Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore สาระน่ารู้จากคลินิกการกีฬา ตอน การบาดเจ็บของข้อเท้า

สาระน่ารู้จากคลินิกการกีฬา ตอน การบาดเจ็บของข้อเท้า

Published by library dpe, 2021-12-20 02:13:40

Description: สาระน่ารู้จากคลินิกการกีฬา ตอน การบาดเจ็บของข้อเท้า

Search

Read the Text Version

คำ�นำ� เท้าและข้อเท้า เป็นอวัยวะที่จ�ำ เป็นต่อการเคลื่อนไหว ในชีวิตประจำ�วันและการเล่นกีฬา ทั้งขณะยืน เดิน วิ่ง พรอ้ มกบั การรับน้ำ�หนักตัวตลอดเวลา และเป็นส่วนที่ต้อง สัมผัสและรองรับแรงสะท้อนกลับจากพื้นผิวต่างๆ จึงมี โอกาสท่จี ะไดร้ บั บาดเจ็บได้บอ่ ยๆ การมีความผิดปกติของโครงสร้างเท้า ความแข็งแรง ของกล้ามเนื้อขา ความกระชับของเอ็นรอบข้อเท้าหรือ แมก้ ระทง่ั การเลอื กใสร่ องเทา้ ทไ่ี มเ่ หมาะสมกบั กจิ กรรมตา่ งๆ เปน็ สาเหตทุ ที่ �ำ ใหเ้ ทา้ และขอ้ เทา้ เกดิ การบาดเจบ็ ไดเ้ ชน่ กนั ดังนั้น การป้องกันการบาดเจ็บของเท้าและข้อเท้า อย่างหนึ่งที่ไม่ควรมองข้าม ก็คือ การรู้จักวิธีสร้างเสริม ความแขง็ แรง ม่นั คง ความยืดหยุ่นของเอ็นและกล้ามเนือ้ รอบๆข้อเท้า เพื่อนำ�ไปสู่การเล่นกีฬาหรือออกกำ�ลังกาย อย่างปลอดภัย ส�ำ นักวทิ ยาศาสตรก์ ารกฬี า กรมพลศึกษา

สารบญั หน้า 1. เรื่องของข้อเท้า...............................................................................3 2. การบาดเจ็บที่พบบ่อย......................................................................4 3. การดูแลรักษาหลังการบาดเจ็บ...........................................................5 4. ท่าบริหารเพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อและเอ็นรอบข้อเท้า..............7 5. ท่าบริหารเพื่อเพิ่มความแข็งแรงและการฝึกการทรงตัว............................9 6. ท่าบริหารเพื่อเพิ่มความสามารถในการรับรู้ของข้อต่อ.............................11 7. การป้องกันการบาดเจ็บข้อเท้า...........................................................13 8. รองเท้ากีฬา...................................................................................15 2

เร่ืองของข้อเท้า ข้อเท้า เปน็ ขอ้ ตอ่ ที่มลี กั ษณะแบบบานพับ มีทิศทางการ เคลื่อนไหว กระดกปลายเท้าขึ้น และเหยียดปลายเท้าลง ประกอบดว้ ยสว่ นปลายกระดกู หนา้ แขง้ ดา้ นในและดา้ นนอก เรยี งตวั เปน็ ขอ้ ตอ่ รว่ มกบั กระดกู ภายในเทา้ หลายชน้ิ และยึดด้วยเอ็นขอ้ ต่อมากมาย เพอื่ เสรมิ สร้างความม่นั คงของขอ้ เท้า เส้นเอ็นที่สำ�คัญของข้อเท้า มี 3 ส่วน คอื 1. เอ็นข้อเท้าด้านนอก ให้ความแข็งแรงของข้อเท้าทางด้านนอก ป้องกัน ข้อเทา้ พลิกเข้าใน การบาดเจบ็ ทพ่ี บบอ่ ยคอื การเกิดขอ้ เท้าพลิกเข้าดา้ นใน 2. เอ็นข้อเท้าด้านใน ให้ความมั่นคงของข้อเท้าทางด้านใน ป้องกันไม่ให้ ข้อเท้าแบะออกไปทางนอก การบาดเจ็บที่พบบ่อยเกิดจากการปะทะใน ลักษณะสวนทาง ทำ�ให้เกดิ การบดิ ของขอ้ เทา้ ไปดา้ นนอก 3. เอ็นข้อเท้าแบบสูง เป็นเส้นเอน็ ทอ่ี ยเู่ หนือกวา่ ระดบั ข้อเท้า การบาดเจ็บ เกดิ จากการบดิ ท่ีรุนแรง พบว่ามีการบวม เขยี ว ช�้ำ ที่บรเิ วณขอ้ เท้าดา้ นนอก ซงึ่ เหนอื กวา่ ระดับตาตมุ่ ปญั หาโครงสร้าNองoงŒุขrเอmทงŒาaเlปทAกา้rcตhิ อุŒงเทŒาปกติ Normal Arch มี 2 แบบ ไดแ้ ก่ อŒงุ เทาŒ สงู อŒงุ เทาŒ สูง High Arch High Arch องุŒ เทŒาแบน Flat Arch อุŒงเทŒาแบน Flat Arch 3

