การจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง ระบบนิเวศ

9

10

11 แบบประเมินด้านความรู้ คดิ เปน็ สรปุ กำหนดเกณฑ์ประเมนิ ไวท้ ่ีร้อยละ 70 เป็นเกณฑ์ผ่าน ร้อยละ เลขท่ี ชอ่ื - นามสกุล ผลการประเมนิ * รวม 1 2 3 (25 คะแนน) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ภาพรวม * หมายถงึ 1. ชิน้ งาน 2. การนำเสนอผลงาน 3. การทดสอบแบบปรนัย 4 ตัวเลอื ก จำนวน 10 ขอ้ (ลงชอ่ื ) ................................ผู้ประเมิน (.......................................)

12 ตารางเกณฑ์การประเมนิ แบบทดสอบ การประเมินแบบทดสอบ เกณฑ์การให้คะแนน แบบทดสอบ เรอื่ ง ความสัมพันธ์ระหวา่ งสง่ิ มชี ีวติ และสง่ิ ไมม่ ชี วี ติ ตอบถกู ขอ้ ละ 1 คะแนน แบบปรนัยเลอื กตอบ 4 ตัวเลอื ก จำนวน 10 ข้อ เกณฑก์ ารประเมินช้ินงาน ผลการนำเสนอ เกณฑพ์ ิจารณาผลการนำเสนอ 1. รูปแบบชิ้นงาน ปฏบิ ัตคิ รบทกุ ขอ้ : 3 คะแนน พฤตกิ รรมตามลำดับข้ัน : ปฏิบัติบางข้อ : 2 คะแนน 1. รปู แบบชน้ิ งานถกู ต้องตามท่กี ำหนด ปฏบิ ัติ 1 ขอ้ : 1 คะแนน 2. รูปแบบมคี วามสัมพันธ์กับเนอื้ หา 3. มีการจดั วางตำแหน่งขององค์ประกอบต่าง ๆ ได้ ปฏบิ ตั คิ รบทุกขอ้ : 3 คะแนน ปฏบิ ัติบางขอ้ : 2 คะแนน เหมาะสม ปฏิบัติ 1 ขอ้ : 1 คะแนน 2. เนือ้ หา ปฏิบตั คิ รบทุกขอ้ : 3 คะแนน พฤตกิ รรมตามลำดับขั้น : ปฏิบัตบิ างข้อ : 2 คะแนน ปฏบิ ัติ 1 ข้อ : 1 คะแนน 1. เน้อื หาตรงตามหัวขอ้ เรอ่ื ง 2. เน้อื หามีความถูกต้อง ครบถ้วน 3. เนื้อหามีความสอดคล้องกัน 3. การสร้างสรรค์ชนิ้ งาน พฤติกรรมตามลำดับข้นั : 1. ช้นิ งานมขี นาดเหมาะสม 2. รปู แบบแปลกใหม่ น่าสนใจ 3. ช้ินงานมีสีสัน สวยงาม เกณฑก์ ารประเมนิ การนำเสนอผลงาน ผลการนำเสนอ เกณฑพ์ จิ ารณาผลการนำเสนอ 1. ด้านเนอื้ หาสาระหรือความรู้ ปฏิบตั คิ รบทุกขอ้ : 3 คะแนน พฤตกิ รรมตามลำดับขน้ั : ปฏบิ ัติบางข้อ : 2 คะแนน 1. นำเสนอเนื้อหาถกู ต้อง ชดั เจน ปฏบิ ตั ิ 1 ข้อ : 1 คะแนน 2. นำเสนอเปน็ ลำดับขนั้ ตอน 3. ตอบข้อซักถามได้ตรงประเด็น 2. ลลี าท่าทางการใช้ภาษาและความชัดเจนของการส่ือสาร ปฏิบัตคิ รบทุกข้อ : 3 คะแนน ปฏิบัตบิ างขอ้ : 2 คะแนน ขอ้ มูล พฤติกรรมตามลำดับขนั้ : ปฏิบัติ 1 ข้อ : 1 คะแนน 1. ใชภ้ าษาถกู ต้องตามหลักภาษาไทย 2. ใชก้ ิรยิ า วาจา ท่าทางเหมาะสม 3. นำเสนอได้น่าสนใจ

13 แบบประเมินทักษะทางวทิ ยาศาสตร์ เลขที่ ชือ่ - นามสกุล ผลการประเมิน สรปุ 1 1. ทกั ษะกระบวนการ 2. ทักษะแหง่ 2 ทางวิทยาศาสตร์* ศตวรรษที่ 21* รวม ค่าเฉล่ยี 3 4 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ภาพรวม * ความหมาย ระดบั คุณภาพ ระดับ 1.1 ทักษะการสงั เกต คะแนนเฉลย่ี ระหว่าง ดีเยีย่ ม 1.2 ทักษะการจาํ แนกประเภท ดีมาก 1.3 ทกั ษะการตีความหมายข้อมูลและลงข้อสรปุ 4.51 - 5.00 2.1 ด้านการคดิ อยา่ งมวี ิจารณญาณและการแกป้ ัญหา 3.51 - 4.50 ดี 2.2 ด้านความรว่ มมือ การทำงานเป็นทมี และภาวะผนู้ ํา 2.51 - 3.50 พอใช้ 1.51 - 2.50 ปรบั ปรุง 1.00 –1.50 (ลงช่ือ) ................................ผู้ประเมิน (.......................................)

14 เกณฑ์การประเมินทกั ษะทางวทิ ยาศาสตร์ ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์และทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ทกั ษะทางวทิ ยาศาสตร์ เกณฑ์พิจารณาทกั ษะทางวทิ ยาศาสตร์ 1. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ปฏิบัติ 5 ข้อ : 5 คะแนน 1.1 ทักษะการสังเกต ปฏิบัติ 4 ขอ้ : 4 คะแนน พฤติกรรมตามลำดับข้ัน : ปฏิบตั ิ 3 ขอ้ : 3 คะแนน ปฏิบัติ 2 ข้อ : 2 คะแนน 1.ใช้ประสาทสมั ผัสอยา่ งใดอยา่ งหน่ึงหรือ ปฏิบัติ 1 ขอ้ : 1 คะแนน หลายอยา่ งรวมกันเพือ่ สมั ผัสโดยตรงกบั วัตถุประสงค์ ประสบการณ์ หรือสถานการณ์ ปฏิบตั ิ 5 ขอ้ : 5 คะแนน ปฏิบัติ 4 ข้อ : 4 คะแนน 2. บันทึกการสังเกตเชงิ คณุ ภาพ ปฏบิ ัติ 3 ขอ้ : 3 คะแนน 3. บันทึกการสังเกตเชงิ ปรมิ าณ ปฏบิ ัติ 2 ข้อ : 2 คะแนน 4. ไม่ใส่ความคิดเห็นสว่ นตัวของผสู้ งั เกตลงไป ปฏิบตั ิ 1 ขอ้ : 1 คะแนน ในสงิ่ ทีส่ ังเกต 5. บนั ทึกการสังเกตในเชงิ การเปลีย่ นแปลง 1.2 ทักษะการจำแนกประเภท พฤติกรรมตามลำดับขน้ั : 1. กำหนดเกณฑ์ในการจำแนกประเภทด้วย ตนเองได้ 2. แบ่งวัตถุหรอื เหตุการณอ์ อกเป็นกลุม่ ๆ ตามเกณฑ์ท่ีตง้ั ขึน้ เองได้ 3. จัดเรียงวตั ถุหรือเหตกุ ารณ์ตามเกณฑ์ที่ ต้ังขึ้นเองได้ 4. บอกเกณฑท์ ี่ผู้อืน่ ใชใ้ นการจดั จำแนก ประเภทได้ 5. แบง่ วตั ถุหรอื เหตกุ ารณ์ออกเปน็ กลุ่ม ๆ ตาม เกณฑท์ ผ่ี ู้อ่นื กำหนดให้ได้ 1.3 ทกั ษะการตคี วามหมายของขอ้ มลู และการลง ปฏิบัติ 5 ขอ้ : 5 คะแนน ข้อสรุป ปฏบิ ตั ิ 4 ขอ้ : 4 คะแนน พฤติกรรมตามลำดับขั้น : ปฏบิ ตั ิ 3 ขอ้ : 3 คะแนน 1. ตีความหมายของขอ้ มูลทมี่ อี ยอู่ ย่าง ปฏิบัติ 2 ข้อ : 2 คะแนน ตรงไปตรงมา ปฏิบัติ 1 ข้อ : 1 คะแนน 2. ตีความหมายของขอ้ มูลทม่ี ีอย่อู ย่าง ตรงไปตรงมาและคลอ่ งแคล่ว 3. บรรยายลกั ษณะของข้อมลู ทม่ี ีอยู่ได้ 4. บรรยายสมบตั ขิ องขอ้ มูลที่มีอยู่ได้

