັ ຓຌືໄ ັຍຽຑີຓໃ ຂໄຌື ຽຌືໃບຄ຅າກ຾ປ຋ູ່ າຈຉາໞ ຄໂຍາຄຎະຽ຋ຈຊືກຍ຺ກ຾ນ້ຄ. - ຿ຖນະຽຍ຺າ ຾ຖະ ຿ຖນະຎະຘຓ຺ ຌັຍຓໄຌື ັຍຓ຃ີ ທາຓຘ໣າ຃ັຌນົາງຂືຌໄ ຾ຖະ ຓຍີ ຈ຺ ຍາຈຘູຄເຌກຈິ ຅ະກາຌຉາໞ ຄໂ. - ຽຖຓີໃ ຓີກາຌຂກຸ ຃ໄຌ຺ ຾ປ່຋ູ າຈດູ່຋ະຽຖ ຾ຖະ ຓະນາຘະໝຈຸ ຽຑໃີຓຂືຌໄ ຽຖບໃື ຄໂ. 5. ກາຌຎ຺ກຎກປກຘາ ຾ຖະ ກາຌຌາເຆ຾້ ປ່຋າຈ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 29

ຆັຍຑະງາກບຌ຾ປູ່຋າຈ຾ຓູ່ຌຆັຍຑະງາກບຌ຋໣າຓະຆາຈ຋ີໃໝ຺ຈຽຎັຌ ຍ໣ໃຘາຓາຈຽກີຈເໝູ່ ນົື ຋຺ຈ຾຋ຌແຈ້, ຓີ຅າ໣ ຌທຌ຅າ໣ ກຈັ ຾ຖະ ຍາຄຆະຌິຈ ຽຓໃບື ເຆແ້ ຎ຾ຖທ້ ກ໣ໝຈ຺ ແຎຽຖີງ. ຿ຈງຘະຽຑາະຌ໣າໄ ຓັຌຽຆືໄບແຒ, ກາຈ຋໣າຓະຆາຈ, ຊໞາຌນີຌ, ຾ຖະ ບືໃຌໂ ຌບກຌັໄຌງັຄຓີ຾ປູ່຋າຈ຋ີດູ່ເຌຘະຑາຍ຾ຂຄ, ຘະຑາຍ຾ນົທ ນົື ຽຎັຌບາງຉາຓຖັກຘະຌະ ຘະຽຑາະ຋າຄຈໟາຌຽ຃ຓີຂບຄຓັຌຽຆັໃຌ: ຃໣າ, ຽຄິຌ, ຋ບຄ, ຽນົັກ, ຾ກ້ທຎະຽຘີຈ, ຈິຌຆາງ, ນີຌກ໣ໃຘໟາຄ, ຊໞາຌນີຌ, ບາງ ກາ໠ ຘ... ຖທໟ ຌ຾ຖ້ທ຾ຉ຾ູ່ ຓູຌ່ ຆຍັ ຑະງາກບຌຌ຋ຍີໃ ຘໃ໣ າຓາຈ຋຺ຈ຾຋ຌ ນຘົື ໟາຄ຃ຌື ເໝ່ແູ ຈ.້ ຈໃຄັ ຌໄຌັ ຊາໟ ນາກຓີ຾ຏຌກາຌກາຌ຃ຓຸ້ ຃ບຄ ຾ຖະ ກາຌຎກ຺ ຎກ຺ ປກັ ຘາ, ຖທຓ຋ັຄກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ, ກາຌຌ໣າເຆ້ດູ່າຄ ຘ຺ຓຽນຈຘ຺ຓຏ຺ຌ ຅ຶໃຄຘາຓາຈດືຌງ຺ຄແຎປບຈນົາງຽຆັໃຌ຃຺ຌແຈ້. ຾ຉູ່ກ຺ຄກັຌຂໟາຓຊໟາກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ ຾ຖະ ຌ໣າເຆ້ດູ່າຄຍ໣ໃຓີ ຾ຏຌກາຌຆັຍຑະງາກບຌ຾ປູ຋່ າຈຽນໃ຺ົາຌໄຌັ ກ໣຅ະຍ຺ກ຾ນ້ຄແຎດູ່າຄແທທາ. ເຌຎັຈ຅ຸຍັຌແຈ້ຓີ຾ປູ່຋າຈນົາງກທໞາ 100 ຆະຌິຈ (ຍ໣ໃຌັຍຌ໣ໄາຓັຌຈິຍ) ແຈ້ຌ໣າບບກ຅໣າໜໞາງຽຑືໃບປັຍເຆ້ ຘັຄ຃຺ຓເຌ຋຺ໃທ຿ຖກ ຋ີໃຌັຍຓືໄຌັຍຓີກາຌຂະນງາງຉ຺ທ ຾ຖະ ຓີຖາ຃າ຾ຑຄຂືໄຌ. ຽຓືໃບຓີ຃ທາຓປຼກປໟບຄຉໟບຄກາຌຌ໣າ ເຆ້ຽຑີໃຓຂືໄຌຽຆັໃຌຌີໄ ເຌບາຌາ຃຺ຈຍ໣ໃ຾ປູ່຅ະຍ຺ກ຾ນ້ຄຖ຺ຄ ຾ຖະ ຅ະຍ໣ໃຑຼຄຑ໣ກັຍ຃ທາຓປຼກປໟບຄຉໟບຄກາຌຂບຄກາຌ ຆ຺ຓເຆ.້ ເຌຑາກຑືໄຌບາຆີ - ຎາຆີຒິກ ຂະ຾ໜູ່ຄກາຌຍ໣ໃ຾ປູ່ງັຄຘືຍຉ໣ໃຎະກບຍຘໞທຌ ຿ຈງກ຺ຄຉ໣ໃກາຌຽຉີຍ຿ຉ຋າຄຈໟາຌ ຽຘຈຊະກິຈ. ຉັໄຄ຾ຉູ່຋ໟາງຆຸຓຎີ 80 ຽຎັຌຉ຺ໄຌຓາ. ງໟບຌຽນຈຏ຺ຌຈັຄກໞາທ຾ປູ່຋າຈ຋ີໃຓີ຃ໞາ ຾ຖະ ຎະຽຘີ ຈນົາງຘິຍ ຆະຌຈິ ຋ໃີຓີ຃ທາຓຘາ໣ ຃ຌັ ຉ໣ບໃ ຸຈຘານະກາ໣ ຍໃ໣຾ປຌູ່ ຌໄັ ກ໣ບາຈໝ຺ຈແຎແຈ້ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກ໣າ຅໣າຌທຌໜຶໃຄບາຈ຅ະງຸຈຽຆ຺ໃາ ເຌບີກຍ໣ໃນົາງຎຉີ ໣ໜໃ າໟ . ກາຌຂຸຈ຃ໄ຺ຌຍ຾ໃ໣ ປູ່ເຌຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈຑຈັ ຋ະຌາ຾ຖ້ທ ແຈ້ຌັຍຓໄຌື ັຍນຼຸຈໜໟບງຊບງຖ຺ຄ ຾ຖະ ແຈ້ງຸຈຉິເຌຍາຄ ຍໞບຌງບໟ ຌຂາຈຽຂຌີ ຾ປ່຋ູ າຈ ນືົ ໝຈ຺ ແຎຽຆິໃຄ຅໣າຽຎຌັ ຉໟບຄຓີກາຌຂຈຸ ຃ໄ຺ຌນາທັຈຊຸຈິຍຆະຌິຈບືໃຌໂຓາ຋຺ຈ຾຋ຌ. ງໟບຌ ຾ຌທຌັໄຌເຌຍັຌຈາຎະຽ຋ຈຈັໄຄກໞາທແຈ້ບບກຖະຍຼຍກາຌ຃ຸ້ຓ຃ບຄກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຍ໣ໃ຾ປູ່, ຎ຺ກຎັກປັກຘາ, ຒືໄຌຒູ ຾ຖະ ຍູຖະຌະຘໃຄິ ຾ທຈຖໟບຓດູ່າຄຽຂຓໄັ ຄທຈ ຾ຖະ ຃າໄ໣ ຎະກັຌຈໟທງຓູຌ຃າໞ ກາຌຎ຺ທ຾ຎຄຘໃິຄ຾ທຈຖໟບຓຘູຄ. ຏໞາຌຓາບຸຈຘະນະ ກ໣າຍ໣ໃ຾຾ປູ່ແຈ້ຘໟາຄຏ຺ຌກະ຋຺ຍຍ໣ຈີດູ່າຄປໟາງ຾ປຄຉ໣ໃຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ ຾ຖະ ຘັຄ຃຺ຓ຾ຖ້ທ ຾ຖະ ຎະ຃ທາຓປັຍຏິຈຘບຍເຌ ກາຌເຆ້຅ໞາງຈັໃຄກໞາທເນ້຾ກູ່ຖັຈຊະຍາຌ.ກ຺ຄກັຌຂໟາຓຍັຌຈາຎະຽ຋ຈກ໣າຖັຄຑັຈ຋ະຌາ ນົື ຈໟບງຑັຈ຋ະຌາແຈ້ ຑະງາງາຓຘຸຓູ່ ເຘູ່ກາຌຂຸຈຂໄຌ຺ ຍ຾໣ໃ ປຌູ່ ຍັ ຓຌືໄ ຍັ ຽຑີໃຓຂຌືໄ ງໟບຌຓີ຋ໞາ຾ປຄດູ່າຄນົທຄນົາງ ຾ຖະ ງັຄຍ໣ໃ຋ັຌຓີຖະຍຼຍກາຌ ຃ຸ້ຓ຃ບຄຎກ຺ ຎກັ ປັກຘາຘິໃຄ຾ທຈຖບໟ ຓດາູ່ ຄຽຂຓັໄ ຄທຈ. ຘຎຎຖາທ ຽຎຌັ ຎະຽ຋ຈງັຄຂາຈຂຓໄ໣ ູຌຆັຈຽ຅ຌ ຈາໟ ຌຆັຍຑະງາກບຌ຾ປູ່຋າຈ, ຾ຉູ່ຏ຺ຌກາຌຘ໣ານົທຈແຈ້ຆີໄເນ້ ຽນັຌທໞາ ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທ ງັຄຓີ຾ປູ່຋າຈນົາງຘ຺ຓ຃ທຌ (ຈັໃຄກໞາທຓາຂໟາຄຽ຋ີຄ) ຓາປບຈຎັຈ຅ຸຍັຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌ຾ປູ່ກ຺ໃທ, ນີຌກາທ, ນຌີ ກຘ໣ ໟາຄ, ຾ປູຆ່ າງ, ຊາໞ ຌນຌີ ຾ຖະ ຾ກທ້ ຎະຽຘີຈ຅າ໣ ຌທຌໜໃຶຄບບກຓາຌາ໣ ເຆ຾້ ຖທ້ . ຂະຍທຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຍໃ຾໣ ປເູ່ ຌ ຘຎຎຖາທ ຽຊຄິ ທາໞ ຍ຋ໃ໣ ຌັ ຓີຏຌ຺ ກະ຋຺ຍປາໟ ງ຾ປຄຉຘໃ໣ ໃິຄ຾ທຈຖໟບຓ, ຾ຉູ່ຓັຌກ໣ແຈ້ ຽຖີໃຓຓີກາຌ຾ຉະຉໟບຄຉ໣ໃຎະຆາກບຌເຌຽຂຈຂຸຈ຃຺ໄຌ ນົື ຽຂຈເກ້຃ຼຄ. ຽຊີຄດູ່າຄເຈກ໣ໃຉາຓ ຘຎຎຖາທ ແຈ້ຓີ຃ທາຓ ຘາ໣ ຃ຌັ ເຌກາຌ຾ກ້ແຂຍຌັ ນາຈຄໃັ ກາໞ ທ ຾ຖະ ງຄັ ແຈບ້ ບກ ຖະຍຼຍກາຌຉໞາຄໂ ຋ີໃກໞຼທຂບຄເຌທຼກຄາຌກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຍໃ໣ ຾ປເູ່ ຌຎັຈ຅ຍຸ ັຌກ຃ໃ໣ ເື ຌບາຌາ຃຺ຈ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 30

ຍ຺ຈ຋ີ 8 ຾ນົໃຄຑະຖຄຄາຌ 1. ຾ນຄໃົ ຑະຖຄຄາຌເຌຖາທ ຑະຖັຄຄາຌ຾ຓູ່ຌບ຺ຄຎະກບຍຘ໣າ຃ັຌເຌຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ ຾ຖະ ຑະຖັຄຄາຌກ໣ຽຎັຌຎັຈເ຅ຽປັຈເນ້ຘິໃຄຓີຆີທິຈເຌ ຖະຍຍ຺ ຌິຽທຈຘາຓາຈຈາ໣ ຖ຺ຄຆທີ ຈິ ດູແ່ ຈ້. ຽທໄາ຺ ຘະຽຑາະດູ່ເຌຘຎຎຖາທ຾ນຄົໃ ຑະຖັຄຄາຌ຋ີໃເຆ້ຉ຺ໄຌຉ໣຃ື ຒືຌ, ຊໞາຌ, ຌ໣ໄາຓັຌ, ຑະຖຄັ ຄາຌແຒຒາ້ , ຊໞາຌນີຌ...ກາຌຆ຺ຓເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌ຋ຄັ ໝ຺ຈຓີ 945.73 ຿ຉຌ຋ຼຍຽ຋ໃ຺ານທ຺ ໜທໞ ງຌ໣ໄາຓັຌ(ktoc)຋ໃີ ແຈ້ຆ຺ຓເຆເ້ ຌຎີ 1990 - ຒືຌ, ຊໞາຌຽຎຌັ ຾ນໃົຄຑະຖຄັ ຄາຌຘ໣າ຃ັຌຉ຺ໄຌຉ໣ຂບຄຎະຆາກບຌຖາທ຋຺ໃທຎະຽ຋ຈຎະຆາຆ຺ຌຖາທຽກືບຍ 100% ແຈ້ ເຆ້ແຓ້ຽຎັຌຑະຖັຄຄາຌນົັກເຌກາຌຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈ.ຎະຆາກບຌຖາທແຈ້ຆ຺ຓເຆ້ແຓ້ຽຆືໄບແຒກທຓ 97.1%ຂບຄ ຑະຖັຄຄາຌບໃຶຌໂເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ . -ກາຌຌ໣າເຆແຓ້ຒືຌ ຾ຖະ ຊາໞ ຌ  ຑະຖຄຄາຌຌໄາ ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທ ຓ຾ີ ນົຄໃ ຋ຌໄາ໣ ຋໣າຓະຆາຈນົາງ຾ນໃົຄກທຓ ຽຌໄືບ຋ໃີ 80% ຌບຌດເູ່ ຌບາໞ ຄ຿ຉູ່ຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ຾ຖະ ບີກ 20% ຾ຓູ່ຌບໞາຄ຿ຉູ່ຄຌ໣ໄາຐ຺ຌຽຂຈຽຌີຌຘູຄ. ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄແຈ້ ແນົຏໞາຌ ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທຎະຓາຌ 1898 ກິ຿ຖ຾ຓັຈ( 1898Km)຾ຖະຓີນົາງຘາຂາ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌຽຆິໃຄຓີຎະຖິຓາຌຌ໣ໄາແນົ207 ຉືໄ຾ຓັຈກໟບຌ/ຎີ ນົື ຽ຋຺ໃາກັຍ 35% ຂບຄ ຎະຖຓິ າຌຌ໣ໄາແນົ ຋ຄັ ໝຈ຺ ດູ່ເຌບໞາຄ຿ຉູ່ຄ຾ຓູ່ຌຌ໣ໄາຂບຄຽປັຈເນ້ຓີ຃ທາຓຘາຓາຈຏະຖິຈຑະຖັຄຄາຌແຒຒ້າຌ໣ໄາຉ຺ກແຈ້ຽຊິຄ 40% ຂບຄຍັຌຈາຘາຂາບຌໃຶ ໂເຌຑາກຘໞທຌຑືໄຌບໞາຄ຿ຉູ່ຄ຾ຓູ່ຌ ໄາຂບຄ. ຘຎຎຖາທ ງຄັ ຽຎຌັ ຎະຽ຋ຈ຋ໃີຓຎີ ະຖຓິ າຌຌໄ໣າຐ຺ຌນົາງຽຆິໃຄກາຌແນົຂບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ຾ຓູ່ຌຂືໄຌກັຍຖະຈູກາຌ ຃ືງາຓຐ຺ຌ຅ະຓີກະ຾ຘຌ໣ໄາແນົຎະຓາຌ 80% ຂບຄກະ຾ຘຌ໣ໄາຌ໣ໄາແນົ຋ັຄໝ຺ຈ.ແຈ້ຘໟາຄ຋ໞາ຾ປຄ຋າຄຈໟາຌ ກາຌຏະຖິຈ ແຒຒ້າຌ໣ໄາຉ຺ກ຾ຖະຂະ຾ໜຄຽຘຈຊະກິຈຉໞາຄໂ຃ືບຸຈຘານະກ໣າ, ກະຘິກ໣າ, ຽຈີຌຽປືບ, ກາຌຎະຓ຺ຄ, ກາຌເຆ້ຘບງເຌ ຆີທຈິ ຎະ຅໣າທຌັ ຂບຄຎະຆາກບຌ, ຽຎັຌ຾ນຄົໃ ຋ບໞ ຄ຋ໞຼທ ຾ຖະ ບຶໃຌໂ ຈັໃຄຌັໄຌ. ຘ ຎ ຎ ຖາທ ຅ຶໃຄຓີ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈ ຏະຖິຈກະ຾ຘແຒຒ້າຈໟທງຑະຖຄັ ຄາຌຌາ໣ໄ ແຈຽ້ ຊິຄ 18000ຽຓກາທັຈ ເຌ຋຺ໃທຎະຽ຋ຈ ຖັຈຊະຍາຌແຈ້ຊືຽຎັຌຂະ຾ໝຄຍູ ຖິຓະຘຈິ ເຌກາຌຖ຺ຄ຋ຌຶ ຽຑືບໃ ກາຌຏະຖິຈກະແຒຒາ້ ເຌຉໝໃ໣ ໟາ ຽຑໃບື ຘໃຄ຺ ບບກຂາງເນ້຅ໞາຄຎະຽ຋ຈ ຽຆໃັຌ ຎະຽ຋ຈແ຋ ເຌ ຎີ 2006 ຓີ 3.000ຽຓກາທັຈ ຘ. ຘ ນທຼຈຌາຓ 1.500-2.000 ຽຓກາທັຈເຌຎີ 2010 ຾ຖະ ກາຌຆ຺ຓເຆ້ແຒຒ້າ 18%ຂບຄຏ຺ຌຏະຖິຈກະ຾ຘແຒຒ້າ຾຾ຓູ່ຌຽຎັຌ຋າຄຽຖືບກ຋ີໃຈີຽຖີຈ ຽຑືໃບຎະກບຍຘທໞຌເນ້຾ກູ່ກາຌຑັຈ຋ະຌາ ຽຘຈຊະກິຈ-ຘຄັ ຃ຓ຺ ຖາທເນ້ຓີ຃ທາຓກາໟ ທໜໟາ຋ຌັ ຘະແໝເຌບາຌາ຃຺ຈ. - ຽຂືບໃ ຌແຒຒາ້ ຌໄາ໣ ຄຓໃື  ຑະຖຄຄາຌຽຆືໄບແຒ(ຌາໄ ຓຌ) ກາຌຆຓ຺ ເຆຌ້ ໄ໣າຓັຌຽຆບືໄ ແຒດູ່ ຘ ຎ ຎ ຖາທ ຎະກບຍຓີຌ໣ໄາຓັຌ຾ບັຈຆັຄ.ຌ໣ໄາຓັຌ຾ກ໊ຘ ຾ຖະ ຌ໣ໄາຓັຌກໟາຈບືໃຌໂ, ຌ໣ໄາຓັຌກະຆທຌ...ຘ໣າຖັຍຽປືບຍິຌ ຘທໞຌເນູ່ງ຾ຓູ່ຌຌ໣າຽຂັ຺ໄາ ຾ຖະ ຊືກຌ໣າເຆ້ເຌຂະ຾ໜຄຂ຺ຌຘ຺ໃຄຽ຋຺ໃາຌັໄຌດູ່ ຘ ຎ ຎ ຖາທ ຂບຖຑທກຽປ຺າຈ໣າຽຌີຌກາຌຘ໣ານົທຈຽ຋຺ໃາຌັໄຌຘທໞຌກາຌຂຸຈຽ຅າະງັຄຍ໣ໃ຋ັຌແຈ້ຎະຉິຍັຈ ກາຌຆ຺ຓເຆ້ຂບຄຍັຌຈາ ຎະຆາກບຌຖາທ ກ໣ງັຄຍ໣ໃ຋ັຌກໟທາຄຂທາຄ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌຽຂຈດູ່ແກຘະຽຖູ່ງ຾ຖ້ທ ຓີຎະຓາຌ 14.32% ຋ີໃແຈ້ ຆຓ຺ ເຆ້ຌໄາ໣ ຓັຌຽຆໄບື ແຒ.  ຊາໞ ຌນີຌ 31 ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ

ຓີກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌຂືໄຌເຌ຋ໟາງຎີ 1990 ຌິໄຽບຄ ຾ຖະ ຓິີກາຌຆ຺ຓເຆ້ຊໞາຌນີຌຎະຓາຌ 0.13%ຽ຋຺ໃາາຌັໄຌຽຆຶໃຄ ຽຎັຌຊໞາຌນີຌຆະຌິຈ຾ຂຄ ຾ຖະ ຽຎັຌຽຄົາ,ກາຌຂຸຈ຃຺ໄຌແຈ້ຈ໣າຽຌີຌຽຎັຌແຖງະໂເຌ຾ຂທຄທຼຄ຅ັຌ, ຽຂຈ຋ີໃຓີນີຌ຾ຂຄ ຾ຖະ ຽຎັຌຽຄາົ ຎະຓາຌ 5 ຖໟາຌ຿ຉຌ ແຈ້ປຍັ ກາຌ຃ໄ຺ຌຑຍ຺ ດເູ່ ຌຽຂຈຉໞາຄໂ ເຌຎີ1990 ກາຌຏະຖິຈຊໞາຌນີຌຓີຑຼຄ຾ຉູ່ 1.784 ຿ຉຌຽ຋຺ໃາຌໄຌັ . 2. ຏຌ຺ ຘະ຋ໟບຌ຅າກກາຌຌາເຆຑ້ ະຖຄຄາຌ ກ ຏ຺ຌກະ຋ຍ຺ ຅າກກາຌຌາເຆຑ້ ະຖຄຄາຌ ກາຌຆ຺ຓເຆ້ຑະຖັຄຄາຌຎະ຅ຸຍັຌ ຌບກ຅າກ຅ະເນ້ຽກີຈ຃ທາຓຘະຈທກຘະຍາງຉ໣ໃຆີທິຈຎະ຅ະທັຌ຾ຖ້ທ຾ຉູ່ ງຄັ ກ໣ເໃ ນ້ຽກີຈຏຌ຺ ຘະ຋ບໟ ຌຉ໣ໃ຾ທຈຖໟບຓ, ຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ຘັຄ຃຺ຓບກີ ຈຄໃັ ຌີ:ໄ  ຽກຈິ ຓຌ຺ ຖະຑຈິ ຋າຄບາກາຈ ຽກີຈຐຸູ່ຌຖະບບຄ, ໝບກ຃ທໟຌຑິຈ ຾ຖະ ຘາຌຑິຈບືໃຌໂ ຘິໃຄຘ໣າ຃ັຌ຃ື ກາຌຘ຺ໃຄຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌຉ໣ໃຽຌືໃບຄຽປັຈເນ້ ຽກີຈຎະກຈ຺ ກາຌຽປບື ຌ຾ກ້ທ,ກາຌຽຑີຓບຌຸ ນະຑູຓເຌຍຌັ ງາກາຈຂບຄ຿ຖກຂຌໄື .  ຽກຈີ ຃ທາຓປບໟ ຌຂບຄ຿ຖກ (ນົື ຿ຖກປໟບຌ) ກາຌຏະຖິຈ ຾ຖະ ກາຌຆ຺ຓເຆ້ຏະຖັຄຄາຌນົາງ, ກ໣ເນ້ຽກີຈ຾ຏູ່ຂະນງາງ຃ທາຓປໟບຌ ນົື ກາຌຊໞາງຽ຋ ຃ທາຓປໟບຌເນ້ຘິໃ຾ທຈຖໟບຓ ຽຆິໃຄຽປັຈເນ້ບາກາຈຓີບຸຌນະຑູຓຘູຄຂືໄຌ ຽຆັໃຌ ຿ປຄຄາຌຏະຖິຈກະ຾ຘແຒຒ້າຽປັຈເ ນ້ ຽກຈີ ຾ຏູ່ກະ຅າງຂບຄຌ໣ໄາປໟບຌຖ຺ຄຘູ່຾ນໃົຄຌໄາ໣ ຉາໞ ຄໂ.  ຽກຈີ ຓຌ຺ ຖະຑຈິ ຋າຄຌໄາ ກາຌຂຸຈນາຌ໣ໄາຓັຌເຌ຋ະຽຖ, ກາຌຂ຺ຌຘ຺ໃຄຌ໣ໄາຓັຌ ນົື ກາຌປ຺ໃທແນົຂບຄຌ໣ໄາ ຓັຌຽປັຈເນ້ຽກີຈ຃າຍຌ໣ໄາຓັຌເຌ ໜາໟ ຌໄາ໣ ຽຆຄໃຶ ຽຎັຌບັຌຉະຖາງຉ໣ໃຘັຈຌ໣ໄາ ຾ຖະ ຘັຈ຋ີນໃ າກຌີ ດູເ່ ຌ຾ນໃຄົ ຌໄາ໣ ຾ຖະ ຅ະ຋໣າຖາງຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ຋າຄ຋ະຽຖເຌ຋ີໃ ຘຸຈ  ຽກຈີ ຏຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຽຎືບກ຿ຖກ ແຈ້຋໣າຖາງໜໟາຈິຌ຋ີບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ, ຽກີຈກາຌຑັຄ຋ະຖາງຂບຄໜໟາຈິຌ ກາຌຂຸຈຽ຅າະຉະນົບຈປບຈກາຌ ຂ຺ຌຘໃ຺ຄຌ໣າໄ ຓັຌກະ຅າງດຉູ່ າຓໜໟາຈິຌ ຑໄຌື ຈຌິ ເຌຍຖ໣ ຽິ ທຌເກ້຃ຼຄບກີ .  ຽຎຌບຌຉະຖາງຉໃຘໃິຄ຋ີຓໃ ຆີ ທີ ິຈ ຌັຍ຋ຄັ ຃຺ຌ, ຑຈື ຾ຖະ ຘັຈ ຅ະແຈ້ປັຍຏ຺ຌກະ຋ຍ຺ ຿ຈງກ຺ຄ ຾ຖະ ຋າຄບໟບຓ຅າກຓ຺ຌຖະຑິຈ຋ີໃຽກີຈ຅າກກາຌ ເຆ້ຑະຖັຄຄາຌ ຽຆັໃຌ ນາງເ຅ຽບ຺າ຾ກ໊ຘຑິຈ ນົື ຘາຌຑິເຌບາກາຈຽຂ຺ໄາຘູ່ປໞາຄກາງຽຆີໃຄ຅ະຑາເນ້ຽກີຈບັຌຉະຖາງຉ໣ໃ ຘຂຸ ະຑາຍ ຾ຖະ ຆີທິແຈ້. ຉາຉະຖາຄ:1 ກາຌຎບ່ ງ຋າຈບາງຑິຈຽປືບຌ຾ກ້ທ ຅າກກາຌຽຏ຺າແຓ້ຌາໄ ຓຌຽຆືໄບແຒ (1990) ຆະຌິຈຌໄາ໣ ຓຌັ ກາຌຆ຺ຓເຆ້(TJ) ຋າຈບາງCO,(Gg CO) ຌາໄ໣ ຓຌັ ຾ບ້ຈຆຄໄັ 2,313,6 518,73 ຌາໄ໣ ຓັຌ຾ກຘັ ບຌໃື ໂ 250,56 17,83 ຌາ໣ໄ ຓຌັ ຾ກັຘຘ໣າຖຍັ ຽປບື ຌຍຌິ 276,1 18,91 ຾ກັຘຌາໄ໣ ຓຌັ ກາຆທຌ 2,936,1 215,29 ຊາໞ ຌນຌີ 43,13 4,15 ຉາຉະຖາຄ: 2 32 ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ

ກາຌຎບ່ ງ຋າຈບາງຑຈິ ຽປືບຌ຾ກທ້ ຅າກກາຌຽຏາ຺ ແຓ້ ຽຆບໄື ແຒຈຄໄ ຽຈຓີ ຆະຌິຈຽຆບໄື ແຒ ກາຌຆຓ຺ ເຆ້ ກ າ ຌ ຎ ູ່ ບ ງ ກາຌຎູ່ບງບ຺ກຆີ ກາຌຎູ່ບງ຋າຈ ກ າ ຌ ຎ ູ່ ບ ງ ຋ າ ຈ ບາງ (ktdm) ຋າຈຽຓຉາ ກາກຍບຌ ແຌ຿ຉນົຽ຅ຌ NOx(GgNOx) (Gg CH4) (Gg CO) ແຈບ້ ກ຺ ແຆ 4,05 (Gg N20) 0,03 ແຓຒ້ ືຌ 2,440 16,30 142,66 0,11 ກາຌຏະຖຈິ ຊາໞ ຌແຓ້ ກາຌຆຓ຺ ເຆຊ້ ໞາຌແຓ້ 41 0,06 4,48 0,0003 - ຌ໣າໄ ຓຌັ ຾ກຘັ ຋ໃີເຆ້ຽ຃ໃບື ຄ຅ກັ 5% - ຌ໣ໄາຓັຌ຾ກັຘບືໃຌໂ 4% - ຊໞາຌນີຌ 1% - ຌ໣ໄາຓັຌກະຆທຄ 52% - ຌາໄ໣ ຓຌັ ຾ບຈັ ຆຄັ 38%  ຽກີຈຏຌ຺ ກະ຋຺ຍ຋າຄຽຘຈຊະກິຈ ຉບໟ ຄຘຌູ ຽຘງຄຍົ ຎະຓາຌດ່າູ ຄນົທຄນົາງ ຽຑບໃື ຌາ໣ ຽຂ຺ໄາຏະຖັຄຄາຌ຅າກຉໞາຄຎະຽ຋ຈ ຽຆັໃຌ ຎະຽ຋ຈຖາທຽປ຺າຉໟບຄ ບາຌເຘຌ໣າໄ ຓັຌ຅າກຉາໞ ຄຎະຽ຋ຈ ຽປັຈເນ້ຖັຈຊະຍາຌຉໟບຄ຅ໞາງຽຄິຌ ຽຑືໃບຆືໄຌ໣ໄາຓັຌຓາ ເຆ້຾ຉູ່ຖະຎີຽຎັຌ຅໣າຌທຌນົາງ ຑຌັ ຖາໟ ຌກຍີ .  ຽກຈີ ຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉໃຘຄ຃຺ຓ ຽຆໃຌັ ຘັຄ຃຺ຓ຋ີໃຽ຃ີງຒືຌ-ຊໞາຌຽຎັຌຑະຖັຄຄາຌນົັກຽຓືໃບຎູ່ຼຌຓາເຆ້ແຒຒ້າ ນົື ຌ໣ໄາຓັຌ ຾ຖະ ຾ກ໊ຘ຋໣າຓະຆາຈ ຅ະຑາຍເນປ້ ຍູ ຾ຍຍກາຌຈາ໣ ຖ຺ຄຆທີ ິຈຎງູ່ ຌ຾ຎຄ. ຂ.ຏ຺ຌຘະ຋ບໟ ຌ຅າກກາຌຌາເຆ້ຑະຖຄຄາເຌ ຘຎຎຖາທ ກາຌຆຓ຺ ເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌດູ່ ຘຎຎຖ ງັຄຍ໣ໃ຋ັຌຓີຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌປໟາງ຾ປຄຎາຌແຈຉ໣ໃຘິໃຄ຾ທຈຖໟບຓ, ຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓເຌຖາທຽປ຺າ, ຾ຉູ່ກ໣ຘາຓາຈຎະຽຓີຌ຃ໞາຈໟທງປູຍ຾ຍຍຘັຌຌິຊາຌ຿ຈງຘະຽຑາະ ຾ຓູ່ຌກາຌຎະຽຓີຌກາຌຎູ່ບງ ຋າຈບາງ ຅າກກາຌຌາ໣ ເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌຈັໃຄຌ.ໄີ ຃ະຌະຆຼໞ ທຆາຌຌາໂຆາຈແຈ້ກ໣າຌ຺ຈທໞາ ຃ໞາຂາຈຉ຺ທກໞຼທກັຍກາຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄຂບຄຈິຌຒ້າບໞາກາຈແຈ້ປັຍ຅າກ ກາຌຌ໣າເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌຂບຄຉທ຺ ຃ູຌກາຌກະ຅າງບາງກາກຍບຌ ຾ຖະ ຌາໄ໣ ຽຆຶືບໄ ແຒ ຽຑໃິຌງັຄແຈດ້ ຌຶ ທໞາ - 20% ຂບຄ຅໣າຌທຌຆຓ຺ ເຆ້ຌາໄ໣ ຓັຌ຾ກຘ໊ ຘ໣າຖັຍຽປບື ຍິຌ ຾ຓູ່ຌກາຌຌາ໣ ເຆຘ້ າງກາຌຍິຌຘາກຌ຺ . - 10% ຂບຄ຅໣າຌທຌຌ໣າໄ ຓຌັ ຋ີແໃ ຈຌ້ າ໣ ຽຂ຺ໄາ຋ຄັ ໝຈ຺ ຉໟບຄຓຘີ າ໣ ປບຄແທ້ (ຉາຓກ຺ຈຖະຍຼຍຂບຄຖັຈຊະຍາຌ). - ດາຄຎ຋ູ າຄ ຾ຓູຌ່ ຘຌີ ຃ໟາ຋ີໃຌ໣າຽຂາໄ຺ ຓີກາຌຆ຺ຓເຆ້ຎະຽຓຌີ ແທຓ້ ີ຅າ໣ ຌທຌ 912 ຿ຉຌເຌຎີ 1996. ຅າກກາຌຽກຍັ ກ໣າ ຓຌູ ຋ໃີຓີເຌແຖງະຈໃຄັ ກາໞ ທ. ຘະຌໄັຌ ຅ືໃຄແຈ້ດືຌດັຌທໞາກາຌຆ຺ຓເຆ້ດາຄຎູ຋າຄເຌແຖງະຏໞາຌຓາ຃຺ຄຍ໣ໃຓີ຃ທາຓໝາງ ຽ຋ໃາ຺ າເຈຉ໣ໃກາຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄຉ຺ທ຃ຌູ ກາຌກະ຅າງ຋າຈບາງຉາໞ ຄໂ຅າຌກາຌຽຏາ຺ ແໝ້ຌ໣ໄາຓຌັ ຽຆບໄື ແຒ. - ກາຌຏະຖິຈຊາຌນຌີ ເຌຎີ 1990 ຓີຎະຓາຌ 1.784 ຿ຉຌ. ຈັໃຄຌັໄຌ ກາຌກະ຅າງຌບກກາຌ຃ທຍ຃ຸຓ຅າຌກາຌ ຂຈຸ ຃ຌໄ຺ ຊາໞ ຌນີຌ຾ຓູຌ່ ຓຑີ ຼຌຽຖກັ ໜໟບງ. ກິຈ຅ະກາ ຃ຌ຺ໄ ຃ທາໟ ກາຌຌ໣າເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌ - ຾ຍຄູ່ ຌກັ ປຼຌບບກຽຎຌັ ກຓູຸ່ ງໞບງ ຉາຓ຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄນໟບຄປຼຌ (ຉາຓ຅າ໣ ຌທຌຑ຺ຌເນ້ຽໝາະຘ຺ຓ). - ຘຶກຘາຍັຌນາຏ຺ຌຘະ຋ໟບຌ຅າກາຌຌ໣າເຆຑ້ ະຖຄັ ຄາຌ (ຂບຄ຿ຖກ ຾ຖະ ຖາທ) ຾ຓູ່ຌຽປຈັ ເນຽ້ ກີຈຍັຌນານງຄັ ຾ຈູ່? - ຘຶກຘາຍຌັ ນາກາຌຌາ໣ ເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌຂບຄຖາທຽຎຌັ ຾ຌທເຈ? ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 33