การบาดเจบ็ ท่ีพบบอ่ ย การเกิดข้อเท้าพลิก ทำ�ให้เกิดโรคข้อเท้าแพลง พบในขณะ เล่นหรือแข่งกีฬา เกือบทุกชนิด สาเหตุมาจากการบิดหมุน หรือพลิกของข้อเท้าจนเกินช่วงการเคลื่อนไหวปกติ ทำ�ให้เอ็นยึด ข้อต่อหรือเอ็นกล้ามเนื้อฉีกขาด ซึ่งอาจเป็นการฉีกขาดเพียงบางส่วน หรือฉีกขาดทั้งหมดก็ได้ อาการข้อเท้าพลิกอาจรุนแรงถึงขั้นสูญเสีย ความม่นั คงของข้อเทา้ โรคข้อเท้าแพลง แบง่ ความรุนแรงไดเ้ ป็น 3 ระดบั คือ… ระดับที่ 1 ข้อเท้าแพลงชนิดไม่รุนแรง เอ็น ถกู ดงึ หรอื ยดื มากเกนิ ไป ท�ำ ให้บาดเจบ็ แตเ่ สน้ ใย ของเอน็ ไมฉ่ กี ขาด มอี าการปวด บวม แตไ่ มม่ ากนกั โดยอาจบวมหลังจากเกิดอบุ ตั ิเหตุ 1 วนั ระดับที่ 2 ข้อเท้าแพลงชนิดรุนแรงปานกลาง มีการฉีกขาดของเอ็นบางส่วน ทำ�ให้ข้อเท้า มีความม่ันคงลดลง มีอาการปวด บวม เฉพาะที่ และอาจมีเลือดค่งั ระดับที่ 3 ข้อเท้าแพลงชนิดรุนแรง มีการ ฉกี ขาดของเอน็ ขอ้ เทา้ ทางดา้ นนอกหมดทงั้ 3 เสน้ ทำ�ให้ข้อเท้าสูญเสียความมั่นคง มีอาการปวด บวมมาก และมเี ลอื ดคงั่ ซึ่งอาจต้องผ่าตัด 4

การดูแลรักษาหลังการบาดเจ็บ ระยะท่ี 1 การดแู ลหลงั การบาดเจ็บ ระยะที่ 2 แบ่งออกเปน็ 4 ระยะ ระยะที่ 3 เมือ่ เกดิ การบาดเจบ็ ภายใน 3 วันแรก ระยะที่ 4 หลังการบาดเจ็บ 3 วัน - 2 สัปดาห หลงั การบาดเจบ็ 2-3 สัปดาห หลงั การบาดเจบ็ 3-4 สปั ดาห ระยะที่ 1 เมอื่ เกดิ การบาดเจบ็ ภายใน 3 วนั แรก จะตอ้ งลดอาการปวด บวม รวมท้งั ปอ้ งกันเอ็นท่ีกำ�ลงั ซ่อมแซม ด้วยหลกั R-I-C-E R งดการเลน่ กฬี า การยนื การเดิน เพอื่ ใหข้ อ้ เทา้ ไดพ้ กั I ประคบเยน็ โดยวางแผน่ เยน็ หรอื ถงุ ใสน่ �ำ้ แขง็ ผสมน�ำ้ บนขอ้ เทา้ เปน็ เวลา 15-20 นาที ประมาณ 3-5 คร้ังต่อวัน เพอื่ ลดการอักเสบ อาจใชร้ ว่ ม กบั การพันผา้ ยืดได้ C ใส่สนบั ขอ้ เท้าหรอื พนั ผ้ายืด เพอ่ื ชว่ ยลดอาการบวม E นอนยกข้อเทา้ ให้สูง โดยอาจน�ำ หมอนมาหนุนเพือ่ ลดบวม RI C E Rest Ice Compression Elevation 5