5. ใช้ทักษะอ่นื ๆ เช่น การสังเกต การคาํ นวณ 15 ประกอบในการตคี วามขอ้ มลู 1 ทกั ษะทักษะการ จำแนกประเภท ปฏิบัติ 5 ข้อ : 5 คะแนน ปฏิบตั ิ 4 ข้อ : 4 คะแนน 2. ทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21 ปฏบิ ัติ 3 ข้อ : 3 คะแนน 2.1 ด้านการคดิ อย่างมวี ิจารณญาณและการ ปฏบิ ตั ิ 2 ขอ้ : 2 คะแนน ปฏบิ ัติ 1 ขอ้ : 1 คะแนน แกป้ ัญหา พฤติกรรมตามลำดับขนั้ : ปฏบิ ัติ 5 ข้อ : 5 คะแนน 1. เขา้ ใจบริบทและขอบเขตของปญั หาที่ ปฏบิ ตั ิ 4 ขอ้ : 4 คะแนน ปฏิบัติ 3 ขอ้ : 3 คะแนน เกิดขน้ึ ปฏิบัติ 2 ขอ้ : 2 คะแนน 2. รวบรวมข้อมูลจากขอ้ มลู เดิมที่มอี ยู่และ ปฏิบตั ิ 1 ข้อ : 1 คะแนน ข้อมูลท่ีศกึ ษาเพม่ิ เตมิ 3. หาวธิ แี ก้ปัญหาโดยใช้ขอ้ มลู จากการ วิเคราะห์ 4. ใช้เหตุใช้ผลพิจารณา โดยอาศยั การศกึ ษา ขอ้ มูล แยกแยะข้อมลู 5. อธบิ ายผลที่เกิดข้ึนหลังจากการใช้วธิ ีการ คดิ และแก้ปัญหา 2.2 ดา้ นความร่วมมอื การทำงานเป็นทีมและ ภาวะผนู้ ำ พฤติกรรมตามลำดับขน้ั : 1. ทำงานรว่ มกันอย่างมปี ระสิทธภิ าพ 2. เคารพการตัดสินใจของกล่มุ 3. รับผิดชอบร่วมกนั 4. เห็นคุณค่าของเพอื่ น 5. มปี ฏิสมั พนั ธ์กนั ในกลมุ่

16 แบบประเมนิ เจตคตทิ างวิทยาศาสตร์ เลขที่ เจตคตทิ างวิทยาศาสตร์* ช่อื - นามสกุล 1 2 3 รวม ค่าเฉลีย่ สรปุ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ภาพรวม * ความหมาย ระดบั คณุ ภาพ ระดับ 1. ความอยากรู้อยากเห็น คะแนนเฉลย่ี ระหวา่ ง ดีเย่ยี ม 2. การยอมรับความเห็นต่าง ดีมาก 3. ความละเอียดรอบคอบ 4.51 - 5.00 3.51 - 4.50 ดี 2.51 - 3.50 พอใช้ 1.51 - 2.50 ปรบั ปรงุ 1.00 –1.50 (ลงชือ่ ) ................................ผู้ประเมนิ (.......................................)

17 เกณฑ์การประเมินเจตคติทางวิทยาศาสตร์ เจตคติทางวทิ ยาศาสตร์ เกณฑพ์ จิ ารณาเจตคติทางวทิ ยาศาสตร์ 1. ความอยากรอู้ ยากเห็น ปฏบิ ตั ิ 5 ขอ้ : 5 คะแนน ปฏิบัติ 4 ขอ้ : 4 คะแนน พฤติกรรมตามลำดับขน้ั : ปฏบิ ัติ 3 ขอ้ : 3 คะแนน 1. มคี วามสนใจในเร่ืองทเี่ รยี น ปฏิบตั ิ 2 ข้อ : 2 คะแนน 2. กระตือรอื รน้ ตอ่ กิจกรรมทีป่ ฏบิ ัติ ปฏิบัติ 1 ข้อ : 1 คะแนน 3. ชอบซกั ถาม 4. รว่ มแสดงความคิดเห็นต่างๆ ปฏิบตั ิ 5 ข้อ : 5 คะแนน 5. มคี วามพอใจท่ีจะแสวงหาความรใู้ น ปฏิบัติ 4 ขอ้ : 4 คะแนน สถานการณใ์ หม่ ๆ ปฏิบตั ิ 3 ขอ้ : 3 คะแนน ปฏบิ ตั ิ 2 ข้อ : 2 คะแนน 2. การยอมรับความเห็นต่าง ปฏบิ ัติ 1 ข้อ : 1 คะแนน พฤตกิ รรมตามลำดับข้ัน : ปฏิบัติ 5 ขอ้ : 5 คะแนน 1.รบั ฟังความคิดเหน็ ท)ี ตัวเองยงั ไม่เขา้ ใจ ปฏิบัติ 4 ข้อ : 4 คะแนน และพร้อมทจ่ี ะทำความเขา้ ใจ ปฏิบัติ 3 ข้อ : 3 คะแนน ปฏิบตั ิ 2 ข้อ : 2 คะแนน 2.ไมย่ ึดมนั ในความคดิ ของ ตนเองและ ปฏิบตั ิ 1 ข้อ : 1 คะแนน ยอมรบั การเปลยี่ นแปลง 3.รับฟังคาํ วพิ ากษว์ จิ ารณ์ ขอ้ โตแ้ ยง้ หรือ ข้อคดิ เหน็ ท่มี ีเหตผุ ลของผอู้ ื่น 4.ยอมพจิ ารณาขอ้ มลู หรอื ความคดิ ทีย่ งั สรุป ไมไ่ ดแ้ ละพร้อมที่จะหาขอ้ มูลเพิ่มเติม 5.การยินยอมใหม้ ีการตรวจสอบตนเอง 3. ความละเอยี ดรอบคอบ พฤตกิ รรมตามลำดับขนั้ : 1.ทำงานอย่างมีระเบยี บและเรยี บรอ้ ย 2.เหน็ คุณค่าของความรอบคอบ 3.มีความละเอยี ดถ่ถี ้วนในการทำงาน 4.ตรวจสอบความเรยี บร้อยของงาน 5.มกี ารวางแผนการทำงานและจดั ระบบ การทำงาน

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ระบบนิเวศ ชุดที่ 3 ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ชื่อ.............................................ชั้น.......เลขที่.......