ບຎຸ ະກບຌ ຌ໣າເຆ້ປູຍຑາຍ ນືົ ຾ຏຌ຋ໃຘີ ະ຾ຈຄຽຊິຄ຾ນົໃຄຑະຖັຄຄາຌຂບຄ຿ຖກ ນົື ຂບຄ ຖາທກ໣ແຈ້຋ີໃຽນັຌທໞາຽໝາະ ຘ຺ຓ. 3. ທິ຋ກີ າຌເຆ້ຑະຖຄຄາຌ຋ີໃຊໃືກຉໟບຄ ເຌຎັຈ຅ຸຍັຌຌີໄຽຎັຌໜໟໃທິຉ຺ກທໞາ ຑະຖັຄ຅າກ຾ນົໃຄຉໞາຄໂກ໣າຖັຄ຅ະຂາຈ຾຃ຌຍ຺ກ຾ນ້ຄ຅ະໝ຺ຈແຎຈັໃຄຌັໄຌ ຅ຶໃຄ ຉບໟ ຄຓຓີ າຈຉະກາຌເຌກາຌຌາ໣ ເຆ້ຑະຖຄັ ຄາຌ຋ໃຊີ ກື ຽໝາະຘ຺ຓຈຄໃັ ຉໃ໣ແຎຌໄີ. - ນາ຾ນົໃຄຑະຖັຄຄາຌເໝູ່ ຽຆັໃຌ ຑັຈ຋ະຌາກາຌເຆ້ຑະຖັຄຄາຌ຾ຘຄ຾ຈຈ, ຑະຖັຄຄາຌຌ໣ໄາ ຾ຖະ ຑະຖັຄຄາຌຖ຺ຓເນ້ ນົາງຂຌໄຶ ບຌັ ຽຌບືໃ ຄຓາ຅າກ຾ນໃົຄຑະຖັຄຄາຌ຋ເີໃ ຆ້ດູ່ເຌຎຈັ ຅ຍຸ ັຌຌິໄຓ຅ີ າ໣ ກັຈ ຾ຖະ ຅ະໝຈ຺ ແຎເຌບະຌາ຃຺ຈບັຌເກ້ໂ ຌ.ໄີ - ກາຌຎູຎູ່າຽຑືໃບເຆ້ຽຎັຌຒືຌ ຾ຖະ ຊໞາຌ. ຉ຺ໄຌແຓ້ງັຄ຃຺ຄຽຎັຌ຾ນົໃຄຑະຖັຄຄາຌ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌ ຾ຖະ ຘາຓາຈຑັຈ຋ະຌາຂຶໄຌ ຓາເຆ້ແຈ້ດູ່າຄທບຄແທກທໞາ຾ນົໃຄຑະຖັຄຄາຌບືໃຌ. ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌຎະຽ຋ຈຖາທຽປ຺າ຋ີໃຽໝາະຘ຺ຓເຌກາຌ ຑັຈ຋ະຌາຎ່າູ ແຓ້ແຈ້ຽຎັຌດູາ່ ຄຈ.ີ - ຑັຈ຋ະຌາຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈກະ຾ຘແຒຒາ້ ນົື ກາຌເຆ້ຑະຖຄັ ຄາຌເຌປຍູ ຾ຍຍຉໞາຄໂເນ້ຓີຎະຘິຈ຋ີຑາຍຘູຄ຿ຈງ ຑະງາງາຓຖ຺ຈກາຌຘຌູ ຽຘງຑະຖຄັ ຄາຌ ຾ຖະ ຃ທາຓປໟບຌເຌຂະຍທຌກາຌ ຏະຖິຈເນ້ ໜບໟ ງ຋ຘີໃ ຸຈ - ຘ຺ໃຄຽຘິຓເນ້ຓີກາຌເຆຑ້ ະຖັຄຄາຌ ນືົ ຆັຍຑະງາກບຌດາູ່ ຄຎະນງັຈ ຽຆໃຌັ ທໞາ ຍຽ໣ໃ ຎີຈແຒຒາ້ ນົື ຽ຃ືໃບຄເຆ້ແຒຒ້າຎະແທ້ ເຌຂະຌະ຋ີໃຍ໣ແໃ ຈເ້ ຆ.້ ກາຌຎຄຸ ຾ຉຄູ່ ບານາຌ຃ທຌເຆ້ຽຉ຺າ຋ີໃຘາຓາຈຽກັຍ຃ທາຓປໟບຌແຈ້ຘູຄ ຍ໣ໃຆັກຖິຈຽຎັຌ຅໣າຌທຌ ນາົ ງເຌຽທຖາຈຼທກັຌ. - ຎັຍຎຸຄຖະຍ຺ຍກາຌຂ຺ຌຘ຺ໃຄ, ຍ໣ໃທໞາ຅ະຽຎັຌຍຸກ຃຺ຌ, ຘໞທຌ ນົື ຘໞທຌຖທຓ, ຘີຌ຃ໟາຍັຌນາ຋ຸກເນ້ນົາງໂ ຾ຉູ່ໃຖະ຃ັໄຄ ຆໞທງຎະນງຈັ ຑະຖັຄຄາຌຖ຺ຄ. ກາຌຑັຈ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຉໟບຄຓີ຾ຏຌກາຌ຿ຈງ຃໣າຌຶໃຄຽຊິຄຎະຖີຓາຌຑະຖັຄ຋ີຓີດູ່ເຌ ຎະຽ຋ຈຽຑາະກາຌຽຖັໃຄຖັຈຑັຈ຋ະຌາຽກີຌກ໣າຖັຄຆັຍຑະງາກບຌຑະຖັຄຂບຄຎະຽ຋ຈ຅ະຘໟາຄຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ຘຄັ ຃ຓ຺ ຉາຓຓາດູ່າຄນົທຄນົາງກທາໞ ຽຎຌັ ຏ຺ຌຈີ. - ກາຌຎະຆາຘາ໣ ຑຌັ ຖຈັ ຊະຍາຌ ນົື ໜໞທງຄາຌ຋ປີໃ ຍັ ຏິຈຆບຍກໞຼທກັຍກາຌຏະຖິຈກາຌເຆ້ ຾ຖະ ກາຌເຆ້ຍ໣ຖີກາຌ ກໞຼທກັຍຑະຖັຄຄາຌຉໟບຄຎະຆາຘ໣າຑັຌເນ້ຎະຆາຆ຺ຌປູ້຋຺ໃທຽຊິຄກັຌຽຑືໃບເນ້ຓີກາຌປໞທຓ ຓືເຌກາຌຎະນງັຈ ຑະຖັຄຄາຌເນກ້ ໟທາຄຂທາຄງິໃຄຂໄຌຶ ແຎ ຽຖືໄບງໂ 4.ເ຅຃ທາຓ ຑະຖັຄຄາຌ຾ຓູ່ຌບ຺ຄຎະກບຍຘ໣າ຃ັຌ຋ີໃ຋໣າເນ້ຖະຍ຺ຍຌີຽທຈ຃຺ຄດູ່. ຑະຖັຄຽຎັຌຎັຈເ຅ຽປັຈເນ້ຘິໃຄ຋ີໃຆິທິຈ຋ຸກ ຆະຌິຈເຌຖະຍ຺ຍຌິຽທຈຘາຓາຈຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈດູ່ຉ໣ໃແຎ. ຈທຄບາ຋ິຈ຃ື ຾ນົໃຄຑະຖັຄຄາຌ຋ີໃຘ໣າ຃ັຌຘຸຈຂບຄຖະຍ຺ຍຌິຽທຈ, ຅໣າຑທກຑຶຈປັຍຽບ຺າຑະຖັຄຄາຌ຾ຘຄບາ຋ິຈຘໞທຌໜືໃຄ຾ຖ້ທຏໞາຌກາຌຘັຄຽ຃າະຈໟທງ຾ຘຄຎູ່ຼຌ຾ຎຄປູຍ຾ຍຍຂບຄ ຑະຖັຄຄາຌຓາຽຎັຌຑະຖັຄຄາຌຽ຃ຓີ ຽຆີໃຄເຌຌັໄຌຑະຖັຄຄາຌຈັໃຄກໞາທຍາຄຘໞທຌຑຶຈ຅ະເຆ້ຽຑືໃບກາຌ຅ະຽຖີຌຽຉິີຍ຿ຉ, ກາຌຽໜັຄຉີຄ ຾ຖະ ຽຑືໃບກາຌຂະນງາງຑັຌ, ຍາຄຘໞທຌ຅ະຊໞາງ຋ບຈແຎງັຄຍ໣ຖິີ຿ຑກ຃ື, ຃ັຌຽປ຺າຈໟທງຂະຍທຌກາຌ ກາຌຍຖ໣ ິ຿ຑກ ຾ຖະ ບີກຍາຄຘໞທຌ຅ະຽຎັຌຑະຖັຄຄາຌ຃ທາເຓປໟບຌ, ເຌຎັຈ຅ຸຍັຌຽຑີໃຌແຈ້ຌ໣ໄາຑະຖັຄຄາຌຓາ຅າກນົາງ ຾ນົໃຄຽຎຌັ ຉ຺ໄຌຑະຖັຄຄາຌຌໄາ໣ ຽຑບໃື ຏະຖິຈແຒຒາ້ ,ຑະຖຄັ ຄາຌຓາ຅າກຽຆໄືບຽຑຄີ ຾ຖະ ບຌໃື ໂ. ຾ນົໃຄຑະຖັຄຄາຌຈໃຄັ ຌແີໄ ຈຊ້ ືກຌາໄ໣ ເຆ້ຓາດາູ່ ຄນທົ ຄນາົ ງ ຾ຖະ ຓີຍາຄຆະຌຈິ ກ໣຅ະໝ຺ຈແຎເຌບະຌາ຃຺ຈ. ຈັໃຄຌັໄຌ, ໝຈ຺ ຋ກຸ ຃ຌ຺ ຉໟບຄປູ຅້ ັກທ຋ິ ີຌາ໣ ເຆ້ເນ້ຊືກຉໟບຄ ຾ຖະ ຑບໟ ຓກຌັ ຎະນງຈັ ຓຈັ ຋ະງັຈຆໞທງກຌັ . ຾ຖະ ຑໟບຓກັຌຎ຺ກຎັກ ປາຘາຘໃຄິ ຽນາໃົ຺ ຌີເໄ ນດ້ ່ດູ ຌື ງ຺ຄ຃຺ຄຉ຺ທຉະນບົ ຈແຎ. 5. ທຼກຓບຍໝາງ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 34

1 ຘກຶ ຘາຍຌັ ນາກໞຼທກັຍຑະຖັຄຄາຌຂບຄ຿ຖກ - ຂບຄຖາທ. 2 ທ຋ິ ີກາຌຌ໣າເຆ້຋ຊໃີ ືກຉໟບຄຽໝາະຘຓ຺ . 3 ກາຌຎກ຺ ຎັກປັກຘາ຾ນໃົຄຑະຖັຄຄາຌ຋ໃີຓ.ີ 4 ຂ໣ໄຓູຌຂາໞ ທຘາຌບໃືຌໂ ໜຄັ ຘືຑິຓ, ທາຖະຘາຌ..... 6. ທຼກຽຑຓີໃ 1 ຌາ໣ ເຆ້ຽບກະຘາຌ - ຉ໣າຖາ - ໜັຄຘື - ຂໄ໣ຓຌູ ຂາໞ ທຘາຌບໃືຌໂບີກ (ຽຑໃືບຘ຺ຓ຋຺ຍກຍັ ຍຈ຺ ປຼຌ) 2 ຌ໣າເຆ຾້ ຏຌ຋.ໃີ 3 ຿຃ຘະຌາຽຏງີ ຾ຏູ່ນຎໟ ະຆາຆ຺ຌເຌ຋ໟບຄຊໃິຌເນ຋້ ທໃ຺ ຽຊິຄ..... ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 35

ຑາກ຋ີII ຑູຓຘາຈຘຄ຃ຓ຺ ຍ຺ຈ຋ີ 1 ກາຌຎ຺ກ຃ບຄເຌຌຖາທ 1. ກາຌຎ຺ກ຃ບຄຘະແໝຽຎຌຽຓບື ຄຂຌໄຶ ຘກຈີຌາຘະນງາຓ ເຌຂະຌະ຋ໃີບາຌາ຅ກັ ຖາໟ ຌຆາໟ ຄ ຑທຓຓີ຃ທຓຂຈັ ຾ງ່ຄູ , ຾ຍູ່ຄ຾ງກຽຎັຌ 3 ບາຌາ຅ັກຌັໄຌ,ຘັກຈີຌາຘະນງາຓ ຑທຓຓີ຃ທາຓຽຂັຓໄ ຾ຂຄ ຿ຈງຘະຽຑາະຑາງນົັຄ຋ີໃຎ຺ຈຎູ່ບງຈິຌ຾ຈຌ ຂບຄຉ຺ຌບບກ຅າກຑະຓໟາຘ໣າຽຖັຈ຾ຖ້ທຽ຅຺ໄາຉາກ ຘຌິ ແຈຎ້ ັຍຎຸຄບາ໣ ຌາຈກາຌຎກ຺ ຃ບຄ ຾ຖະ ກາຌ຋ະນາຌເນຽ້ ຂຓໄັ ຾ຂຄ ຅າກຌໄັຌ,ກ໣າຽຌີຈກາຌ຾ຏູ່ຂະນງາງບາຌາຽຂຈ ປກຸ ປາຌບາຌາ຅ັກບບໟ ຓຂາໟ ຄ ຽຆໃັຌ: ປຸກປາຌບາຌາ຅ັກຖາໟ ຌຓາ ເຌຎີ ຃.ຘ 1776. ຓາເຌຎີ ຃.ຘ 1777 ດູ່ບາຌາ຅ັກ຅໣າຎາຘັກ ຽກີຈຓີຂ໣ໄຂັຈ຾ງ້ຄ ດາຄຽ຃ັໃຄຉຶຄຖະນໞທາຄກຸູ່ຓຽ຅຺ໄາທ໣ຕຕາຈບັຌຓີ ຽ຅າ຺ ກ໣າໃ ຏູ້ຽຎຌັ ຍຸຈຑໟບຓຈໟທງຑກັ ຑທກ ຂັຈ຾ງ້ຄກຍັ ຽ຅າ຺ໄ ແຆງະກຸຓຓາຌ ຏູ້ຽຎຌັ ຽ຅຺ໄາ຾ຏູ່ຌຈຌິ . ຐູາ່ ງຽ຅຺ໄາກ໣ໃາແຈ້ຘ຺ໃຄຘາຌຂ໣ ກ໣າຖັຄ຅າກຽ຅຺າໄ ຌະ຃ບຌຕາຈຆະຘີຓາ ຾ຖະ ກຄຸ ຋຺ຌຍຖູ ີ.ຑະຽ຅າ຺ໄ ຉາກຘຌິ ແຈປ້ ັຍຂາໞ ທຈຈີ ໃັຄກໞາທກ໣ຽກຌຑ຺ຌກທໞາ 3 ໝືໃຌ ຃຺ຌ ງ຺ກຽຂໄາ຺ ຈຌິ ຅໣າຎາຘັກ ເຌຎີ ຃.ຘ 1778 ຾ຖະ ດຶຈແຈບ້ າຌາ຅ກັ ຎາຘັກ຿ຈງຄາງຈາງ. ຽຓໃບື ປຂູ້ ໞາທ ຘະນງາຓດຶຈຽບ຺າບາຌາ຅ັກ຅໣າຎາຘັກແຈ້຾ຖ້ທ, ຽ຅຺ໄາຘີຕິຍຸຌງາຘາຌ ຽ຅຺ໄາ຾ຏູ່ຌຈິຌຖໟາຌຆໟາຄທຼຄ ຅ັຌແຈ້ກະກຼຓກ໣າຖັຄຎ້ບຄກັຌຌະ຃ບຌ຿ຈງ຾ຉູ່ຄກບຄ຋ັຍບບກແຎຉັໄຄປັຍດູ່ຽຓືບຄຑັຌຑໟາທ,ຽຓືບຄຑະ຿຃,ຽຓືບຄທຼຄ ຃ກຸ ,ຽຓືບຄໜບຄ຃າງ,຅຺ຌຽຊິຄຽຓບື ຄຌະ຃ບຌຑະຌຓ຺ .ນົັຄ຅າກຌັໄຌ.ກບຄ຋ັຍຘະນງາຓ຅ຶໃຄຽຂ຺ໄາດຶຈຽຓືບຄຑະ຿຃, ຽຓືບຄ ທຼຄ຃ກຸ . ແຈຉ້ ໃຓ໣ າກບຄ຋ຍັ ຘະນງາຓກ໣ຎຈິ ຖໟບຓຽຓບື ຄຑັຌຑໟາທ; ຋ະນາຌ ຾ຖະ ຆາທຽຓືບຄຑັຌຑໟາທແຈ້ຑໟບຓກັຌຉ໣ໃຘຸ້ ຎບ້ ຄກຌັ ຽຓບື ຄແທດ້ ູ່າຄ຾ໜຌ້ ໜາ,ກບຄ຋ຍັ ຘະນງາຓຍຘ໣ໃ າຓາຈຉີຽບ຺າຽຓບື ຄແຈ້຅ຄໃິ ຉຄັໄ ຋ຍັ ຖໟບຓຽຓືບຄແຈ້຅຺ຌຽຊິຄຎີ ຃.ຘ 1779 ຽຓືໃບຽ຅຺ໄາຘຸຖິງະທ຺ຄ ຽ຅຺ໄາ຾ຏູ່ຌຈິຌນົທຄຑະຍາຄແຈ້ຆາຍຂໞາທທໞາ ກບຄ຋ັຍຘະນງາຓ ຓາຉີທຼຄ຅ັຌ຅ິໃຄຓີຑະ ຖາຆະຘາຌແຎຍບກຑະຽ຅຺ໄາ຾ຏູ່ຌຈິຌຘະນງາຓທໞາ ຉ຺ຌຂັຈບາຘາຆໞທງຽຂ຺ໄາຉີ ທຼຄ຅ັຌ຋າຄຑາກຽໜືບຽຑຶໃບຽຎັຌກາຌ ຾ກ຾້ ຃ຌ້ . ຅າກຌັຌໄ , ຑະຽ຅າໄ຺ ຘຸຖິງະທ຺ຄຘາກ໣ຽໃ ບ຺າ຋ະນາຌ 3.000຃ຌ຺ ຖຄ຺ ຓາຖບໟ ຓທຼຄ຅ຌັ ແທ຋້ າຄຈໟາຌນົັຄ, ຑະຽ຅຺ໄາຘິຖິ ຍຸຌງະຘາຌຽນັຌຽຘິກຽຂ຺ໄາຂະໜາຍ຋າຄໜໟາ ຾ຖະ ຋າຄນົັຄຍ໣ໃຘາຓາຈຉໟາຌແຈ້຅ຶໃຄເນ້ຎະຽຓືບຄຑັຌຑໟາທ຾ຖ້ທຂໟາຓ ຓາ຿ຕຓດູ່ທຼຄ຅ຌັ .ກບຄ຋ຍັ ຘະນງາຓ຅ໃຄຶ ຽຂໄາ຺ ຽຓືບຄຑັຌຑໟາທແຈ້ ຾ຖ້ທຂາໟ ຓ຾ຓູ່ຌ໣າໄ ຂບຄຓາຉັໄຄ຃ໟາງດູ່ຑາກຉາຽທັຌບບກ ຂບຄຽຓບື ຄທຼຄ຅ັຌຑະຽ຅຺ໄາຘິປິຍຸຌງະຘາຌ຅ຶໃຄ຾ຉູ່ຄເນ້ຽ຅຺ໄາຌັຌ຋ະຽຘຌ (ຖາຘາ຿ຖຖ຺ຈ)ຽຎັຌ຾ຓູ່຋ັຍ຃ຸຓ຋ະນາຌບບກ ຅າກຽຓືບຄແຎຉີ຃ໟາງ຋ະນາຌຘະນງາຓກບຄ຋ັຍ ຾ຖະ ຎະຆາຆ຺ຌທຼຄ຅ັຌແຈ້ຘະກັຈກັໄຌກບຄ຋ັຍ຋ະນາຌຘະນງາຓ ດູ່າຄບາຈນາຌຽຎັຌຽທຖາ 4 ຽຈືບຌກໞທາ,ເຌຽທຖາຌັໄຌ຋ະນາຌທຼຄ຅ັຌແຈ້ຊຶກຍາຈຽ຅ັຍ ຾ຖະ ຖ຺ຓຉາງຽຎັຌ຅໣າຌທຌ ນົທຄນົາງກ຺ຄກັຌຂໟາຓກບຄ຋ະນາຌຘະງາຓ຋ີໃຓີກ໣າຖັຄຑ຺ຌນົທຄນົາງຓີ຃ທາຓຽຂັໄຓ຾ຂຄກໞທາຘະຌັໄຌກບຄ຋ັຍ຅ຶໃຄ ຘາຓາຈຍຸກຉີຽຂ຺ໄາຽຓືບຄແຈ້.ຘໞທຌຽ຅຺ໄາຘິປິຍຸຌງະຘາຌຑໟບຓຈໟບງຽ຅຺ໄາບິຌ຋ະທ຺ຄຽ຅຺ໄາຑ຺ຓຽຆິໃຄຽຎັຌຖາຆະ຿ບຕ຺ຈ ຾ຖະ ຃຺ຌຆະຌິຈແຈ້ຖ຺ຍໜີຈໟທງ຋າຄຽປືບແຎຽຓືບຄ຃໣າຽກິຈຘໞທຌຽ຅຺ໄາຌັໄຌ຋ະຽຘຌແຈ້ຌ໣າຑາ຋ະນາຌທຼຄ຅ັຌຉ໣ໃຘຸ້ກບຄ຋ັຍ ຘະນງາຓຽຂ຺ໄາຽຓືບຄທຼຄ຅ັຌແຈ້ເຌຎີ ຃.ຘ 1779 ຽຓືບຽຂ຺ໄາຽຓືບຄແຈ້຾ຖ້ທຑທກຘະນງາຓກ໣ໃແຈ້຅ັຍຽບ຺າຽ຅຺ໄາຌັຌ຋ະ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 36