ระยะที่2 หลงั จากผา่ นไป3วนั อาการปวดบวมจะคอ่ ยๆทเุ ลาลงสามารถ ทำ�การเคลื่อนไหวเล็กๆ น้อยๆ เพื่อทำ�ให้กล้ามเนื้อมีความยืดหยุ่นดีขึ้น โดยสามารถบริหารขอ้ เท้างา่ ยๆ ไดด้ ังนี้ ท่าที่ 1 นั่งบนเก้าอี้และห้อยขาลง กระดกขอ้ เท้าขน้ึ ให้มากทส่ี ดุ ค้างไว้ 5 วนิ าที จากนนั้ วางปลายเทา้ ลงบนพนื้ ท�ำ ซ�้ำ 10 ครงั้ ท่าที่ 2 น่ังเหยยี ดขาบนพื้น จากน้นั กระดกปลายเท้าข้นึ และถบี ปลายเทา้ ลงให้มากทีส่ ุด ทำ�ซำ้� 10 ครั้ง ท่าที่ 3 นงั่ เหยยี ดขาบนพนื้ จากนั้นหมุนข้อเท้าเข้าด้านใน และ บดิ ขอ้ เทา้ ออกดา้ นนอกใหม้ ากทสี่ ดุ ท�ำ ซ้ำ� 10 คร้งั 6

ทา่ บรหิ ารเพอ่ื เพม่ิ ความยดื หยนุ่ ของ เกอลน็ า้รมอเบนขอื้ ้อแเลทะา้ ท่าที่ 1 ใช้ผ้าคล้องปลายเท้า ออกแรงดึงให้ข้อเท้า ก ร ะ ด ก ขึ้ น ม า ก ที่ สุ ด โดยที่ส้นเท้าต้องติดพื้น คา้ งไว้ 10 วนิ าที ขณะท่ี สน้ เทา้ วางตดิ พน้ื ทำ�ซ้ำ� 10 ครงั้ ท่าที่ 2 ปฏิบัติคล้ายกับท่าที่ 1 แต่เปลี่ยนเป็นการนั่งงอ เขา่ เล็กนอ้ ย ใช้ผ้าคล้อง ปลายเท้าแล้วดึงข้อเท้า ให้กระดกขึ้นมากที่สุด คา้ งไว้ 10 วนิ าที ท�ำ ซ�ำ้ 10 ครง้ั 7

ท่าที่ 3 ยนื หา่ งจากผนัง 1 ชว่ งแขน กา้ วขา ที่เจ็บไปด้านหลัง เข่าเหยียดตรง สน้ เทา้ วางแนบตดิ พนื้ มอื ยนั ผนงั ไว้ ยอ่ เขา่ ขา้ งหนา้ ลง โนม้ ตวั ไปดา้ นหนา้ จนรู้สึกตึงที่น่อง นิ่งค้างไว้ 10 วินาที ท�ำ ซ้ำ� 10 คร้ัง ท่าที่ 4 นงั่ ยกขอ้ เทา้ พาดวางบนเขา่ อกี ขางหนงึ่ ใชม้ อื บิดปลายเท้าเข้าด้านในให้มากที่สุด ค้างไว้ 10วนิ าที จากนนั้ บดิ ออกดา้ นนอกใหม้ ากทสี่ ดุ และค้างไว้ 10 วนิ าทีเชน่ กนั ท�ำ ซำ้� 10 คร้งั ท่าที่ 5 ยนื บนบนั ได หยอ่ นสน้ เทา้ ทง้ิ น�ำ้ หนกั ตวั ลงไปให้ร้สู ึกตึงท่เี อ็นร้อยหวาย ค้างไว้ 30วนิ าทีท�ำ ซ�้ำ 5ครงั้ จากนนั้ ใหป้ ฏบิ ตั ิ เชน่ เดยี วกันกบั ขาอกี ข้างหนงึ่ 8