คำ นำ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่อง ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต รายวิชา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 จัดทำขึ้นเพื่อมุ่งส่งเสริมให้ผู้เรียนได้รับทั้งความรู้และ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ มีความมุ่งมั่นที่จะศึกษาค้นคว้า สืบเสาะหาความรู้เพื่อรวบรวมข้อมูลวิเคราะห์ผล นำไปสู่คำตอบของคำถาม มี การร่วมกันคิดลงมือปฏิบัติจริง อันจะส่งผลให้นักเรียน มีผลสัมฤทธิ์ทาง การเรียนสูงขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2560 ใช้เวลา 2 ชั่วโมงเพื่อให้นักเรียนได้ศึกษาเรียนรู้อย่างเข้าใจ นำไปสู่กระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ ได้ใช้ทักษะกระบวนการทาง วิทยาศาสตร์ และนำความรู้ที่ได้ไปใช้ในการดำรงชีวิตและรู้เท่าทันการ เปลี่ยนแปลงของโลกได้ ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดกิจกรรมการเรียนรู้เล่มนี้จะเกิดประโยชน์ ให้นักเรียนนำไปใช้ในการเรียนรู้และประสบผลสำเร็จในการเรียนและเป็น แนวทางในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุดกิจกรรมนี้สำหรับครูผู้สอนหรือ ผู้ที่มีความสนใจในเรื่องดังกล่าว นางสาวจิราภรณ์ นันทสินธ์ ผู้จัดทำ

ส า ร บั ญ หน้า เรื่อง ก ข คำนำ 1 สารบัญ 2 คำชี้แจง 3 กิจกรรม ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต 4 ใบบันทึกกิจกรรม 5 บันทึกผลการสำรวจ 6 คำถามท้ายกิจกรรม 7 แผนผังมโนทัศน์ 8 กิจกรรมที่ 2 วิเคราะห์ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต ใบความรู้ เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่าง 14 16 สิ่ ง มี ชี วิ ต ใ น ร ะ บ บ นิ เ ว ศ 21 แบบทดสอบ เฉลยคำถามท้ายกิจกรรม เฉลยแบบทดสอบ

คำ ชี้ แ จ ง 1. นักเรียนอ่านข้อแนะนำการใช้ชุดกิจกรรมแล้วปฏิบัติตามทุกขั้นตอน 2. นักเรียนตั้งใจตอบคำถามในการทำกิจกรรมอย่างเต็มความสามารถ 3. แบ่งนักเรียนออกเป็นกลุ่มๆละ 4-5 คน 4. ทำความเข้าใจกับจุดประสงค์การเรียนรู้และสาระสำคัญ 5. ศึกษาและปฏิบัติกิจกรรมทุกขั้นตอน 6. นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน 7. นักเรียนจะต้องฝึกการมีวินัยและความซื่อสัตย์ในตนเองโดยทำ ชุดกิจกรรมทุกขั้นตอน

กิจกรรม ที่ 1 ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต จุดประสงค์ 1. อธิบายลักษณะความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิต 2. บอกความสำคัญและยกตัวอย่างความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต ต่างชนิดที่อาศัยอยู่ร่วมกันในรูปแบบต่าง ๆ 3. เขียนแผนผังมโนทัศน์ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตต่างชนิดที่ อาศัยอยู่ร่วมกันในรูปแบบต่าง ๆ ที่พบในการสำรวจ วิธีทำกิจกรรม 1. นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ 3-5 คน ให้แต่ละกลุ่มสืบค้นข้อมูล เกี่ยวกับความสัมพันธ์แบบต่าง ๆ ระหว่างสิ่งมีชีวิตและสิ่งไม่มี ชี วิ ต ที่ อ า ศั ย อ ยู่ ร่ ว ม กั น ใ น ร ะ บ บ นิ เ ว ศ ภ า ย ใ น โ ร ง เ รี ย น 2. นักเรียนในกลุ่มวางแผนการเก็บข้อมูลของแต่ละกลุ่ม ในการ ลงไปสำรวจพื้นที่ภายในบริเวณโรงเรียน 2.1 นักเรียนสำรวจพื้นที่ภายในบริเวณโรงเรียน และบันทึก ข้ อ มู ล ล ง ใ น ชุ ด กิ จ ก ร ร ม บรว ม แ ล ะ วิเ ค ร าะห์ ข้ อมูล ที่ ไ ด้จ า ก กา ร ล ง 3 . นักเรียนแต่ละกลุ่มรว ไปสำรวจข้อมูล และจัดจำแนกข้อมูลแต่ละความสัมพันธ์ที่มีความ สัมพันธ์ซึ่งกันและกันในรูปแบบต่าง ๆ ที่ได้ศึกษาจากการสำรวจ 4. นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันสรุปผลการศึกษาค้นคว้าที่ได้จาก การสำรวจ 5. นักเรียนร่วมกันอภิปรายว่าสิ่งที่ศึกษาว่า ความรู้ที่ได้มามีความ ถูกต้อง สมบูรณ์และครบถ้วนตามประเด็นที่ต้องการศึกษา 6. นักเรียนเขียนแผนผังมโนทัศน์ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตต่าง ชนิดที่อาศัยอยู่ร่วมกันในรูปแบบต่าง ๆ ที่พบในการสำรวจ

ใบบันทึกกิจกรรม ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต รายชื่อผู้ทำกิจกรรม กลุ่มที่ ........... ได้แก่ 1) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 2) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 3) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 4) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 5) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... ปัญหา .................................................................................................................... .................................................................................................................... ................................................................................................................... สมมติฐาน .................................................................................................................... .................................................................................................................... ...................................................................................................................

บันทึกผลการสำรวจ

คำถามท้ายกิจกรรม 1. สิ่งมีชีวิตที่สำรวจชนิดใดที่ต่างฝ่ายต่างได้ประโยชน์ซึ่งกันและกัน .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 2. สิ่งมีชีวิตที่สำรวจส่วนใหญ่มีรูปแบบความสัมพันธ์ในแบบใด .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... 3. สิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดมีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันโดยมีความ สำคัญอย่างไรบ้างอธิบาย .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... สรุปผลการทำกิจกรรม .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... ..........................................................................................................................

ผังมโนทัศน์ เรื่อง ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ

กิจกรรม ที่ 2 วิ เ ค ร า ะ์ ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต คำชี้แจง ให้นักเรียนสังเกตภาพ แล้วระบุชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ ร่วมกัน พร้อมวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดและ บอกรูปแบบความสัมพันธ์จำนวน 3 รูปแบบ 1.ชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกัน : ............................................................. ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด : ................................................. ........................................................................................................................... รูปแบบความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต : . ............................................................. 2.ชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกัน : ............................................................. ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด : ................................................. ........................................................................................................................... รูปแบบความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต : .............................................................. 3.ชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกัน : ............................................................. ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด : ................................................. ........................................................................................................................... รูปแบบความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต : ..............................................................