ຽຘຌ.ຽ຅຺ໄາບາຌທຸ ຄ຺ ,ຽ຅າ຺ໄ ບຸຎະຕາຈ຃ທຄໜໟາຑະຌາຄ຾ກ້ທງບຈຒ້າກັຍຖະງາຌິຘິກະຘັຈຉີຑະຖາຆະ຋ິຈາຂບຄຑະຽ຅຺ໄາຘິຕິ ຍຌຸ ງະຘາຌ ຉະນບົ ຈປບຈຑະຍ໣ຖຓ຺ ຓະຘາຌທຸ ຄ຺ ຾ຖະ ຽຘຌຌາບາຓາຈຂໟາຖາຆະກາຌຏູ້ເນງໞຑໟບຓຈໟບງຘາທຘະໜ຺ຓ ຌບກ ຾ຖະ ເຌ຋ຄັ ໝຈ຺ ,຾ຖທ້ ກ໣ຽກຍັ ກທາຈຽບ຺າຆຍັ ຘິຌຽຄິຌ຃໣າ ຘຄໃິ ຂບຄ຋ຓໃີ ີ຃ໞາເຌນບໟຄຑະ຃ັຄນົທຄ ຾ຖະ ຉາຓນ໣຿ປຄ, ຉາຓຍໟາຌຽປືບຌຎະຆາຆຌ຺ ທຼຄ຅ັຌຑໟບຓຈໟບງທຸຈ຋ກຸ ຆະຌຈິ ດູ່າຄນທົ ຄນົາງຉະນົບຈປບຈ ຑະ຾ກ້ທຓ໣ຖະກ຺ຈ,ຑະຍາຄ ຾ຖະ ຃ບຍ຃ທ຺ ຆາທຽຓືບຄທຼຄ຅ັຌຂໟາຓແຎແທ້ຽຓືບຄຑັຌຑໟາທ, ຅າກຌັໄຌ຾ຓູ່຋ັຍຘະນງາຓກ໣ຍັຄ຃ັຍເນ້ຽ຅຺ໄາຘິຖິຍຸຌງະ ຘາຌຽ຅຺ໄາ຾ຏູ່ຌຈິຌນົທຄຑະຍາຄງບຓຽຎັຌຽຓືບຄຂຶໄຌຂບຄຘະນງາຓຽໜືບຌກັຌ.ແຈ້ຓາຽຊິຄຽຈືບຌ ຓັຄກບຌ1780 ຾ຓ່຋ູ ຍັ ຘະນງາຓເນຑ້ ະງາຘ຿ຸ ຑຽຎຌັ ຏປູ້ ກັ ຘຌະ຃ບຌທຼຄ຅ັຌ,ຘໞທຌ຾ຓູ່຋ັຍຘະນງາຓກ໣ຽບ຺າ຃ບຍ຃຺ທ຃຺ຌຖາທຑໟບຓ ຋ັຄຑະຖາຆະຍຸຈ, ຑະຖາຆະ຋ິຈາ,ຂຸຌຌາຄ,຋ໟາທຑະງາ,ຑ໣ໃ຃ໟາຆາທຂາງ ຾ຖະ ຆັຍຘ຺ຓຍັຈຽຂ຺ໄາຂບຄຉະນົບຈປບຈ ຑະ຾ກ້ທ,ຑະຍາຄຖ຺ຄແຎງຄັ ຍາຄກບກ.ຽຓືບແຎຽຊິຄຽຓືບຄຘະຖະຍູຖີ ຾ຓູ່຋ັຍຘະນງາຓແຈ້ເນ້຃ບຍ຃຺ທ຃຺ຌຖາທ ນົາງ ໜຌືໃ ຃ບຍ຃຺ທຉັໄຄຍໟາຌຽປືບຌດູ່຋ີໃຌັໄຌ ຾ຉູ່ຏູ້຋ີໃຽຎັຌຽຆືໄບກະຘັຈ ຾ຖະ ຂໟາຖາຆະກາຌຏູ້ເນງໞແຎດູ່ຍາຄກບກຌັຍ຾ ຉູ່ຌັໄຌ ຓາບາຌາ຅ັກຖໟາຌຆໟາຄ຋ັຄ 3 ບາຌາ຅ັກ (ບາຌາ຅ັກ຅າຓຎາຘັກ,ບາຌາ຅ັກທຼຄ຅ັຌ ຾ຖະ ບາຌາ຅ັກນົທຄຑະຍາຄ) ແຈ້ ຽຘງ຃ທາຓຽຎັຌຽບກະຖາຈເນ້຾ກູ່ຘັກຈີຌາຘະນງາຓ຾ກູ່ງາທຽຎັຌຽທຖາຌາຌກທໞາ 1 ຘະຉະທັຈ.ຓັຌແຈ້ຽຎັຌ ຎະນທຈັ ຘາຈ຋ຽີໃ ຅ຍັ ຾ຘຍ຋ໃຘີ ຈຸ ເນ຾້ ກ່ຆູ າຈຖາທ. 2. ກາຌຎກ຺ ຃ບຄຘະແໝຽຎຌຽຓືບຄຂຶໄຌຂບຄ຅ກກະຑຈຐຖຄ ຽຓືບຐຖໃັຄແຈ຃້ ບຍ຃ບຄຈຌິ ຾ຈຌຖາທຐັໃຄຆໟາງ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຉາຓຘັຌງາ 3 ຉຸຖາ ຃.ຘ 1893຾ຖ້ທຑທກຽຂ຺ໄາກ໣ ຂຸຌ້ ຂໟຄທຽ຅ຖະ຅າກາ໣ ຌ຺ຈຂບຍຽຂຈຆາງ຾ຈຌກັຍຍັຌຈາຎະຽ຋ຈບໟບຓຂໟາຄຽຑຶໃບຘໟາຄຽບກະຘາຌ຋ີປັຍຎະກັຌຂບຍຽຂຈ ຈິຌ຾ຈຌ຋າຄຈໟາຌກ຺ຈໝາງ ຾ຖະ ແຆ້ຽຎັຌນົັກຊາຌດັໄຄດືຌເຌກ໣ຖະຌີຏິຈຑາຈ ຋ີໃບາຈຽກິຈຂຶໄຌຉ໣ໃໜໟາ ຋ັຄຽຎັຌກ າຌ ກ໣າຌຈ຺ ຅ະ຾຅້ຄກໞຄທກກັ ຂບຍຽຂຈຑຌືໄ ຋ີໃ຃ບຍ຃ບຄຂບຄຉ຺ຌຽຑຶໃບ຅ະແຈ້຅ັຈຉັໄຄຽ຃ືໃບຌແນທ຋າຄກາຌຽຓືບຄກາຌຎ຺ກ຃ບຄ ,ກາຌ຋ະນາຌ,ຽຘຈຊະກິຈ - ຘຄັ ຃ຓ຺ ຾ຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋າ໣ . ກ ກາຌກາຌຈ຺ ຆາງ຾ຈຌ຋າຄຑາກຉາຽທຌບບກ. ກາຌກ໣າຌ຺ຈຽບາ຺ ຖາ໣ ຾ຓ່ຌູ າ໣ໄ ຂບຄຽຎັຌຽຘຌໄັ ຘາງ຾ຈຌຖະນທໞ າຄຖາທກັຍຘະນງາຓຉາຓຘຌັ ງາທຌັ ຋ີ 3ຉຸຖາ ຃.ຘ 1893 ຌັໄຌຎະຆາຆ຺ຌຖາທຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ຋ັຄຘບຄຐັໃຄຂບຄຉໞາຄກ໣ຓີ຃ທາຓຽ຅ັຍ຾຃້ຌ຋ີໃ຃຺ຌຉໞາຄຈໟາຌ ຑາກັຌຽຂ຺ໄາຓາຉັຈ຾ຍູ່ຄ ຈິຌ຾ຈຌຂບຄ຃຺ຌຖາທດູ່າຄແຕ້ຓະຌຸຈຘະ຋໣າຈັໃຄຌັໄຌ,ຽຂ຺າຽ຅຺ໄາແຈ້ຘະ຾ຈຄກາຌ຃ັຈ຃ໟາຌຎະ຋ໟທຄຒປັໃຄ ຾ຖະ ຘະນງາຓ ຈທໟ ງນົາງປູຍກາຌ;ຽ຅ໄ຺າຘັກຈຌີ ານທົ ຄຑະຍາຄ ຾ຖະ ຅າ໣ ຎາຘກັ ກແ໣ ຈ້ກໞາທຎະຌາຓຐປັໃຄດູ່າຄປຸຌ຾ປຄ,ຈໟທງຘະຽຑາະຽ຅຺ໄາ ບຸຎະຕາຈຍຸຌ຃຺ຄຑໟບຓຎະຆາຆຌ຺ ນົທຄຑະຍາຄແຈ້ຂຼຌຘາຌ (ຘະຍັຍຖ຺ຄທັຌ຋ີ 12 ຑະ຅ິກ ຃.ຘ 1894 )຋ໟທຄຉ໣ໃຎາທີ ທໞາບາຌາ຅ັກຂບຄ຃຺ຌຖາທ຾ຉູ່ແຈຓາ຾ຓູ່ຌດູ່ຈ຺ຄຑະງາແຒ,຾ຏູ່,ຌໞາຌ,ຑະຽງ຺າຆຼຄ຾ຘຌ,ຖ໣າຎາຄ,ຖ໣າຑູຌ,ຆຼຄແໝູ່. ຾ຉູ່ ນາກຍໃ຾໣ ຓຌູ່ ຌ໣ໄາຂບຄຽຎັຌຽຂຈ຾ຍູ່ຄ. ຽຓບື ຐປັໃຄຓີ຋າໞ ຋ຽີ ຘງີ ຽຓີງຉກ໣ໃ ັຍຘາຌຽຖຄັໃ ຋ໟທຄຈໃັຄກໞາທຌັໄຌ, ຽ຅຺ໄາບຸຎະຕາຈ ຍຸຌ຃຺ຄ ຅ໃິຄແຈ຅້ ຈັ ຉໄັຄ຿ປຓຆຸຓຌຓຸ ຎະຆາຆຌ຺ ດຆູ່ ຼຄ຾ຓຌ຾ຖ້ທບາໞ ຌ຃າ໣ ຎະກາຈ 8 ຂຽໄ໣ ຑໃບື ຿ປຓຽບ຺າຈິຌ຾ຈຌຐັໃຄຂທາ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ຓາຂືໄຌກັຍບາຌາ຅ັກນົທຄຑະຍາຄ຃ື ຾ຉູ່ກໞບຌ,ກາຌຂັຍແຖູ່ຘະນງາຓບບກ຅າກຽຓືບຄຎາກຖາງ, ຽຓືບຄແຆງະຍູຖີ, ຽຓືບຄນ຺ຄຘາ,ຽຓືບຄຆຼຄຘ຺ຓ,ຽຓືບຄຍ໣ໃຆາທ ຾ຖະ ຽຓືບຄ຃ໟບງ;ແຌກາຌຍຸກດຶຈຽບ຺າຍັຌຈານ຺ທຽຓືບຄ຋ີດູ່ຐັໃຄຂທາ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ ຂບຄຽນົ຺ໃາຌີໄຽຎັຌແຎຈໟທງ຃ທາຓຄໞາງຈາງ ງໟບຌ຋ະນາຌຘະນງາຓຍ໣ໃກໟາຉບຍ຿ຉ້຾ຉູ່ດູ່າຄເຈ;ຑາງນົັຄ຋ີໃດຶຈແຈ້ຉ຺ທ ຽຓືບຄກ໣ແຈ້຾ຉູ່ຄຉັໄຄ຃຺ຌຖາທຂືໄຌຎ຺ກ຃ບຄຽຓືບຄປຼຍປໟບງ຾ຖ້ທ ກ໣ກັຍ຃ືຌນົທຄຑະຍາຄແຌຽຈືບຌຽຓຘາ ຃.ຘ 1895 ຾ຖະ ງຄັ ແຈ້ດຈຶ ຽບ຺າຈິຌ຾ຈຌຐັໃຄຂທາຆກໃຶ ັຍຽຓືບຄນທົ ຄຑະຍາຄຉືໃຓບີກ.ຘໞທຌດູ່ຑາກແຉ້ຖາທກ໣ຓີຂະຍທຌຂັຈ຃ໟາຌກໞຼທ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 37