ทา่ บรหิ ารเพอ่ื เพม่ิ ความแขง็ แรง และการฝึกการทรงตวั ท่าที่ 1 ใชแ้ ผน่ ยางยดื เป็นแรงต้าน ท่าที่ 2 กางแขนสูงระดับไหล่ ก้าวขายกขึ้น ค้างไว้ 10 วินาที ก่อนจะวางลงในลักษณะเดินไป ข้างหน้า แล้วก้าวขาอีกข้างหนึ่ง ยกค้างไว้ 10 วนิ าทีเชน่ กัน เดินแบบนีไ้ ปเรอื่ ยๆในแนว เส้นตรง ประมาณ 20 กา้ ว ท่าที่ 3 ท่าที่ 4 ยนื ยกขางอมาดา้ นหนา้ สง่ ลกู บอล ยืนขาเดียว รับลูกบอลที่คู่ฝึกซ้อม วนรอบตน้ ขาไปเรื่อยๆ สง่ มาจากทศิ ทางตา่ งๆ 9

การบรหิ ารกล้ามเนอ้ื แกนกลางลำ�ตวั ท่าที่ 1 นอนหงายชนั เขา่ ทง้ั 2ขา้ งออกแรง เกรง็ กลา้ มเนอ้ื กน้ เพอ่ื ยกสะโพกขน้ึ คา้ งไว้ 10 วนิ าที ท�ำ ซ�ำ้ 10 ครง้ั ท่าที่ 2 นอนตะแคง ยนั ศอก ท่าที่ 3 นอนควำ่� ใช้มือและ ยกตวั ขน้ึ พรอ้ มออกแรงยนั ทเ่ี ทา้ เพอ่ื เท้าท้ังสองข้างยันตัวข้ึน จากน้ัน ยกล�ำ ตวั ขน้ึ จากพน้ื ปลายเทา้ วางชดิ กนั ยกแขนขา้ งหนง่ึ ยดื ไปขา้ งหนา้ คา้ งไว้ นง่ิ คา้ งไว้ 10 วนิ าที ท�ำ ซ�ำ้ 10 ครง้ั 10 วนิ าที ท�ำ ซ�ำ้ 10 ครง้ั ท่าที่ 4 ตง้ั คลาน จากนน้ั ยกแขนซ้าย ท่าที่ 5 น่ังทรงตัว และขาขวาขน้ึ พน้ พน้ื คา้ งไว้ 10 วนิ าที แลว้ บนลูกบอล โดยกางแขนทง้ั ท�ำ สลบั อกี ขา้ ง ในลกั ษณะเดยี วกนั ท�ำ ซ�ำ้ 10 ครง้ั 2 ขา้ ง และยกขาขน้ึ ขา้ งหนง่ึ พยายามทรงตัวน่ิงค้างไว้ 10 30 วนิ าที

ทา่ บรหิ ารเพอ่ื เพม่ิ ความสามารถ ในการรับรขู้ องขอ้ ต่อ ท่าที่ 1 วางกรวยไว้รอบตัวในระยะที่ขาเหยียดถึง ยืนทรงตัวด้วยขาข้างเดียวตรงกลาง ส่วน ขาอีกข้าง ให้ก้าวออกไปแตะกรวย แล้ว กลบั มาทจี่ ดุ เรมิ่ ตน้ กอ่ นจะกา้ วไปในทศิ ทาง อ่นื ๆ จนครบ ท่าที่ 2 ก้าวขาข้างหนึ่งลงบน แผ่นฝึกการทรงตัว พร้อมกับย่อตัวลง ช้าๆ งอเขา่ 90 องศา แนวของข้อเข่าอยู่ ระดับเดียวกับปลายนิ้วเท้า นิ่งค้างไว้ 5 วนิ าที ทำ�ซำ้� 10 ครง้ั ท่าที่ 3 ยนื บนแผน่ ฝกึ การทรงตวั มอื ถอื ลกู บอล ในทา่ เหยยี ดศอก พรอ้ มกบั หมนุ ตวั ไปทางดา้ นซา้ ยและ ขวา สลบั ไปมา 10 ครง้ั ท่าที่ 4 ยืนบนแผ่นฝึกการทรงตัว มือถือ ลูกบอล จากน้ันย่อเข่าลง ทำ�ท่า วางบอลตำ่�ไปทางขวา จากน้ัน ยดื ตวั ขน้ึ ยกบอลเหนอื ศรี ษะ แลว้ ย่อเข่าลงอีกคร้ัง วางบอลตำ่�ไป ทางซา้ ย ท�ำ ซ�ำ้ 10 ครง้ั 11