ใบความรู้ ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ร ะ ห ว่ า ง สิ่ ง มี ชี วิ ต ใ น ร ะ บ บ นิ เ ว ศ ในแต่ละระบบนิเวศ สิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมที่ไม่มีชีวิตมีความสัมพันธ์ กัน เช่น น้ำ แสง อากาศ ความชื้น และธาตุอาหารในดิน มีความสำคัญต่อการ ดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิต และการเจริญเติบโตของพืช แก๊สออกซิเจนมีความ สำคัญต่อสิ่งมีชีวิต เพราะเป็นแก๊สที่สิ่งมีชีวิตหายใจเข้าไป ส่วนแก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์นั้นสำคัญต่อการสร้างอาหารของพืช นอกจากสิ่งมีชีวิต ด้วยกันยังมีความสัมพันธ์กันในรูปแบบต่าง ๆ ดังนี้ 1.ภาวะพึ่งพากัน (mutualism) 2. ภาวะอิงอาศัย (commensalism) 3. ภาวะล่าเหยื่อ (predation) 4. ภาวะปรสิต (parasitism) เรามาศึกษาความสัมพันธ์แต่ละรูปแบบกันเลย

1.ภาวะพึ่งพากัน (mutualism) ภาวะพึ่งพากัน เป็นความสัมพันธ์ที่สิ่งมีชีวิตทั้งสองฝ่ายต่างได้ประโยชน์ ร่วมกัน แต่สิ่งมีชีวิตทั้งสองจะต้องอยู่ร่วมกันตลอดเวลา ซึ่งหากแยกกันอยู่จะ ทำให้อีกฝ่ายไม่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ เช่น - ไลเคน (รากับสาหร่ายสีเขียว) - โพรโทซัวในลำไส้ปลวก - แบคทีเรียในปมรากพืชตระกูลถั่ว ความสัมพันธ์แบบ +,+ - ด้วงกับมด ตาราง ตัวอย่างของสิ่งมีชีวิตในภาวะพึ่งพากัน

2. ภาวะอิงอาศัย (commensalism) ภาวะอิงอาศัย หรือภาวะเกื้อกูล เป็นความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งได้รับ ประโยชน์ ส่วนอีกฝ่ายไม่ได้และไม่เสียประโยชน์ ซึ่งหากแยกกันอยู่ต่างฝ่ายก็ ยังสามารถดำรงชีวิตได้ตามปกติ เช่น - เฟินกับต้นไม้ใหญ่ - กล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ - ปลาฉลามกับเหาฉลาม ความสัมพันธ์แบบ +,0 - แมลงปีกแข็งกับปลวก - ปลาการ์ตูนกับดอกไม้ทะเล ตาราง ตัวอย่างของสิ่งมีชีวิตในภาวะอิงอาศัย

3. ภาวะล่าเหยื่อ (predation) ภาวะล่าเหยื่อ เป็นความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตในลักษณะของการล่าเหยื่อ โดยผู้ล่า (predator) เป็นฝ่ายได้ประโยชน์ คือ อาหาร ส่วนผู้ถูกล่า (prey) จะ เป็นฝ่ายเสียประโยชน์ เพราะกลายเป็นอาหารหรือเหยื่อของผู้ล่า เช่น - เเมวจับหนู - งูกินกบ - กบกินแมลง ความสัมพันธ์แบบ +,- - สิงโตล่าควายป่า แมวกับหนู งูกินกบ สิงโตล่าควายป่า

4. ภาวะปรสิต (parasitism) ภาวะปรสิต เป็นความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์ แต่อีกฝ่ายหนึ่งเสีย ประโยชน์ โดยผู้ที่ได้ประโยชน์ คือ ผู้อาศัย (parasite) และผู้เสียประโยชน์ คือ ผู้ให้หรือผู้ถูกอาศัย (host) เช่น - กาฝากบนต้นไม้ใหญ่ - ต้นฝอยทองกับต้นไม้ใหญ่ - เห็บกับสุนัข ความสัมพันธ์แบบ +,- - พยาธิในร่างกายมนุษย์ ปรสิตแบ่งเป็น 2 ชนิด 1. ปรสิตภายใน (endoparasite) คือ ปรสิตที่อาศัยอยู่และหาอาหารอยู่ ภายในร่างกายของผู้ถูกอาศัย เช่น พยาธิเป็นปรสิตภายในของมนุษย์ 2. ปรสิตภายนอก (ectoparasite) คือ ปรสิตที่อาศัยและเกาะติดอยู่ ภายนอกร่างกายของผู้ถูกอาศัย เช่น เหา ยุง เป็นปรสิตภายนอกของมนุษย์ นอกจากนี้ยังมีกาฝากกับต้นไม้ใหญ่ ซึ่งกาฝากเป็นพืชที่อาศัยบนต้นไม้อื่น โดย ไชชอนรากเข้าไปดูดน้ำเลี้ยงจากต้นไม้ที่อาศัยอยู่ ตาราง ตัวอย่างของสิ่งมีชีวิตในภาวะปรสิต

นักเรียนคะ เราสามารถจำแนกรูปแบบ ความสัมพันธ์หลัก ๆ ได้ดังนี้ค่ะ สรุปความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ 1. การอยู่ร่วมกันโดยต่างฝ่ายต่างให้ประโยชน์ซึ่งกันและกัน (ความสัมพันธ์แบบ +,+) ดังนี้ - ภาวะพึ่งพากัน 2. การอยู่ร่วมกันโดยฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์ อีกฝ่ายหนึ่งไม่ได้ ประโยชน์และไม่เสียประโยชน์ (ความสัมพันธ์แบบ +,0) ดังนี้ - ภาวะอิงอาศัย 3. การอยู่ร่วมกันโดยฝ่ายหนึ่งได้ประโยชน์และอีกฝ่ายหนึ่งเสีย ประโยชน์ (ความสัมพันธ์แบบ +,-) ดังนี้ - ภาวะปรสิต - ภาวะล่าเหยื่อ

คำชี้แจง แบบทดสอบ เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ 1. แบบทดสอบหลังเรียนเป็นแบบทดสอบแบบเลือกตอบ 4 ตัวเลือก จำนวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลา 10 นาที 2. ให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว แล้วทำ เครื่องหมายกากบาท (X) ลงในกระดาษคำตอบ 1.ต้นไม้แต่ละต้นในป่าทึบจะมีลำต้นสูงชะลูดเพื่อให้ได้รับแสงสว่าง โดยไม่ถูกบดบัง จากต้นไม้อื่น ๆ ที่อยู่ใกล้เคียง จัดเป็นความสัมพันธ์แบบใด ก. ภาวะปรสิต ข. ภาวะแข่งขัน ค. ภาวะอิงอาศัย ง. ภาวะการได้ประโยชน์ร่วมกัน 2. ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตในข้อใด ที่มีความสัมพันธ์ในลักษณะเดียวกัน ก. เห็บบนตัวสุนัข เหาฉลามกับปลาฉลาม ข. นกเอี้ยงกับควาย โพรโทซัวในลำไส้ปลวก ค. ปูเสฉวนกับดอกไม้ทะเล ดอกไม้กับแมลงภู่ ง. กล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ พยาธิในร่างกายมนุษย์ 3. ข้อใดเป็นความสัมพันธ์ที่แตกต่างจากข้ออื่น ก. พลูด่างที่เลื้อยเกาะไปตามต้นปีบ ข. กุ้งซ่อนตัวอยู่ใกล้ ๆ กับดอกไม้ทะเล ค. พยาธิตัวตืดที่ผนังลำไส้สุนัขคอยดูดสารอาหาร ง. ต้นตำลึงใช้มือเกาะยึดไปตามลำต้นไม้เพื่อให้ได้รับแสงมากขึ้น 4. ต้นทานตะวันกับผึ้งมีความสัมพันธ์กันอย่างไร ก. ทั้งสองชนิดได้ประโยชน์ร่วมกัน ข. ทั้งสองชนิดต้องพึ่งพากันและกัน ค. ชนิดหนึ่งได้ประโยชน์อีกชนิดหนึ่งเสียประโยชน์ ง. ชนิดหนึ่งได้ประโยชน์อีกชนิดหนึ่งไม่ได้และไม่เสียประโยชน์