ກັຍຍັຌນາຘາງ຾ຈຌຽຆັໃຌກັຌ,຿ຈງຘະຽຑາະຽ຅຺ໄາງຸຈຉິ຋໣າຓະ຋ບຌຽຓືບຄ຅໣າຎາຘັກກ໣ແຈ້ຘະຽໜີຉ໣ໃຐຕັໃຄທໞາແນ້ຕໞທຓ ຈິຌ຾ຈຌຽຓືບຄ຅໣າຎາຘກັ ຐັໃຄຂທາ຾ຓູ່ຌໄາ໣ ຂບຄຽຂ຺ໄານາຐັໃຄຆໟາງ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ກາຌຽ຃ຶໃບຌແນທຂັຈ຃ໟາຌຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທ ຋ັຄໜ຺ຈຌັໄຌຓັຌແຈ້ຽຎັຌກາຌຍີຍຍັຄ຃ັຍແນ້ຐຕັໃຄ຅໣າຉໟບຄແຈ້ຽ຅ຖະ຅າ ຾ຖະ ຾ຍູ່ຄຽຎັຌຈິຌ຾ຈຌ຃ືຌແໜູ່ກັຍຘະນງາຓ ຽຆໃຌັ ເຌຎີ ຃.ຘ 1902 ຐຕັໃຄແຈ້ຌາຍຂູ່ຘະນງາຓທໞາ຅ະຍ໣ໃຊບຌ຋ະນາຌບບກ຅າກຽຓືບຄ຅ັຌ຋ະຍູຖີ(ເກ້ຆາງ຾ຈຌ ຘະນງາຓ - ກ໣າຎູຽ຅ງ ຾ຖະ ຘະນງາຓຖາທ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓູ່ຌຖາທ຅ະແຈຈ້ ິຌ຾ຈຌນທົ ຄຑະຍາຄຐໃຄັ ຂທາ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ (ປທຓ຋ຄັ ແຆງະຍູຖເີ ຌຎັຈ຅ຸຍັຌ ຾ຖະ຅໣າຎາຘັກຐັໃຄຂທາຌ໣ໄາຂບຄ຃ືຌຓາ,ຘໞທຌຘະນງາຓ຅ະເຈ້ຽຓືບຄ຅ັຌ຋ະຍູຖີ຃ືຌ ແຎ,຾ຉູ່ຘ຺ຌ຋ີຘັຌງາຌີໄຍ໣ໃແຈ້ປັຍຘັຈຉະງະຍັຌ,ຽຌຶບຄ຅າກຘະນງາຓຍ໣ໃຎະຉິຍັຈ຃຺ຍຉາຓຘັຌງາຘຸຈ຋ໟາງຐຕັໃຄ ຾ຖະ ຘະນງາຓ຅໣າຉໟບຄຽ຅ຖະ຅າກັຌບີກ.ປບຈທັຌ຋ີໃ 13 ກຸຓຑາ ຃.ຘ 1904 ຘັຌງາຘະຍັຍເໜູ່຅ິໃຄແຈ້ຽຆັໃຌກັຌ,ຽຆິໃຄຓີ ຽຌືບໄ ເຌ຋ັຄໜ຺ຈ 16 ຂເ໣ໄ ຌຌໄຌັ ຎະຽຈໃັຌຘາ໣ ຃ຌັ ຓ຃ີ :ຶ - ກາ໣ ຌຈ຺ ຽຘໄັຌຆາງ຾ຈຌຖະນທາໞ ຄຘະນງາຓກັຍກາ໣ ຎຽູ ຅ງ ຾ຖະ ຅໣າຎາຘກັ . - ກາ໣ ຌ຺ຈຽຘຌັໄ ຆາງ຾ຈຌຖະນທໞາຄນທົ ຄຑະຍາຄຐັຄໃ ຂທາກຍັ ຽຓບື ຄຑີຆີ ຾ຖະຽຓບື ຄຌາຌ. ຌບກຌີໄງຄັ ກາ໣ ຌຈ຺ ຍັຌນາບໃຌຶ ໂບກີ ຽຆຄິໃ ຘະນຼູຍ຾ຖ້ທຘັຌງາຌີໄແຈ້ຓີຏ຺ຌຽປັຈເນ້ຐປັໃຄແຈ້຃ບຍ຃຺ທຈິຌ຾ຈຌຖາທ ດຐູ່ ໃັຄຂທາຌໄາ໣ ຂບຄຉຓືໃ ບກີ ຃ື຅໣າຎາຘກັ ຾ຖະ ນົທຄຑະຍາຄ (ກທຓຽບ຺າແຆງະຍູຖີເຌຎັຈ຅ຸຍັຌ):ຑໟບຓຈຼທກັຌຌັໄຌຐຕັໃຄ ກ໣ແຈ້ຊບຌກ໣າຖັຄຽຓືບຄ຅ັຌ຋ະຍູຖີ ຂບຄຘະນງາຓ,຾ຉູ່ຐຕັໃຄຆ໣ໄາຑັຈແຈ້ງຶຈ຃ບຄຍໞບຌເໜູ່ບີກຘະຌັຌ,ຐຕັໃຄ ຾ຖະ ຘະນງາຓ຅໣າຉໟບຄແຈ້ຽ຅ຖະ຅າ ຾ຖະ ຽຆັຌຘັຌງາກັຌບີກທັຌ຋ີ 23 ຓີຌາ ຃.ຘ 1907 ຘັຌງາຌີໄຘະນງາຓແຈ້ຓບຍ ຈິຌ຾ຈຌນົາງ຾ຂທຄຂບຄກ໣າຎູຽ຅ງ (ປທຓຓີຘຼຓປຼຍ,ຑະຉະຍບຄ,ຘີ຿ຘຑ຺ຌ...) ເນ້຾ກູ່ຐຕັຄ຾ຉູ່ຑໟບຓຈຼທກັຌ ຌໄັຌຐຕັຄແຈງ້ ຺ກຈຌີ ຾ຈຌຈາງເຌຽຂຈຽຓືບຄຌາຌຆໟາງເນ຾້ ກຘູ່ ະນງາຓ. ຑໟບຓກຌັ ຌໄັຌ(ຐຕຄັ ຾ຖະ ຘະນງາຓງັຄແຈ້ຽປັຈຘັຌງາທໞາຈໟທງກາຌຎັກຎັຌຽຂຈ຾ຈຌຽຑືໃບເນ້຅ະ຾຅້ຄກໞທາ ຽກ຺ໃາຈັໃຄຓີຽຌືໄບ຃ທາຓທໞາ “ ຋າຄຈໟາຌ຋ິຈແຉ້ຂບຄນົທຄຑະຍາຄ “ ຘາງ຾ຈຌຽຖິຓຉັໄຄ຾ຉູ່຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ, ຍໞບຌຎາກຌ໣ໄາ ຽນືບຄ຾ຖທ້ ຉ໣ໃແຎຉາຓ຃ບຄຌໄ໣າຽຖກິ ຂບຄ຾ຓູ່ຌາໄ໣ ຌີ຅຺ຌປບຈຍ໣ໃຽກິຈຂບຄຓັຌ຋ີໃຉັໄຄດູ່ຑູຽຂ຺າໝໟຼຄຉ໣ໃ຅າກຌັໄຌຽຘັໄຌຆາງ຾ຈຌ ແຈ້ຽຖຄັ ແຎຉາຓຘຌັ ຑຎູ ຌັ ຌາໄ໣ ຖະນທາໞ ຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ຾ຖະ ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຑະງາ຅຺ຌແຎຽຊິຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຍໞບຌ຋ີໃຽບີໄຌທໞາ ຾ກ້ຄຏາ ແຈຽຆິໃຄຘບຈ຃ໞບຄກັຍຽຘັໄຌຆາງ຾ຈຌ຋ີໃ຃ະຌະກ໣າຓະ຋ິກາຌຂິຈຽຘັໄຌຆາງ຾ຈຌ຋ີໃ຃ະຌະກໞບຌແຈ້ຉ຺ກຖ຺ຄຕັຍຽບ຺າ຾ຖ້ທ ເຌທັຌ຋ີ 16 ຓຄັ ກບຌ 1906(ກຓ຺ ຘຌ຺ ຋ີຘຌັ ງາ ຾ຖະ ກ຺ຈໜາງກະຆໞທຄຉໞາຄຎະຽ຋ຈ,1996:47) ຌຍັ ຾ຉູຓ່ ໄືຽຆັຌຘັຌງາ ກໞຼທກັຍຽຘັໄຌຆາງ຾ຈຌຖາທ - ຘະນງາຓ ຃ັໄຄທັຌ຋ີ 23 ຓີຌາ ຃.ຘ 1907 ຽຎັຌຉ຺ໄຌ ຓາ,ຐຕັໃຄ ຾ຖະ ຘະນງາຓ ຍໃ໣ຓີກາຌຉກ຺ ຖ຺ຄ຃ືຌເໜບູ່ ີກ຅ັກຽ຋ໃືບເຌຈໟາຌຆາງ຾ຈຌ,ຈຄັໃ ຌໄັຌ,ຘຌັ ງາຈັໃຄກໞາທຌີໄ ຅ຶໃຄຊືຽຎັຌ ນກົັ ຊາຌດຄັໄ ດືຌຈໟາຌກຈ຺ ໜາງເຌຍັຌນາຆາງ຾຾ຈຌຖະນທໞາຄຖາທ-ຘະນງາຓຉະນົບຈຓາ. ຓາຽຊິຄ ຃.ຘ 1925 ຐຕັໃຄກັຍຘະນງາຓແຈ້ຓີກາຌຽຆັຌຘັຌງາດູ່ຎາຕີຽບີໄຌທໞາ ຘັຌງາຘ໣າຑັຌ຋ະແຓຉີ຋າຄ ກາຌ຃າໟ ຂາງ ຾ຖະ ກາຌຽຈີຌຽຕບື ຖະນທໞາຄຐຕັໃຄກັຍຘະນງາຓ ຘັຌງາຍັຍຌີໄແຈ້ກ໣າຌ຺ຈຽຌືໄບ຃ທາຓກໞຼທກັຍຖ໣າ຾ຓູ່ຌ໣ໄາ ຂບຄຘໞທຌ຋ີໃເຆ້ຽຎັຌຆາງ຾ຈຌຖາທ -ຘະນງາຓຽຆິໃຄແຈ້ຍ຺ໃຄແທ້ທໞາ ເຌແຖງະຈິຌ຾ຈຌ 25 ກິ຿ຖ຾ຓັຈ຋າຄຐຕັໃຄຂທາ ຾ຓູຌ່ ໣າໄ ຂບຄຍໃ໣ເນ້ຐູ່າງຘະນງາຓ ຉັໄຄກບຄ຋ະນາຌດູ່,ເນ້຾ຉູ່ກບຄຘ໣ານົທຈຽ຋຺ໃາຌັໄຌ (຋ບຄຘາແຆງະ)ຉ຺ກຓາເຌທັຌ຋ີ 25 ຘິຄນາ ຃.ຘ 1925ຐຕັໃຄກັຍຘະນງາຓແຈ້ຽຆັຌບະຌຸຘັຌງາບີກຘະຍັຍໜຶໃຄຆືໃທໞາ ຘັຌງາທໞາຈໟທງກາຌຑ຺ທຑັຌ ຖະນທໞາຄຘະນງາຓກັຍບິຌຈູ຅ີຌ ຘຌັ ງາຘະຍັຍຌີແໄ ຈ້ກ໣າຌຈ຺ ຽຑິຓໃ ຽຉີຓກຼໞ ທກຍັ ຆາງ຾ຈຌເຌຖ໣າຌ໣ໄາຂບຄທໞາຍໞບຌ຋ີໃຍ໣ໃຓີ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ຌັ ແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 38

ຈບຌເນ້ຊືຽບ຺າ຃ບຄຌ໣ໄາຽຖີກຂບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຽຎັຌຽຘັໄຌຆາງ຾ຈຌຖະນທໞາຄຘະນງາຓກັຍຐຕັໃຄ;ເຌກ໣ຖະຌີຖ໣າຌ໣ໄາຂບຄ ຾ຍຄູ່ ຽຎຌັ ນາົ ງຘາຂາຽຘັໄຌຆາງ຾ຈຌເນ້ຊືຽບ຺າ຃ບຄຽຖີກຂບຄຘາຂາຖ໣າຌ໣ໄາຂບຄ຋ີໃດູ່ເກ້຋ີໃຘຸຈກັຍຐຕັໃຄຘະນງາຓ,ຍັຌຈາ ຈບຌເຌຖາ໣ ຌ໣າໄ ຂບຄ຋ັຄຽກໃາ຺ ຾ຖະ ຽກຈີ ຂືຌໄ ເໜູ່ຖໟທຌ຾ຉູ່຾ຓູ່ຌຂບຄຐຕັໃຄງ຺ກຽທັໄຌຑຼຄ຾ຉູ່ 8 ຈບຌ຃ື:ຈບຌຂຼທ,ຈບຌ ຂຼທຌໟບງ,ຈບຌຌໟບງ,ຈບຌງາຈ,ຈບຌຍໟາຌ຾ຑຄ,ນາຈຆາງຽຑ - ຽທີຌກຸູ່ຓ,ຈບຌ຾ກທກບຄ - ຈິຌຽໜືບ ຾ຖະ ຈິຌ ຘຓໄ຺ ຿ຕຄຽຎັຌຉ຺ໄຌ,(ກ຺ຓຘ຺ຌ຋ີຘັຌງາ ຾ຖະ ກ຺ຈໜາງກະຆທຄກາຌຉໞາຄຎະຽ຋ຈ; 1996:87-88). ຍັຌຈາຽບກະຘາຌ ຘຌັ ງາຽນ຺າໃົ ຌີແໄ ຈ້ຓີຏຌ຺ ຘກັ ຘຈິ ເຆ້຅ຌ຺ ຽຊຄິ ຎຈັ ຅ຍຸ ັຌ. ຅າກກາຌກ໣າຌຈ຺ ຂບຄຍຌັ ຈາຘັຌງາ຋ໃຐີ ຕັໃຄ ຾ຖະ ຘະນງາຓແຈ້ຉ຺ກຖ຺ຄກັຌຂໟາຄຽ຋ິຄຌີິແຈ້ຽປັຈເນ້ຎະຽ຋ຈຖາທ ຋ີໃຽ຃ີງກທໟາຄເນງໞແຈ້ຘູຌຽຘງຈິຌ຾ຈຌ຋າຄຐັໃຄຂທາ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຽກືບຍ຋ັຄໜ຺ຈ,ຽຆິໃຄຽຎັຌກາຌຘູຌຽຘງຽຂຈ຋ີໃ ບຸຈ຺ຓຘ຺ຓຍູຌ ຾ຖະ ຓີຑ຺ຌຖະຽຓືບຄໜາ຾ໜ້ຌ,ເຌຌັໄຌຖທຓຓີນົາງ຾ຂທຄ຃ືຽຖີງ,ຽຑັຈຆະຍູຌ,ໜບຄ຃າງ,ບຸຈບຌ, ຂບຌ຾ກູ່ຌ,ຌະ຃ບຌຑະຌ຺ຓ,ຘະກຌ຺ ຌະ຃ບຌ,ຓະນາຘາຖະ຃າຓ,ກາຖະຘຌິ ,ປບໟ ງຽບຈັ ,ຌະ຃ບຌຖາຈຘະຘີຓາ,ຍຕູ ຕີ ໣າ, ຘຸຕິຌ,ບຸຍ຺ຌຖາຈຘະ຋າຌີ,ຖ໣າຎາຄ,ຆຼຄຕາງ,ຑະຽງ຺າ,຾ຑູ່,ຌໞາຌ...ຽຆິໃຄຍັຌຈາ຾ຂທຄຽນົ຺ໃາຌີໄກ໣຃ຶຑາກບິຘາຌຂບຄແ຋ແຌ ຎຈັ ຅ຍຸ ັຌ. ຂ. ກາຌກາຌຈ຺ ຆາງ຾ຈຌ຋າຄຑາກຉາຽທຌຉກ຺ ຘຼຄຽໜບື ກາຌຑ຺ທຑຌັ ຖະນໞທາຄຐຕໃັຄກຍັ ບັຄກຈິ ຌຍັ ຓໄືຌັຍຽ຃ໃັຄຉຄຶ ຂຶໄຌ,຿ຈງຘະຽຑາະບັຄກຈິ ແຈຘ້ ໃ຺ຄກາ໣ ຖັຄຓາຍຼຈດຶຈຽບ຺າ ຽຓືບຄຘິຄ ຽຆິໃຄຽຎັຌຈິຌ຾ຈຌຐັໃຄຆາງ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ ຾ຖະບັຄກິຈແຈ້຋ທຄຽບ຺າ 12 ຑັຌຌາຖືໄ຋ັຄໝ຺ຈ ຾ຖະ ບໞາຄທໞາຈິ຾ຈຌ ຽຂຈຽຓືບຄຘິຄ ຾ຖະ ຍໞບຌບືໃຌໂ຋ີໃຓີແ຋ຖືໄບາເຘດູ່ຖທຌ຾ຉູ່຾ຓູ່ຌຽຂຈ 12 ຑັຌຌາຖືໄ ຽຆິໃຄ຾ຓູ່ຌຽຂຈໜຶໃຄຂບຄຑະຓໟາ ຿ຈງຂຶຌໄ ຉບໃ໣ ຄັ ກິຈ.ຈັໃຄຌຌໄັ ,ຓາປບຈ ທັຌ຋ີ 8 ຽຓຘາ ຃.ຘ 1904 ຐຕັໃຄ ຾ຖະ ບັຄກິຈແຈ້ຉ຺ກຖ຺ຄຽຆັຌຘັຌງາຌ໣າກັຌ຿ຈງ ແຈ້ກ໣າຌຈ຺ ທາໞ ຍ໣ເໃ ນ້ບັຄກຈິ ດຈຶ ຎະຽ຋ຈຘະນງາຓຽຎັຌນ຺ທຽຓືບຄຂຶໄຌ,ເນ້ຘະນງາຓຽຎັຌຖັຈກັຌຆ຺ຌຖະນທໞາຄຐຕັໃຄກັຍ ບຄັ ກິຈ ຾ຖະ ປຍັ ປບຄຽບ຺າກາຌກ໣າຌ຺ຈຆາງ຾ຈຌຖາທ - ຑະຓໟາ ຿ຈງຊືຽບາ຺ ຃ບຄ ຾ຓູຌ່ າໄ໣ ຽຖິກຂບຄ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄຽຎັຌຽຘັໄຌ ຾ຍູ່ຄຈຌິ ຾ຈຌ.ຘັຌງາຈຄັໃ ກໞາທຌໄີ ແຈຽ້ ປັຈເນ຃້ ຺ຌຖາທຘຌູ ຽຘງຈິຌ຾ຈຌຐັໃຄຂທາ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄບີກ ຽຆັໃຌ ຽຓືບຄຆຼຄຉຸຄ,຋ໞາ ຽຈບື ,຋ຄ຺ໃ ຂີໄຽນັກົ ,ຖຈັ ຆາຌ...຅຺ຌປບຈຎັຈ຅ຍຸ ັຌຌໄ.ີ ຃. ກາຌກຌ຺ຈຽຂຈ຾ຈຌ຋າຄຑາກຽໜືບ ຑາງນົັຄຘ຺ຄ຃າຓຖະນໞທາຄ຅ີຌກັຍງີໃຎຸູ່ຌ ແຈ້ຘິໄຌຘຸຈຖ຺ຄຉາຓຘັຌງາຆີ຿ຓຓ຿ຌຘະກິ,ຐຕັໃຄກ໣ແຈ້ຂຸ້ຌຂໟຼທ ຽ຅ຖະ຅າກັຍ຅ີຌກໞຼທກັຍຍັຌນາກາຌຑ຺ທຑັຌ຋າຄກາຌຽຓືບຄ,ຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ກ໣າຌ຺ຈຆາງ຾ຈຌຖາທ - ຅ີຌ.ກາຌ ຽ຅ຖະ຅າແຈກ້ ໣າຌ຺ຈຖຄ຺ ເຌ ທຌັ ຋ີ 20 ຓີຊຌຸ າ ຃.ຘ 1896 ຽຆິໃຄຓີຽຌືໄບເຌຈັໃຄຐຕັໃຄຓີຘິຈຉັໄຄກ຺ຄຘູຌ,ຉັໄຄຍ໣ຖິຘັຈກາຌ຃ໟາ, ຍຖ໣ ຘິ ັຈຂຸຈ຃຺ຌໄ ຍໃ຾໣ ຕູ່຾ຖະຓີຘິຈຽ຃ືບຌແນທ຋ກຸ ຋ຸຖະກິຈຉໞາຄໂດູ່ຍາຄ຾ຂທຄຂບຄ຅ີຌຽຆັໃຌຆຼຄແຕ້,຋ຼຌຘິຌ,ກທາຄຉຸ້ຄ, ກທາຄຆີ ຾ຖະ ດູຌ່ າຓ.ກໞຼທກຍັ ຆາງ຾ຈຌຐຕຄັໃ ງກ຺ ຈຌິ ຾ຈຌຖາທຽຂຈຘຍິ ຘບຄຑຌັ ຌາຖໄ຋ື ີໃດູ່ແຌຽຎ຺ໄາໜາງງາຈ຾ງູ່ຄຂບຄ ບັຄກິຈແນ້຾ກູ່຅ີຌ ຽຑຶໃບຉັຈຉ຺ໄຌຽນຈຂບຄກາຌຏິຈຑາຈກັຍບັຄກິຈ຃ັໄຄແໜູ່ ບັຌ຅ະຽຎັຌຏ຺ຌຽຘງ຾ກູ່ຐຕັໃຄ,ຐຕັໃຄຽຎັຌ ຎະຽ຋ຈໜໃຄຶ ຋ໃແີ ຈ້ຎະກບຍຘທໞ ຌຽປຈັ ແນຘ້ ຄັ ຃຺ຓຈັໃຄກາໞ ທງຈຸ ຉິຖ຺ຄ. ຄ.ກາຌກາຌ຺ຈຆາງ຾ຈຌ຋າຄຑາກຉາຽທຌບບກ ຾ຖະ ຑາກເຉ້ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກຌັ ແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 39