การฝกึ ความคลอ่ งแคล่วว่องไว ท่าที่ 1 วง่ิ ไปขา้ งหนา้ ตามชอ่ งทลี ะชอ่ ง ประมาณ 5-10 ชอ่ ง แลว้ วง่ิ ถอยหลงั กลบั ท่าที่ 2 วง่ิ สไลดไ์ ปดา้ นขา้ ง ไป-กลบั ตามชอ่ ง ทีละช่อง 5-10 ช่อง เร่มิ จากช้าๆ แลว้ คอ่ ยเพม่ิ ความเรว็ ขน้ึ ท�ำ 10 – 20 เทย่ี ว ท่าที่ 3 กระโดดแยกขาสลับชิด โดยกระโดด แยกขาออกไปดา้ นขา้ ง แลว้ จงึ กระโดด ขาชดิ เขา้ มาในชอ่ ง ท�ำ เชน่ นไ้ี ปขา้ งหนา้ ทลี ะชอ่ ง ท่าที่ 4 กระโดดขาเดียวตาม ท่าที่ 5 กระโดดข้ึนไป ชอ่ งไปขา้ งหนา้ 5 – 10 ชอ่ ง แลว้ กระ ยืนยนกล่องพร้อมกัน 2 ขา โดดถอยหลงั กลบั มา ท�ำ ซ�ำ้ 2-3 เทย่ี ว จากน้ันกระโดดสลับซ้าย-ขวา หนา้ -หลงั ท�ำ ซ�ำ้ 10-20 ครง้ั 12

การปอ้ งกนั การบาดเจบ็ ข้อเท้า 1 บรหิ ารขอ้ เทา้ เปน็ ประจ�ำ 3-4 วนั ตอ่ สปั ดาห์ เพือ่ ปอ้ งกนั อาการข้อติด ควรมกี าร ยดื กล้ามเนือ้ กอ่ นและหลัง ทำ�กิจกรรมทุกครงั้ การฝกึ ความแขง็ แรงของ กลา้ มเนอ้ื ล�ำ ตวั จะชว่ ยลดโอกาสทจ่ี ะ เกดิ ขอ้ เทา้ พลกิ ซ�ำ้ ๆได้ 3 ส ว ม ร อ ง เ ท้ า ใ ห้ เหมาะสมกบั รปู เทา้ จะช่วยให้เราเดิน ไดค้ ลอ่ งและมน่ั คงขน้ึ และควรหลีกเลี่ยง ก า ร ส ว ม ร อ ง เ ท้ า ส้นสงู จนเกินไป 2 หลกี เลยี่ งการเดนิ วงิ่ 4 ใสร่ องเทา้ กฬี าใหถ้ กู ตามชนดิ กฬี า หรือกระโดดบนพื้น และอย่าใส่รองเท้านานเกินอายุ ที่ไม่เหมาะสม เช่น การใช้งาน การวง่ิ บนถนนขรขุ ระ ไม่เรียบ 13

5 หากมีปัญหาข้อเท้าแพลงบ่อยๆ ควรใส่อุปกรณ์ช่วยพยุง ขณะทำ� กิจกรรมที่เสี่ยงต่อการเกิดข้อเท้าแพลง เช่น การเล่นกีฬาที่ต้องมีการ กระโดดหรือหมุนตัว เป็นต้น นอกจากนี้ยังสามารถใช้การติดเทปหรือ พันผ้ายืด เพอ่ื ช่วยพยงุ ข้อตอ่ ได้ การพนั ผ้ายืด การใส่อุปกรณพ์ ยุงขอ้ เท้า การยดึ ตรึงเสน้ ทแยงเลข 6 การยดึ ตรงึ ข้อเทา้ แบบสานตะกรา้ 14