5. สิ่งมีชีวิตสองชนิดอยู่ร่วมกัน สิ่งมีชีวิตหนึ่งได้ประโยชน์แต่ฝ่ายเดียว แต่ไม่ ทำลายสิ่งมีชีวิตอีกชนิดหนึ่ง การอยู่ร่วมกันแบบนี้เป็นความสัมพันธ์รูปแบบใด ก. ภาวะปรสิต ข. ภาวะอิงอาศัย ค. ภาวะพึ่งพากัน ง. ภาวะได้ประโยชน์ร่วมกัน 6. ข้อใดเป็นความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งได้รับประโยชน์ ส่วนอีกฝ่ายไม่ได้และไม่ เสียประโยชน์ ก. เฟินกับต้นไม้ใหญ่ ข. ต้นหูกวางกับกาฝาก ค. โพรโทซัวในลำไส้ปลวก ง. ลูกนกกระจอกในรังเดียวกัน 7. ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศ ภาวะใดมีบทบาทในการควบคุม สมดุลของจำนวนประชากรสิ่งมีชีวิตตามธรรมชาติมากที่สุด ก. ภาวะแข่งขัน ข. ภาวะล่าเหยื่อ ค. ภาวะอิงอาศัย ง. ภาวะพึ่งพากัน 8. ความสัมพันธ์ระหว่างผีเสื้อกับดอกไม้เป็นแบบเดียวกับความสัมพันธ์ระหว่าง สิ่งมีชีวิตชนิดใด ก. หมัดกับหนู ข. เฟินกับต้นจามจุรี ค. กาฝากกับต้นมะม่วง ง. ปูเสฉวนกับดอกไม้ทะเล 9. ข้อใดจับคู่ความสัมพันธ์กันได้ถูกต้อง ก. มดดำกับเพลี้ย - ภาวะปรสิต ข. ผีเสื้อกับดอกไม้ - ภาวะอิงอาศัย ค. เหาฉลามกับปลาฉลาม - ภาวะล่าเหยื่อ ง. แบคทีเรียในปมรากพืชตระกูลถั่ว - ภาวะพึ่งพากัน 10. ข้อใดเป็นความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตในรูปแบบภาวะพึ่งพากัน ก. ไลเคน ข. นกกับแมลง ค. นกเอี้ยงบนหลังควาย ง. พลูด่างกับต้นไม้ใหญ่

ใบบันทึกกิจกรรม ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต รายชื่อผู้ทำกิจกรรม กลุ่มที่ ........... ได้แก่ 1) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 2) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 3) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 4) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... 5) ....................................................................ชั้น ........... เลขที่ .......... ปัญหา แนวคำตอบ สิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กันหรือไม่ อย่างไร สมมติฐาน แนวคำตอบ สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ได้หลายรูปแบบ

บันทึกผลการสำรวจ

คำถามท้ายกิจกรรม 1. สิ่งมีชีวิตที่สำรวจชนิดใดที่ต่างฝ่ายต่างได้ประโยชน์ซึ่งกันและกัน .......ต...อ..บ....ต...า..ม...ท.ี.่.ไ..ด.้..ส..ำ...ร...ว..จ....เ.ช..่.น.....ผ.ี.เ..ส.ื.้.อ...ก.ั..บ...ด...อ..ก...ไ..ม.้........................................ .......................................................................................................................... 2. สิ่งมีชีวิตที่สำรวจส่วนใหญ่มีรูปแบบความสัมพันธ์ในแบบใด .....ต...อ..บ...ต...า...ม...ท.ี.่.ไ..ด.้..ส..ำ...ร..ว...จ....เ.ช..่.น....ร..ู.ป...แ...บ...บ...ภ...า..ว...ะ..อ..ิ.ง..อ...า...ศ.ั..ย............................... .......................................................................................................................... 3. สิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดมีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันโดยมีความ สำคัญอย่างไรบ้างอธิบาย แ...น...ว...ค...ำ...ต...อ...บ....ส.ิ.่.ง..ม..ี.ช..ี.ว.ิ..ต...แ...ต.่..ล..ะ...ช...น.ิ..ด...ท.ี.่.อ...ย.ู่.ร..่.ว..ม...ก..ั.น...ก..ั.น...ต.่..า...ง..ม.ี..ค...ว..า...ม............. ส..ั.ม...พ..ั.น...ธ..์.ก.ั..น...แ...ล...ะ..ม.ี..ค...ว..า...ม...ส...ำ..ค..ั.ญ......เ.ช..่.น....ก...า...ร..เ.ป..็..น...อ..า...ห...า..ร...ข...อ..ง...ส.ิ.่.ง..ม.ี..ช.ี..ว.ิ.ต...อ.ื.่.น. ก...า...ร..เ.ป..็.น...ท.ี..่.แ..ห...ล..่.ง...ห...ล...บ...ภ.ั..ย...ห...ร.ื.อ...พ...ล...า...ง..ต.ั..ว..ข...อ...ง..ส.ิ.่.ง...ม.ี..ช.ี.ว..ิ.ต....ก...า...ร..เ.ป..็..น...ท.ี.่.อ..ย.ู.่.... อ...า..ศ..ั.ย....ก...า...ร..ช..่.ว...ย..ผ...ส...ม...เ..ก...ส...ร..ด...อ...ก...ไ.ม..้..เ..ป.็..น...ต.้..น.................................................. .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... สรุปผลการทำกิจกรรม แ...น...ว...ค...ำ...ต...อ...บ....ใ..น...แ...ต.่..ล...ะ..ร..ะ...บ...บ...น.ิ..เ.ว...ศ....ส.ิ.่.ง..ม..ี.ช..ี.ว.ิ..ต...ต.่..า..ง..ช...น..ิ.ด...ก..ั.น...จ...ะ..ม..ี.ค...ว...า..ม.... ส..ั.ม...พ..ั.น...ธ..์.ซ.ึ.่.ง..ก..ั.น...แ...ล...ะ..ก..ั.น...ใ..น...ร.ู.ป...แ...บ...บ...ใ..ด...ร.ู.ป...แ...บ...บ...ห...น.ึ.่.ง....ซ.ึ.่.ง..ม..ี.ท.ั.้.ง...แ...บ...บ...ไ.ด..้........ ป...ร...ะ..โ..ย...ช..น..์.ด..้.ว...ย...ก.ั..น...ท.ั.้.ง..ส...อ...ง..ฝ..่.า...ย....แ..บ....บ...ท.ี.่.ฝ.่..า..ย...ห...น.ึ.่.ง...ไ.ด..้.ป...ร...ะ..โ..ย...ช..น..์.แ...ล...ะ..ฝ..่.า...ย. ห...น.ึ.่.ง...เ.ส..ี.ย...ป...ร..ะ...โ.ย...ช...น..์..แ...ล...ะ..ท.ี.่.ฝ..่.า...ย...ห...น.ึ.่.ง..ไ..ด.้..ป...ร..ะ...โ.ย...ช...น..์.แ...ล...ะ..อ..ี.ก...ฝ.่..า..ย...ห...น.ึ.่.ง...ไ.ม..่.ไ. ด้ แ...ล...ะ..ไ..ม.่..เ.ส..ี.ย...ป...ร..ะ...โ..ย..ช...น..์..ค...ว...า...ม...ส.ั.ม...พ..ั..น...ธ.์.เ..ห...ล.่..า..น.ี.้.ท...ำ...ใ..ห.้..ส.ิ.่.ง..ม..ี.ช.ี..ว.ิ.ต...ส...า...ม...า..ร...ถ... ด...ำ...ร..ง..ช..ี.ว.ิ..ต...อ...ย.ู่.ไ..ด..้.ใ..น...ร..ะ..บ....บ...น.ิ..เ.ว...ศ...ไ.ด..้................................................................