ຽຑໃືບ຃ທາຓຘະຈທກເຌກາຌຎກ຺ ຃ບຄຂບຄຐຕັຄໃ ,ຘະຌັໄຌ,ຑທກຽຂາ຺ ແຈ້ຉັຈ຾ຍູ່ຄຈິຌ຾ຈຌຍາຄຘໞທຌຂບຄ຾຃້ທຌ ຖາທ ເນແ້ ຎຂຌໄື ກຍັ ຾຃້ທຌບືຌໃ ຋ເໃີ ກ້຃ຼຄຽຆຌໃັ :ກ໣າຌ຺ຈເນ້ຘ຺ຍ຿ຓ້,ຽຓືບຄ຾ຘຌຽຓືບຄກະດາ,ຽຓືບຄກບຌກທຄ,ຽຓືບຄແຖູ່ ຽຓືບຄຖໟາ ຾ຖະ ຽຓືບຄ຾ຊຄແຎຂືໄຌກັຍ຾຃້ທຌຉ຺ຄ຾ກ້ຄ,ກ໣າຌ຺ຈເນ້຾ຂທຄຆຼຄ຾ຉຄ,຾ຘຌຎາຄ,ຽທີຌແຆແຎຂືໄຌກັຍກ໣າຎູ ຽ຅ງ(1904) ຾ຖະ ເນ຾້ ຂທຄດາຖາງ,ກບຌຉຓູ ແຎຂຌໄື ກຍັ ບາຌາຌ(ນທຼຈຌາຓຑາກກາຄ). ຽທ຺ໄາຖທຓ຾ຖ້ທຆາງ຾ຈຌ຋າຄຑາກຉາຽທັຌບບກ ຾ຖະ ຈໟາຌເຉ້຾ຓູ່ຌຍ໣ໃແຈ້ຕັຍກາຌຽບ຺າເ຅ເຘູ່ກ໣າຌ຺ຈດູ່າຄ ຅ະ຾຅້ຄຽຖງີ ,ງບໟ ຌທໞາຽທຖາຌຌັໄ ຋ັຄ 3 ຎະຽ຋ຈ (ຖາທ,ນທຼຈຌາຓ,ກ໣າຎູຽ຅ງ) ຾ຓູ່ຌຂືໄຌກັຍຐຕັໃຄ ຾ຖະ ຑທກຽຂ຺າຊື ຽຎັຌຎະຽ຋ຈຈຼທກັຌ຃ື:ຎະຽ຋ຈບິຌຈູ຅ີຌຐຕັໃຄຘໞທຌຆາງ຾ຈຌ຋ີໃ຾ຍູ່ຄຎັຌກັຌຌັໄຌຽຎັຌຑຼຄກາຌ຾ຍູ່ຄຎັຌຽຂຈຑາງເຌ ຽ຋ືໃບຎ຺ກ຃ບຄຽ຋຺ໃາຌັໄຌ,ນາກຍ໣ໃ຾ຓູ່ຌກາຌ຾ຍູ່ຄຎັຌກ໣າຌ຺ຈຆາງ຾ກຌຖະນທໞາຄຎະຽ຋ຈ ຾ຉູ່ເຌ຃ທາຓ຅ິຄ຾ຖ້ທຓັຌແຈ້ ກາງຽຎຌັ ຆາງ຾ຈຌ຋ີໃຊກື ຉໟບຄຉາຓກ຺ຈໜາງ,ຎະຆາຆ຺ຌແຈ້ຽຎຌັ ຏ຋ູ້ ີໃຘູຌຽຘງຈຌິ ຾ຈຌນົາງຽຂຈ຾ຂທຄ຃ຈື ັໃຄແຈ້ກໞາທຓາ ຅ຌ຺ ຽ຋າໃ຺ ຋ກຸ ທັຌຌໄີ:  ກາຌຎກ຺ ຃ບຄຂບຄ຅ກກະຑຈຖາໞ ຽຓບື ຄຂືໄຌຐຕຄໃ ດູ່ຖາທ ຑາງນົັຄຘັຌງາ 3 ຉຸຖາ ຃.ຘ 1893 ຾ຖ້ທຑທກຖໞາຽຓືບຄຂືໄຌຐຕັໃຄກ໣ຽຂ຺ໄາ຃ບຍ຃ບຄຎະຽ຋ຈຖາທ(ຐັໃຄຆໟາງ ຾ຓູ່ຌ໣ໄາຂບຄ)ເຌຊາຌະຽຎັຌຽຓືບຄຂືໄຌ,ຽຆິໃຄຑທກຽຂ຺າຊືທໞາ ຽຎັຌງໟບຌງຸຈ຋ະຘາຈຎະຽຆີຌໜໟາຉໟາຌບິຈ຋ິຑ຺ຌບັຄກິຈ ຾ຖະ ຘະນງາຓ ຽຎຌັ ຾ຌທຎບ້ ຄກັຌຉຄ຺ ຾ກ້ຄ,ບາຌາຓ,຿ກ຾ຆຄຆິຌ ຾ຖະກາ໣ ຎູຽ຅ງ,ຑໟບຓຌໄຑີ ທກຽຂ຺າງັຄຊືຽບ຺າຖາທຽຎັຌ ຊາຌ຋ຍັ ຋ໃີຘ໣າ຃ັຌຽຑືໃບໜີຍຕັຈ ຾ຖະ ຌາຍຂູ່ຂະຍທຌກາຌຕັກຆາຈຉໟາຌຐຕັໃຄດູ່ບິຌຈູ຅ີຌ.ຍ຺ຌຑືໄຌຊາຌ຋ີໃຉັໄຄບັຌຽຎັຌ ງຸຈ຋ະຘາຈຈຄັໃ ກໞາທຌຌັໄ ຑທກຽຂ຺າ຅ຶໃຄແຈ້ຎ຺ກ຃ບຄຖາທ ຾ຍຍ຿ຈງກ຺ຄ ຿ຈງເຆ້ນົັກຉ໣າຖາບັຌຽກ຺ໃາ຾ກູ່຃ື ຾ຍູ່ຄ຾ງກຽຑຶໃບ ຎ຺ກ຃ບຄ ຖະຍ຺ຍກາຌຎ຺ກ຃ບຄຂບຄຑທກຐຕັໃຄດູ່ຖາທ ຾ຓູ່ຌ຾ຉກຉໞາຄກັຌເຌ຾ຉູ່ຖະຆໞທຄແຖງະຽຆິໃຄບາຈ຅ັຈ຾ຍູ່ຄແຈ້ ຈຄໃັ ຌ:ໄີ ກ. ກາຌຎກ຺ ຃ບຄແຖງະ I (຃.ຘ 1893-1895) ເຌແຖງະຉ຺ໄຌຌີໄຐຕໃັຄແຈຕ້ ກັ ຘາຕູຍກາຌ຅ຈັ ຉັໄຄຽຈີຓຂບຄຘັກຈີຌາຖາທແທ້,ຽຑືໃບຽຎັຌກາຌຘະ຾ຈຄເນ້຃຺ຌຖາທ ຽນັຌທໞາຐຕັໃຄແຈ້ຽ຃຺າຖ຺ຍບ໣າຌາຈບະ຋ິຎະແຉຂບຄຖາທຉາຓ຃໣າຘັຌງາ຋ີໃ຿ບກຸຈຘ໢ຎາທີແຈ້ເນ້ແທ້ກັຍຽ຅຺ໄາບຸູ່ຌ຃໣າ (ຽ຅຺ໄາ ຆີທິຈນົທຄຑະຍາຄ) ເຌຽຓືໃບກໞບຌຽຆິໃຄຕູຍກາຌຎ຺ກ຃ບຄຽຈີຓຂບຄຖາທຓີ຃ືຽ຅຺ໄາຆີທິຈຓີນ໣ຘະໜາຓນົທຄຉາຓ຾ຍຍ ຈັໄຄຽຈີຓ ຾ຖະ ຓີຖະຍ຺ຍຂໟາຖາຆະກາຌ຃຺ຍຆຸຈຽໜືບຌຽຈີຓ ຽຆັໃຌ ຽ຅຺ໄາບຸຎະຕາຈ,ຽ຅຺ໄາຖາຆະທ຺ຄ,ຽ຅຺ໄາຖາຆະຍຸຈ,ຽ຅຺ໄາ ຖາຆະຘາ໣ ຑັຌ຋ະທ຺ຄ,ຽ຅ໄ຺າຖາຆະຑາ຃ີເຌ,ຽ຅຺ໄາກ຺ຓຓະຂຸຌ,ຽ຅຺ໄາກ຺ຓຑະ຃ັຄ,ຽ຅ໄາ຺ ກຓ຺ ຉ໣ານົທຈ ຾ຖະ ບຌໃື ໂ. ຓາເຌທຌັ ຋ີ 5 ຓີຊຌຸ າ ຃.ຘ 1894, (ຽ຅຺ໄາ຃໣າຘຸກ). ຎາທີແຈ້຅ັຈຉັໄຄກ຺ຌ຅ັຈກາຌຎ຺ກ຃ບຄຂັໄຌ຾ຂທຄ,ຽຓືບຄ, ຉາ຾ຘຄ ຾ຖະ ຍາໟ ຌ຃ຌື ແໝ່ຽູ ຑຶໃບເນ້຾ໜ້ຌໜໟາຂຶໄຌກໞທາຽກ຺ໃາ,ທັຌ຋ີ 19 ຽຓຘາ ຃.ຘ 1895 ຎາທີ ແຈ້ຖາຆາຑິຽຘຈຽ຅຺ໄາ ຘກັ ກະຕຌິ ຂຶໄຌຽຎັຌຽ຅຺ໄາຆີທິຈ຾຋ຌຽ຅຺ໄາບຸຌ຃໣າ(1) ຾ຖະ ຉ໣ໃຓາທັຌ຋ີ 3 ຋ັຌທາ ຃.ຘ1895 ຎາທິແຈ້຾ຌະຌ໣ໄາເນ້ຽ຅຺ໄາ ຘກັ ກະຕຌິ ຽຆັຌຘຌັ ງາປໞທຓກຍັ ຽ຅າໄ຺ ໜໟາ຋ີໃຐຕັໃຄຽຑຶໃບຍັຌງັຈຖະຍບຍຖໞາຽຓືບຄຂືໄຌຐຕັໃຄດູ່ຖາທ, ຾ຉູ່ຌັໄຌຓາ ຅ັກກະຑັຈ ຖໞາຽຓືບຄຂຶໄືຌຐຕໃຄັ ຅ໃຶຄຊືທໞາຉ຺ຌແຈ້ຘໟາຄຖະຍບຍຖໞາຽຓືບຄຂຶຌໄ ເຘຎູ່ ະຽ຋ຈຖາທດູ່າຄຊືກກຈ຺ ໝາງ. ຂ. ກາຌຎກ຺ ຃ບຄແຖງະ຋ີ II (຃.ຘ 1895-1899) ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 40

ຑາງນົັຄ຋ີໃ຿ບກຸຈຘ໢ຎາທຽີ ຈຌີ ຋າຄກັຍຂໄຌຶ ຐຕຄໃັ ເຌຽຈືບຌ຋ັຌທາ ຃.ຘ 1895 ຖຈັ ຊະຍາໟ ຌຐຕັໃຄກ໣ແຈ້຾ຉູ່ຄຉັໄຄຍູ ຿ດຘຓາຽຎຌັ ຏູ້ຘ໣າຽຖັຈຖາຆາກາຌຎະ຅໣າດູ່ຎະຽ຋ຈຖາທຽຓືບດູ່ຍູ຿ດຘຓາປບຈນົທຄຑະຍາຄກ໣ແຈ້ຽຖີໃຌຎູ່ຼຌ຾ຎຄຖະຍ຺ກ ກາຌຎ຺ກ຃ບຄ ຽຆິໃຄຉ຺ໄຌຈໟບງກາຌຽຑີໃຓງ຺ຈຘັກເນ້ຍັຌຈາຘັກຈີຌາຽຑຶໃບ຅ບຍບບງ ຽຆັໃຌ ຽຖືບຌງ຺ຈຉ໣າ຾ໜຄຽ຅຺ໄາບຸຎະ ຕາຈຂຶໄຌຽຎ້ຌຘ຺ຓຽຈັຈຽ຅຺ໄາຓະນາບຸຎະຕາຈ...ຑໟບຓຑທກຽຂ຺າກ໣ແຈ້ຎະກບຍຖ຺ຓຖໟາຄກ຺ຈໝາງຽກ຺ໃາ ຂບຄຘັກຈີຌາຍາຄ ຘະຍັຍ຋ຂີໃ ຈັ ກັຍ ຖະຍ຺ຍກາຌຎ຺ກ຃ບຄເໝູ່ຂບຄຑທກຽຂ຺າບັຌຽຎັຌກາຌ຅໣າກັຈຕັຈ຾຃ຍຘິຈບ໣າຌາຈຘັກຈີຌາຖາທຽ຋ືໃບ ຖະກາໞ ທ.຅າກຌໄັຌຍູ຿ດຘກແ໣ ຈ້຅ັຈ຾ຍຄູ່ ຎະຽ຋ຈຖາທບບກຽຎຌ້ 2 ຽຂຈຽຑບໃຶ ຎກ຺ ຃ບຄ຃ື: - ຑາກຽໜບື ໝາງຽຊຄິ ຂບຍຽຂຈບາຌາ຅ັກນົທຄຑະຍາຄເຌຽຓືບກໞບຌຽຆິໃຄຓີຘູຌກາຄດູ່ນົທຄຑະຍາຄປທຓຓີ 6 ຾ຂທຄ ຿ຈງ຋ີຑໃ ທກຽຂ຺າແຈ້຅ັຈເນຽ້ ຎັຌຽຂຈບາຖກັ ຂາຂບຄຐຕັໃຄ,ຽຆິໃຄຓີຽ຅຺າໄ ຆທິ ິຈຘກັ ກະຕຌິ ຽຎຌ້ ຏູ້ຎ຺ກຂບຄ຾ຉູ່ກ໣ຉໟບຄດູ່ແຉ້ ກາຌ຃ບຍ຃ຸຓຈຸ຾ຖຂບຄຏຘູ້ າ໣ ຽຖຈັ ຖາຘາກາຌຐປໃັຄ (ຍ຿ູ ດຘ). - ຑາກແຉຌັຍ຾ຉູ່຾ຂທຄທຼຄ຅ັຌຖ຺ຄແຎປບຈຽຂຈ຾ຈຌກ໣າຎູຽ຅ງ ຽຆິໃຄຓີຘູຌກາຄດູ່ຽຓືບຄ຿ຂຄຖທຓຓີ 7 ຾ຂທຄ. ຅ັກກະຑຈັ ຖໞາຽຓບື ຄຂຌຶໄ ຐຕຄັໃ ແຈ຅້ ຈັ ກາຌຎ຺ກ຃ບຄ ຿ຈງຊືຽຎ້ຌນທ຺ ຽຓືບຄຂຌຶໄ ຿ຈງກ຺ຄ. ຃.ກາຌຎກ຺ ຃ບຄແຖງະ຋ີ III (຃.ຘ 1899-1941) ຓາປບຈຎີ ຃.ຘ 1899 ຅ັກກະຑັຈຖາຽຓບື ຄຂຌືໄ ຐຕຄັ ແຈ້ຓກີ າຌຎຍັ ຎຄຸ ກຄ຺ ຅ັກກາຌຎກ຺ ຃ບຄດູຖ່ າທ຃ັໄຄໜືໃຄຽຆິຄ ແຈ້ ຃ຄ຺ ຉທ຺ ເຌຂໄຌັ ຑືຌໄ ຊາຌ຅຺ຌປບຈ ຎີ ຃.ຘ 1941. ເຌທັຌ຋ີ 19 ຘຄິ ນາ ຃.ຘ 1899 ຿ຎຌຈ຾ູ ຓຏຘູ້ ໣າຽຖັຈຖາຘະກາຌເນງໞຐຕັຄຎະ຅໣າບິຌຈູ຅ີຌແຈ້຅ັຈຽບ຺າຖາທ ຽຂາ຺ໄ ຽຎັຌ຾຃້ຌ຋ີ 5 ຂບຄຘານາຑັຌບິຌຈູ຅ີຌຐຕໃຄັ ; ຿ປຓຎະຽ຋ຈຖາທ຃ໄຄັ ຋ີ 2 ຽຂຈ(ຑາກ ຽໜືບ ຾ຖະ ຑາກແຉ້) ຽຂ຺ໄາກຌັ ຾ຖະ ຉໄັຄທຼຄ຅ັຌຽຎັຌຌະ຃ບຌນົທຄ. ເຌ຋ໟາງຎີ ຃.ຘ 1899 ຌີໄຽບຄ຋ີຑທກ ຽຂ຺າແຈ຅້ ຈັ ຾ຍູ່ຄກາຌຎ຺ກ຃ບຄຖາທບບກຽຎັຌຘບຄຑາກຘທໞ ຌ຃ື ຑາກຘທໞ ຌກາຄ ຾ຖະ ຑາກຘທໞ ຌ຋ບໟ ຄຊິຌໃ , ຽຑືໃບເນ້ຊືກ ກັຍຖກັ ຘະຌະຽຎຌັ ຖຈັ ນົື ຾຃້ຌໜໃຄື ຋ື຃ໃີ ກື ັຌກຍັ ຾຃ທ້ ຌບຌືໃ ໂຂບຄຘະນະຑຌັ ບິຌຈູ຅ຌີ ຐຕໃັຄ. ເຌກາຌຎກ຺ ຃ບຄຘທໞ ຌກາຄຌີໄ, ຌບກ຅າກນົທຄຑະຍາຄ຋ີໃຓີຘິຈຑີຽຘຈ ຽຎ້ຌຽຂຈບາຖັກຂາຌບກຌັໄຌຑທກຽຂ຺ໄາ ຊທື າໞ ຽຎຌ້ ນ຺ທຽຓືບຄຂຶໄຌ ນຶົ ບາຌາຌ຃ິ ຓ຺ ຋ັຄໝ຺ຈຽຆໃຄິ ດູ່ເຉ້ກາຌຍັຌຆາຂບຄຏຘູ້ າ໣ ຽຖັຈຖາຘະກາຌຐຕັໃຄຎະ຅໣າ຾຃້ທຌຖາທ, ຓີບ໣າຌາຈຘຸຄກທໞາຽ຅຺ໄາຆິທິຈ຋ີໃຎະ຅໣າດູ່ນົທຄຑະຍາຄ.ຏູ້ຘ໣າຽຖັຈຖາຆະກາຌຎະ຅໣າ຾຃້ທຌຖາທ ຓີຘະຑາ຋ີໃຎິກຘາ຋າຄ ຖັຈຊະກາຌ຃ື ຘະຑາ຋ຎໃີ ກິ ຘາ຃ຌ຺ ຑືຌໄ ຽຓບື ຄ;ຌບກຌໄີ ງຄັ ຓບີ ະຌຸຘະຑາ ຾ຖະ ຃ະຌະກາ໣ ຓະກາຌຉໞາຄໂ ຋ີໃເນ້຃໣າຎຶກຘາ ຋າຄທິຆາກາຌຽຆຌໃັ ບະຌຘຸ ະຑາກາຌ຃ໟາ,ບະຌຘຸ ະຑາກກາຌກະຽຘຈ,຃ະຌະກ໣າຓະກາຌຽຉັກຌິກ... ກາຌຎ຺ກ຃ບຄຘໞທຌ຋ບຄຊິໃຌເຌ຾຃້ທຌຖາທຽຆິໃຄຖທຓຓີຍັຌ຾ຂທຄຉໞາຄໂຌບກ຅າກນົທຄຑະຍາຄ. ຅ັກກະຑັຈຐຕຄໃັ ແຈ້຾ຍູ່ຄຽຂຈກາຌຎກ຺ ຃ບຄຖາທ (ເຌຎີ ຃.ຘ 1899) ບບກຽຎຌ້ 10 ຾ຂທຄ. ຉ຺ກຓາປບຈຎີ ຃.ຘ 1911 ຅ັກກະຑັຈຖໞາຽຓບື ຄຂຌໄຶ ຐຕັໃຄແຈ຅້ ຈັ ຾ຍູ່ຄ຾ຂທຄ຃ຌື ບກີ ຽຎຌ້ 12 ຾ຂທຄ຃:ື -຾ຂທຄທຼຄ຅ຌັ -຾ຂທຄນທົ ຄຑະຍາຄ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 41