รองเทา้ กฬี า รองเท้ากีฬาที่ดี จะต้องรองรับน้ำ�หนักและลดแรงกระแทกจากพื้นสู่เท้า ซง่ึ จะชว่ ยส่งเสรมิ การเล่นกฬี าใหป้ ลอดภยั ชนิดของรองเท้ากีฬาแบง่ ออกเปน็ 3 กล่มุ ใหญ่ๆ คอื 1 รองเท้าวิ่ง : รองเท้าวิ่ง จะต้องช่วยรับและ กระจายแรงกระแทกบรเิ วณสน้ เทา้ ได้ นอกจากน้ี พนื้ รองเทา้ ชนั้ นอก ควรมลี กั ษณะบานกวา้ งออก เพอ่ื เพ่ิมความม่ังคงขณะวง่ิ 2 รองเท้ากีฬาประเภทคอร์ท : รองเท้าที่ใช้จะต้อง ช่วยรับกระจายแรง และต้องกระชับบริเวณฝ่าเท้า และส้นเท้า เพื่อรองรับการเคลื่อนไหวในทิศทาง ตา่ งๆ รวมถงึ พนื้ รองเท้าควรมีลกั ษณะพิเศษในการ เพม่ิ ความยดื หยนุ่ กนั ลน่ื และเปน็ จดุ หมนุ ของเทา้ 3 รองเท้ากีฬาประเภทสนาม : รองเท้าประเภทนี้ ตอ้ งรองรบั การเคลอ่ื นไหวอยา่ งรวดเรว็ ในทกุ ทศิ ทาง รวมถึงการกระโดด เช่น รองเท้าสตั๊ด บริเวณ พน้ื รองเทา้ จะมปี มุ่ เพอ่ื ชว่ ยเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพในการ ยดึ เกาะกบั พืน้ สนามและป้องกนั การลืน่ ล้ม ดังนั้นจึงควรเลือกซื้อรองเท้าตามประเภทกีฬาและใช้วัสดุเหมาะสมกับ การใช้งานในแตล่ ะประเภท 15

ผจู้ ัดทำ� คณะทป่ี รกึ ษา นายนเร เหล่าวิชยา อธิบดีกรมพลศกึ ษา นางสาวดารณี ลขิ ิตวรศักด ์ิ รองอธิบดกี รมพลศกึ ษา ดร.วนดิ า พันธ์สอาด รกั ษาราชการแทน ผู้อำ�นวยการสำ�นักวทิ ยาศาสตรก์ ารกีฬา นางสาวนสุ รา ปภังกรกิจ ผอู้ �ำ นวยการกลมุ่ เวชศาสตร์การกฬี า คณะผูเ้ ชีย่ วชาญ รศ.นพ.บวรฤทธิ์ จักรไพศาลวงศ์ คณะแพทยศาสตร์ ศริ ริ าชพยาบาล มหาวทิ ยาลยั มหิดล อาจารย์พิรุณ นนั ทะ คณะกายภาพบ�ำ บดั มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล อาจารยศ์ ศิธร คงอว้ น คณะกายภาพบ�ำ บัด มหาวิทยาลยั มหิดล ผ้เู รยี บเรยี ง ผ้แู สดงแบบ พนั ต�ำ รวจโทหญิงจารณุ ี ศรงี ามวงศ์ นายณัฐพงศ์ สุทธชิ ี นางไอยน์ ชิ ากรณ์ พันธง์ ามตา นางสาวกนกพร ทิพย์นาวา นางณฏั ฐวี แสงอรุณ นายกฤติเดช ผดงุ ศิลป์ นางสาววรกมล ดุษฎสี ุนทรสกลุ สถานทีถ่ า่ ยทำ� สนามฟตุ ซอลสามหนวด อาคารกฬี านมิ บิ ุตร สนามกีฬาแห่งชาติ ปทุมวัน ชอ่ื หนงั สอื สาระนา่ รจู้ ากคลนิ กิ การกฬี า ตอน การบาดเจบ็ ของขอ้ เทา้ ISBN 978-616-297-487-8 จดั ท�ำ โดย ส�ำ นกั วทิ ยาศาสตรก์ ารกฬี า กรมพลศกึ ษา กระทรวงการทอ่ งเทย่ี วและกฬี า 154 ถนนพระราม 1 แขวงวงั ใหม่ เขตปทมุ วนั กรงุ เทพฯ 10330 www.dpe.go.th พมิ พค์ รง้ั ท่ี 1 พ.ศ.2560 จ�ำ นวนพมิ พ ์ 1,500 เลม่ สถานทพ่ี มิ พ ์ บรษิ ทั ซนั แพคเกจจง้ิ (2014) จ�ำ กดั ออกแบบศลิ ป ์ บรษิ ทั กดู๊ อฟี นง่ิ ตงิ ค์ จ�ำ กดั 16