ผังมโนทัศน์ เรื่อง ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ แล้วแต่ดุลยพินิจ ของผู้สอน

คำชี้แจง ให้นักเรียนสังเกตภาพ แล้วระบุชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ ร่วมกัน พร้อมวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดและ บอกรูปแบบความสัมพันธ์จำนวน 3 รูปแบบ 1.ชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกัน : ..ง.ู.ก.ั..บ...ห..น..ู............................................... ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด :งู.เ..ป.็..น...ผ.ู้.ล..่.า....ก.ิ.น...เ..ห..ย.ื.่.อ...ซ.ึ.่.ง..ค.ื..อ..ห...น..ู. เ.ป..็.น...อ...า..ห...า..ร....ง.ู.จ.ึ..ง..ไ.ด..้.ป...ร..ะ..โ..ย...ช...น.์.แ...ต.่..ห...น.ู..เ.ส.ี..ย..ป...ร..ะ...โ.ย...ช...น.์........................................ รูปแบบความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิต : .ภ...า..ว...ะ..ก...า...ร..ล..่.า..เ..ห...ย.ื.่.อ.............................. 2.ชนิดของสิ่งมีชีวิตที่อยู่ร่วมกัน : ...ผ..ี.เ.ส.ื.้.อ...ก.ั.บ...ด...อ...ก..ไ..ม.้................................ เตรป่..คู..ปา็..น..วง..แ..าอไ..บ..ด..มา้..บ..รห..สั..ับค..าม....วปร..พ..า..รั..ส..มนะ่..ว..โส..ธ..ันย์..มข....ชด..พอ..นั..อ..์งน..ก..ส..ธิ..ไ์่..งขม....้..มอไ..ี..ด..ชง้..ี..ผสว..ิี..่ิเ..งต..ส..ืม..้แีอ....ช..ตีช..่ว่..ิ..ลว..ต..ย..ะ....:ผช........สนภ...ิ...ม...าด......วเ......ก:...ะ...ผ..ส..ก.ี.....เ...ร.า...ส....ื....้ร.ท...อ.ั...ไ.้...ง.ด...ด....ู้..ผ..ด..ป..ี.....เ...น..ร..ส..ื..้..้ะ....อำ......โ.ห....แ.ย.......ว....ลช.....า....ะ...น....น์..ด......ร....จ่..อ..ว.....า....กม.....ก......ไ.ก....ดม.ั.......้น....อ............ก..........ไ......ม..้ ทรีค.3ู่.ปอ...วช.แยู.า่.นบแ..มิ.ลบด..ส.ะัคข.ม.ห.วอ.พ.ลา.งั.บ.มนส.ิ.่ภส.ธง.ัั์.มยมข..ี.พอช.นั.ี.งนว.กิ.ส.ตธิ.จ์่.ึงข.ทง.ี.ม่อไ.อี.ด.ชง้.ยี.ูปสว.่ิร.่ิ.งร่ต.ว.มะ.แีม.โ.ช.ยตีก.่ว.ัชิ.ลน.ต.น.ะ์.:.:แช....ภ.ต..น...่ิ...าต...ดน...้...วน...ก...ะ:...ไ.ท..น..อ.ม....ิ..้ำ..ก..ง.ไ.......รมออ....ั.่...ง....าไา.....บด...ศศ....้..ั..ัแน....ยย........ลต....ต..้...้.ะ..น...น.....ไ....ไ..มไ...ม....่ม...้.เ.้.....ส..ท....ี....ย..ำ..........ป.ร....ั.....ง..ร......เ...ะ....พ....ืโ....่....ยอ..........ช..เ....ป.....น.็......์น........

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 1.ข. 6. ก. 2.ค. 7. ข. 3.ค. 8. ง. 4.ก. 9. ง. 5.ข. 10. ก.



ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ระบบนิเวศ ชุดที่ 4 ประชากร ชื่อ............................................................................. ชั้น..............เลขที่........ นางสาวณัฐฐินันท์ ทองสุข โรงเรียนเบญจมราชรังสฤษฎิ์

ก คำนำ ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เรื่อง ประชากร รายวิชา วิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยี กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นมัธยม ศึกษาปีที่ 3 จัดทำขึ้นเพื่อมุ่งส่งเสริมให้ผู้เรียนได้รับ ทั้งความรู้และ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ มีความมุ่งมั่นที่จะศึกษาค้นคว้าสืบเสาะ หาความรู้ เพื่อรวบรวมข้อมูลวิเคราะห์ผล นำไปสู่คำตอบของคำถาม มีการ ร่วมกันคิดลงมือปฏิบัติจริง อันจะส่งผลให้นั กเรียนมีผลสัมฤทธิ์ทางการ เรียนสูงขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพ ใช้เวลา 2 ชั่วโมง เพื่อให้นั กเรียนได้ศึกษา เรียนรู้อย่างเข้าใจนำไปสู่กระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ ได้ใช้ทักษะ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และนำความรู้ที่ได้ไปใช้ในการดำรงชีวิตและรู้ เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของโลกได้ ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดกิจกรรมการเรียนรู้เล่มนี้ จะเกิดประโยชน์ ให้นั กเรียนนำไปใช้ในการเรียนรู้และประสบผลสำเร็จในการเรียนและเป็น แนวทางในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้ชุดกิจกรรมนี้ สำหรับครูผู้สอน หรือผู้ที่มีความสนใจในเรื่องดังกล่าว นางสาวณัฐฐินั นท์ ทองสุข ผู้จัดทำ

ข สารบัญ เรื่อง หน้ า คำนำ ก สารบัญ ข คำชี้แจง 1 กิจกรรมที่ 1 การสำรวจประชากร 2 ใบความรู้ เรื่อง การสำรวจประชากร 6 กิจกรรมที่ 2 ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลง 9 ขนาดประชากร 10 ใบความรู้ เรื่อง ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลง 12 ขนาดประชากร 13 แบบทดสอบท้ายหน่ วยการเรียนรู้ 16 เฉลยกิจกรรมที่ 1 17 เฉลยกิจกรรมที่ 2 18 เฉลยแบบทดสอบท้ายหน่ วยการเรียนรู้ แบบประเมินทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และ 19 20 ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 แบบประเมินเจตคติทางวิทยาศาสตร์ แบบประเมินชิ้นงาน

1 คำชี้แจง 1. ศึ กษาจุดประสงค์การเรียนรู้ประจำชุดกิจกรรม 2.นั กเรียนตั้งใจตอบคำถามอย่างเต็มความสามารถ 3.แบ่งนั กเรียนออกเป็นกลุ่ม กลุ่มละ 4-5 คน 4.นั กเรียนศึกษาและปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนในชุดกิจกรรม 5. หากมีข้อสงสั ยระหว่างการทำกิจกรรมการเรียนรู้ให้รีบปรึกษาครู ผู้ สอนทันที 6.นั กเรียนทำแบบทดสอบท้ายหน่ วยการเรียนรู้หลังจบกิจกรรม 7.นั กเรียนจะต้องมีวินั ย มีความรับผิดชอบในตนเองโดยการปฏิบัติ ตามชุดกิจกรรมทุกขั้นตอน

2 กิจกรรมที่ 1 การสำรวจประชากร จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. สำรวจประชากรบริเวณโรงเรียน 2.คำนวณความหนาแน่ นของประชากรที่สำรวจได้ ขั้นตอนการเรียนรู้ 1.จับกลุ่มให้นั กเรียน กลุ่มละ 4-5 คน เพื่อให้นั กเรียนช่วยเหลือกัน 2.นั กเรียนศึกษาใบกิจกรรมที่ 1 เรื่องการสำรวจประชากร 3.นั กเรียนรับอุปกรณ์ในการสำรวจจากครู ได้แก่ ตลับเมตร 1 อัน เชือก 1 ม้วน กิ่งไม้ 4 อัน แว่นขยาย 1 อัน 4.นั กเรียนเลือกบริเวณที่จะสำรวจในสนามหญ้าของโรงเรียน 5.วัดพื้นที่ที่จะสำรวจ โดยกำหนดพื้นที่ กว้าง 2 เมตร ยาว 3 เมตร ใช้เชือกขึง แล้วตอกไม้ลงไปเป็นเสา 4 มุม 6.ใช้พื้นที่สี่เหลี่ยมที่กำหนดไว้ สุ่มพื้นที่ขนาด 30 x 30 เซนติเมตร 5 บริเวณ โดยไม่ซ้ำกันแล้วนั บจำนวนสิ่งมีชีวิตทั้งหมดในนั้ น 7.บันทึกข้อมูลและผลการสำรวจลงในใบกิจกรรมที่ 1