-຾ຂທຄນ຺ທຂບຄ -຾ຂທຄຉຕັຌຌິຌ(ຆຼຄຂທາຄ) -຾ຂທຄ຃າ໣ ຓທໞ ຌ -຾ຂທຄຘາຖະທຌັ -຾ຂທຄ຅໣າຎາຘກັ -຾ຂທຄຽຓບຶ ຄ຿ຂຄ -຾ຂທຄຘະນັທຌຌະຽຂຈ -຾ຂທຄບັຈຉະຎື -຾ຂທຄຽຓບື ຄບູ -຾ຂທຄນທ຺ ຑັຌ (ຖີຖາທິຖະທ຺ຄ; 1973:177) ດູ່ເຌ຾ຉູ່ຖະ຾ຂທຄຓີຽ຅຺ໄາ຾ຂທຄ ຾ຖະ ປບຄຽ຅຺ໄາ຾ຂທຄຽຎ້ຌ຃຺ຌຐຕັໃຄ ຌບກຌັໄຌຐຕັໃຄງັຄແຈ້຅ັຈຉັໄຄຖະຍ຺ຍ ຽ຃ືໃບຄຓືຎາຍຎາຓຎະຆາຆ຺ຌຂຶໄຌຽຑຶໃບປັກຘາບ໣າຌາຈຂບຄຑທກຽຂ຺າດູ່ເຌຖາທກ໣຃ືບິຌຈູ຅ີຌ ຽຆິໃຄຖທຓຓີກາຌ຅ັຈຉັໄຄ ກ໣າຖຄັ ຉາ໣ ນທົ ຈ,ກາ໣ ຖັຄ຋ະນາຌ ຾ຖະ ບ໣າຌາຈຉູຖະກາຌ,ກ໣າຖັຄນົທຄ຋ະນາຌຌີໄ ຘໞທຌເນງໞຐຕັໃຄຽບ຺າຓາ຾ຉູ່ຑາງຌບກ (ບາຌາຓ,ຉ຺ຄ຾ກ້ຄ,ກ າຎູຽ຅ງ...) ຘ າຖັຍບ າຌາຈຉູຖະກາຌ ຾ຓູ່ຌຑທກຽຂ຺ໄາແຈ້຅ັຈຉັໄຄຘາຌ ຾ຖະ ຃ຸກຂຶໄຌນົາງ ຾ນຄູ່ ຽຑໃຶບຽຎຌັ ຍບໞ ຌຑ຅ິ າຖະຌາ຿຋ຈ ຾ຖະ ຽຎຌ້ ຍບໞ ຌກກັ ຂຄັ ຎະຆາຆຌ຺ ຏູ້ປັກຆາຈ, ຏ້຋ູ ຂໃີ ັຈຂຶຌ຃າ໣ ຘຄັ ຂບຄຑທກຽຂ຺າ. 3. ຖະຍ຺ຍກາຌຎກ຺ ຃ບຄຈທໟ ງຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະແຉ 1945-1975 1.1. ຑາງນຄົ ຎະຽ຋ຈຆາຈ ແຈ້ປຍກາຌຎ຺ຈຎບ່ ງ຾ຖທ້ ຖາທຽປາ຺ ແຈຓ້ ີ 3 ຅ຸຈຑຽິ ຘຈ ເນງໞ຃ື: ກ. ຎະຽ຋ຈຆາຈຖາທ ແຈ້ກາງຽຎ້ຌຎບ້ ຓຈາໞ ຌໜາໟ ຂບຄຖະຍ຺ກ ເຌບາຆີບາ຃ະຽຌ ຾ຖະແຈ້ກາງຽຎ້ຌ຅ຸຈໜຶໃຄ຾ນູ່ຄກາຌ ຋໣າຖາງຓໟາຄຽຑຂບຄກຓຸູ່ ຅ັກກະຑັຈ ຾ຖະ ກຸູ່ຓຎະຉິກາຌຑາງເຌ ຾ຖະ ຌບກຎະຽ຋ຈ,ຑທກຽຂ຺າແຈ້ຈ໣າຽຌີຌຆບກທິ຋ີ ຋າຄນົາງຎະກາຌ຋ີໃຘ຺ຓ຋຺ຍກັຌ຃ື ຈໟາຌກາຌ຋ະນາຌ,ກາຌຽຓືບຄ ຾ຖະຘັຄ຃຺ຓ ຑທກຽຂ຺າແຈ້ຈ໣າຽຌີຌຘ຺ຄ຅ິຈຉະຘາຈ ຉທ຺ ະງທ຺ ະ ຾ກຈູ່ ຶຄຽບ຺າ ຎະຆາຆ຺ຌຌບກ຅າກຎະຉິທັຈ,ຑໟບຓຌັໄຌກ໣ຘໟາຄ຃ທາຓຎັໃຌຎູ່ທຌ ຽຑຶໃບ຾ຍູ່ຄ຾ງກ຃ທາຓຘາຓາ຃ີ ຆ຺ຌຽຏ຺ໃາຉໞາຄໂເຌຖາທ ຾ຖະ ຓໟາຄຽຑ຃ທາຓຘາຓັກ຃ີຖະນໞທາຄຎະຆາຆ຺ຌຘາຓຆາຈເຌບິຌຈູ຅ີຌ.ຈໟທງຽນຈຌັໄຌ ຎະຆາຆ຺ຌຖາທຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ ແຈ້ຽຑີໄຓ຋ະທີ຃ທາຓຘາຓັກ຃ີດູ່າຄ຾ໜຌ຾ຒ້ຌຉໟາຌ຋ຸກກ຺ຌບຸຍາງຽຖູ່ຖຼໃຓຂບຄຘັຈຉູ ຉະນົບຈຽທຖາ. ຂ. ຽຘຈຊະກິ຾ນູ່ຄຆາຈເຌຖະຈັຍຉ໣ໃາ,ຈໟບງຑັຈ຋ະຌາ ຾ຖະ ຖະຈັຍທັຈ຋ະຌາ຋໣າຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທງັຄຉ໣ໃາ,຾ຉູ່ເຈ ຓາຑືໄຌຊາຌກາຌຏະຖິຈຂບຄຖາທ຾ຓູ່ຌກາຌຏະຖິຈກະຘີກ໣າ,ບີຄເຘ຋໣າຓະຆາຈກຸ້ຓຉ຺ທຽບຄຑ໣ເຏຑ໣ຖາທ.ກາຌຌ໣າເຆ້ ທັຈຊຽຸ ຉກັ ຌິກຽຂາ຺ໄ ເຌກາຌຏະຖິຈນົໄານົັຄ,ຎະຊ຺ຓຎະຊາຌ຋ັຄໜ຺ຈຌັໄຌຽປັຈເນ້ຏ຺ຌຏະຖິຈຉ໣ໃາ ຍ໣ໃຘາຓາຈຉບຍຘະຉບຍ ຘະໜບຄແຈ້ຉາຓ຃ທາຓປຼກປໟບຄຉໟບຄກາຌຂບຄຎະຆາຆ຺ຌ. ຘໞທຌຈໟາຌບຸຈຘານະກ໣າກ໣ໃຍ໣ໃຂະນງາງຉ຺ທ, ຍັຌຈາ຿ປຄ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 42

຅ັກ຿ປຄຄາຌບຸຈຘານະກ໣າຓີຌໟບງຑຼຄ຾ຉ່຾ູ ຓູຌ່ ບຈຸ ຘານະກາ໣ ຎຄຸ ຾ຉຄູ່ ຋ຏີ ະຖິຈຽ຃ໃບື ຄເຆຘ້ ທໞ ງຽ຋຺ໃາຌັໄຌ ຾ຖະ ຏ຺ຌຏະຖິຈ ກ໣ໃຍ໣ຘໃ ຸຄ. ຋ຄັ ຍຉ໣ໃ ບຍຘະໜບຄ຋຺ທຘຄັ ຃຺ຓແຈ້ດ່າູ ຄຽ຋຺າໃ ຽຊິຄ ຃. ຘະຑາຍ຾ທຈຖໟບຓຘາກຌ຺ ຑທຓຑຌັ ຾ຎຌດາູ່ ຄຘັຍຘຌ຺ ຽຆຄິ ຽຎຌັ ຋ັຄຂໄ໣ຘະຈທກ ຾ຖະ ຂ໣ໄນງຄຸ້ ງາກເນ຾້ ກກູ່ າຌຎ຺ກຎັກ ປັກຘາ ຾ຖະ ກ໣ໃຘໟາຄຘາຎະຽ຋ຈຆາຈຖາທຽປ຺າ. ຅ັກກະຑັຈບາຽຓຕິກາງັຄຍ໣ໃຎະຖະກ຺ຌບຸຍາງປຸກປາຌຖາທ. ຑທກຽຂ຺າ ແຈຘ້ ຺ຓປປູ້ ທຓ຃ຈິ ກັຍບິຈ຋ິກ໣າຖຄັ ຎະຉິກາຌຘາກຌ຺ ກ຃໣ໃ ທາຓທຸ້ຌທາງຘະກັຈກັຌ຋໣າຖາງ ຾ຖະ ຈັຍຘູຌກ໣າຖັຄຎະຉິທັຈ ຖາທ. ຑບໟ ຓກັຌຌັຌໄ ຅ກັ ກະຑັຈບາຽຓຕິກາງັຄແຈ້ຘະໜັຍຘະໜູຌ, ຖໟຼຄຽກຶບ ຾ຖະ ຘໟາຄຽຄືບຌແຂດູ່າຄເນ້຾ກູ່ກູ່ຓຎະຉິ ກາຌຖາທຑຈັ ຊໃິຌຽຂໄ຺າຓາຽ຃ບື ຌແນທຉຉ໣ໃ າໟ ຌກັຍກ໣າຖັຄຎະຉິທຈັ . ຅າກຘະຑາຍກາຌຂບຄ຿ຖກ, ຋າຂະນງາງຉ຺ທຂບຄຘາກຌ຺ ຾ຖະ ຅ຈຸ ຑຽິ ຘຈຂບຄຖາທຽປ຺າຑາງນົັຄ຋ີໃຎະຽ຋ຈ ຆາຈແຈ້ປັຍກາຌຎ຺ຈຎູ່ບງຘ຺ຓຍູຌຑັກຎະຆາຆ຺ຌຎະຉິທັຈຖາທແຈ້ຉັຈຘິຌເ຅ຽຖືບກຽບ຺າໜືໃຄເຌຘບຄຽຘັໄຌ຋າຄ຃ືຌ໣າຽບ຺າ ຎະຽ຋ຈຆາຈກໟາທຂືໄຌຘັຄ຃຺ຓຌິງ຺ຓ຿ຈງຍ໣ໃຏໞາຌຽຘັໄຌ຋າຄກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຾ຍຍ຋ືຌຌິງ຺ຓຽຑືໃບແຎຽຊິຄຏ຺ຌຘ໣າຽຖັຈ ຌໄຌັ ຉໟບໄ ຄແຈຏ້ ໞາຌແຖງະຽຘໄັຌ຋າຄບັຌງາທຌາຌຖະບຈິ ຖະບໟຼທ ຾ຖະ ຽຉຓັ ແຎຈໟທງ຃ທາຓນງໟຄງາກຘັຍຘ຺ຌ. ຾ຉູ່ຈໟທງ ຅ິຈເ຅ຓາຌະບ຺ຈ຋຺ຌບ຺ຄບາຈກໟານາຌຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ຋ີຓີຓູຌຽຆືໄບຉ໣ໃຘູ້ຑິຖະບາຈນາຌຍ໣ໃງບຓ຅໣າຌ຺ຌ ຈໟທງຓີຑັກຎະຆາຆ຺ຌຎະຉິທັຈຖາທຽຎັຌຏູ້ຌ໣າຑາດູ່າຄຊືກຉໟບຄ ຾ຖະ ຑໟບຓກັຍກາຌເນ້຃ທາຓຘະໜັຍຘະໜູ່ຌ ຾ຖະ ຆໞທງຽນົືບ຅າກຂະຍທຌກາຌຉໞາຄໂ຋ີປັກນບຓຘັຌຉິຑາຍ຿ຖກ. ຘະຌັໄຌ, ຎະຆາຆ຺ຌຖາທແຈ້ຓີ຃ທາຓຽຆືບໝັໄຌຉ໣ໃກັຍ ກາຌຽຉິຍເນງໞຂະນງາງຉ຺ທ ຾ຖະ ຽຈັຈຂາຈຉໟບຄຽຈີຌຉາຓຽຘັໄຌ຋າຄບັຌຘູຄຘ຺ໃຄຂບຄຆາຈ຃ື: ຘັຌຉິຑາຍຽບກະຖາຈ ຎະຆາ຋ຎິ ະແຉຽບກະຑາຍທຈັ ຋ະຌາຊາທບຌ. 1.2 ຃ທາຓຽຎຌຓາ ຾ຖະ ຽຌໄືບເຌຉ຺ໄຌຉຂບຄຖະຍບຍຎະຆາ຋ຎິ ະແຉຎະຆາຆຌ຺ ຖາທ ກ. ຃ທາຓຽຎຌຓາ ຖະຍບຍຎະຆາ຋ິຎະແຉ ຎະຆາຆ຺ຌ຾ຓູ່ຌຖະຍບຍ ກາຌຽຓືບຄ-ຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ຘັຄ຃຺ຓໜຶໃຄ຋ີແຈ້ ຘະຊາຎະຌາຂໄືຌເຌ ທັຌ຋ີ 2 ຋ຌັ ທາ ຎີ 1975 ຉາຓຓະຉິຉ຺ກຖ຺ຄຂບຄກບຄຎະຆຓຸ ເນງໞຏູ້຾຋ຌ຋຺ໃທຎະຽ຋ຈ.(1)ຘບຄ ຽຘຌັໄ ຋າຄ຃ື ຽຘຌໄັ ຋າຄຂະນງາງຉທ຺ ຾ຍຍຘັຄ຃ຓ຺ ຌິງຓ຺ ຾ຖະ ຽຘໄັຌ຋າຄຂະນງາງຉທ຺ ຾ຍຍ຋ຌຶ ຌິງຓ຺ . ຖະຍບຍຎະຆາ຋ິຎະແຉຎະຆາຆ຺ຌຘໄັຄຉັຄໄ ຂຌືໄ ຉາຓ຃ທາຓຓຸູ່ຄຓາຈຎາຈຊະໜາຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ. ຾ຓູ່ຌໜາກຑ຺ຌຖທຓງບຈ຾ນູ່ຄແຆຆະຌະຂບຄກາຌຉ໣ໃຘູ້. ຽຑຶໃບ຃ທາຓ຅໣າຽຎັຌຽບກກະຖາຈຂບຄຆາຈ ຾ຖະ ບິຈຘະນົະຑາຍຂບຄຎະຆາຆ຺ຌຖາທ ຉໟາຌຖັຈ຋ີ຅ັກກະຑັຈຖໞາຽຓືບຄຂືີໄຌ຾ຍຍຽກ຺ໃາ.຾ຍຍເໜູ່ ຾ຖະ ຖະຍບຍຘັກຈີຌາ ຎະຉິກາຌເຌນົາງ 10 ຎີຏໞາຌຓາຑາງເຉ້ກາຌຌ໣າຑາຂບຄຍັຌຑະຍູຖຸຈ ຾ຖະ ຑັກຎະຆາຆ຺ຌຎະຉິທັຈຖາທ.ຘະຌັໄຌ, ຖະຍບຍຎະຆາ຋ີຎະແຉຎະຆາຆ຺ຌ຅ຶໃຄ຾ຓູ່ຌຖະຍບຍ຋ີຓາ຅າກກາຌຉ໣ໃຘູ້ຈໟທງ຃ທາຓບ຺ຄບາຈກໟາ຾ກູ່ຌ ຾ຖະ ຃ທາຓ ຽຘງຘະນົະບັຌເນງນໞ ທົ ຄຂບຄຎະຆາຆຌ຺ ຖາທ,ຓັຌ຾ຓູ່ຌຖະຍບຍບຄຎະຆາຆຌ຺ ນືົ ຾ຓ່ຌູ ຖະຍບຍ຋ີຎະຆາຆ຺ຌຽຎັຌຽ຅຺ໄາ ຂບຄ. ກາຌຘາໟ ຄຖະຍບຍຎະຆາ຋ີຎະແຉຎະຆາຆຌ຺ ດູຎ່ ະຽ຋ຈຽປາ຺ ຾ຓູ່ຌຽຑບໃຶ ຍັຌຖຸ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ຘັຄ຃຺ຓຌິງ຺ຓ.຾ຓູ່ຌບຸຈ຺ຓ ກາຌ ຾ຖະ ຅ຈຸ ຓ້ຄຸ ໜາງ຾ນູ່ຄກາຌຘາໟ ຄຘາຑັຈ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈຂບຄ຃ຌ຺ ຖາທໜຈ຺ ຋ກຸ ຃ຌ຺ . ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑ຺ຄຘະນທັຌ 43

ຂ. ຽຌໄືບເຌຖະຍບຍຎະຆາ຋ິຎະແຉຎະຆາຆຌ຺ ຽຌໄບື ເຌຘ໣າ຃ຌັ ຉໄ຺ຌຉ໣ ຂບຄຖະຍບຍຎະຆາ຋ິຎະແຉຎະຆາຆຌ຺ ຖາທດູ່ຎະຽ຋ຈຽຕ຺າຖທຓຓີ. 1. ຑັກຎະຆາຆ຺ຌຎະຉິທັຈຖາທ ຽຎັຌ຾ກຌຌ໣າແຌຖະຍບຍກາຌຽຓືບຄ,ຽຎັຌຑັກໜຶໃຄຑັກຈຼທ,຋ີໃຌ໣າຑາ຋ຸກຂ຺ຄຽຂຈເຌ ທຼກຄາຌ຋຺ໃທຎະຽ຋ຈ ຾ຖະຓີ຃ທາຓຕຍັ ຏິຈຆບຍຉ໣ໃ຋ທໃ຺ ຘຄັ ຃຺ຓ. 2. ຖັຈຎະຆາ຋ິຎະແຉຎະຆາຆ຺ຌຖາທຽຎັຌບຄ຺ ກາຌ຾ນ່ຄູ ກາຌບ໣າຌາຈຂບຄຎະຆາຆຌ຺ ຋ີໃຎະຉິຍັຈໜໟາ຋ີໃ຃ຸ້ຓ຃ບຄຖັຈ,຃ຸ້ຓ ຃ບຄຽຘຈຊະກິຈ,຃ຸຓ້ ຃ບຄຘຄັ ຃຺ຓເ຺ ຌຂບຍຽຂຈ຋ໃ຺ທຎະຽ຋ຈ. 3. ຎາຆາຆ຺ຌຖາທຍັຌຈາຽຏ຺ໃາຽຎັຌຽ຅າ຺ໄ ຂບຄຎະຽ຋ຈຆາຈ ຾ຖະ ຽຎັຌຽ຅຺າໄ ຆາຉາກ໣າຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 44

ຍ຺ຈ຋2ີ ຎະຆາກບຌ 1. ຿຃ຄຘາໟ ຄຎະຆາກບຌ 1.1 ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌຽຑຈ ເຌ຅າ໣ ຌທຌຎະຆາກບຌ 5.377.000 ຃຺ຌ ( 2001 ) ເຌຌຌໄັ ຓີຽຑຈງິຄ 2.719.600 ຃ຌ຺ ຽ຋ໃາ຺ ກຍັ 5,6%, ຆາງ2.657.400຃຺ຌຽ຋ໃາ຺ ກັຍ49,4%ຊໟາ຋ຼຍເຘ່຅ູ ໣າຌທຌຽຑຈງິຄ100຃຺ຌຓີຽຑຈຆາງ97,7຃຺ຌ(1985຾ຓູ່ຌ96,1 ຃຺ຌ),຾ຉູ່ກ໣ໃຓຍີ າຄ຾ຂທຄ຋ຓີ ີຽຑຈຆາງນົາງກທໞ າຽຑຈງຄິ ຽຆໃັຌ:ຌະ຃ບຌນົທທຄທຼຄ຅ຌັ 101,6຃຺ຌຉ໣ໃງິຄ100຃຺ຌ,຾ຂທຄ ທຼຄ຅ັຌ105,0຃຺ຌ,ຽຂຈຑິຽຘຈແຆຘ຺ຓຍູຌ101,4຃຺ຌ,ຘໞທຌຽນົືບຌັໄຌ຾ຓູ່ຌຓີຆາງໜໟບງກໞທາຽຑຈງິຄ຾ຉູ່ກ໣ໃຍ໣ໃຉ່ໍາກໞທາ 93ຉ໣1ໃ 00຃ຌ຺ . ຊໟາຘ຺ຓ຋ຼຍເຌແທບາງຸ,ຽຈັກເຌແທ0-14ຎີຓີຽຑຈງິຄນົາງກໞທາຽຑຈຆາງ,ແທໜຸູ່ຓ຾ຖະແທບບກ຾ປຄຄາຌ 15-50ຎີ຾ຓ່ຌູ ງິຄຓບີ ັຈຉາຘໞທຌຘຄູ ກທໞ າຽຑຈຆາງ.ບາງຘຸ ູຄກທໞ າແທ50ຎ຾ີ ຓຌູ່ ຽຑຈງຄິ ຾ຖະຽຑຈຓີບັຈຉາຘໞທຌຽ຋຺ໃາກັຌ (ຘະຊິຉ2ິ 001). ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌຽຑຈຂບຄຎະຆາກບຌຓີຏ຺ຌກະ຋຺ຍ຋ັຄ຋າຄກ຺ຄ຾ຖະ຋າຄບໟບຓຉ໣ໃກາຌ຅ະຽຖີຌຑັຌ,ກາຌຉາງງ ຾ຖະກາຌງາໟ ງຊໃຌິ .ຌບກ຅າກຌີໄ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌຽຑຈງັຄຓີຏ຺ຌກະ຋຺ຍຉ໣ໃກາຌ຾຅ກດາງຂບຄຎະຆາກບຌຉາຓຖັກຆະຌະ ຽຆັຌໃ :ຘະຑາຍກາຌຓີທຼກຽປັຈຄາຌ຋໣າ,ບາຆີຍ຾ຖະຖະຈັຍກາຌຘືກຘາງໟບຌທໞາຘະຑາຍກາຌຽປັຈທຼກຄາຌ຋໣າ,ບາຆີຍ ຾ຖະກາຌຽຂໄາ຺ ປໞທຓຂບຄ຃ຌ຺ ເຌຍາຄຘັຄ຃ຓ຺ ຾ຓູ່ຌຂຌໄື ກຍັ ຽຑຈ. 1.2 ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌບາງຸ ຘຎຎຖາທຽຎຌັ ຎະຽ຋ຈໜຶໃຄ຋ຓໃີ ີຎະຆາກບຌໜຸູ່ຓກທຓຽບ຺າບັຈຉາຘໞທຌຘູຄຽຆັໃຌ:ຎີ2003ແຈ້ຓີບັຈຉາຘໞທຌແທ ບາງຸຈັໃຄຌີໄ:0-14ຎີກທຓຽບ຺າ44,1%,15-60ຎີກທຓຽບ຺າ50,1຾ຖະຘູຄກໞທາ60ຎີກທຓຽບ຺າ5,8%.຾ຉູ່ຖະຎີຓີ ຎະຆາກບຌໜູຓຸ່ ກໟາທ຅າກແທໜຶໃຄແຎຘູ່ແທໜຶໃຄນົາງຑ໣ຘ຺ຓ຃ທຌ.ຈັໃຄຌັໄຌ຅ຶໃຄຽຎັຌຍັຌນາໜັກໜທຄຉ໣ໃກັຍກາຌຑັຈ຋ະຌາ ຽຘຈຊະກິຈຘັຄ຃ຓ຺ ຽຎຌັ ຉໄ຺ຌ຾ຓຓໞຌກາຌຘະໜບຄກາຌຘກຶ ຘາ຾ຖະທຼກຽປຈັ ຄາຌ຋໣າເນ້຾ກ່ຆູ າທໜ່ຓຸູ . ຿຃ຄຎະກບຍຈາໟ ຌບາງຸຘາຓາຈ຅ຈັ ຾ຍູ່ຄຎະຆາກບຌຉາຓບາງຸ 5 ຎີ ຿ຈງຽຖີໃຓ຅າກ 0 – 4 ຎີ 5 - 9 ຎີ,10 – 14 ຎີ ຾ຖະ ຉໃ໣ໂແຎ ຾ຖະ ຓີກາຌ຃ຈິ ແຖູ່ບຈັ ຉາຘທໞ ຌປບໟ ງຂບຄ຾ຉູ່ຖະກຸຓູ່ ບາງ຿ຸ ຈງຽບາ຺ ຅໣າຌທຌຎະຆາກບຌເຌ຾ຉຖູ່ ະກຓຸູ່ ບາງຸ ຅າ໣ ຌທຌຎະຆາກບຌ຋ຄັ ໝ຺ຈຎະຽ຋ຈ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘຸກັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທັຌ 45

ຉ຺ທດ່າູ ຄ: ຎະຆາກບຌກູຸ່ຓບາງຸ 0-4 ຓີ -ຉາຉະຖາຄ຃າຈ຃ະຽຌຑຌ຺ ຖະຽຓບື ຄ຾ຍູ່ຄຉາຓໝທຈບາງຸ ຾ຖະ ຽຑຈ (2003) ໝທຈບາງຸ ຽຑຈຆາງ % ຽຑຈງິຄ % ຖທຓຑັຌ Agegroup ຑັຌ຃຺ຌ ຑັຌ຃຺ຌ ຃ຌ຺ % 16,1 15,4 0-4 438,8 15,7 431,1 14,8 869,9 15,7 5-9 429,0 13,8 413,2 12,7 842,2 15,2 10-14 375,7 9,9 366,1 10,0 731,8 13,2 15-19 269,6 7,5 280,0 8,4 549,6 9,9 20-24 205,2 7,1 235,4 7,8 440,6 8,0 25-29 194,7 6,1 217,2 6,2 411,9 7,5 30-34 165,9 5,9 174,2 5,7 340,1 6,2 35-39 161,7 4,0 159,7 3,9 321,4 5,8 40-44 109,6 3,4 110,2 3,5 219,8 5,0 45-49 92,3 2,7 97,2 3,1 189,5 3,4 50-54 73,1 2,3 87,8 2,4 160,9 2,9 55-59 74,1 1,9 68,3 2,0 132,4 2,4 60-64 52,2 1,5 56,5 1,5 108,7 2,0 65-69 41,2 1,0 41,0 1,0 1,5 70-74 26,4 1,1 29,2 1,4 82,2 1,0 75 31,3 38,0 55,6 1,3 69,3 ຖ ທ ຓ 2730,8 100,0 2795,1 100,0 5525,9 100,0 ຾ນຄົໃ ຂ໣ຓໄ ຌູ : ຘູຌຘະຊິຉິ຾ນູ່ຄຆາຈ (ຑຓິ ຎ2ີ 004) ຅າກ຋າຄຈໟາຌບາງຸຂໟາຄຽ຋ິຄຌັໄຌ ຘັຄຽກຈຽນັຌທໞາຈໟາຌບາງຸຂບຄຑ຺ຌຖະຽຓືບຄຖາທ຾ຓູ່ຌຓີຉີຌກທໟາຄ ຾ຖະ ຘໟທງຂໄຌື ແຎ຋າຄຎາງຽຖືໄບງໂ ຽປັຈເນ້ຎາງ຾ນົຓ. ຑືໄຌຂບຄປູຍ຋າຈຎິຕາຓິຈກທໟາຄ ຾ຖະ ຎາງ຾ນົຓຌີໄ ຘະ຾ຈຄເນ້ ຽນຌັ ດາູ່ ຄ຅ະ຾຅້ຄທໞາ ເຌແຖງະຏາໞ ຌຓາຑ຺ຌຖະຽຓບື ຄຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທຽປ຺າຓບີ ັຈຉາກາຌຽກີຈຘູຄ ຾ຖະ ບັຈຉາກາຌຉງ ກ໣ຘູຄຽຆັໃຌກັຌ. ຖັກຘະຌະປູຍ຋າຈຂບຄຑ຺ຌຖະຽຓືບຄ຃ື຾ຌທຌີໄ຅ັຈດູ່ເຌຎະຽຑຈຑ຺ຌຖະຽຓືບຄໜຸູ່ຓ ຽຑາະທໞາ຃຺ຌຘໞທຌ ເນ່ງູ ງັຄໜຸ່ຓູ . 1.3 ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌບາຆຍີ ຅໣າຌທຌຎະຆາກບຌ຋ີໃດູ່ເຌແທບບກ຾ປຄຄາຌ ຌັຍ຾ຉູ່ບາງຸ 15-60 ຎີ ກທຓບັຈຉາຘທໞຌຘູຄຑ໣ຘ຺ຓ຃ທຌ. ຎະຆາກບຌຖາທ ຘທໞຌນົາງຓີບາຆີຍຽຎັຌຆາທກະຘິກບຌ ກທຓຽຊິຄ 85% ຘທໞຌຽນົືບຌັໄຌຎະກບຍບາຆີຍ ຈໟາຌ ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑ຺ຄຘະນທຌັ 46

ກະຘິກ໣າ-ບຸຈຘານະກ໣າ ຎະຓາຌ 7% ຏູ້຋ີໃຽປັຈໜໟາ຋ີໃກາຌ຃ຸ້ຓ຃ບຄຍ໣ຖິນາຌເຌຘ໣າຌັກຖາຌບ຺ຄກາຌຂບຄຖັຈ 2% ຌບກ຅າກຌັຌໄ ຾ຓ່ຌູ ຏ຋ູ້ ີຽໃ ປຈັ ໜໟາ຋ີໃຈາຌກາຌ຃ໟາ,ຍຓ໣ໃ ບີ າຆຍີ ນງຄັ ຾ຖະ ບຌືໃ ໂ. 1.4 ຿຃ຄຘໟາຄຈໟາຌ຃ບຍ຃຺ທ ຃ບຍ຃຺຾ຓູ່ຌກາຌ຅ັຈຉັໄຄ ນົື ນ຺ທໜທໞງກາຌຎ຺ກ຃ບຄຂັໄຌຑືໄຌຊາຌຂບຄຘັຄ຃຺ຓ, ຽທ຺ໄາຖທຓ຃ບຍ຃຺ທຂບຄ຃຺ຌ ຖາທ ຽຎັຌ຃ບຍ຃຺ທເນູ່ງ, ຉາຓຘະຊິຉິກາຌຘ໣ານົທຈຑ຺ຌຖະຽຓືບຄ ຎີ 2003 ເນ້ປູ້ທໞາ຋຺ໃທຎະຽ຋ຈຓີ຅໣າຌທຌ 914,452຃ບຍ຃຺ທ ຘະຽຖູ່ງ 6,09 ຃຺ຌຉ໣ໃ຃ບຍ຃຺ທ, ເຌຎີ 1985ຓຑີ ຼຄ 601,797 ຃ບຍ຃຺ທ, ຘະຽຖູ່ງ 5,96 ຃຺ຌ ຉ໣ໃ຃ບຍ຃຺ທ, ຾ຂທຄ຋ີຓໃ ຅ີ າ໣ ຌທຌຑຌ຺ ເຌ຃ບຍ຃ທ຺ ນົາງກທໞາໝູ່ ຾ຓູ່ຌ຾ຂທຄນ຺ທຑັຌ(6,83຃຺ຌ), ຽຆກບຄ(6,71຃຺ຌ), ຽຂຈຑິຽຘຈແຆຘ຺ຓຍູຌ(663຃຺ຌ).....ເຌ຃ບຍ຃຺ທໜຶໃຄຎະກບຍນົາງປຸູ່ຌ຃຺ຌ ບາແຘດູ່ຌ໣າກັຌ(຅ຸຈຑິຽຘຈຌີໄ຾ຉກຉໞາຄ ກັຍນາົ ງຎະຽຈ຋຋຅ີໃ ະຽຖຌີ )ຽຆໃຌັ : ຓີຽນຌົັ , ນົາຌ, ຖູກ, ຑ໣ໃ, ຾ຓ,ູ່ ຑໃ໣ຉ້,ູ ຾ຓ່ຉູ ູ້, ຍາຄ຃ບຍ຃຺ທຎະກບຍຈໟທງນົາງ຃ູ່ຏ຺ທ ຽຓງດູ່ຌ໣າກັຌ(ຍາຄຽຏ຺ໃາຆ຺ຌ)ກາຌຘໟາຄ຃ບຍ຃຺ທ: ກ຺ຈໝາງແຈ້ຖະຍຸແທ້ທໞາ ຋ັຄງິຄ ຾ຖະ ຆາງຘາຓາຈ຾ຉູ່ຄຄາຌແຈ້ເຌ ບາງຸ 18 ຎີຂຶໄຌແຎ, ຾ຉູ່ຽຂຈຆ຺ຌຌະຍ຺ຈຂບຄຖາທ ງັຄຓີກາຌ຾ຉູ່ຄຄາຌແທ ຉ໣ໃາກທໞາ 15 ຎີ ກ໣ຓີ. ຊໟາຘ຺ຓ຋ຼຍເຘູ່ ຎະຽ຋ຈບຌໃື ເຌ຿ຖກ. ຎະຽ຋ຈຖາທຽຎຌັ ຎະຽ຋ຈໜໃຄຶ ຋ີໃ຃ທຍ຃ຸຓ຃ທາຓຌກຶ ຃ິຈ, ຅ິຈເ຅ຂບຄ຃ຌ຺ ຖາທກຽ໣ ຎຌັ ແຈ.້ 1.5 ຿຃ຄ້ ຘາໟ ຄຈາໟ ຌຆຌ຺ ຽຏໃ຺າ ກາຌ຃຺ໄຌ຃ທໟາຈໟາຌຆ຺ຌຽຏ຺ໃາເຌຖາທ ງັຄຓີຂ຅ໄ໣ າ໣ ກັຈ, ຏາໞ ຌກາຌຘ໣ານົທຈຎະຆາກບຌຓາຘບຄ຃ັໄຄ ຘາຓາຈຘະນຼຸຍ ແຈ້ທໞາ ຎະຽ຋ຈຖາທຽຎັຌຎະຽ຋ຈໜໃຄຶ ຋ຓໃີ ນີ ົາງຆ຺ຌຽຏ຺ໃາ ຅ະຓີຽຏ຺ໃາງໞບງຂບຄຉ຺ຌ. ຉ຺ທດູ່າຄ: ຽຏ຺ໃາຏູ້ແ຋ຓີ 30 ຘາຂາ ຃ື: ແ຋ຈ໣າ, ແ຋຾ຈຄ, ແ຋ຽໜືບ, ແ຋຾ບຈ, ແ຋ຽຓີງ, ແ຋ບໞາຄ຃໣າ, ແ຋ຑິກ, ແ຋ຘາຓຽກ຺ໄາ...., ຽຏ຺ໃາຂະຓຸ ຓີ 10 ຘາຂາ ຽຆັໃຌ: ຂະຓຸຕບກ, ຂະຓຸຕບຄ...,ຽຏ຺ໃາຓ຺ໄຄຓີ: ຓ຺ໄຄຂາທ, ຓ຺ໄຄຂຼທ, ຓ຺ໄຄ຾ຈຄ, ຓ຺ໄຄຖາງ, ຓ຺ໄຄຈ໣າ...ຊໟາ຅ັຈຉາຓຑາຘາຽທ຺ໄາ ບາຈ຾ຍູ່ຄບບກຽຎຌັ 6 ໝທຈ ຈໃຄັ ຌີໄ: - ຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ຋ີໃເຆ້ຑາຘາແ຋-ຖາທ ຎະກບຍຈທໟງນົາງຽຏ຺ໃາ ຽຆັໃຌ: ຑທຌ, ຖາທ, ຖືໄ, ຏູ້ແ຋, ງທຌ, ຾ຆກ, ຽຓີງ, ກະຈາຌ, ງຄັ , ຿ງງ,ງ.໣ ..ຘທຌໞ ນາົ ງບາແຘ່ດູ ູຉ່ າຓຖບໟຄຌ໣ໄາ ຾ຖະ ຽຂຈ຋຺ໃຄຑຼຄ, ຽຆິໃຄກທຓຽຊິໃຄກທໞາ 68,1% ຂບຄ ຎະຆາກບຌຖາທ຋ັຄໝ຺ຈ. - ຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ຋ີໃເຆ້ຑາຘາຓບຌ-ຂະ຾ຓ(22,35%) ຖທຓຓີ: ຂະຓຸ, ຖະຽຓຈ, ຖະຽທຌ, ຖະ຾ທ, ຆທໞງ, ຓາກບຄ, ຾ງະ, ງະຽນີຌ...ຘທຌໞ ນົາຍບາເຘດູ່ ູ່ຑາກເຉ້ຂບຄຎະຽ຋ຈຖາທ - ຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ຋ີໃເຆ້ຓ຺ໄຄ-ດາທ(6,89%): ຽຏ຺ໃາຓ຺ໄຄ(ກ໣າ, ຂາທ, ຂຼທ, ຾ຈຄ, ຖາງ), ດາທ, ຾ຖຌ຾ຉຌ....ຽຏ຺ໃາຓ຺ໄຄດ- ດາທຌີໄ ບາແຘດູ່ຽຂຈຑຘູ ຌັ ຊາຌຘູຄ຋າຄຑາກຽໜບື ຂບຄຖາທ ຽຎັຌຘທໞຌນົາງ. - ຍັຌຈາຽຏາໃ຺ ຋ໃເີ ຆຑ້ າຘາຉຽີ ຍຈ-ຓຼຌຓາ(2,52%) ຖທຓຓ:ີ ກ໣, ກງຸູ່ , ຘີຈາ, ຑູຌບໟງ, ຓຽູ ຆ.ີ ...ັຌຈາຽຏາ຺ໃ ຌີໄ ຽຉໄາ຺ ຿ປຓ ດຑູ່ າກຽໜບື ຾ຖະຑາກຉາຓຽທຌັ ບບກຘຼຄຽໜືບຂບຄຎະຽ຋ຈ ຽຆໃຌັ : ຏໄຄ຺ ຘາຖີ,ນທົ ຄຌໄາ໣ ຋າ, ຍໃ຾໣ ກທ້ ,ບຈຸ ຓ຺ ແຆ... - ຍັຌຈາຽຏ຺ໃາ຋ີໃເຆ້ຑາຘານທຼຈ-ຽໝືໃບຄ(0,05%): ຉູຓ, ຘະຖາຄ, ຉຕີ, ຖີປາ, ຄທຌ....ຘທໞຌນົາງຉັໄຄຊິໃຌຊາຌດູ່ ຉາຓຽຂຈຆາງ຾ຈຌຖາທ-ນທຼຈ(຾ຉຽູ່ ໜືບຽຊໃຄິ ເຉ້). - ຽຏາໃ຺ ຋ີໃເຆຑ້ າຘານ(໣ໄ 0,09%): ຓີຑຼຄ຾ຉູຽ່ ຏໃ຺ານໄ໣ຽ຋ໃ຺າຌັຌໄ ຈ໣າຖ຺ຄຆີທິຈດູ່ເຌຍັຌຈາ຾ຂທຄ຋າຄຑາກຽໜືບຂບຄຎະຽ຋ຈ ຖາທ. ປຼຍປຼຄ຿ຈງ ບ຅ ຎ຋ ຘກຸ ັຌແຆຑຄ຺ ຘະນທຌັ 47