3 แบบบันทึกกิจกรรมที่ 1 การสำรวจประชากร รายชื่อสมาชิก 4. ...................................................... 5. ...................................................... 1. ...................................................... 6. ...................................................... 2. ...................................................... 3. ...................................................... ตารางบันทึกผลการสำรวจ บริเวณที่สำรวจ ประชากรที่ จำนวนประชากรที่สำรวจได้แต่ละครั้ง สำรวจพบ 12 3 45 คำนวณความหนาแน่ นของประชากร ความหนาแน่ นของประชากร = พื้นที่ทั้งหมด x จำนวนประชากรที่นั บได้ทั้งหมด โดยประมาณ พื้นที่ที่สำรวจ

4 แผนภาพบริเวณที่นั กเรียนสำรวจ

5 คำถามท้ายกิจกรรม 1.ผลการคำนวณความหนาแน่ นของประชากรโดยประมาณที่นั กเรียนได้เป็นเท่าใด 2. เหตุใดนั กเรียนจึงไม่ใช้การสำรวจประชากรทั้งหมด 3. นั กเรียนคิดว่าขนาดของประชากรบริเวณนั้ นสามารถเปลี่ยนแปลงได้หรือไม่ เพราะเหตุใด สรุ ปผลกิจกรรม

6 ใบความรู้ เรื่อง ประชากรในระบบนิเวศ กลุ่มสิ่งมีชีวิตชนิ ดเดียวกัน อาศัยอยู่แหล่งเดียวกัน ในช่วงเวลาเดียวกัน สามารถเปลี่ยนแปลงจำนวนได้ เรียกว่า \"ประชากร\" คุณลักษณะของประชากร จำนวนของประชากรแต่ละพื้นที่ 1.ขนาดของประชากร 2. โครงสร้างของประชากร องค์ประกอบของประชากร แบ่งตาม 3. ความหนาแน่นของประชากร เพศและอายุ 4. การเพิ่มจำนวนประชากร จำนวนประชากรที่นั บต่อหนึ่ งหน่ วย พื้นที่ เช่น ส้ม 300 ต้นต่อ 1 ไร่ ขึ้นอยู่กับการเกิด การตาย การอพยพ เข้าและการอพยพออก ขนาดของประชากร ขนาดคงที่ อัตราการเกิด + อัตราการอพยพเข้าเท่ากับ ขนาดเพิ่ มขึ้ น อัตราการตาย + อัตราการอพยพออก ขนาดลดลง อัตราการเกิด + อัตราการอพยพเข้ามากกว่า อัตราการตาย + อัตราการอพยพออก อัตราการเกิด + อัตราการอพยพเข้าน้ อยกว่า อัตราการตาย + อัตราการอพยพออก

7 ความหนาแน่ นของประชากร เนื่ องจากในระบบนิ เวศของเรามีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ในหลายพื้นที่ บางชนิ ดอยู่กันอย่างหนาแน่ น บางชนิ ดอยู่กันอย่างกระจัด กระจาย ทำให้มีจำนวนในแต่ละพื้นที่ไม่เท่ากัน ทำให้ความหนา แน่ นของประชากรไม่เท่ากันด้วย ซึ่งการหาค่าความหนาแน่ น สามารถทำได้ดังนี้ 1.ความหนาแน่ นของประชากรอย่างหยาบ ความหนาแน่นของประชากร = จำนวนประชากรที่นั บได้ทั้งหมด อย่างหยาบ พื้นที่ทั้งหมด ตัวอย่าง บริเวณทุ่งหญ้าแห่งหนึ่ งมีพื้นที่ 100 ตารางกิโลเมตร พบนกปากห่างอาศัยอยู่ 700 ตัว จงหาความหนาแน่ นอย่างหยาบของประชากรนกปากห่างในทุ่งหญ้า แห่งนี้

8 2.ความหนาแน่ นของประชากรเชิงนิ เวศ ความหนาแน่นของประชากร = จำนวนประชากรที่นั บได้ทั้งหมด โดยประมาณ พื้นที่ที่อาศั ยอยู่จริง ตัวอย่าง บริเวณป่าเบญจพรรณแห่งหนึ่ งมีพื้นที่ 40ตารางกิโลเมตร พบนกยางสีขาวพันธุ์หนึ่ ง จำนวน 120 ตัว ทำรังอาศัยอยู่บริเวณรอบ ๆ แหล่งน้ำซึ่งมีพื้นที่ 3 ตารางกิโลเมตรอยู่ ในป่าแห่งนี้ จงหาความหนาแน่ นเชิงนิ เวศของนกยางพันธุ์นี้ 3.ความหนาแน่ นของประชากรโดยประมาณ ความหนาแน่นของประชากร = พื้นที่ทั้งหมด x จำนวนประชากรที่นับได้ทั้งหมด โดยประมาณ พื้นที่ที่สำรวจ ตัวอย่าง ทุ่งหญ้าแห่งหนึ่ งมีพื้นที่ 1 ตารางกิโลเมตร เมื่อใช้กรอบไม้ขนาด 1 ตารางเมตร สุ่มตัวอย่างประชากรหญ้าแห้วหมู 10 ครั้งอย่างอิสระ แล้วนั บจำนวนประชากรจาก การสุ่มแต่ละครั้งได้เท่ากับ 10, 12, 10, 20, 22, 16, 17, 30, 25, 28 ต้น ตามลำดับ จงหาขนาดประชากรหญ้าแห้วหมูทั้งหมดในทุ่งหญ้าแห่งนี้

9 กิจกรรมที่ 2 ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงขนาดประชากร ตอนที่ 1 คำชี้แจง ให้นั กเรียนเติมคำลงในช่องว่างให้ถูกต้อง สมบูรณ์ 1.ประชากร หมายถึง..................................................................................................... ................................................................................................................................ 2.ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงประชากร ประกอบด้วย................ปัจจัย ได้แก่....... ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 3.ประชากรมีขนาดคงที่ หมายถึง ................................................................................. ................................................................................................................................ 4.ประชากรมีขนาดเพิ่มขึ้น หมายถึง.............................................................................. ................................................................................................................................... 5.ประชากรมีขนาดลดลง หมายถึง............................................................................... ................................................................................................................................... ตอนที่ 2 คำชี้แจง ให้นั กเรียนเขียนเครื่องหมาย หน้ าข้อความที่ถูกและใส่เครื่องหมาย หน้ า ข้อความที่ผิด พร้อมแก้ไขข้อความนั้ นให้ถูกต้อง ...........1. สภาพแวดล้อมที่ไม่เปลี่ยนแปลงเลย จะไม่ทำให้ขนาดประชากรเปลี่ยนแปลงไป ..................................................................................................................................... ...........2. การทำไร่เลื่อนลอยจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงประชากร ..................................................................................................................................... ...........3. จำนวนผู้ล่าที่เพิ่มขึ้น ทำให้มีประชากรเพิ่มขึ้นด้วย ..................................................................................................................................... ...........4 การสำรวจลักษณะชีวภาพเป็นการรวบรวมข้อมูลของสิ่งไม่มีชีวิต ..................................................................................................................................... ...........5. การสำรวจองค์ประกอบภายในระบบนิ เวศ แบ่งได้ 2 ลักษณะ ได้แก่ การ สำรวจลักษณะทางกายภาพและการสำรวจลักษณะทางชีวภาพ .....................................................................................................................................

ใบความรู้ 10 เรื่อง ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลง ขนาดประชากร

11 การสำรวจองค์ประกอบภายในระบบนิ เวศ ทำให้ทราบการเปลี่ยนแปลงของประชากรที่เป็นไปอย่างช้า ๆ ได้ข้อมูล ที่เป็นจริง ช่วยให้ทราบขนาดและเข้าใจความสัมพันธ์ขององค์ประกอบ ต่าง ๆ ที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนไปของขนาดประชากรในพื้นที่นั้ น ๆ อีกด้วย 1.การสำรวจลักษณะทางกายภาพ เป็นการสำรวจเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลของสิ่ งไม่มี ชีวิต ทางด้านสภาพแวดล้อม เช่น แสงสว่าง อุณ ภูมิ ความชื้น ค่าความเป็นกรด ด่าง ปริมาณแร่ ธาตุ เป็นต้น 2.การสำรวจลักษณะทางชีวภาพ เป็นการสำรวจเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลของสิ่ งมี ชีวิต โดยพิจารณาจากชนิ ด จำนวน และความ หนาแน่ นของสิ่งมีชีวิตต่อพื้นที่ที่ทำการสำรวจ โดยอาศัยการสังเกตและเก็บตัวอย่าง แล้วนำมา วิเคราะห์เพื่อประเมินผล

แบบทดสอบหลังเรียน 12 คำชี้แจง ให้นั กเรียนทำเครื่องหมาย ลงในคำตอบที่ถูกที่สุดเพียงคำตอบเดียว 1. ข้อใดคือความหมายของประชากร 6. การสุ่มตัวอย่างกรอบสี่ เหลี่ยมวัดขนาด (population) ประชากร หญ้าแห้วหมูในทุ่งหญ้าแห่งหนึ่ งซึ่งมี พื้นที่ 2,000 ตารางวาพบว่าเมื่อใช้กรอบไม้ขนาด 1) กลุ่มสิ่งมีชีวิตชนิ ดเดียวกัน อาศัยในพื้นที่ 1 ตารางวา สุ่มตัวอย่างหญ้าแห้วหมูอย่างอิสระ เดียวกัน ในเวลาเดียวกัน 10 ครั้ง นับ จำนวนได้ 15 , 22 , 31 , 18, 29 , 42 , 34 , 28 , 35 และ 28 ต้น ตามลำดับ แสดงว่ามี 2) กลุ่มสิ่งมีชีวิตที่สามารถในการสืบพันธุ์และ ประชากรหญ้า หมู แห้วในทุ่งแห่งนี้ ได้ทั้งหมดกี่ ให้กำเนิ ดกลุ่มสิ่งมีชีวิตรุ่นใหม่ได้ ต้น 3) สภาพพื้นที่หรือภูมิภาคซึ่งรวมชนิ ดพันธุ์พืช 1) 2,820 ต้น และสั ตว์ไว้ด้วยสภาพภูมิอากาศที่มีความจำเพาะ 2) 28,200 ต้น 3) 42,300 ต้น 4) กลุ่มสิ่งมีชีวิตต่างชนิ ดกัน อาศัยในพื้นที่ 4) 56,400 ต้น เดียวกัน และในเวลาเดียวกัน 7. สภาวะสิ่ งแวดล้อมใดต่อไปนี้ มีผลกระทบต่อ 2. ขนาดของประชากรในแต่ละกลุ่มจะขึ้นอยู่กับ การแพร่กระจายตัวของประชากร ปัจจัยในข้อใด 1) เกิดการรบกวนบ่อยครั้งในถิ่นที่อยู่ 2) ขาดที่อยู่อาศัยที่เหมาะสมที่อยู่ใกล้กัน 1) การอพยพเข้า และการแก่งแย่ง 3) สภาวะที่ทำให้เกิดอัตราการตาย แล้วทำให้ 2) อัตราการตาย และเพศของประชากร เกิดที่ว่างของที่อยู่อาศัย 3) อัตราการเกิด และการอพยพออก 4) อัตราการเกิดต่ำทำให้เกิดความแตกต่าง 4) อัตราการเกิด และอายุของประชากร ระหว่างถิ่นที่อยู่ 3. จากภาพเป็นการสุ่มตัวอย่างประชากรแบบ 8. ความหนาแน่นประชากรอย่างหยาบ หาได้ ใด จากสูตรใด 1) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ที่อาศัยอยู่ 1) แบบนั บทั้งหมด จริง 2) แบบวางแปลง 2) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ทั้งหมด 3) แบบจับปล่อย 3) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่บางส่วน 4) ถูกทุกข้อ 4) ถูกทุกข้อ 4. การวัดขนาดประชากรวิธีใดที่ได้ผลถูกต้อง 9. ความหนาแน่นเชิงนิเวศ (Ecological ตรงกับ ความเป็นจริงมากที่สุด density) หาได้จากสูตรใด 1) การประเมินจากร่องรอยของประชากร 1) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ที่อาศัยอยู่ 2) การสุ่มตัวอย่างประชากร จริง 3) การทำเครื่องหมายและจับกลับคืน 2) จำนวนประชากรทั้งหมด หารพื้นที่ทั้งหมด 4) การนั บจำนวนประชากรโดยตรง 3) จำนวนประชากรทั้งหมด หารประชากร 5. สนามหญ้าพื้นที่ขนาด 400 ตารางเมตร จาก 4) ไม่มีข้อถูก การใช้กรอบนับประชากรขนาด 50 x 50 10. หากต้องการสำรวจประชากรลิงแสมว่ามาก ตารางเซนติเมตร พบว่ามีหญ้า A 80 ต้น และ น้อยต่างกันหรือไม่ในแต่ละปี ควรนำค่าใดมา หญ้า B 160 ต้น สนามหญ้าดังกล่าวมีหญ้า A กี่ เปรียบเทียบ ต้น 1) อัตราการเกิด 1) 2,000 2) อัตราการตาย 2) 4,000 3) ความหนาแน่ น 3) 8,000 4) ความหลากหลาย 4) 12,800

13 แบบบันทึกกิจกรรมที่ 1 การสำรวจประชากร รายชื่อสมาชิก 4. ...................................................... 5. ...................................................... 1. ...................................................... 6. ...................................................... 2. ...................................................... 3. ...................................................... ตารางบันทึกผลการสำรวจ (3 คะแนน) บริเวณที่สำรวจ ประชากรที่ จำนวนประชากรที่สำรวจได้แต่ละครั้ง สำรวจพบ 12 3 45 สนามหญ้า เช่น ต้นต้อยติ่ง ในโรงเรียน หญ้าเจ้าชู้ 18 25 22 15 20 หญ้าแห้วหมู คำนวณความหนาแน่ นของประชากร ความหนาแน่ นของประชากร = พื้นที่ทั้งหมด x จำนวนประชากรที่นั บได้ทั้งหมด โดยประมาณ พื้นที่ที่สำรวจ เช่น พื้นที่ในการนั บแต่ละครั้ง = 0.3 ตารางเมตร x 5 ครั้ง = 1.5 ตารางเมตร จำนวนประชากรที่นั บได้ = 18+25+22+15+20 = 100 ต้น ความหนาแน่ นโดยประมาณ = (2x3) x 100 1.5 = 400 ต้น/ตารางเมตร